6 NGƯỜI ĐÀN ÔNG MÔI MÉO

Isa Whitney, em trai của người đã mất Elias Whitney, Tiến sĩ Thần học, Hiệu trưởng Trường Thần học St. George, là một con nghiện thuốc phiện kinh niên. Theo tôi được biết, thói quen tai hại này bắt nguồn từ một hành động bồng bột thời sinh viên; sau khi đọc những miêu tả sống động của De Quincey về những giấc mơ và cảm giác do thuốc phiện mang lại, chàng thanh niên ấy đã nhỏ thuốc phiện lỏng vào thuốc lá với hy vọng đạt được trải nghiệm tương tự. Cũng như bao người khác, anh ta sớm nhận ra rằng bắt đầu thì dễ dàng hơn nhiều so với việc từ bỏ, và suốt bao năm trời, anh ta đã trở thành nô lệ của thứ chất độc ấy – một cảnh tượng khiến bạn bè và gia đình vừa kinh hãi vừa xót xa. Đến giờ tôi vẫn còn nhớ rõ hình ảnh anh ta: khuôn mặt xám xịt, tái mét, đôi mắt sụp mí, con ngươi co lại như hạt đậu, thân hình co ro trên chiếc ghế – một con người từng đàng hoàng cao quý giờ đã trở thành bóng ma tiều tụy của chính mình.

Một buổi tối nọ – vào tháng Sáu năm 89 – tiếng chuông cửa nhà tôi vang lên đúng vào cái giờ mà người ta thường bắt đầu ngáp dài và liếc mắt nhìn đồng hồ. Tôi ngồi bật dậy khỏi ghế, trong khi vợ tôi đặt tấm vải thêu xuống đùi với vẻ mặt hơi nhăn lại đầy thất vọng.

“Bệnh nhân đấy!” cô ấy nói. “Anh lại phải đi rồi.”

Tôi thở dài ngao ngán, bởi vừa trải qua một ngày làm việc mệt mỏi, tôi mới về nhà không lâu.

Tiếng cửa mở vang lên, tiếp theo là những lời nói vội vàng rồi bước chân nhanh nhẹn trên sàn nhà lát vật liệu mềm. Cánh cửa phòng chúng tôi bật mở, và một người phụ nữ mặc bộ đồ vải màu tối, mặt che mạng đen, bước vào.

“Xin lỗi vì đến muộn thế này,” cô ấy bắt đầu, nhưng rồi đột nhiên mất bình tĩnh, lao tới ôm chầm lấy cổ vợ tôi và khóc nức nở trên vai bà. “Ôi, tôi đang gặp chuyện rắc rối kinh khủng!” cô kêu lên; “Tôi rất cần được giúp đỡ.”

“Ôi,” vợ tôi thốt lên, vén tấm mạng che mặt lên, “thì ra là Kate Whitney. Cậu làm tớ giật cả mình! Lúc cậu bước vào, mình chẳng nhận ra ai cả.”

“Mình không biết phải làm sao nên đành tìm đến cậu.” Mọi chuyện vẫn luôn như thế. Những tâm hồn khổ đau tìm đến vợ tôi như chim biển tìm về ngọn hải đăng.

“Cậu đến thật là đúng lắm. Giờ thì cậu phải uống chút rượu pha loãng, ngồi cho thoải mái rồi kể hết cho chúng tôi nghe. Hay cậu muốn mình đưa James đi ngủ trước đã?”

“Ôi, đừng, xin đừng! Mình cần được bác sĩ cho lời khuyên và giúp đỡ nữa. Chuyện là về Isa. Anh ấy đã hai ngày không về nhà rồi. Mình lo sợ cho anh ấy quá!”

Đây không phải lần đầu tiên cô ấy kể với chúng tôi về những rắc rối của người chồng – với tôi với tư cách là bác sĩ, với vợ tôi như một người bạn cũ và đồng học. Chúng tôi đã an ủi cô bằng những lời động viên chân thành nhất có thể. Liệu cô có biết chồng mình đang ở đâu không? Và liệu chúng tôi có thể đưa anh ta trở về với cô?

Hóa ra là có. Cô có thông tin chắc chắn rằng gần đây, mỗi khi cơn nghiện ập đến, anh ta thường lui tới một ổ thuốc phiện nằm ở khu vực xa nhất phía đông thành phố. Trước kia, những lần chơi bời của anh chỉ kéo dài một ngày, rồi anh sẽ trở về nhà vào buổi tối trong tình trạng run rẩy, kiệt sức. Nhưng giờ đây cơn nghiện đã kéo dài suốt bốn mươi tám tiếng đồng hồ, và chắc chắn giờ anh ta đang nằm đâu đó giữa đám người bần tiện ở bến tàu, say sưa hút thuốc hoặc ngủ thiếp đi vì tác dụng của chất độc. Cô hoàn toàn tin rằng có thể tìm thấy anh ta ở quán Bar of Gold trên phố Upper Swandam Lane. Nhưng cô phải làm sao đây? Làm thế nào một người phụ nữ trẻ, nhút nhát như cô có thể tự mình bước vào nơi ấy và kéo chồng ra khỏi đám du côn đang vây quanh anh ta?

