13 DICK WHITTINGTON VÀ CHÚ MÈO CỦA CẬU

[Hình minh họa]

Vào thời Vua Edward Đệ Tam, có một cậu bé mồ côi nghèo khổ tên là Dick Whittington, sống trong một ngôi làng nhỏ cách xa Luân Đôn. Cậu là một chàng trai nhanh nhẹn, và những câu chuyện cậu nghe kể về Luân Đôn – nơi được mô tả như vùng đất lát vàng – khiến lòng cậu khao khát được đặt chân tới thành phố ấy.

Một hôm, một cỗ xe ngựa đồ sộ với tám con tuấn mã, mỗi con đeo lục lạc trên cổ, chầm chậm đi ngang qua làng. Dick nghĩ thầm chiếc xe hẳn đang hướng về Luân Đôn, nên cậu chạy đến xin người đánh xe cho phép cậu đi bộ theo sau. Vừa nghe Dick thổ lộ mình là đứa trẻ mồ côi không nơi nương tựa, lại vừa thấy bộ quần áo rách tả tơi trên người cậu – dấu hiệu của cảnh khốn cùng không thể nào cùng cực hơn – người đánh xe động lòng thương, đồng ý cho cậu đi cùng. Thế là họ cùng nhau lên đường.

Dick đến Luân Đôn an toàn, và vội vàng muốn xem những con phố đẹp lát vàng, đến nỗi cậu chạy qua nhiều con phố, mỗi lúc đều nghĩ sắp đến những con phố lát vàng rồi; vì Dick từng thấy một đồng guinea ba lần ở ngôi làng nhỏ của mình, và nhớ nó đổi được rất nhiều tiền; nên cậu nghĩ rằng cậu chỉ cần nhặt vài mảnh lát đường nhỏ, thế là cậu sẽ có bao nhiêu tiền tùy thích. Dick tội nghiệp chạy cho đến khi mệt lử, và quên hẳn người bạn đánh xe của mình. Cuối cùng, thấy trời bắt đầu tối, và quay hướng nào cũng chỉ thấy đất bẩn thay vì vàng, cậu ngồi xuống một góc tối và khóc cho đến khi ngủ thiếp đi. Sáng hôm sau, vì rất đói, cậu thức dậy và đi loanh quanh, hỏi mọi người cậu gặp xin một đồng xu nhỏ để không bị chết đói. Cuối cùng, một quý ông trông hiền lành thấy cậu bé trông đói khát.

“Sao cháu không đi làm, cậu bé?” ông hỏi.

“Cháu muốn lắm ạ,” Dick đáp, “nhưng cháu chẳng biết làm sao để kiếm được việc.”

“Nếu cháu chịu khó,” vị quý ông nói, “hãy đi theo ta;” rồi ông dẫn cậu đến một cánh đồng cỏ khô, nơi Dick làm việc nhanh nhẹn và sống vui vẻ cho đến khi mùa thu hoạch cỏ khô kết thúc. Sau đó, cậu lại rơi vào cảnh khốn khó như trước; và khi gần như kiệt sức vì đói, cậu nằm vật ra trước cửa nhà ông Fitzwarren, một thương nhân giàu có. Tại đó, bà đầu bếp, một người phụ nữ khó tính, quát tháo Dick tội nghiệp:

“Ngươi làm gì ở đây, đồ lười nhác? Nếu ngươi không cút đi ngay, ta sẽ cho ngươi nếm thử món nước rửa bát nóng hổi này, đủ nóng để ngươi phải nhảy dựng lên đấy.”

Lúc này, chính ông Fitzwarren trở về nhà dùng bữa tối; khi nhìn thấy một cậu bé quần áo tả tơi, người đầy bụi bẩn đang nằm trước cửa, ông lên tiếng bằng giọng điệu nhẹ nhàng và đầy tử tế:

“Sao cháu lại nằm đây, cậu bé? Cháu đã đủ lớn để lao động rồi; ta e rằng cháu đang lười biếng đấy.”

“Không phải vậy đâu, thưa ông,” Dick thưa với ông. “Cháu rất mong muốn được làm việc; nhưng cháu chẳng quen biết ai ở đây, hơn nữa cháu đang ốm yếu vì không có đủ thức ăn.”

