4 BÍ ẨN THUNG LŨNG BOSCOMBE

Một buổi sáng, khi tôi cùng vợ đang dùng bữa thì cô hầu gái bước vào, đưa cho tôi một bức điện tín. Thư của Sherlock Holmes, nội dung như sau:

“Anh có thể dành vài ngày không? Tôi vừa nhận được điện báo từ phía tây nước Anh về một vụ án thảm khốc ở Thung lũng Boscombe. Sẽ rất tuyệt nếu anh đồng hành cùng tôi. Không khí và phong cảnh nơi đây vô cùng tươi đẹp. Chúng ta khởi hành từ ga Paddington lúc 11 giờ 15.”

“Anh nghĩ sao, anh yêu?” vợ tôi hỏi, mắt nhìn tôi chăm chú. “Anh sẽ đi chứ?”

“Thật lòng mà nói, anh không chắc. Hiện giờ anh còn khá nhiều việc phải giải quyết.”

“Ôi, Anstruther có thể thay anh lo những việc đó mà. Dạo này trông anh hơi mệt mỏi. Em nghĩ một chuyến đi sẽ tốt cho sức khỏe của anh, và anh thì luôn hào hứng với những vụ án của Sherlock Holmes mà.”

“Anh sẽ là kẻ vô ơn nếu không làm thế, vì chính nhờ một vụ mà anh đã có được điều quý giá nhất đời mình.” tôi đáp. “Nhưng nếu đi, anh phải thu xếp đồ đạc ngay, vì chỉ còn nửa giờ đồng hồ mà thôi.”

Những năm tháng phục vụ trong quân ngũ tại Afghanistan ít ra đã rèn cho tôi thành một con người luôn sẵ sàng lên đường và di chuyển nhanh nhẹn. Đồ đạc của tôi vốn ít ỏi và đơn giản, nên chưa hết thời gian đã định, tôi đã ngồi trong xe ngựa thuê với chiếc vali du lịch, phóng vù đến ga Paddington. Sherlock Holmes đang đi đi lại lại trên sân ga, dáng người cao lêu nghêu của anh càng trở nên thon dài hơn dưới tấm áo choàng xám dài phủ phục và chiếc mũ vải bó sát đầu.

“Thật tốt khi anh đến, Watson,” anh nói. “Có người đồng hành mà tôi hoàn toàn tin tưởng tạo nên sự khác biệt lớn cho tôi. Sự trợ giúp của người địa phương hoặc vô dụng, hoặc thiên vị. Nếu anh giữ hai chỗ ngồi ở góc, tôi sẽ đi lấy vé.”

Chúng tôi có riêng một khoang tàu, ngoại trừ một đống giấy tờ chất đống mà Holmes mang theo. Anh lật giở, đọc chúng, thỉnh thoảng ghi chú và trầm ngâm suy nghĩ cho đến khi chúng tôi vượt qua Reading. Rồi đột nhiên, anh cuộn tất cả thành một khối lớn và ném lên giá để hành lý.

“Anh có nghe gì về vụ này chưa?” Holmes hỏi.

“Không một chút nào. Mấy ngày nay tôi chẳng đọc báo.”

“Báo chí Luân Đôn không đưa tin tường tận lắm. Tôi vừa xem xét kỹ lưỡng tất cả các tờ báo gần đây để nắm bắt đầy đủ chi tiết. Theo những thông tin tôi tổng hợp được, có vẻ đây là một trong những vụ án tuy đơn giản nhưng lại vô cùng nan giải.”

“Nghe có vẻ mâu thuẫn.”

“Nhưng đó hoàn toàn là sự thật. Chính những điểm khác thường đôi khi là manh mối quan trọng. Một vụ án càng bình thường, càng không có gì nổi bật thì lại càng khó truy ra thủ phạm. Thế nhưng trong trường hợp này, họ đã xây dựng một cáo buộc rất nghiêm trọng chống lại con trai của nạn nhân.”

“Vậy là một vụ án mạng sao?”

“À, có lẽ là vậy. Tôi sẽ không coi bất cứ điều gì là chắc chắn cho đến khi tự mình kiểm tra. Tôi sẽ trình bày tình hình với anh một cách ngắn gọn theo những gì tôi đã nắm được:

Thung lũng Boscombe là một vùng quê không xa thị trấn Ross, thuộc hạt Herefordshire. Người địa chủ lớn nhất ở đó là ông John Turner, người đã làm giàu ở Úc và trở về quê hương cách đây vài năm. Trong số các trang trại ông sở hữu có nông trại Hatherley, được để cho ông Charles McCarthy thuê – người cũng từng sinh sống ở Úc. Hai người này đã quen biết nhau ở thuộc địa, nên chẳng có gì lạ khi họ chọn sống gần nhau nhất có thể. Turner rõ ràng giàu có hơn, nên McCarthy trở thành tá điền của ông ta, nhưng dường như mối quan hệ giữa họ hoàn toàn bình đẳng, vì họ thường xuyên qua lại với nhau.

McCarthy có một người con trai mười tám tuổi, còn Turner có một cô con gái độc nhất cùng tuổi, cả hai đều là người góa vợ. Họ dường như tránh giao thiệp với những gia đình Anh láng giềng và sống khá tách biệt, mặc dù cả cha con McCarthy đều ham mê thể thao và thường xuất hiện ở các trường đua trong vùng. McCarthy có hai người giúp việc – một trai một gái. Còn Turner thì duy trì một gia đình khá đông đúc, ít nhất là sáu người. Đó là tất cả những điều tôi đã thu thập được về các gia đình này. Giờ thì đến phần sự việc.

Vào ngày mồng 3 tháng Sáu, tức thứ Hai tuần trước, McCarthy rời nhà ở Hatherley lúc khoảng ba giờ chiều và đi bộ xuống Hồ Boscombe – một hồ nước nhỏ hình thành từ dòng suối chảy qua Thung lũng Boscombe. Buổi sáng hôm đó, ông đã đi cùng người đầy tớ ở Ross, và có nhắc với người này rằng ông phải khẩn trương vì có cuộc hẹn quan trọng lúc ba giờ. Từ cuộc hẹn định mệnh ấy, ông đã không bao giờ trở về.

Từ Trang trại Hatherley tới Hồ Boscombe chỉ khoảng một phần tư dặm, và có hai nhân chứng đã nhìn thấy ông trên đường đi. Một là cụ bà không được nêu danh tính, người kia là William Crowder – người giữ khu săn bắn làm việc cho ông Turner. Cả hai đều khẳng định McCarthy đi một mình. Người giữ khu săn còn bổ sung rằng vài phút sau khi thấy McCarthy đi qua, ông ta đã trông thấy James McCarthy – con trai ông – đi cùng lối với khẩu súng dưới cánh tay. Theo lời khẳng định chắc chắn của người này, lúc đó người cha vẫn còn trong tầm mắt, còn người con thì đang đi phía sau. Ông ta không suy nghĩ gì thêm về việc này cho tới khi nghe tin về thảm kịch xảy ra vào buổi tối hôm đó.

Hai cha con McCarthy được nhìn thấy lần cuối khi William Crowder – người quản lý khu săn bắn – không còn trông thấy họ nữa. Hồ Boscombe nằm giữa một khu rừng rậm, chỉ có dải cỏ và lau sậy mọc ven bờ. Lúc ấy, cô bé Patience Moran, mười bốn tuổi, con gái người gác cổng ở Boscombe Valley, đang hái hoa trong rừng. Cô kể lại rằng khi đứng ở mép rừng gần hồ, cô đã chứng kiến cảnh ông McCarthy và con trai đang tranh cãi kịch liệt. Cô nghe thấy người cha dùng những lời lẽ cay nghiệt với con mình, còn người con thì giơ tay lên như muốn đánh lại cha. Quá khiếp sợ trước sự hung bạo của họ, cô bé vội bỏ chạy về nhà và kể lại cho mẹ nghe rằng mình đã bỏ lại hai cha con họ đang cãi nhau dữ dội bên hồ, cùng nỗi lo sợ họ sẽ xô xát.

Vừa dứt lời, James McCarthy trẻ tuổi đã hớt hải chạy tới nhà người gác cổng, báo tin đã phát hiện cha mình chết trong rừng và cầu xin sự giúp đỡ. Chàng trai trong tình trạng vô cùng kích động, không đội mũ cũng chẳng mang theo súng, trên tay phải và ống tay áo lấm tấm những vệt máu tươi. Khi mọi người theo chân anh ta tới hiện trường, họ thấy thi thể nằm dài trên bãi cỏ ven hồ. Cái đầu bị đập nát bởi nhiều nhát đánh dã man từ một vật nặng có đầu cùn. Những vết thương này hoàn toàn khớp với báng súng của người con trai – khẩu súng được tìm thấy nằm cách xác chết vài bước chân.