Đây là tình thế tôi đang đối mặt, và dĩ nhiên chỉ có một cách giải quyết. Chẳng lẽ tôi không thể đưa cô ấy tới đó sao? Nhưng rồi tôi lại nghĩ, tại sao cô ấy phải đi cùng? Tôi là bác sĩ riêng của Isa Whitney, và với tư cách đó, tôi có thể gây ảnh hưởng lên anh ta. Tôi sẽ xử lý việc này tốt hơn nếu đi một mình. Tôi hứa với cô ấy rằng nếu quả thật anh ta đang ở địa chỉ cô đưa, tôi sẽ đưa anh ta về nhà bằng xe ngựa trong vòng hai tiếng.

Thế là chỉ mười phút sau, tôi đã rời khỏi chiếc ghế bành êm ái và căn phòng khách ấm cúng, phóng vội chiếc xe ngựa hansom về hướng đông để thực hiện một nhiệm vụ kỳ lạ – ít nhất là vào thời điểm đó, mặc dù chỉ tương lai mới cho thấy nó sẽ trở nên kỳ lạ đến mức nào.

Nhưng không có trở ngại nào đáng kể trong bước đầu của cuộc hành trình này. Upper Swandam Lane là một con hẻm nhếch nhác nép mình sau những kho hàng cao ngất dọc bờ bắc sông, về phía đông Cầu London. Ẩn giữa một tiệm bán quần áo cũ kỹ và một quán rượu gin tồi tàn, một lối đi hẹp dốc đứng như cái miệng hang tối om dẫn xuống dưới – đó chính là cái ổ tôi đang tìm kiếm.

Sau khi dặn người đánh xe đợi lại, tôi bước xuống những bậc thang đã bị mòn lõm ở giữa bởi vô số bước chân lảo đảo của những kẻ nghiện ngập. Dưới ánh đèn dầu vàng vọt leo lét trước cửa, tôi tìm thấy chiếc chốt cửa rồi bước vào một căn phòng dài thấp, ngập tràn làn khói thuốc phiện nâu đục, với những chiếc giường gỗ xếp tầng trông chẳng khác nào khoang tàu chật chội dành cho dân nhập cư.

Trong bóng tối mờ ảo, người ta có thể thấy lờ mờ những hình hài nằm trong tư thế kỳ dị – vai khom, đầu gối co, cổ ngửa ra sau, cằm chĩa lên trời, đôi khi lóe lên một đôi mắt đen ngòm, vô hồn đảo về phía kẻ mới đến. Từ trong bóng tối, những vòng tròn ánh đỏ nhỏ xíu nhấp nháy, khi rực lên khi mờ đi, lúc chất độc trong tẩu kim loại bùng cháy, lúc tàn lụi. Phần lớn họ nằm im lìm, nhưng có kẻ thì lẩm bẩm một mình, số khác thì trò chuyện bằng thứ giọng kỳ quái, trầm đục, đều đều – những cuộc đối thoại tuôn ra từng đợt rồi đột ngột chìm vào im lặng, mỗi người độc thoại với ý nghĩ riêng, chẳng mấy quan tâm đến lời người bên cạnh. Cuối căn phòng, một lò than nhỏ rực lửa, bên cạnh là chiếc ghế gỗ ba chân với một lão già gầy gò đang ngồi – cằm chống lên hai nắm tay, khuỷu tay đặt trên đầu gối, đôi mắt đăm đăm nhìn vào ngọn lửa.

Khi tôi bước vào, một hầu thuốc người Mã Lai với làn da vàng vọt vội vàng mang đến cho tôi một chiếc tẩu cùng chút thuốc phiện, rồi ra hiệu mời tôi đến một chiếc giường trống.

“Xin cảm ơn. Tôi không đến để ở lại,” tôi nói. “Tôi có người bạn là ông Isa Whitney đang ở đây, và tôi muốn gặp anh ấy.”

Từ phía bên phải vọng lại tiếng động cùng tiếng kêu, và khi nhìn qua bóng tối mờ ảo, tôi nhận ra Whitney – khuôn mặt xanh xao, thân hình tiều tụy, quần áo nhếch nhác – đang trừng mắt nhìn tôi.