“Thật tội nghiệp cho cháu!” ông Fitzwarren đáp lời; “hãy đứng dậy đi, để ta xem tình trạng của cháu thế nào.”

Dick cố gắng trỗi dậy, nhưng cơ thể quá kiệt sức khiến cậu không thể đứng vững, bởi suốt ba ngày qua cậu chưa từng được ăn bất cứ thứ gì. Ngay lập tức, vị thương nhân nhân hậu ra lệnh đưa cậu vào trong nhà, cho cậu dùng một bữa tối thịnh soạn; rồi giữ cậu lại để giúp đỡ những công việc lặt vặt cho người đầu bếp.

Dick hẳn đã sống hạnh phúc trong gia đình tốt bụng này, nếu không phải vì bà đầu bếp khó tính, người luôn chê bai và la mắng cậu từ sáng đến tối; hơn nữa, bà ta rất thích đánh đập, đến nỗi khi không có thịt quay để rưới mỡ, bà ta sẽ đánh đập Dick tội nghiệp.

Nhưng dù bà đầu bếp khó tính như vậy, người hầu nam lại hoàn toàn khác. Ông đã sống trong gia đình nhiều năm, là một người đàn ông lớn tuổi và rất tốt bụng. Ông từng có một cậu con trai nhỏ của riêng mình, đã mất khi bằng tuổi Dick; vì vậy ông không thể không thương hại cậu bé tội nghiệp, và đôi khi cho cậu một đồng xu nhỏ để mua bánh gừng hoặc con quay. Người hầu nam thích đọc sách, và thường vào buổi tối đọc sách vui cho những người hầu khác nghe. Dick nhỏ thích nghe người đàn ông tốt bụng này, điều đó khiến cậu rất muốn học đọc; vì vậy lần tới khi người hầu nam cho cậu một đồng xu nhỏ, cậu đã mua một cuốn sách nhỏ bằng số tiền đó; và với sự giúp đỡ của người hầu nam, Dick nhanh chóng học được chữ cái, và sau đó là đọc sách.

Vào khoảng thời gian ấy, cô Alice – con gái của ông Fitzwarren – trong một buổi sáng đi dạo, đã sai Dick mặc bộ quần áo đẹp mà ông chủ đã ban cho, rồi bảo cậu đi theo hầu. Trên đường, cô Alice trông thấy một người đàn bà nghèo khổ bồng một đứa trẻ trên tay và địu thêm một đứa nữa sau lưng. Cô rút chiếc ví ra, lấy ít tiền cho người phụ nữ ấy; nhưng khi cất ví vào túi, cô sơ ý đánh rơi xuống đất mà không hay biết, cứ thế tiếp tục bước đi. May thay, Dick đi phía sau đã kịp trông thấy, cậu nhặt ngay chiếc ví lên và trả lại cho cô. Một dịp khác, khi cô Alice ngồi bên khung cửa sổ mở rộng vui đùa với chú vẹt yêu quý, con vật bỗng vụt bay vọt lên ngọn cây cao, khiến tất cả người nhà đều sợ hãi, chẳng ai dám liều mình trèo theo. Vừa nghe tin ấy, Dick lập tức cởi áo khoác, nhanh nhẹn như sóc leo lên cây; sau bao khó nhọc, cậu đã bắt được chú vẹt và đem xuống an toàn trao cho cô chủ. Cô Alice cảm ơn cậu rất nồng hậu, từ đó về sau luôn dành cho cậu sự quý mến đặc biệt.

Bà đầu bếp khó tính giờ đã dịu dàng hơn đôi chút; thế nhưng, ngoài chuyện ấy ra, Dick vẫn còn một nỗi khổ khác phải đối mặt. Căn gác xép nơi cậu ngủ có vô số khe hở trên vách tường và sàn nhà, đến nỗi đêm nào cậu cũng bị lũ chuột cống và chuột nhắt chạy qua mặt, quấy nhiễu giấc ngủ. Tiếng ồn chúng gây ra lớn tới mức đôi khi cậu tưởng chừng như bức tường quanh mình sắp đổ sập xuống. Một hôm, có vị khách quý đến gặp ông Fitzwarren nhờ đánh bóng đôi giày; Dick đã dồn hết sức mình làm cho chúng sáng loáng, và vị khách hào phóng thưởng cho cậu một đồng xu. Nghĩ ngay tới việc dùng đồng tiền ấy để mua một con mèo, hôm sau, khi thấy một bé gái bồng mèo trên tay, cậu liền lại gần hỏi mua với giá một đồng xu. Cô bé đồng ý bán và còn khen đó là một con mèo bắt chuột rất tài. Dick đem mèo về giấu kín trên gác mái, ngày ngày cẩn thận dành một phần thức ăn của mình cho nó. Chẳng bao lâu sau, cậu hoàn toàn thoát khỏi sự quấy rầy của lũ chuột.