Trong bối cảnh đó, chàng trai lập tức bị bắt giữ. Tại phiên điều tra tử thi diễn ra vào thứ Ba, bản án “giết người có chủ ý” đã được tuyên. Đến thứ Tư, anh ta bị đưa ra xét xử trước tòa án Ross, sau đó vụ án được chuyển lên Tòa án Hình sự cấp cao.

Đó là toàn bộ diễn biến chính của vụ án như đã được trình bày trước ủy ban điều tra và tòa án cảnh sát.”

“Tôi không thể tưởng tượng ra vụ án nào mang tính buộc tội rõ rệt hơn,” tôi nhận xét. “Nếu từng có bằng chứng gián tiếp nào chỉ thẳng vào hung thủ, thì đây chính là trường hợp ấy.”

“Bằng chứng gián tiếp vốn là thứ rất mơ hồ,” Holmes trầm ngâm đáp. “Nó có thể dường như chỉ rõ một sự thật, nhưng chỉ cần thay đổi góc nhìn chút ít, người ta lại thấy nó kiên quyết chỉ về một hướng hoàn toàn trái ngược. Dù vậy, phải thừa nhận rằng tình thế hiện tại cực kỳ bất lợi cho chàng trai trẻ, và rất có thể hắn chính là thủ phạm. Tuy nhiên, vẫn có một số người trong vùng – trong đó có cô Turner, con gái vị điền chủ láng giềng – tin vào sự vô tội của chàng ta. Họ đã thuê Lestrade – người mà anh hẳn còn nhớ trong Vụ Án Màu Đỏ Thẫm – để bào chữa cho chàng trai. Lestrade, đang bế tắc, đã chuyển vụ án cho tôi, và thế là giờ đây hai quý ông đứng tuổi chúng ta đang lao về phía tây với vận tốc năm mươi dặm một giờ, thay vì được thư thả tiêu hóa bữa sáng tại nhà.”

“Tôi e rằng,” tôi nói, “chuyện này quá hiển nhiên đến nỗi anh sẽ chẳng thu được mấy vinh quang từ vụ án này đâu.”

“Không có gì lừa dối hơn một sự việc hiển nhiên,” anh đáp, mỉm cười. “Hơn nữa, biết đâu chúng ta lại tình cờ phát hiện ra những điều hiển nhiên khác mà ông Lestrade hoàn toàn không nhận thấy. Anh biết tôi đủ rõ để hiểu rằng tôi không khoe khoang khi nói rằng tôi sẽ chứng minh hoặc bác bỏ giả thuyết của ông ta bằng những phương pháp mà bản thân ông ta không thể áp dụng, thậm chí còn không thể hiểu nổi. Lấy ngay một ví dụ trước mắt, tôi thấy rất rõ rằng trong phòng ngủ của anh, cửa sổ nằm bên phải, nhưng tôi nghi ngờ liệu ông Lestrade có nhận ra một điều hiển nhiên như thế không.”

“Làm sao mà—”

“Anh bạn thân mến, tôi hiểu anh rõ lắm. Tôi biết cái nếp gọn gàng kiểu quân nhân đặc trưng của anh. Sáng nào anh cũng cạo râu, mà mùa này anh cạo nhờ ánh sáng mặt trời; nhưng nhìn cách đường cạo càng về phía bên trái càng vội vàng, đến nỗi chỗ góc hàm trông thật cẩu thả, thì rõ như ban ngày là phía đó thiếu ánh sáng hơn phía kia. Tôi không thể tưởng tượng một người cẩn thận như anh lại đứng soi gương dưới ánh sáng đều đặn mà bằng lòng với kết quả tệ hại như thế. Tôi chỉ nêu lên chi tiết nhỏ này như minh chứng cho phương pháp quan sát và suy diễn. Đó là nghề của tôi, và biết đâu nó sẽ hữu dụng trong vụ án sắp tới của chúng ta. Có đôi ba điểm nhỏ trong biên bản khám nghiệm tử thi đáng để ta lưu tâm.”

“Đó là gì vậy?”

“Hình như họ không bắt giữ anh ta ngay tại chỗ, mà phải đợi đến khi trở về Trang trại Hatherley. Khi viên thanh tra cảnh sát tuyên bố anh ta bị bắt giữ, gã đàn ông này đã thốt lên rằng chẳng có gì đáng ngạc nhiên, và đó chính xác là hình phạt mà hắn đáng phải nhận. Câu nói bộc phát ấy đã có hiệu quả rõ rệt – nó xóa sạch mọi nghi ngờ còn sót lại trong tâm trí các thành viên bồi thẩm đoàn điều tra vụ án.”

“Đó rõ ràng là lời thú tội rồi,” tôi buột miệng kêu lên.

“Không hẳn, bởi ngay sau đó hắn ta lại tuyên bố mình vô tội.”

“Trước một loạt bằng chứng buộc tội như thế, dù sao đó cũng là lời nói đáng ngờ nhất từng nghe.”

“Trái lại,” Holmes nói, “đó lại là tia sáng rõ ràng nhất mà tôi nhận thấy trong màn sương mù hiện tại. Dù vô tội đến đâu, hắn cũng không thể ngốc nghếch đến mức không nhận ra hoàn cảnh đang cực kỳ bất lợi cho mình. Nếu hắn tỏ ra kinh ngạc khi bị bắt, hoặc giả bộ phẫn nộ, tôi sẽ xem đó là điều cực kỳ đáng ngờ, bởi sự ngạc nhiên hay tức giận ấy trong hoàn cảnh này đều không tự nhiên, và có thể là chiến thuật khôn ngoan của kẻ xảo quyệt. Thái độ chấp nhận thẳng thắn tình thế của hắn chứng tỏ hắn hoặc thực sự vô tội, hoặc là người có bản lĩnh phi thường và sự kiềm chế đáng nể. Còn lời bình luận của hắn về hình phạt xứng đáng, điều ấy cũng không có gì khó hiểu khi anh xét rằng hắn đang đứng bên thi thể cha mình, trong khi chính hôm ấy hắn đã quên mất bổn phận làm con đến mức cãi vã với cụ, thậm chí – theo lời khai quan trọng của cô gái – còn giơ tay như muốn đánh cụ. Những lời tự trách và hối hận trong câu nói với tôi dường như xuất phát từ tâm trí một con người lương thiện hơn là kẻ có tội.”

Tôi lắc đầu. “Biết bao người đã phải lên giá treo cổ với bằng chứng mỏng manh hơn nhiều,” tôi bình luận.

“Đúng thế. Và cũng biết bao người đã chết oan.”

“Thế chàng trai trẻ đã kể lại sự việc như thế nào?”

“Tôi e rằng lời khai của cậu ta chẳng mấy khả quan cho những ai muốn bênh vực, dù có đôi ba chi tiết khá đáng lưu ý. Anh có thể tự đọc nó ngay tại đây.”

Anh rút từ tập giấy của mình một tờ báo địa phương vùng Herefordshire, gấp lại rồi chỉ vào đoạn ghi lại lời khai của chàng thanh niên bất hạnh về những gì đã xảy ra. Tôi ngồi xuống góc toa tàu và đọc thật kỹ lưỡng. Nội dung như sau:

Tôi thấy, tôi vừa nói vừa liếc nhìn cột báo, rằng điều tra viên trong bản kết luận đã chỉ trích James McCarthy khá gay gắt. Ông ta đặc biệt lưu ý – và có lý do chính đáng – về điểm mâu thuẫn trong lời khai rằng người cha ra hiệu cho anh trước khi nhìn thấy anh, cùng với việc anh từ chối kể chi tiết cuộc nói chuyện với cha mình, cùng lời thuật kỳ lạ về những lời cuối cùng của người cha. Tất cả những điều đó, như lời nhận xét của ông ta, đều rất bất lợi cho người con trai.

Holmes mỉm cười thầm và duỗi người thoải mái trên chiếc ghế bành. “Cả anh và nhà điều tra đều đã cố gắng hết sức,” anh nói, “để tìm ra những điểm yếu nhất của chàng trai trẻ. Anh không nhận thấy rằng anh đang tự mâu thuẫn sao? Khi thì anh cho rằng hắn quá giàu trí tưởng tượng, khi thì lại quá nghèo nàn về mặt đó? Quá nghèo nàn, nếu hắn không thể bịa ra một lý do cãi vã để tranh thủ cảm tình của bồi thẩm đoàn; quá giàu trí tưởng tượng, nếu hắn tự nghĩ ra những chi tiết kỳ quặc như lời ám chỉ về con chuột trước khi chết, cùng sự biến mất của tấm vải. Không, thưa ngài, tôi sẽ tiếp cận vụ án này với giả định rằng những lời kể của chàng trai trẻ này là sự thật, và chúng ta sẽ xem giả định đó dẫn ta tới đâu. Giờ thì đây là cuốn Petrarch bỏ túi của tôi, và tôi sẽ không bàn thêm gì về vụ án này cho tới khi chúng ta tới hiện trường. Chúng ta sẽ dùng bữa trưa tại Swindon, và tôi thấy chúng ta sẽ tới đó trong khoảng hai mươi phút nữa.”