“Trời đất! Watson đấy à?” anh ta thốt lên. Anh ta đang trong cơn vật vã thảm hại, từng sợi dây thần kinh đều run rẩy. “Này, Watson, bây giờ là mấy giờ rồi?”

“Gần mười một giờ rồi.”

“Là mười một giờ ngày nào?”

“Thứ Sáu, ngày 19 tháng Sáu.”

“Trời ơi! Tôi cứ tưởng hôm nay là thứ Tư cơ. Đúng là thứ Tư mà. Anh đừng có dọa tôi như thế!” Hắn gục mặt xuống cánh tay, bắt đầu khóc nức nở bằng giọng chói tai.

“Tôi đã nói rõ với anh là thứ Sáu rồi, anh bạn ạ. Vợ anh đã chờ anh suốt hai ngày nay. Anh nên cảm thấy xấu hổ về bản thân đi!”

“Tôi biết chứ. Nhưng anh nhầm rồi, Watson ạ, tôi mới chỉ ở đây vài tiếng đồng hồ thôi, ba điếu, bốn điếu – tôi quên mất đã hút bao nhiêu rồi. Nhưng tôi sẽ về nhà với anh. Tôi không muốn làm Kate hoảng sợ – cô bé Kate tội nghiệp của tôi. Đưa tay đây nào! Anh có xe ngựa không?”

“Phải, tôi có một chiếc đang chờ sẵn.”

“Thế thì tôi sẽ đi. Nhưng tôi phải thanh toán tiền đã. Watson, làm ơn xem tôi nợ bao nhiêu. Tôi mệt lắm rồi. Tôi chẳng còn sức tự lo liệu gì được nữa.”

Tôi men theo lối đi hẹp giữa hai dãy người đang ngủ say, nín thở tránh thứ khói thuốc phiện hắc ám và ngây ngất, tìm kiếm người quản lý. Khi đi ngang qua gã đàn ông cao lớn ngồi cạnh bếp lửa, tôi bỗng cảm thấy có ai đó khẽ kéo vạt áo mình, cùng tiếng thì thầm trầm khàn: “Cứ đi qua đi, rồi ngoảnh lại nhìn tôi.”

Những lời ấy vang lên rành rọt trong tai tôi. Tôi liếc xuống. Chúng chỉ có thể phát ra từ lão già ngồi bên cạnh, nhưng ông ta vẫn ngồi đó trong tư thế quen thuộc của kẻ phê thuốc, thân hình gầy gò, da nhăn nheo, lưng còng xuống vì tuổi tác, chiếc điếu thuốc phiện đung đưa giữa hai đầu gối như thể vừa rơi khỏi bàn tay mỏi mệt. Tôi bước thêm hai bước nữa rồi quay đầu nhìn lại. Tôi phải cố hết sức mới kìm được tiếng kêu kinh ngạc.

Lão già đã xoay người để chỉ mình tôi có thể nhìn thấy. Dáng vẻ hắn giờ đã đầy đặn hơn, những nếp nhăn biến mất, đôi mắt đờ đẫn bỗng sáng lên lấp lánh, và ngồi đó bên đống lửa, nở nụ cười tinh quái trước vẻ sửng sốt của tôi, không ai khác chính là Sherlock Holmes. Ông ra hiệu bảo tôi lại gần, rồi ngay lập tức, khi quay nửa mặt về phía những người khác, lại trở về vẻ mặt lẩm cẩm với đôi môi trễ xuống của một lão già.

“Holmes!” tôi khẽ gọi, “anh đang làm gì trong cái hang chuột này thế?”

“Hãy cúi thấp hết mức có thể,” ông trả lời; “Đôi tai tôi rất thính. Nếu anh vui lòng tống khứ gã bạn say xỉn của anh đi, tôi sẽ rất hân hạnh được trò chuyện đôi lời với anh.”

“Tôi có xe ngựa đợi bên ngoài.”

“Thế thì xin hãy đưa hắn về trước bằng chiếc xe đó. Anh có thể hoàn toàn yên tâm, vì hắn có vẻ đã kiệt sức đến mức không thể gây phiền toái gì nữa. Tôi cũng đề nghị anh nhờ người đánh xe chuyển lời cho vợ rằng anh đã quyết định đi cùng tôi. Nếu anh chịu khó đợi bên ngoài, năm phút nữa tôi sẽ ra gặp anh.”