Chẳng mấy chốc, chủ nhân của chàng trai đã chuẩn bị xong một con tàu sẵn sàng nhổ neo. Ông nghĩ rằng tất cả những người giúp việc của mình cũng nên có cơ hội đổi vận như ông, nên đã gọi họ vào phòng khách và hỏi xem ai muốn góp vốn vào chuyến hành trình buôn bán này. Tất cả đều sẵn lòng đóng góp ít nhiều tiền bạc, chỉ trừ chàng Dick đáng thương – kẻ chẳng có đồng xu dính túi cũng chẳng có món hàng nào để góp. Bởi thế, chàng không dám vào phòng khách cùng mọi người. Thế nhưng cô Alice đã đoán ra sự tình, liền ra lệnh gọi chàng vào. Cô bảo sẽ lấy tiền từ ví của mình để góp giúp chàng, nhưng người cha ngăn lại và nói rằng điều đó không được phép – Dick phải gửi gắm thứ gì đó thuộc về chính mình. Nghe vậy, chàng Dick tội nghiệp ấp úng thưa rằng chàng chẳng có gì ngoài một con mèo.

“Vậy thì mang mèo của cháu đến đây, cậu bé ngoan,” ông Fitzwarren nói, “và để nó lên tàu.”

Dick bước lên gác, đem chú mèo tội nghiệp xuống, trao cho thuyền trưởng trong niềm xúc động nghẹn ngào. Mọi người đều bật cười trước món hàng góp vốn kỳ lạ của cậu; còn cô Alice, người luôn thương cảm cho hoàn cảnh khốn khó của Dick, đã lén đưa cho cậu vài đồng xu để mua một chú mèo khác.

Hành động tử tế này của cô Alice, cùng những cử chỉ ân cần khác dành cho cậu, khiến bà đầu bếp khó tính sinh lòng ghen tị với chàng trai đáng thương; bà ta bắt đầu đối xử với cậu tàn tệ hơn bao giờ hết, không ngừng chế nhạo việc cậu đem mèo ra biển. Bà ta mỉa mai hỏi liệu cậu có nghĩ con mèo sẽ bán đủ tiền để mua một cây gậy cho người ta đánh cậu không. Cuối cùng, Dick tội nghiệp không thể chịu đựng thêm được nữa, quyết định sẽ bỏ trốn khỏi nơi này; thế là cậu gói ghém ít đồ đạc cá nhân, và lên đường từ rất sớm vào sáng ngày mùng một tháng Mười Một. Cậu đi bộ mãi cho đến tận Highgate, ngồi thụp xuống một tảng đá – mà người đời sau vẫn gọi là Đá Whittington – và bắt đầu phân vân không biết nên chọn lối nào để tiếp tục hành trình. Đang lúc đắn đo suy nghĩ, chuông nhà thờ Bow bỗng ngân vang, và cậu ngỡ như tiếng chuông ấy đang thì thầm:

“Hãy quay về đi, Whittington,

Thị trưởng Luân Đôn.”

[Hình minh họa]

“Thị trưởng Luân Đôn!” cậu bé thì thầm với lòng mình. “Ôi, chắc chắn rồi, giờ đây mình sẵn sàng chịu đựng hầu hết mọi thứ để một ngày được trở thành Thị trưởng Luân Đôn, được ngồi trên cỗ xe sang trọng khi trưởng thành! Mình sẽ quay về và không bận tâm đến những cái tát cùng lời mắng nhiếc của mụ đầu bếp già kia, nếu cuối cùng mình có thể đạt được ngôi vị Thị trưởng Luân Đôn.”

Dick quay trở lại, và thật may mắn khi cậu kịp vào nhà và bắt đầu công việc trước khi mụ đầu bếp xuất hiện.