Gần bốn giờ chiều, sau khi đi qua Thung lũng Stroud xinh đẹp và băng qua dòng sông Severn rộng lớn lấp lánh ánh bạc, chúng tôi cuối cùng cũng đặt chân đến thị trấn Ross nhỏ bé, thơ mộng nằm giữa vùng nông thôn yên bình. Trên sân ga, một người đàn ông gầy gò, dáng vẻ lén lút và xảo quyệt như một con chồn sương, đang đứng chờ chúng tôi. Dù khoác lên mình chiếc áo khoác chống bụi màu nâu nhạt và bộ quần da bó sát để hòa hợp với khung cảnh đồng quê, tôi vẫn dễ dàng nhận ra ngay đó là Lestrade đến từ Scotland Yard. Cùng với ông ta, chúng tôi lên xe thẳng tiến đến khách sạn Hereford Arms, nơi một căn phòng đã được chuẩn bị sẵn sàng cho chúng tôi.

“Tôi đã thuê sẵn một cỗ xe ngựa rồi,” Lestrade nói trong khi chúng tôi cùng thưởng thức tách trà. “Tôi hiểu cái tính hiếu động của ông mà – ông sẽ chẳng thể nào yên lòng cho đến khi được tận mắt nhìn thấy hiện trường vụ án.”

“Ông thật tử tế khi khen ngợi như vậy,” Holmes trả lời. “Chuyện này hoàn toàn liên quan đến áp suất khí quyển.”

Lestrade giật mình ngạc nhiên. “Tôi không hiểu lắm,” ông nói.

“Đồng hồ khí áp chỉ bao nhiêu? Hai mươi chín, tôi thấy rồi. Không có gió, bầu trời không một gợn mây. Tôi còn cả một hộp thuốc lá ở đây cần được hút, và chiếc ghế sofa này dễ chịu hơn nhiều so với những chiếc ghế tồi tệ thường thấy ở các khách sạn nông thôn. Tôi không nghĩ mình sẽ dùng xe ngựa tối nay.”

Lestrade cười một cách khoan dung. “Chắc hẳn ông đã đọc báo và rút ra kết luận rồi,” ông nói. “Vụ án này rõ rành rành như ban ngày, càng điều tra càng thấy rõ. Dù vậy, dĩ nhiên ta không thể từ chối một quý cô, nhất lại là một người kiên quyết như thế. Cô ấy đã nghe danh ông và muốn xin ý kiến của ông, mặc dù tôi đã nói đi nói lại rằng ông chẳng thể làm gì hơn những gì tôi đã làm. Ôi trời! Xe ngựa của cô ấy đã đợi sẵn ngoài cửa rồi.”

Vừa dứt lời ông ta, một trong những thiếu nữ duyên dáng nhất mà tôi từng thấy đã bước vội vào phòng. Đôi mắt tím biếc của nàng lấp lánh, đôi môi hé mở, gò má ửng hồng, mọi vẻ e lệ tự nhiên đều tan biến trong cơn xúc động và lo âu tột độ.

“Ôi thưa ngài Sherlock Holmes!” nàng kêu lên, đảo mắt nhìn từ người này sang người kia giữa chúng tôi, rồi cuối cùng – với linh tính nhạy bén của phái đẹp – dừng lại trước mặt người bạn tôi, “Tôi vô cùng vui mừng khi thấy ngài tới đây. Tôi đã vội vã tới đây chỉ để nói với ngài điều này. Tôi biết James không làm chuyện đó. Tôi biết chắc, và tôi muốn ngài bắt đầu điều tra với niềm tin đó. Xin đừng bao giờ nghi ngờ điều ấy. Chúng tôi đã quen biết nhau từ thuở ấu thơ, và tôi hiểu những khiếm khuyết của anh ấy hơn bất kỳ ai; nhưng anh ấy vốn hiền lành đến mức chẳng nỡ hại một con ruồi. Lời buộc tội như thế thật vô lý đối với bất cứ ai thực sự hiểu con người anh ấy.”

“Tôi hy vọng chúng tôi có thể chứng minh anh ấy vô tội, cô Turner,” Sherlock Holmes nói. “Cô cứ yên tâm rằng tôi sẽ làm mọi điều có thể.”

“Nhưng ngài đã xem xét các chứng cứ rồi. Ngài đã rút ra kết luận gì chưa? Chẳng lẽ ngài không nhận thấy bất kỳ sơ hở nào, điểm vô lý nào sao? Bản thân ngài không tin anh ấy vô tội ư?”

“Tôi cho rằng điều đó rất có khả năng.”

“Đấy, ngài thấy chưa!” Cô gái thốt lên, ngửa đầu ra sau và nhìn Lestrade với ánh mắt thách thức. “Ngài nghe rõ chưa? Ông ấy đã cho tôi hy vọng.”

Lestrade nhún vai. “Tôi e rằng đồng nghiệp của tôi đã hơi vội vàng trong việc đưa ra nhận định,” ông nói.

“Nhưng ông ấy đúng. Ôi! Tôi biết ông ấy đúng. James không bao giờ làm chuyện đó. Còn về chuyện cãi vã giữa anh ấy và cha, tôi dám chắc lý do anh không muốn nói với điều tra viên tử thi là vì tôi có dính líu vào đó.”

“Dính líu thế nào?” Holmes hỏi.

“Giờ không phải lúc để tôi giấu giếm điều gì nữa. James và cha anh có nhiều bất đồng về tôi. Ông McCarthy rất mong muốn chúng tôi kết hôn với nhau. James và tôi vẫn luôn yêu thương nhau như anh em ruột; nhưng dĩ nhiên anh còn trẻ, chưa từng trải nhiều, và—và—à, đương nhiên là anh chưa muốn làm chuyện đó. Thế nên mới xảy ra cãi vã, và tôi tin chắc đây là một trong những lần như thế.”

“Cha cô thì sao?” Holmes hỏi. “Cụ có tán thành cuộc hôn nhân như thế không?”

“Không, cha tôi cũng phản đối. Chỉ có mỗi ông McCarthy ủng hộ chuyện này thôi.” Một thoáng ửng hồng thoáng hiện trên gương mặt trẻ trung, tươi tắn của cô khi Holmes đưa mắt nhìn cô với ánh mắt sắc sảo đầy vẻ dò xét.

“Cảm ơn cô vì những thông tin này,” anh nói. “Ngày mai tôi đến thăm thì có thể gặp được cụ không?”

“Tôi e là bác sĩ sẽ không cho phép.”

“Bác sĩ ư?”

“Vâng, ngài chưa nghe tin sao? Người cha tội nghiệp của tôi đã không được khỏe từ nhiều năm nay, và chuyện này khiến cụ suy sụp hoàn toàn. Cha tôi phải nằm liệt giường, và bác sĩ Willows bảo rằng cụ đang tàn tạ dần với thần kinh suy nhược. Ông McCarthy là người duy nhất còn sống từng biết cha tôi hồi những ngày xưa ở Victoria.”

“Ha! Ở Victoria! Điều đó thật sự quan trọng.”

“Vâng, khi còn ở tại các mỏ.”

“Đúng thế; những mỏ vàng, nơi mà theo tôi được biết, ông Turner đã gây dựng nên sản nghiệp.”

“Vâng, đúng như vậy.”

“Cảm ơn cô, cô Turner. Cô đã giúp tôi rất nhiều.”

“Ngài sẽ thông báo cho tôi nếu có tin tức gì vào ngày mai chứ? Chắc chắn ngài sẽ đến nhà tù thăm James. Ôi, nếu ngài có đến đó, thưa ngài Holmes, xin hãy nói với anh ấy rằng tôi biết anh ấy vô tội.”

“Tôi sẽ làm điều đó, cô Turner.”

“Giờ tôi phải về nhà ngay, cha tôi đang ốm nặng, và ông sẽ rất nhớ tôi nếu tôi vắng mặt. Tạm biệt ngài, cầu Chúa phù hộ ngài trong công việc này.” Cô vội vã bước ra khỏi phòng một cách đột ngột như khi cô đến, và chúng tôi nghe thấy tiếng xe ngựa của cô lóc cóc rời đi trên con phố.