Thật khó lòng từ chối bất cứ yêu cầu nào của Sherlock Holmes, bởi chúng luôn được trình bày rành mạch và phát ra với một vẻ tự tin đầy uy lực. Tuy vậy, tôi cảm thấy khi Whitney đã an vị trong xe ngựa thì nhiệm vụ của tôi coi như hoàn tất; phần việc còn lại, tôi chẳng mong gì hơn là được đồng hành cùng người bạn ấy trong một trong những cuộc phiêu lưu kỳ quặc vốn là chuyện thường ngày trong đời sống của anh.

Chỉ trong vài phút, tôi đã hoàn tất bức thư, trả tiền cho Whitney, đưa hắn ra xe và đứng nhìn chiếc xe chở hắn khuất dần trong màn đêm. Ngay sau đó, một bóng hình tiều tụy bước ra từ sào huyệt thuốc phiện, và thế là tôi đang sải bước trên phố cùng Sherlock Holmes. Suốt hai dãy phố, anh bước đi khom lưng, chân bước không vững. Rồi đột nhiên, sau khi liếc nhìn quanh, anh bỗng vươn vai thẳng người và bật lên một tràng cười khoái trá.

“Tôi đoán, Watson ạ,” anh nói, “anh đang nghĩ rằng tôi lại thêm thói hút thuốc phiện vào cùng với cocaine và tất cả những tật xấu khác mà anh đã từng nhân từ ghi chép trong những ghi chú y khoa của mình.”

“Tôi thực sự rất ngạc nhiên khi thấy anh ở nơi ấy.”

“Nhưng tôi còn ngạc nhiên hơn khi thấy anh.”

“Tôi đến để tìm một người bạn.”

“Còn tôi đến để tìm một kẻ thù.”

“Kẻ thù ư?”

“Đúng vậy, một trong những kẻ thù tự nhiên của tôi, hay nói cho chính xác hơn, một con mồi tự nhiên. Nói ngắn gọn, Watson này, tôi đang theo đuổi một vụ điều tra hết sức kỳ lạ, và tôi hy vọng sẽ tìm thấy manh mối trong những lời nói lảm nhảm của những kẻ nghiện ngập ở đó, như tôi đã từng thành công trước đây. Nếu bị nhận ra trong cái sào huyệt ấy, mạng sống của tôi chẳng đáng giá một giờ đồng hồ, bởi tôi đã từng lợi dụng nơi này cho mục đích riêng, và tên Lascar khốn kiếp điều hành chỗ ấy đã thề sẽ báo thù tôi. Có một cánh cửa bí mật phía sau tòa nhà đó, gần góc bến Paul’s Wharf, nếu biết nói, nó đã kể lại bao câu chuyện kỳ quái về những gì đã đi qua nó trong những đêm không trăng.”

“Gì cơ? Anh không thể nào muốn nói đến một cái xác người chứ?”

“Đúng vậy, một xác chết đấy, Watson. Chúng ta sẽ trở nên giàu có nếu nhận được 1000 bảng cho mỗi sinh mạng tội nghiệp đã bị hủy diệt trong cái hang ổ đó. Đó là cái bẫy chết người kinh khủng nhất dọc theo bờ sông, và tôi e rằng ông Neville St. Clair đã bước vào đó rồi không bao giờ có thể thoát ra được. Nhưng cái bẫy của chúng ta phải đặt ở đây.”

Anh đặt hai ngón tay trỏ lên môi rồi huýt lên một tiếng chói tai – tín hiệu này lập tức được đáp trả bằng tiếng huýt tương tự từ phía xa, tiếp theo ngay sau là tiếng bánh xe kêu lọc cọc và tiếng vó ngựa gõ nhịp trên mặt đường.

“Giờ thì, Watson,” Holmes nói khi một cỗ xe ngựa cao lớn phóng vút tới trong màn đêm, hai bên hông tỏa ra những tia sáng vàng rực từ những chiếc đèn lồng. “Anh sẽ cùng đi với tôi chứ?”

“Nếu tôi có thể giúp được gì.”

“Ôi, một người đồng hành đáng tin cậy luôn quý giá; còn một thư ký ghi chép thì càng quý hơn nữa. Phòng tôi ở The Cedars có đủ hai giường ngủ.”

“The Cedars?”

“Đúng vậy, đó là nhà của ông St. Clair. Tôi đang tạm trú tại đó trong quá trình điều tra.”

“Thế nó nằm ở đâu?”

“Gần Lee, thuộc Kent. Chúng ta còn phải đi thêm bảy dặm đường nữa.”

“Nhưng tôi chẳng biết gì về vụ này cả.”

“Đương nhiên rồi. Anh sẽ biết hết mọi chuyện ngay thôi. Lên xe đi. Được rồi, John; chúng tôi không cần anh nữa. Đây là nửa crown tiền công. Khoảng mười một giờ ngày mai anh đến gặp tôi nhé. Cứ để ngựa tự về. Tạm biệt!”