Con tàu, với chú mèo trên boong, đã lênh đênh trên biển một hành trình dài; rồi cuối cùng bị gió đẩy dạt vào một vùng bờ biển Barbary. Dân chúng kéo đến rất đông để ngắm nhìn những thủy thủ, và đối đãi với họ vô cùng tử tế; khi họ dần thân quen hơn, người dân nơi đây tỏ ra rất muốn mua những món hàng đẹp đẽ chất đầy trên tàu. Nhận thấy điều đó, thuyền trưởng liền gửi những mẫu hàng tinh túy nhất đến cho Quốc vương xứ sở ấy; nhà vua vô cùng hài lòng, đến mức cho mời thuyền trưởng cùng phó thuyền trưởng vào hoàng cung. Tại đây, theo phong tục bản địa, họ được mời ngồi trên những tấm thảm sang trọng được thêu chỉ vàng bạc lộng lẫy. Quốc vương và Hoàng hậu ngự ở cuối căn phòng; vô số món sơn hào hải vị được dâng lên cho bữa tiệc; thế nhưng, chưa đầy một phút sau khi những món ăn được bày lên bàn, vô số chuột lớn chuột nhỏ đã ùa vào, và ngang nhiên cắn xé mọi món. Thuyền trưởng vô cùng kinh ngạc, bèn hỏi liệu những sinh vật gây hại này có thường xuyên quấy nhiễu như vậy không.

“Ôi, có chứ!” họ đáp, “và Đức Vua sẵn sàng cho đi phân nửa gia tài của ngài để thoát khỏi lũ chuột; bởi chúng chẳng những phá hỏng bữa yến tiệc của ngài như ngài đã thấy, mà còn quấy nhiễu cả giấc ngủ, khiến ngài phải bố trí người canh gác suốt đêm.”

Thuyền trưởng nghe đến đây mừng rỡ đến mức suýt nhảy cẫng lên. Ông chợt nhớ đến chú mèo tội nghiệp của Dick, liền tâu với Đức Vua rằng trên thuyền của mình có một sinh vật có thể tiêu diệt sạch sẽ lũ chuột. Đức Vua nghe xong còn hân hoan hơn cả vị thuyền trưởng.

“Hãy đem sinh vật ấy đến cho trẫm,” ngài phán, “nếu quả thực nó làm được như ngươi nói, trẫm sẽ ban cho ngươi cả chiếc thuyền chất đầy vàng để đổi lấy nó.”

Thuyền trưởng, để đảm bảo chắc chắn về vận may của mình, đáp rằng đó là một con mèo bắt chuột cực kỳ tài giỏi, đến mức ông khó lòng rời xa nó; nhưng để làm hài lòng Đức Vua, ông sẵn sàng mang nó tới.

“Hãy đi ngay, đi ngay đi!” Hoàng hậu thúc giục, “bởi ta rất nóng lòng muốn nhìn thấy con vật có thể làm được chuyện như thế.” Thuyền trưởng vội vã trở về tàu trong lúc bữa tối khác đang được chuẩn bị. Ông quay lại cung điện vừa kịp lúc để chứng kiến bàn tiệc một lần nữa lại ngập tràn chuột cống và chuột nhắt, và bữa ăn thứ hai có nguy cơ bị phá hỏng y hệt như bữa đầu tiên. Con mèo chẳng đợi mệnh lệnh, liền phóng khỏi tay thuyền trưởng, chỉ trong chớp mắt đã hạ gục gần như toàn bộ lũ chuột và chuột nhắt nằm chết dưới chân nó. Những con còn lại, khiếp đảm, tán loạn bỏ chạy về hang ổ của chúng.

Đức Vua và Hoàng hậu vô cùng vui mừng khi tai họa được giải quyết một cách dễ dàng đến thế. Hai người muốn được tận mắt nhìn thấy con vật kỳ diệu ấy. Nghe vậy, vị thuyền trưởng liền cất tiếng gọi: “Mèo con, mèo con!”. Ngay lập tức, chú mèo chạy đến và nhảy phốc lên đầu gối ông. Ông bèn bế nó đưa cho Hoàng hậu. Bà ban đầu e sợ, không dám chạm vào một sinh vật có thể giết chết nhiều chuột cống và chuột nhắt đến vậy. Nhưng khi thấy vẻ ngoài hiền lành của chú mèo, lại chứng kiến nó sung sướng thế nào khi được thuyền trưởng vuốt ve, bà cũng dám đưa tay sờ vào, miệng không ngừng lẩm bẩm: “Poot, poot,” vì bà không biết nói tiếng Anh. Cuối cùng, Hoàng hậu bồng chú mèo đặt vào lòng, dần dà trở nên thân thiết, đến mức chú mèo kêu gừ gừ rồi thiếp đi trong giấc ngủ.