“Tôi cảm thấy xấu hổ thay cho ông, Holmes,” Lestrade nói với giọng điệu nghiêm trang sau một khoảng lặng ngắn ngủi. “Sao ông lại gieo rắc hy vọng khi chính ông biết rõ mình sẽ làm người ta thất vọng? Tôi không phải kẻ yếu mềm, nhưng tôi buộc phải gọi đó là hành động tàn nhẫn.”

“Tôi tin mình đã tìm ra cách chứng minh James McCarthy vô tội,” Holmes đáp. “Ông có giấy phép vào thăm hắn trong tù không?”

“Có, nhưng chỉ dành cho ông và tôi thôi.”

“Thế thì tôi sẽ xem xét lại quyết định không đi của mình. Chúng ta còn kịp bắt chuyến tàu tới Hereford để gặp hắn tối nay chứ?”

“Hoàn toàn kịp giờ.”

“Vậy thì cứ làm như thế đi. Watson, tôi e rằng anh sẽ thấy chuyện này thật tẻ nhạt, nhưng tôi chỉ vắng mặt vài tiếng đồng hồ thôi.”

Tôi cùng họ đi bộ xuống nhà ga, rồi dạo quanh những con phố nhỏ của thị trấn, cuối cùng trở về khách sạn. Nằm dài trên ghế sofa, tôi cố đọc một cuốn tiểu thuyết bìa vàng. Nhưng cốt truyện mỏng manh của nó chẳng thấm vào đâu so với vụ án bí ẩn chúng tôi đang điều tra. Tâm trí tôi cứ liên tục bị phân tán khỏi trang sách, nhảy từ tình tiết này sang chi tiết khác, đến nỗi cuối cùng tôi quẳng cuốn sách qua phòng và tập trung suy nghĩ về những sự kiện trong ngày. Giả sử lời khai của chàng trai trẻ tội nghiệp kia hoàn toàn đúng sự thật, vậy thì thảm kịch nào – thứ tai họa khủng khiếp, bất ngờ và dị thường – đã xảy ra giữa lúc anh ta rời xa người cha và khoảnh khắc anh ta lao vào khu rừng trống khi nghe tiếng cha kêu thét? Đó hẳn phải là thứ gì kinh hoàng và chết người. Nhưng cụ thể là gì? Phải chăng những vết thương có thể tiết lộ manh mối cho con mắt nhà nghề của một bác sĩ như tôi?

Tôi bấm chuông gọi lấy tờ báo tuần của hạt – ấn phẩm có đăng nguyên văn biên bản khám nghiệm tử thi. Trong lời khai của bác sĩ pháp y có ghi: “Một phần ba sau xương đỉnh trái và nửa trái xương chẩm bị vỡ nát do vật nặng đập mạnh.” Tôi lấy tay đánh dấu vị trí đó trên đầu mình. Rõ ràng cú đánh chí mạng phải đến từ phía sau. Chi tiết này phần nào có lợi cho bị cáo, vì khi hai cha con cãi nhau, anh ta đang đối diện với cha mình. Dù vậy, điều này chưa nói lên được gì nhiều, bởi ông McCarthy có thể đã quay lưng trước khi bị đánh. Dẫu sao, có lẽ cũng nên báo cho Holmes biết chuyện này.

Rồi còn lời kỳ lạ về “con chuột” mà nạn nhân thốt lên trước khi chết. Nó mang ý nghĩa gì? Không thể là cơn mê sảng. Người bị đánh chết đột ngột thường không lâm vào trạng thái đó. Không, có lẽ đây là nỗ lực cuối cùng để giải thích cái chết của mình. Nhưng nó ám chỉ điều gì? Tôi vắt óc tìm kiếm lời giải hợp lý.

Và rồi còn mảnh vải xám mà James McCarthy trẻ khẳng định đã nhìn thấy. Nếu lời khai này đúng, hung thủ hẳn đã làm rơi lại một mảnh áo – có thể là áo khoác – khi bỏ chạy, rồi liều lĩnh quay lại lấy nó ngay khi chàng trai đang quỳ gối cách đó chưa đầy mười hai bước. Toàn bộ vụ việc là một mớ bòng bong những điều khó hiểu và khó tin! Tôi không lấy làm lạ trước kết luận của Lestrade, nhưng niềm tin vào tài phán đoán của Sherlock Holmes trong tôi vững đến mức tôi không thể từ bỏ hy vọng, nhất là khi mỗi manh mối mới lại càng củng cố lòng tin của ông vào sự vô tội của James McCarthy trẻ tuổi.

Sherlock Holmes trở về khá muộn. Anh về một mình, vì Lestrade đã ở lại nhà trọ trong thị trấn.

“Áp kế vẫn đang chỉ mức rất cao,” anh nhận xét khi ngồi xuống. “Điều quan trọng là trời không đổ mưa trước khi chúng ta kịp khảo sát hiện trường. Mặt khác, phải giữ cho đầu óc minh mẫn và tỉnh táo nhất khi làm những công việc đòi hỏi sự tinh tế như thế này, và tôi không muốn bắt tay vào việc khi đã mệt mỏi sau chuyến đi dài. Tôi đã gặp chàng trai trẻ James McCarthy.”

“Và anh đã khám phá được điều gì từ anh ta?”

“Chẳng có gì cả.”

“Hắn không thể cung cấp manh mối nào sao?”

“Không hề. Đôi lúc tôi có xu hướng nghĩ rằng anh ta biết rõ thủ phạm và đang che giấu cho kẻ đó, nhưng giờ đây tôi tin chắc anh ta cũng hoang mang chẳng kém gì những người khác. Anh ta không phải loại người nhanh trí lắm, dù bề ngoài ưa nhìn và theo tôi nghĩ là có bản tính lương thiện.”

“Tôi chẳng thể tán thành gu chọn vợ của hắn,” tôi nhận xét, “nếu quả thật hắn từ chối kết hôn với một tiểu thư duyên dáng như cô Turner này.”

“À, ẩn sau đó là một câu chuyện khá đau lòng. Chàng trai này yêu cô ấy say đắm điên cuồng, nhưng khoảng hai năm trước, khi hắn còn là cậu bé non nớt và chưa thực sự quen biết cô gái – vì lúc ấy cô ấy đang theo học nội trú suốt năm năm – thì gã ngốc ấy đã làm gì nếu không phải là sa vào lưới tình của một cô gái phục vụ quán rượu ở Bristol và làm đám cưới tại tòa thị chính? Không ai hay biết chuyện này, nhưng anh có thể tưởng tượng nỗi dằn vặt của hắn khi bị trách cứ vì không làm điều mà hắn sẵn sàng đánh đổi cả đôi mắt để thực hiện, nhưng lại biết rõ mình tuyệt đối không thể. Chính nỗi tuyệt vọng tột cùng ấy đã khiến hắn giơ tay lên trời khi người cha trong lần gặp cuối cùng thúc giục hắn cầu hôn cô Turner. Hơn nữa, hắn không có khả năng tự nuôi sống bản thân, và người cha – theo lời kể của mọi người là kẻ vô cùng nghiêm khắc – chắc chắn sẽ ruồng bỏ hắn nếu biết sự thật. Chính với người vợ phục vụ quán rượu ấy mà hắn đã trải qua ba ngày cuối ở Bristol, và người cha không hề hay biết hắn ở đâu. Hãy ghi nhớ chi tiết này. Nó rất quan trọng. Nhưng rồi trong cái rủi lại có cái may, khi cô phục vụ quán rượu sau khi đọc báo thấy hắn đang gặp rắc rối nghiêm trọng, thậm chí có thể bị treo cổ, đã viết thư tuyệt tình, thú nhận mình đã có chồng làm thợ ở Xưởng đóng tàu Bermuda, nên giữa họ chẳng còn ràng buộc gì nữa. Tôi nghĩ tin ấy đã phần nào an ủi James McCarthy trẻ tuổi sau bao nỗi khổ đau hắn phải chịu đựng.”

“Nhưng nếu hắn ta vô tội, vậy thì ai là kẻ đã làm chuyện này?”

“À! Ai ư? Tôi đặc biệt muốn anh lưu ý hai điểm quan trọng. Thứ nhất, nạn nhân đã có cuộc hẹn với ai đó bên hồ, và người đó không thể là con trai ông ta, bởi cậu ta đang đi vắng và ông không hề biết khi nào con mình sẽ trở về. Thứ hai, trước khi biết con trai đã về, nạn nhân đã được nghe thấy tiếng kêu ‘Cooee!’. Đây chính là những điểm then chốt quyết định toàn bộ vụ án. Giờ thì nếu anh muốn, chúng ta có thể bàn về George Meredith ^[1], còn tất cả những chi tiết vụn vặt khác sẽ để dành đến ngày mai.”