Anh quất roi vào ngựa, và chúng tôi phóng vụt qua những con phố tối om, vắng tanh nối tiếp nhau không ngừng, những con phố dần mở rộng ra cho tới khi chúng tôi vượt qua một chiếc cầu rộng với lan can lớn, bên dưới là dòng sông đục ngầu chảy lờ đờ. Xa xa lại hiện ra một vùng đất hoang vu ảm đạm khác ngập tràn gạch vữa, nơi sự tĩnh lặng chỉ bị phá vỡ bởi tiếng bước chân nặng nề, đều đều của những viên cảnh sát tuần tra, hoặc tiếng ca hát và reo hò của đám người chơi bời khuya khoắt. Trên bầu trời, một đám mây xám xịt lững lờ trôi, thỉnh thoảng lộ ra một hai ngôi sao le lói mờ nhạt qua kẽ mây.

Holmes im lặng cầm lái, đầu gục xuống ngực như kẻ đang chìm đắm trong suy tư, còn tôi ngồi bên, lòng tràn đầy tò mò muốn biết cuộc truy tìm mới này là gì mà dường như đang thử thách năng lực của anh đến vậy, nhưng lại ngại ngùng không dám cắt ngang dòng suy nghĩ của anh. Đã đi được vài dặm đường, khi bắt đầu tới rìa khu biệt thự ngoại ô, anh bỗng giật mình, nhún vai, rồi châm lửa hút tẩu với vẻ mặt của kẻ đã hoàn toàn tự tin vào hành động của mình.

“Anh có một tài năng tuyệt vời là im lặng, Watson,” Holmes nói. “Điều đó khiến anh trở thành người bạn đồng hành vô giá. Thú thật, có người để trò chuyện thật tuyệt vời với tôi, vì những suy nghĩ của tôi chẳng dễ chịu chút nào. Tôi đang phân vân không biết tối nay nên nói gì với người phụ nữ đáng yêu ấy khi cô ấy ra đón mình ở cửa.”

“Nhưng anh quên rằng tôi hoàn toàn mù tịt về vụ việc này.”

“Tôi sẽ có đủ thời gian kể cho anh nghe toàn bộ sự thật trước khi chúng ta tới Lee. Vụ án này tưởng chừng đơn giản đến ngớ ngẩn, nhưng không hiểu sao tôi vẫn chưa tìm được điểm tựa. Chắc chắn phải có rất nhiều manh mối, nhưng tôi chưa nắm bắt được đầu mối nào. Giờ tôi sẽ trình bày vụ việc một cách ngắn gọn và rõ ràng cho anh, Watson, biết đâu anh lại nhìn thấy ánh sáng trong khi mọi thứ vẫn còn mù mịt đối với tôi.”

“Vậy thì anh cứ tiếp tục.”

“Phải,

Vào một ngày tháng Năm năm 1884 – cũng đã mấy năm trôi qua kể từ đó – một quý ông tên Neville St. Clair xuất hiện tại vùng Lee, dường như sở hữu khối tài sản kha khá. Ông ta tậu một biệt thự rộng rãi, chăm chút khu vườn thật xinh đẹp, và sống cuộc đời phong lưu đúng điệu. Dần dà, ông kết thân với những người láng giềng, đến năm 1887 thì thành hôn với ái nữ của một chủ nhà máy bia địa phương, giờ đây họ đã có hai mặt con. Tuy không theo đuổi nghề nghiệp nhất định nào, ông vẫn tham gia cổ phần vài công ty, thường lên phố mỗi sáng rồi trở về bằng chuyến tàu 5 giờ 14 từ Cannon Street vào buổi chiều.

Giờ đây ở tuổi 37, St. Clair là người sống điều độ, một người chồng mẫu mực, người cha hết mực yêu thương con cái, và được tất cả mọi người quý mến. Còn về phương diện tài chính, theo những gì chúng tôi xác minh được, tổng số nợ hiện tại của ông là 88 bảng 10 shilling, trong khi tài khoản tại Ngân hàng Capital and Counties của ông có đến 220 bảng. Vì thế, chẳng có lý do gì để nghi ngờ ông đang gặp khó khăn về tiền bạc.

Vào thứ Hai tuần trước, ông Neville St. Clair đã lên phố sớm hơn mọi khi một chút. Trước lúc đi, ông có nhắc sẽ có hai việc hệ trọng cần giải quyết và hứa mang về cho đứa con trai nhỏ một hộp đồ chơi xếp hình. Thật trùng hợp, cũng trong ngày thứ Hai ấy, khi ông đã đi khá lâu, vợ ông bỗng nhận được bức điện báo rằng món hàng nhỏ quý giá mà bà đang chờ đợi đã tới văn phòng Công ty Vận tải Aberdeen.