Khi đã tận mắt chứng kiến khả năng của mèo, lại được nghe kể rằng nó sắp sinh con, và lũ mèo con sau này sẽ tiêu diệt hết lũ chuột trong vương quốc của mình, Đức Vua đã quyết định mua toàn bộ hàng hóa trên con tàu của thuyền trưởng. Không những thế, ngài còn ban thưởng thêm một số lượng vàng lớn, giá trị còn vượt xa số hàng kia, để đổi lấy chú mèo. Thuyền trưởng từ biệt triều đình, ra khơi trong cơn gió thuận lợi và cuối cùng cập bến Luân Đôn an toàn.

Vào một buổi sáng nọ, khi ông Fitzwarren bước vào phòng kế toán và vừa ngồi xuống bàn làm việc, bỗng có tiếng gõ cửa vang lên: cốc, cốc, cốc.

“Ai đấy?” ông Fitzwarren lên tiếng hỏi.

“Là một người bạn,” có tiếng đáp lại; và hóa ra không ai khác chính là vị thuyền trưởng, đi cùng vài người đàn ông khiêng theo những thỏi vàng lớn – số vàng mà Quốc Vương xứ Barbary đã trả cho ông để đổi lấy hàng hóa trên con tàu. Sau đó, họ kể lại câu chuyện về chú mèo, và trưng ra món quà vô giá mà Đức Vua đã gửi tặng Dick để đền đáp công lao của nó; nghe xong, ông chủ thương nhân liền gọi to những người hầu của mình:

“Hãy đi gọi cậu ấy đến đây, chúng ta sẽ kể cho cậu ấy nghe mọi chuyện;

Giờ phải gọi cậu ấy là ông Whittington.”

Ông Fitzwarren lúc này đã cho thấy mình là một người đàn ông thực sự tốt bụng, bởi trong khi một số thư ký của ông cho rằng kho báu lớn như vậy là quá nhiều đối với một cậu bé như Dick, ông đã đáp lại:

“Ta sẽ không giữ lại của cậu ấy dù chỉ một đồng xu nhỏ! Tất cả đều thuộc về cậu ấy, và cậu ấy sẽ nhận được từng xu một.”

Ông cho gọi Dick, lúc ấy đang cọ rửa nồi niêu cho bà đầu bếp, và trông khá bẩn thỉu; đến mức cậu muốn xin phép không vào gặp ông chủ. Tuy nhiên, ông Fitzwarren bắt cậu phải vào, và ra lệnh đặt một chiếc ghế cho cậu, khiến Dick tội nghiệp tưởng rằng họ đang trêu chọc mình, nên bắt đầu van xin ông chủ đừng đùa cợt với một cậu bé nghèo khổ, mà hãy để cậu trở lại với công việc.

“Quả thật, thưa ông Whittington,” vị thương nhân trịnh trọng nói, “chúng tôi hoàn toàn thành tâm với cậu; và lòng tôi vui sướng khôn xiết trước tin tức các quý ngài này mang về cho cậu; bởi thuyền trưởng đã bán chú mèo của cậu cho Quốc vương xứ Barbary, đổi lại, ông ấy mang về cho cậu kho báu còn lớn hơn cả gia tài của tôi; tôi chân thành cầu chúc cậu hưởng trọn phú quý này!”

Ngài Fitzwarren liền ra lệnh cho những người đàn ông mở rộng hòm kho báu đồ sộ họ mang theo, rồi phán: “Giờ đây ông Whittington chỉ việc tìm nơi cất giữ chúng cho thật an toàn.”

Chàng Dick khốn khổ gần như tê liệt vì hạnh phúc vỡ òa. Chàng khẩn khoản nài xin ông chủ nhận phần lớn nhất, bởi tất cả đều nhờ vào ân huệ mà ngài đã dành cho chàng.