Trời không mưa, đúng như Holmes đã tiên đoán, bình minh lên rạng rỡ với bầu trời trong vắt không một gợn mây. Đúng chín giờ, Lestrade đón chúng tôi bằng xe ngựa, và chúng tôi lên đường tới Trang trại Hatherley và Hồ Boscombe.

“Sáng nay có tin động trời,” Lestrade thông báo. “Người ta đồn rằng ông Turner, chủ nhân Dinh thự, đang ốm nặng đến mức nguy kịch tính mạng.”

“Tôi đoán đó là một lão ông cao tuổi?” Holmes hỏi.

“Chừng sáu mươi tuổi; nhưng thể trạng đã suy sụp nhiều vì những năm tháng sống ở xứ người, và ông ấy đã yếu dần từ lâu rồi. Vụ việc này càng khiến ông ấy kiệt quệ thêm. Ông vốn là bạn cố tri của McCarthy, và, tôi có thể nói thêm, còn là ân nhân lớn của hắn, bởi tôi được biết ông đã cho hắn mượn Trang trại Hatherley mà không lấy một đồng tiền thuê.”

“Thật sao! Điều đó thật thú vị,” Holmes nói.

“Ồ, vâng! Bằng hàng trăm cách khác, ông ấy đã giúp đỡ hắn. Mọi người ở đây đều nói về lòng tốt của ông ấy đối với hắn.”

“Thật sao! Ông không thấy có gì kỳ lạ sao khi McCarthy này, người dường như chẳng có mấy tài sản riêng, lại chịu ơn Turner sâu nặng đến thế, mà vẫn dám bàn chuyện gả con trai mình cho con gái Turner – cô gái có lẽ sẽ là người thừa kế toàn bộ điền sản – và nói một cách đầy tự tin, như thể đó chỉ là một lời cầu hôn đơn giản rồi mọi chuyện sẽ tự thu xếp? Điều này càng kỳ lạ hơn khi chính Turner cũng phản đối ý định đó. Con gái ông ta đã kể với chúng ta như vậy. Ông không rút ra được điều gì từ chuyện này sao?”

“Chúng ta đã đi đến phần suy luận và kết luận rồi,” Lestrade nói, liếc mắt về phía tôi. “Tôi thấy chỉ riêng việc xử lý các sự kiện thực tế đã đủ khó khăn rồi, Holmes ạ, không cần phải bay bổng theo những lý thuyết và ý tưởng viển vông làm gì.”

“Ông nói rất đúng,” Holmes trả lời với vẻ khiêm tốn; “quả thực ông thấy việc xử lý các sự kiện là rất khó khăn.”

“Dù sao thì tôi cũng đã nắm được một sự thật mà dường như ông không thể nào hiểu nổi,” Lestrade đáp lại, giọng hơi gắt lên.

“Và đó là—”

“Là McCarthy cha đã bị chính McCarthy con giết chết, còn mọi giả thuyết ngược lại đều là chuyện nhảm nhí.”

“Ồ, chuyện nhảm nhí đôi khi lại sáng tỏ hơn cả sương mù,” Holmes nói, mỉm cười. “Nhưng tôi e mình đã nhầm nếu không phải là Trang trại Hatherley bên tay trái kia.”

“Vâng, đúng thế.”

Đó là một tòa nhà rộng rãi, thoáng đãng, hai tầng lầu, mái lợp bằng đá phiến, với những mảng địa y vàng rộng bám trên bức tường xám xịt. Thế nhưng, những tấm rèm cửa buông xuống cùng ống khói lạnh ngắt không một làn khói đã khoác lên ngôi nhà vẻ ảm đạm, như thể gánh nặng của nỗi kinh hoàng này vẫn còn đè nặng lên nó. Chúng tôi gõ cửa, và người hầu gái, theo yêu cầu của Holmes, đã đưa cho chúng tôi xem đôi ủng mà người chủ nhà đã đi vào lúc qua đời, cùng một đôi ủng khác của người con trai – dù không phải đôi anh ta đã mang khi ấy. Sau khi cẩn thận đo đạc từ bảy tám chỗ khác nhau, Holmes yêu cầu được dẫn ra sân sau, từ đó tất cả chúng tôi men theo con đường ngoằn ngoèo dẫn đến Hồ Boscombe.

Sherlock Holmes hoàn toàn biến đổi khi đang lần theo dấu vết nóng hổi như thế này. Những ai chỉ quen biết anh với hình ảnh một nhà tư duy điềm tĩnh, một nhà logic học của phố Baker sẽ không thể nào nhận ra anh lúc này. Gương mặt anh đỏ bừng và sạm lại. Đôi lông mày nhíu chặt thành hai đường đen cứng cỏi, trong khi đôi mắt sáng quắc dưới hàng lông mày ấy lấp lánh ánh thép. Anh cúi gằm mặt xuống, hai vai khom lại, môi mím chặt, những đường gân nổi lên như dây thừng trên chiếc cổ dài gân guốc. Cánh mũi anh phập phồng như đang khao khát cuộc săn đuổi thuần túy bằng bản năng. Tâm trí anh tập trung cao độ vào vấn đề trước mắt đến mức mọi câu hỏi hay nhận xét đều lọt vào tai anh mà không được chú ý, hoặc nhiều lắm chỉ nhận lại được tiếng gầm gừ đáp trả đầy thiếu kiên nhẫn.

Holmes bước nhanh và lặng lẽ dọc theo con đường mòn xuyên qua những cánh đồng cỏ, rồi tiếp tục tiến vào khu rừng dẫn tới Hồ Boscombe. Đây là vùng đất ẩm ướt, lầy lội như toàn bộ khu vực xung quanh, in hằn vô số dấu chân người – cả trên lối mòn lẫn những bãi cỏ ngắn hai bên đường. Đôi lúc anh bỗng rảo bước nhanh hơn, có khi lại dừng lại đột ngột, thậm chí có đoạn anh còn rẽ hẳn sang một bãi cỏ. Lestrade và tôi bước theo sau, viên thanh tra tỏ vẻ thờ ơ khinh thị, còn tôi dõi theo người bạn mình với ánh mắt chăm chú xuất phát từ niềm tin vững chắc rằng mọi hành động của anh đều nhằm vào một mục đích rõ ràng.

Hồ Boscombe, một mặt nước nhỏ được bao bọc bởi những bãi lau sậy rộng chừng năm mươi thước, nằm ngay ranh giới giữa Nông trại Hatherley và khu đất tư nhân của ông Turner giàu có. Phía xa hơn, trên những tán rừng bao quanh hồ, chúng tôi có thể trông thấy những ngọn tháp nhọn màu đỏ thẫm – dấu hiệu nhận biết dinh thự của vị địa chủ giàu có. Về phía Hatherley, rừng cây mọc um tùm đặc quánh, và chỉ có một dải cỏ ẩm ướt rộng khoảng hai mươi bước chân ngăn cách giữa rìa rừng với bãi lau sậy ven hồ. Lestrade chỉ cho chúng tôi chính xác nơi phát hiện thi thể, và quả thực, mặt đất ở đây ẩm thấp đến mức tôi có thể nhìn rõ những vết lún in hằn khi nạn nhân ngã xuống. Còn với Holmes, như tôi có thể đoán qua vẻ mặt hăm hở cùng đôi mắt tinh anh đang soi xét kỹ lưỡng của anh, thì còn vô số manh mối khác có thể đọc được từ đám cỏ bị giẫm nát này. Anh chạy vòng quanh như một con chó săn đang truy lùng dấu vết, rồi đột ngột quay sang viên thanh tra.

“Ông lúc đó xuống hồ làm gì vậy?” anh hỏi.

“Tôi dùng cái cào để lục lọi. Tôi nghĩ có thể tìm thấy vũ khí hoặc manh mối gì đó. Nhưng làm sao mà—”

“Thôi được rồi, thôi được rồi! Tôi không có thời gian đâu! Bàn chân trái của ông với kiểu đi xoay vào trong đã để lại dấu vết khắp nơi. Một con chuột chũi cũng có thể lần theo dấu vết ấy, rồi nó biến mất giữa đám lau sậy. Ôi, mọi chuyện sẽ đơn giản biết bao nếu tôi có mặt trước khi họ kéo đến như một đàn trâu và giẫm nát mọi thứ. Đây là chỗ nhóm người cùng người gác cổng đã xông vào, họ đã làm mờ hết dấu vết trong vòng sáu đến tám foot quanh xác chết. Nhưng đây là ba dấu chân riêng biệt của cùng một đôi giày.”

Anh rút chiếc kính lúp ra, nằm vật xuống tấm áo mưa để quan sát kỹ hơn, miệng không ngừng lẩm bẩm, dường như đang nói với chính mình hơn là với chúng tôi.