Giờ nếu anh đã quen thuộc với London, hẳn anh biết văn phòng công ty ấy tọa lạc trên phố Fresno – một con ngõ nhánh của Upper Swandam Lane, chính nơi anh đã gặp tôi tối nay.

Bà St. Clair dùng bữa trưa xong liền lên phố, mua sắm đôi chút, ghé qua văn phòng công ty nhận gói hàng, rồi thấy mình đang bước dọc Swandam Lane vào đúng 4 giờ 35 phút chiều trên đường trở về nhà ga.

Anh có theo kịp mạch chuyện của tôi tới đây chưa?”

“Quá rõ ràng.”

“Nếu anh còn nhớ, thứ Hai hôm đó trời vô cùng oi bức.

Bà St. Clair bước đi thong thả, mắt đảo quanh mong tìm được chiếc xe ngựa nào đó, bởi bà cảm thấy không thoải mái với khu vực mình đang đi qua. Khi bà đang dạo bước như vậy dọc theo con phố Swandam, bỗng nhiên nghe thấy tiếng kêu thất thanh hoặc tiếng gào nào đó, và bà lạnh cả người khi phát hiện chồng mình đang nhìn chằm chằm xuống – theo như bà mô tả – và vẫy tay gọi bà từ cửa sổ tầng hai. Cánh cửa sổ mở toang, bà nhìn thấy rõ ràng khuôn mặt ông ấy, mà bà miêu tả là đang trong trạng thái kinh hoàng tột độ. Ông ấy điên cuồng vẫy tay về phía bà, rồi đột ngột biến mất khỏi khung cửa sổ nhanh đến mức bà có cảm giác như có một sức mạnh vô hình đã giật lùi ông vào trong. Có một chi tiết đặc biệt mà đôi mắt tinh tường của người phụ nữ này ghi nhận được: mặc dù ông ấy mặc chiếc áo khoác tối màu giống hệt chiếc ông đã mặc khi vào thành phố, nhưng lại không đeo cổ áo lẫn cà vạt.

Ngờ rằng chồng mình gặp chuyện chẳng lành, bà vội vàng chạy xuống cầu thang – vì ngôi nhà ấy chẳng qua là một ổ thuốc phiện, nơi anh đã tìm thấy tôi tối nay – rồi lao qua phòng khách, cố gắng trèo lên cầu thang dẫn lên lầu. Nhưng ngay chân cầu thang, bà bị tên Lascar khốn kiếp mà tôi đã nhắc tới chặn lại. Hắn cùng với gã người Đan Mạch làm phụ tá ở đó xô đẩy bà ra tận ngoài đường. Ngập tràn nghi hoặc cùng nỗi kinh hoàng tột độ, bà chạy như điên dọc con hẻm và may mắn thay, đã gặp được mấy viên cảnh sát cùng một thanh tra đang tuần tra trên phố Fresno. Vị thanh tra cùng hai thuộc hạ lập tức đi theo bà quay trở lại. Bất chấp sự chống đối quyết liệt của tên chủ quán, họ đã xông vào căn phòng nơi người ta nhìn thấy ông St. Clair lần cuối.

Chẳng có bóng dáng ông ấy đâu cả. Trên cả tầng lầu ấy, ngoài một gã tàn tật có bộ dạng ghê tởm đang sống lì ra đó, không còn một bóng người. Cả gã này lẫn tên Lascar đều nhất quyết thề thốt rằng suốt buổi chiều không hề có ai khác trong phòng khách. Lời khai của chúng kiên quyết tới mức vị thanh tra gần như tin rằng bà St. Clair đã bị ảo giác. Nhưng ngay lúc ấy, bà bỗng kêu lên một tiếng, lao tới chiếc hộp gỗ nhỏ đặt trên bàn và giật phắt nắp hộp. Một trận mưa đồ chơi xếp hình trẻ em đổ ào ra – đúng thứ đồ chơi mà ông ấy đã hứa sẽ mang về cho con!

Phát hiện này, cùng với vẻ bối rối lộ rõ của gã tàn tật, khiến viên thanh tra nhận thức được tính chất nghiêm trọng của vụ việc. Các căn phòng được khám xét tỉ mỉ, và mọi bằng chứng đều dẫn đến một tội ác kinh hoàng. Phòng khách phía trước được bày biện đơn giản, thông sang một phòng ngủ nhỏ hướng ra phía sau bến tàu. Khoảng đất hẹp giữa bến tàu và cửa sổ phòng ngủ khô ráo khi nước rút, nhưng sẽ ngập sâu hơn bốn feet rưỡi khi thủy triều lên. Cửa sổ phòng ngủ rộng và có thể mở từ phía dưới.