“Không, không,” ông Fitzwarren đáp, “tất cả số của cải này đều thuộc về riêng cậu; và tôi tin chắc rằng cậu sẽ biết cách sử dụng nó một cách đúng đắn.”

Dick liền quay sang hỏi bà chủ nhà, rồi đến cô Alice, xem họ có muốn nhận một phần may mắn của cậu không; nhưng cả hai đều từ chối, đồng thời nói rằng thành công của cậu chính là niềm hạnh phúc lớn lao nhất đối với họ. Thế nhưng chàng trai tội nghiệp ấy quá rộng lượng để giữ khư khư mọi thứ cho riêng mình; thế nên cậu đã hào phóng tặng quà cho thuyền trưởng, thuyền phó, và từng thủy thủ trên tàu, rồi tiếp đến là người bạn thân thiết của cậu – chú hầu phòng, cùng toàn bộ gia nhân khác của ông Fitzwarren; và ngay cả bà đầu bếp khó tính cũng không bị bỏ quên. Sau đó, ông Fitzwarren khuyên cậu nên chỉn chu trong trang phục như một quý ông; và ông trân trọng mời cậu tiếp tục lưu lại trong ngôi nhà của ông cho đến khi cậu có thể tự sắm cho mình một chỗ ở xứng đáng hơn.

Sau khi được tắm rửa sạch sẽ, mái tóc được uốn xoăn gọn gàng, đội mũ ngay ngắn và khoác lên mình bộ trang phục lịch lãm, Whittington hiện ra đẹp đẽ chẳng kém bất kỳ chàng trai trẻ nào từng ghé thăm dinh thự của ông Fitzwarren. Vẻ ngoài ấy khiến cô Alice – người vốn luôn dịu dàng với chàng và từng thương cảm cho hoàn cảnh của chàng – giờ đây đã xem chàng xứng đáng trở thành tri kỷ của mình. Điều này càng thêm chắc chắn bởi Whittington lúc nào cũng trăn trở tìm cách làm cô vui lòng, lại thường xuyên dành tặng nàng những món quà tinh xảo nhất mà chàng có thể có được. Ông Fitzwarren sớm nhận ra mối tình giữa hai người, bèn ngỏ lời chúc phúc cho hôn sự. Cả hai đều vui vẻ thuận tình. Một ngày thành hôn nhanh chóng được định đoạt, họ được đưa tới thánh đường trong sự hộ tống của Thị trưởng Luân Đôn, các thành viên Hội đồng Trưởng lão, những vị Cảnh sát trưởng cùng vô số thương nhân giàu có bậc nhất kinh thành. Sau lễ cưới, một yến tiệc linh đình đã được tổ chức để thiết đãi các vị khách quý.

Tương truyền, ông Whittington cùng phu nhân sống trong nhung lụa và hạnh phúc viên mãn. Hai ông bà sinh được nhiều người con. Năm 1360, ông giữ chức Cảnh sát trưởng Luân Đôn, sau đó nhiều lần đảm nhận vai trò Thị trưởng. Trong nhiệm kỳ cuối, ông đã tổ chức yến tiệc nghênh đón Vua Henry Đệ Ngũ trở về sau trận Agincourt lẫy lừng. Tại bàn tiệc, nhà vua cảm khái trước tấm lòng trung nghĩa của Whittington mà rằng:

“Chưa từng có đấng quân vương nào sở hữu thần dân trung kiên đến thế!” Khi lời vàng ngọc ấy được chuyển đến Whittington, ông cung kính đáp lễ:

“Cũng chưa từng có thần dân nào may mắn được phụng sự minh quân đến thế!”

Khi đi cùng một bài diễn văn từ thành phố, nhân một trong những chiến thắng của Đức Vua, ông đã nhận được tước hiệu hiệp sĩ. Ngài Richard Whittington đã giúp đỡ nhiều người nghèo; ông đã xây một nhà thờ, và cả một trường học, với trợ cấp hàng năm cho học sinh nghèo, và gần đó ông còn xây một bệnh viện. Bức tượng Ngài Richard Whittington, với con mèo trong vòng tay, được khắc bằng đá, vẫn có thể được nhìn thấy cho đến năm 1780, trên vòm cổng của nhà tù Newgate cũ, nằm chắn ngang phố Newgate.