“Đây là dấu chân James McCarthy trẻ. Hai lần đi bộ, một lần chạy nước rút – dấu giày in sâu xuống đất còn gót thì hầu như không thấy. Điều này xác nhận lời khai của cậu ta. Cậu ta đã chạy khi thấy cha nằm trên đất. Còn đây là dấu chân người cha khi ông đi tới đi lui. Vậy cái này là gì? À, đây là vết báng súng khi người con đứng nghe. Còn đây nữa? Ha ha! Chúng ta có gì nào? Nhón chân! Nhón chân! Lại còn vuông vức nữa, đôi ủng khá kỳ lạ! Chúng đến, chúng đi, chúng quay lại – dĩ nhiên là để lấy cái áo choàng. Giờ thì chúng từ đâu tới nhỉ?”

Anh chạy tới chạy lui, khi mất dấu vết, khi lại tìm thấy, cho đến khi chúng tôi tiến sâu vào rìa khu rừng, dưới bóng một cây sồi cổ thụ to nhất vùng. Holmes lần theo dấu vết sang phía bên kia gốc cây rồi đột nhiên nằm sấp xuống, thốt lên tiếng kêu nhỏ đầy thỏa mãn. Anh nằm đó rất lâu, lật từng chiếc lá khô, nhặt những cành cây nhỏ, thu thập thứ mà tôi đoán là bụi đất vào một phong bì, rồi dùng kính lúp soi không chỉ mặt đất mà cả những chỗ vỏ cây xa nhất có thể với tới. Một hòn đá gồ ghề nằm giữa đám rêu cũng được anh kiểm tra cẩn thận và giữ lại. Cuối cùng, anh đi theo lối mòn xuyên rừng cho đến khi ra tới con đường lớn, nơi mọi dấu vết đều biến mất.

“Đây quả là một vụ án hết sức thú vị,” anh nhận xét, trở lại với vẻ điềm tĩnh vốn có. “Tôi đoán ngôi nhà màu xám bên phải kia chính là nhà của người gác cổng. Tôi định vào nói chuyện với Moran, và có lẽ sẽ viết một mẩu ghi chú nhỏ. Sau khi xong việc, chúng ta có thể đón xe về ăn trưa. Các anh cứ đi bộ ra xe trước đi, tôi sẽ đến ngay.”

Khoảng mười phút sau, chúng tôi đã trở lại xe và trên đường về Ross, Holmes vẫn cầm theo hòn đá mà anh đã nhặt được trong khu rừng.

“Thứ này chắc chắn sẽ khiến ngài Lestrade phải chú ý,” anh nói, giơ hòn đá lên. “Đây chính là hung khí dùng trong vụ án mạng.”

“Tôi chẳng thấy dấu vết gì cả.”

“Không có dấu vết.”

“Thế sao ông biết được?”

“Có cỏ mọc bên dưới. Nó chỉ nằm ở đó vài ngày thôi. Không có dấu hiệu cho thấy nó được mang đi từ đâu. Nó khớp với các vết thương. Cũng chẳng có dấu tích của bất kỳ vũ khí nào khác.”

“Còn kẻ sát nhân thì sao?”

“Đó là một gã đàn ông cao lớn, thuận tay trái, đi khập khiễng chân phải, mang ủng săn đế dày, khoác áo choàng màu xám, hút xì gà Ấn Độ bằng ống giữ, và mang theo con dao gấp cùn trong túi. Còn vài manh mối khác nữa, nhưng những chi tiết này có lẽ đã đủ để hỗ trợ chúng ta trong cuộc truy tìm.”

Lestrade cười. “Tôi e rằng tôi vẫn là một kẻ hoài nghi,” ông nói. “Lý thuyết nghe hay đấy, nhưng chúng ta phải đối mặt với một bồi thẩm đoàn người Anh thực tế kia mà.”

“Nous verrons (Chúng ta sẽ xem),” Holmes trả lời điềm tĩnh. “Ông làm theo cách của ông, còn tôi sẽ làm theo cách của tôi. Chiều nay tôi sẽ khá bận, và có lẽ sẽ trở lại London bằng chuyến tàu tối.”

“Thế ông bỏ dở vụ án của mình sao?”

“Không, đã xong xuôi rồi.”

“Còn bí ẩn thì sao?”

“Đã được làm sáng tỏ.”

“Vậy ai là thủ phạm?”

“Chính là người đàn ông tôi đã miêu tả.”

“Nhưng hắn là ai?”

“Chắc chắn không khó để nhận ra. Đây đâu phải vùng đông dân cư.”

Lestrade nhún vai. “Tôi là người thực tế,” ông nói, “và tôi không thể lang thang khắp vùng quê chỉ để tìm kiếm một quý ông thuận tay trái với cái chân khập khiễng. Tôi sẽ trở thành trò cười của cả Scotland Yard mất.”

“Được thôi,” Holmes trả lời nhẹ nhàng. “Tôi đã cho ông cơ hội. Giờ đã đến chỗ trọ của ông. Chào tạm biệt. Tôi sẽ gửi cho ông vài dòng trước khi rời đi.”

Sau khi để Lestrade ở lại, chúng tôi quay xe về khách sạn, nơi bữa trưa đã được bày sẵn trên bàn. Holmes trầm lặng, chìm đắm trong suy tư với vẻ mặt đầy phiền muộn, như một người đang đối mặt với tình thế nan giải.

“Nghe đây, Watson,” anh nói khi bàn ăn đã được dọn dẹp, “anh hãy ngồi vào chiếc ghế kia và để tôi trình bày với anh đôi điều. Tôi đang bế tắc và rất cần lời khuyên từ anh. Hãy châm một điếu xì gà và lắng nghe tôi phân tích kỹ lưỡng.”

“Xin mời anh cứ tự nhiên.”

“Nào, khi xem xét vụ án này, có hai chi tiết trong lời khai của chàng trai James McCarthy đã lập tức gây chú ý cho cả hai chúng ta – dù với tôi chúng nghiêng về hướng có lợi cho cậu ta, còn với anh lại là bằng chứng chống lại cậu. Thứ nhất là việc người cha, theo lời kể của cậu, đã hô lên ‘Cooee!’ trước khi trông thấy con trai. Thứ hai là lời thì thầm kỳ lạ về con chuột mà ông ta thốt ra trong giây phút hấp hối. Ông ta lẩm bẩm vài từ, anh hiểu không, nhưng đó là tất cả những gì người con nghe được. Giờ đây, chính từ hai điểm này, cuộc điều tra của chúng ta phải khởi đầu, và chúng ta sẽ bắt đầu bằng giả định rằng mọi lời kể của chàng trai đều hoàn toàn chính xác.”

“Vậy còn tiếng ‘Cooee!’ này thì sao?”

“À, rõ ràng nó không phải dành cho người con trai. Người con trai, theo những gì ông ấy biết, đang ở Bristol. Chỉ là tình cờ anh ta ở trong tầm nghe thôi. Tiếng ‘Cooee!’ nhằm gọi sự chú ý của người mà ông ấy có hẹn. Nhưng ‘Cooee’ là tiếng gọi đặc trưng của người Úc, và thường được dùng giữa những người Úc với nhau. Do đó, rất có thể người mà McCarthy chờ gặp ở Hồ Boscombe là một người từng sống ở Úc.”

“Thế còn con chuột thì sao?”

Sherlock Holmes rút từ túi ra một tờ giấy gấp và mở rộng nó trên bàn. “Đây là bản đồ Thuộc địa Victoria,” ông nói. “Tối qua tôi đã điện tín đến Bristol để xin nó.” Anh đặt tay lên một phần của tấm bản đồ. “Anh đọc được gì ở đây?”

“ARAT,” tôi đọc lên.

“Giờ thì sao?” Anh giơ tay lên.

“BALLARAT.”

“Đúng vậy. Đó chính là từ người đàn ông ấy muốn thốt ra, và con trai ông ta chỉ nghe được hai âm tiết cuối cùng. Ông ta đang cố gọi tên kẻ sát nhân. Một người nào đó đến từ Ballarat.”

“Thật phi thường!” Tôi buột miệng kêu lên.

“Hiển nhiên mà. Và giờ, anh thấy đấy, tôi đã thu hẹp phạm vi điều tra đáng kể. Việc sở hữu chiếc áo choàng màu xám là manh mối thứ ba, và nếu lời khai của người con trai là chính xác, thì đây chắc chắn là một dấu hiệu quan trọng. Giờ đây, chúng ta đã chuyển từ một mớ hỗn độn mơ hồ sang một hình dung rõ ràng về một người đàn ông Úc đến từ Ballarat, khoác trên mình tấm áo choàng màu xám.”

“Chắc chắn rồi.”