Khi kiểm tra, người ta phát hiện những vệt máu trên bệ cửa sổ cùng vài giọt máu rải rác trên sàn gỗ phòng ngủ. Đằng sau tấm rèm trong phòng khách, tất cả trang phục của ông Neville St. Clair đều được tìm thấy, chỉ trừ chiếc áo khoác ngoài. Những đôi giày, đôi tất, chiếc mũ và đồng hồ của ông – tất cả đều nằm nguyên tại chỗ. Trên quần áo không hề có dấu vết bạo lực, cũng không tìm thấy bất kỳ manh mối nào khác về tung tích ông Neville St. Clair. Rõ ràng ông đã thoát ra ngoài qua cửa sổ vì không còn lối đi nào khác, và những vệt máu đáng ngại trên bệ cửa sổ khiến người ta ít hy vọng rằng ông có thể tự cứu mình bằng cách bơi, bởi lúc bi kịch xảy ra, thủy triều đang ở mức cao nhất.

Giờ hãy nói về những kẻ tình nghi có liên quan trực tiếp đến vụ án.

Tên Lascar được biết đến là một kẻ có quá khứ đen tối nhất, nhưng theo lời khai của bà St. Clair, hắn chỉ xuất hiện ở chân cầu thang vài giây sau khi chồng bà ló mặt ở cửa sổ, nên hắn khó có thể là ai khác ngoài kẻ đồng lõa. Hắn ta biện minh rằng mình hoàn toàn vô tội, khăng khăng rằng không hề hay biết gì về hành động của Hugh Boone – người thuê phòng của hắn – và cũng không thể giải thích được vì sao quần áo của vị quý ông mất tích lại xuất hiện ở đó.

Còn gã tàn tật đáng sợ sống ở tầng hai trong sào huyệt thuốc phiện kia – kẻ chắc chắn là người cuối cùng nhìn thấy Neville St. Clair. Hắn tên Hugh Boone, với bộ mặt gớm ghiếc đã trở nên quá quen thuộc với những ai thường lui tới khu City. Đó là một tay ăn mày chuyên nghiệp, nhưng để tránh bị cảnh sát quấy rầy, hắn giả vờ bán những bao diêm nhỏ. Nếu anh để ý, sẽ thấy một góc tường thấp nằm cách đó không xa trên phố Threadneedle, về phía tay trái. Chính tại cái xó ấy, gã này ngồi xếp bằng suốt ngày với mấy bao diêm đặt trên lòng, và vì trông thảm hại quá nên những đồng xu từ thiện cứ lăn vào chiếc mũ da bóng nhẫy đặt trên vỉa hè cạnh chân hắn.

Tôi đã quan sát gã nhiều lần trước khi quyết định làm quen, và không khỏi kinh ngạc trước số tiền hắn kiếm được trong thời gian ngắn ngủi. Bởi vẻ ngoài của hắn dị biệt đến mức không ai đi ngang mà không ngoái lại nhìn: mái tóc đỏ chói dựng đứng, khuôn mặt tái mét bị biến dạng bởi vết sẹo co rút khủng khiếp kéo méo cả môi trên, cái cằm bạnh ra, cùng đôi mắt đen sắc như dao tương phản kỳ lạ với màu tóc – tất cả khiến hắn nổi bật hẳn giữa đám ăn mày tầm thường, chưa kể đến khiếu hài hước luôn sẵn sàng đối đáp với bất cứ lời trêu ghẹo nào từ kẻ qua đường.

Đó chính là con người mà giờ đây chúng ta biết là kẻ thuê trọ trong ổ thuốc phiện, đồng thời cũng là người cuối cùng nhìn thấy vị quý ông mà ta đang truy tìm.”

“Thế nhưng hắn là một kẻ tàn tật mà!” tôi thốt lên. “Một kẻ què quặt như thế làm sao chống cự nổi một gã đàn ông đang độ khỏe mạnh?”

“Hắn tàn tật ở chỗ đi khập khiễng, nhưng xét về mọi mặt khác thì đó là một gã đàn ông cường tráng, được nuôi dưỡng đầy đủ. Là một bác sĩ, anh hẳn phải biết, Watson ạ, khi một chi thể yếu đuối thì những chi thể khác thường phát triển sức mạnh đặc biệt để bù đắp.”

“Xin anh cứ tiếp tục câu chuyện.”