“Và hắn phải là người quen thuộc với vùng này, bởi hồ nước chỉ có thể tiếp cận từ trang trại hoặc khu điền sản – nơi người lạ khó lòng đi lại tự do được.”

“Đúng thế.”

“Giờ đến chuyến đi hôm nay của chúng ta. Bằng cách khảo sát mặt đất, tôi đã thu thập được những chi tiết nhỏ nhặt mà tôi đã cung cấp cho gã Lestrade ngốc nghếch kia, về đặc điểm của hung thủ.”

“Nhưng làm thế nào anh phát hiện ra chúng?”

“Anh biết phương pháp của tôi mà. Nó dựa trên việc quan sát những điều tưởng như vụn vặt.”

“Chiều cao của hắn thì tôi có thể ước lượng qua độ dài bước chân. Đôi ủng của hắn cũng hiện rõ qua những dấu vết để lại.”

“Phải, đó chính là đôi ủng kỳ lạ.”

“Thế còn việc hắn đi khập khiễng thì sao?”

“Dấu chân phải của hắn luôn mờ hơn chân trái. Hắn dồn ít lực hơn vào chân đó. Tại sao? Bởi vì hắn đi khập khiễng – hắn bị què.”

“Còn việc hắn thuận tay trái thì sao?”

“Chính anh cũng đã bị ấn tượng bởi đặc điểm vết thương được bác sĩ phẫu thuật ghi lại trong biên bản khám nghiệm tử thi. Nhát đánh xuất phát từ phía sau, nhưng lại ở bên trái. Làm sao có thể như vậy nếu không phải do một người thuận tay trái? Hắn đã đứng sau gốc cây trong cuộc trò chuyện giữa hai cha con. Hắn còn hút thuốc ở đó nữa. Tôi tìm thấy tàn một điếu xì gà, và kiến thức chuyên môn về tàn thuốc cho phép tôi xác định đó là xì gà Ấn Độ. Như anh biết đấy, tôi đã dành thời gian nghiên cứu vấn đề này, thậm chí viết cả một luận văn nhỏ về tàn của 140 loại thuốc hút khác nhau gồm thuốc tẩu, xì gà và thuốc lá điếu. Sau khi phát hiện tàn thuốc, tôi tiếp tục quan sát và tìm thấy mẩu thuốc lá nằm giữa đám rêu nơi hắn đã vứt bỏ. Đó là xì gà Ấn Độ, loại được cuốn tại Rotterdam.”

“Ống giữ xì gà đâu rồi?”

“Tôi có thể thấy rõ đầu điếu không nằm trong miệng hắn. Vậy là hắn đã dùng ống giữ. Đầu điếu bị cắt chứ không phải cắn, nhưng đường cắt không được sắc sảo, nên tôi đoán là bằng con dao gấp đã cùn.”

“Holmes này,” tôi thốt lên, “anh đã giăng một mạng lưới vây quanh gã đàn ông này chặt đến mức hắn không thể nào thoát được, và anh đã cứu mạng một người vô tội y như thể chính tay anh cắt sợi dây thừng đang siết cổ anh ta. Tôi đã thấy rõ mọi manh mối đều dẫn đến. Thủ phạm chính là—”

“Ông John Turner,” người phục vụ khách sạn đột ngột cất tiếng, bước vào phòng khách của chúng tôi và dẫn theo một vị khách.

Người đàn ông bước vào có một dáng vẻ kỳ dị và đập vào mắt ngay từ cái nhìn đầu tiên. Ông ta đi khập khiễng, chậm chạp, đôi vai gù xuống khiến trông có vẻ già nua, yếu đuối, nhưng những nét gân guốc, thô ráp in hằn trên khuôn mặt cùng cặp chân tay to lớn lại bộc lộ một sức mạnh thể chất và ý chí phi thường. Bộ râu bạc phếch rối bù, mái tóc điểm hoa râm cùng đôi lông mày rậm rạp xệ xuống tạo nên vẻ uy nghiêm, cứng cỏi, nhưng làn da mặt ông ta lại trắng bệch như tro tàn, trong khi môi và chót mũi phớt một màu xanh tái. Tôi lập tức nhận ra ông ta đang phải chịu đựng một căn bệnh kinh niên nguy hiểm.

“Xin mời ngài ngồi xuống ghế sofa,” Holmes nói với giọng điệu nhẹ nhàng. “Ngài đã nhận được thư tôi gửi chưa?”

“Vâng, người gác cổng đã chuyển cho tôi. Ngài nói muốn gặp tôi tại đây để tránh ồn ào.”

“Tôi nghĩ sẽ có nhiều lời bàn tán nếu tôi đến thẳng Dinh thự của ngài.”

“Vậy tại sao ngài lại muốn gặp tôi?” Ông ta đưa mắt nhìn người bạn tôi với vẻ tuyệt vọng trong đôi mắt đã mệt mỏi, như thể câu hỏi của ông đã có lời đáp sẵn rồi.

“Phải,” Holmes đáp, dường như đang trả lời ánh mắt hơn là lời nói. “Đúng thế. Tôi biết tất cả về McCarthy.”

Người đàn ông già nua ấy bỗng úp mặt vào đôi bàn tay run rẩy. “Lạy Chúa!” ông ta kêu lên. “Nhưng tôi sẽ không để chàng trai trẻ ấy bị hại. Tôi xin thề với ngài rằng tôi sẽ nói ra sự thật nếu vụ án chống lại cậu ta tại Tòa án Hình sự cấp cao.”

“Tôi rất mừng khi nghe ông nói như vậy,” Holmes trả lời với vẻ nghiêm nghị.

“Tôi hẵn đã nói ra sự thật ngay nếu không vì đứa con gái yêu dấu của tôi. Tin này sẽ khiến trái tim nó tan nát – thật sự sẽ tan nát khi biết cha nó bị bắt.”

“Chưa chắc đã đến mức đó,” Holmes nhận xét.

“Sao cơ?”

“Tôi không phải viên chức. Tôi hiểu rằng chính con gái ông là người đã mời tôi đến đây, và tôi hành động vì lợi ích của cô ấy. Nhưng James McCarthy trẻ tuổi phải được minh oan.”

“Tôi là một kẻ sắp chết rồi,” ông Turner già nói. “Bệnh tiểu đường đã hành hạ tôi nhiều năm. Bác sĩ bảo khó lòng tôi sống thêm được một tháng. Nhưng dù sao, tôi cũng thà chết trong chính ngôi nhà mình còn hơn là chết trong nhà tù.”

Holmes đứng lên rồi ngồi xuống bàn, tay cầm bút, trước mặt là một xấp giấy. “Ông cứ thành thật kể lại,” anh nói. “Tôi sẽ ghi chép đầy đủ. Ông sẽ ký vào bản khai này, và ông Watson ở đây sẽ làm nhân chứng. Sau đó, tôi có thể đưa ra lời thú tội của ông vào giờ chót để cứu James McCarthy trẻ tuổi. Tôi cam đoan sẽ không sử dụng nó trừ khi thực sự bất khả kháng.”

“Cũng được thôi,” người đàn ông lớn tuổi đáp; “vấn đề là liệu tôi có sống tới ngày xét xử ở Tòa án Hình sự cấp cao không, nên chuyện này chẳng quan trọng mấy với tôi. Nhưng tôi muốn bảo vệ Alice khỏi cú sốc đó. Giờ tôi sẽ kể cho ông nghe toàn bộ sự thật; câu chuyện đã kéo dài nhiều năm, nhưng tôi sẽ thuật lại thật ngắn gọn.

Ông không biết gì về người đàn ông đã chết đó, tức ông McCarthy đâu. Hắn là một con quỷ đội lốt người. Tôi nói thật với ông đấy. Cầu Chúa phù hộ để ông không bao giờ phải rơi vào tay một kẻ như hắn. Hắn đã kiểm soát tôi suốt hai mươi năm trời, và hắn đã tàn phá cuộc đời tôi. Tôi sẽ kể cho ông nghe trước tiên về cách tôi sa vào tay hắn:

Chuyện xảy ra vào đầu thập niên 60 ở những vùng mỏ vàng. Lúc ấy tôi còn là một gã trai trẻ nóng nảy liều lĩnh, sẵn sàng lao vào bất cứ thứ gì; tôi kết thân với lũ bạn xấu, nghiện rượu nặng, thua lỗ trong việc khai thác mỏ, bỏ trốn vào rừng sâu, và nói ngắn gọn thì trở thành thứ mà các ông vẫn gọi là cướp đường. Chúng tôi gồm sáu tên sống một cuộc đời hoang dã phóng túng, thi thoảng cướp phá các trạm dịch vụ hoặc chặn đường những đoàn xe ngựa chở hàng tới khu mỏ. Tôi lấy biệt danh Black Jack của Ballarat, và băng nhóm chúng tôi vẫn còn bị nhắc đến ở thuộc địa dưới cái tên Băng Ballarat khét tiếng.

Một ngày nọ, đoàn xe chở vàng từ Ballarat đến Melbourne bị chúng tôi phục kích và tấn công. Sáu kỵ binh hộ tống đối đầu với sáu tên cướp chúng tôi, trận chiến diễn ra ác liệt ngay từ phát súng đầu tiên khi bốn lính kỵ mã gục ngã. Nhưng ba đồng bọn của tôi cũng bỏ mạng trước khi chúng tôi chiếm được chiến lợi phẩm. Lúc ấy, tôi ghì chặt khẩu súng lục vào thái dương tên đánh xe – chính là gã McCarthy này. Giá mà trời xui đất khiến để tôi bóp cò lúc ấy! Nhưng cuối cùng tôi lại tha mạng cho hắn, dù đôi mắt ti hí đầy độc địa của hắn cứ dán chặt vào mặt tôi, như muốn khắc sâu từng nét mặt tôi vào trí nhớ.

Chúng tôi đào thoát cùng số vàng, trở nên giàu có, rồi sang Anh mà chẳng gặp trở ngại gì. Tại đây, tôi chia tay lũ bạn cũ, quyết định an cư để sống cuộc đời đứng đắn. Thái ấp này được rao bán đúng lúc, tôi mua ngay và tự nhủ sẽ dùng tiền bạc làm việc thiện để chuộc lỗi cho cách kiếm tiền tội lỗi trước kia. Tôi lấy vợ, dù nàng sớm qua đời nhưng để lại cho tôi bé Alice yêu quý. Ngay từ khi còn nằm nôi, bàn tay bé bỏng của con gái dường như đã dẫn dắt tôi đi đúng đường – điều mà chưa gì khác làm được. Tóm lại, tôi gây dựng lại cuộc đời, cố sức chuộc lại lỗi lầm quá khứ. Mọi việc đang tốt đẹp thì McCarthy xuất hiện và nắm được điểm yếu của tôi.

Tôi lên thị trấn để đầu tư, và tình cờ gặp hắn trên phố Regent, khi hắn gần như chẳng mặc áo khoác ngoài cũng chẳng đi giày ủng.

“Thế là chúng ta gặp lại nhau rồi, Jack à,” hắn vừa nói vừa vỗ vào tay tôi, “chúng tôi sẽ trở thành người nhà của anh đấy. Có hai cha con tôi đây, và anh sẽ phải nuôi nấng chúng tôi. Bằng không—đất nước này vốn tốt đẹp, luật pháp nghiêm minh, và lúc nào cũng có cảnh sát trong tầm gọi.”

Thế là họ kéo xuống miền tây, chẳng cách nào xua đuổi được, và từ đó đến nay họ sống bám trên mảnh đất màu mỡ nhất của tôi. Chẳng có lấy một phút nghỉ ngơi, không chút bình yên, không thể nào quên đi; bất cứ nơi nào tôi quay lại đều thấy khuôn mặt gian xảo với nụ cười nhếch mép của hắn hiện ra bên cạnh. Mọi chuyện càng trở nên tồi tệ hơn khi Alice lớn lên, bởi hắn nhanh chóng nhận ra tôi sợ con bé biết được quá khứ của mình còn hơn sợ cảnh sát. Hắn muốn gì được nấy, bất cứ thứ gì hắn đòi hỏi tôi đều đáp ứng không chút do dự—đất đai, tiền bạc, nhà cửa—cho đến khi hắn đòi hỏi một thứ tôi không thể nhượng bộ. Hắn muốn có Alice.

Con trai hắn, ông thấy đấy, đã trưởng thành, con gái tôi cũng vậy, và vì tôi biết mình sức khỏe yếu ớt, nên đối với hắn, đó là một nước cờ tuyệt diệu khi con trai hắn sẽ thừa kế toàn bộ gia tài. Nhưng tôi kiên quyết phản đối. Tôi không để dòng máu đáng nguyền rủa của hắn hòa lẫn với dòng dõi nhà tôi; không phải tôi ghét chàng trai ấy, nhưng máu hắn chảy trong huyết quản anh ta, thế đã đủ rồi. Tôi nhất quyết không đổi ý. McCarthy dọa nạt. Tôi thách hắn làm điều tồi tệ nhất. Chúng tôi hẹn gặp nhau ở cái hồ nằm giữa hai nhà để nói chuyện.

Khi tôi tới nơi, thấy hắn đang nói chuyện với con trai, tôi châm điếu xì gà rồi ẩn sau gốc cây chờ hắn ở một mình. Nhưng khi nghe lỏm được cuộc trò chuyện, mọi điều đen tối và cay đắng trong lòng tôi bỗng trỗi dậy. Hắn đang thúc ép con trai cưới con gái tôi mà chẳng màng tới ý muốn của nó, như thể con bé là gái điếm ngoài đường vậy. Ý nghĩ tôi và tất cả những gì trân quý nhất của đời mình sẽ rơi vào tay một kẻ như thế khiến tôi phát điên lên được. Chẳng lẽ không thể cắt đứt mối ràng buộc này sao? Tôi vốn là kẻ gần đất xa trời lại tuyệt vọng. Dù đầu óc còn minh mẫn và chân tay khá khỏe mạnh, tôi biết số phận mình đã an bài. Nhưng quá khứ của tôi và tương lai con gái tôi! Cả hai đều có thể được cứu vãn nếu tôi bịt được cái miệng bẩn thỉu kia.

Tôi đã làm thế, ông Holmes ạ. Giá phải làm lại tôi vẫn sẽ làm. Dù tội lỗi của tôi nặng nề, tôi đã sống cuộc đời khổ hạnh để chuộc lỗi. Nhưng việc con gái tôi sa vào cái bẫy đã từng giam cầm tôi thì tôi không thể chịu nổi. Tôi hạ gục hắn mà không chút hối hận, như đập chết một con thú dơ bẩn độc ác. Tiếng thét của hắn khiến người con trai quay lại, nhưng tôi đã kịp lẩn vào rừng, dù sau phải quay lại tìm chiếc áo choàng bị đánh rơi khi chạy trốn. Đó là sự thật, thưa các quý ông, về tất cả những gì đã xảy ra.”

“À, việc phán xét ngài không phải là việc của tôi,” Holmes nói khi cụ già ký vào bản khai đã chuẩn bị sẵn. “Tôi chỉ mong chúng ta sẽ không bao giờ phải đối mặt với cám dỗ như thế này nữa.”

“Tôi cũng thành tâm cầu nguyện như vậy, thưa ngài. Vậy ngài tính sẽ xử lý thế nào?”

“Xét về tình trạng sức khỏe của ngài, tôi sẽ không làm gì cả. Chính ngài hiểu rõ mình sớm muộn cũng phải trả lời cho hành động ấy trước một tòa án cao hơn cả Tòa Hình sự. Tôi sẽ giữ bản tự thú này, và nếu McCarthy bị kết tội, tôi buộc lòng phải đưa nó ra. Bằng không, không một ai sẽ được biết đến nó; bí mật của ngài, dù ngài còn sống hay đã qua đời, sẽ mãi được chúng tôi giữ kín.”

“Xin chào tạm biệt,” cụ già nói, ánh mắt đầy xúc động. “Tôi mong rằng khi giờ phút cuối cùng đến với các ngài, các ngài cũng sẽ cảm thấy thanh thản, như tôi đang cảm thấy lúc này — nhờ những gì các ngài đã làm cho tôi hôm nay.” Run rẩy và loạng choạng trong thân hình cao lớn, ông lão từ từ bước ra khỏi căn phòng.

“Lạy Chúa!” Holmes thốt lên sau một khoảng lặng dài. “Tại sao số phận lại nhẫn tâm chơi đùa với những con người đáng thương, bất lực đến vậy? Mỗi khi gặp những vụ án như thế này, ta không thể không nhớ đến lời nói của Baxter mà tự nhủ: ‘Nếu không nhờ ơn trên, Sherlock Holmes cũng sẽ như thế mà thôi.'”

James McCarthy đã được tuyên bố vô tội tại Tòa án Hình sự cấp cao nhờ những luận điểm phản bác do chính Holmes chuẩn bị và gửi cho luật sư bào chữa. Ông Turner già sống thêm được bảy tháng kể từ cuộc gặp gỡ của chúng tôi, nhưng giờ đã qua đời; và mọi dấu hiệu đều cho thấy cậu con trai và cô con gái ấy sẽ có thể sống hạnh phúc bên nhau, không hề hay biết về bóng đen u ám từ quá khứ đang bao trùm lên cuộc đời họ.

*