“-

Bà St. Clair đã ngất đi khi trông thấy vết máu trên cửa sổ, và được cảnh sát đưa về nhà bằng xe ngựa vì sự có mặt của bà chẳng giúp ích gì cho cuộc điều tra. Thanh tra Barton, người phụ trách vụ án, đã khám nghiệm hiện trường rất kỹ lưỡng nhưng chẳng tìm thấy manh mối gì đáng kể. Họ đã phạm sai lầm khi không bắt giữ Boone ngay lập tức, để hắn có vài phút liên lạc với tên bạn Lascar, nhưng lỗi lầm này nhanh chóng được khắc phục. Hắn bị bắt giữ và khám xét người, nhưng chẳng tìm thấy bằng chứng buộc tội.

Đúng là trên tay áo phải của hắn có dính máu, nhưng hắn chỉ vào vết xước ở ngón đeo nhẫn gần móng tay, giải thích rằng máu chảy từ đó ra, đồng thời khẳng định mình đã đến gần cửa sổ lúc nãy nên máu văng vào đó. Hắn nhất quyết phủ nhận từng thấy ông Neville St. Clair và thề rằng đống quần áo trong phòng hắn cũng là điều bí ẩn với hắn như với cảnh sát. Trước lời khẳng định của bà St. Clair rằng bà tận mắt nhìn thấy chồng qua cửa sổ, hắn cho rằng bà ta hoặc bị điên hoặc đang mơ. Hắn bị giải đi giữa tiếng la hét phản đối ầm ĩ, trong khi thanh tra vẫn ở lại hiện trường, hy vọng khi thủy triều rút sẽ lộ ra manh mối mới.

Và quả thực, dù họ gần như chẳng tìm thấy thứ kinh khủng mà họ sợ hãi mong tìm trên bãi bùn lầy. Đó chỉ là chiếc áo khoác của Neville St. Clair, chứ không phải bản thân Neville St. Clair, lộ ra khi nước thủy triều rút xuống.

Và anh có biết họ tìm thấy gì trong những chiếc túi áo không?”

“Tôi không thể nào đoán nổi.”

“Phải, tôi nghĩ anh không đoán ra đâu. Mỗi túi áo đều nhét chật cứng những đồng xu penny và nửa penny – 421 đồng penny cùng 270 đồng nửa penny. Thảo nào nó không bị dòng thủy triều cuốn đi. Nhưng một xác người thì lại khác. Có một xoáy nước dữ dội giữa bến tàu và ngôi nhà. Dường như chiếc áo khoác nặng trịch đã ở lại đó, trong khi cái xác trần trụi đã bị dòng nước cuốn phăng xuống sông.”

“Tuy nhiên, tôi được biết tất cả quần áo khác đều được tìm thấy trong phòng. Phải chăng thi thể chỉ mặc mỗi chiếc áo khoác thôi sao?”

“Không Watson, nhưng mọi việc có thể được lý giải một cách hợp tình hợp lý. Giả dụ tên Boone này đã đẩy Neville St. Clair qua cửa sổ – một hành động không ai chứng kiến. Sau đó hắn sẽ làm gì? Đương nhiên hắn lập tức nghĩ ngay đến việc phải tiêu hủy những bộ quần áo tố cáo tội ác. Hắn vồ lấy chiếc áo khoác, định ném xuống sông, nhưng chợt nhận ra nó sẽ nổi lềnh bềnh thay vì chìm nghỉm. Thời gian vô cùng gấp rút, bởi hắn đã nghe tiếng ồn ào dưới nhà khi người vợ cố xông lên, và có lẽ đồng bọn Lascar cũng đã báo tin cảnh sát đang hối hả tiến về phía ổ chuột. Không một giây phút nào được phí hoài. Hắn vội chạy đến chỗ giấu của – nơi cất giữ những đồng tiền ăn xin tích cóp – và nhồi nhét càng nhiều tiền xu vào túi áo càng tốt để tăng thêm sức nặng. Chiếc áo khoác bị ném xuống sông, và hắn đã định làm tương tự với những bộ quần áo khác nếu không nghe thấy tiếng chân cảnh sát rầm rập leo lầu. Trong tích tắc, hắn chỉ kịp đóng sập cửa sổ khi bọn họ ập vào.”

“Nghe có vẻ hợp lý đấy.”

“Chà, chúng ta hãy tạm coi đó là một giả thuyết vì chưa có giả thuyết nào khả dĩ hơn. Boone, như tôi đã nói với anh, đã bị bắt và đưa về đồn, nhưng không thể chứng minh được hắn từng có tiền án tiền sự gì. Hắn được biết đến là một tên ăn mày chuyên nghiệp suốt nhiều năm, nhưng cuộc sống của hắn dường như rất yên ả và vô hại. Vụ việc vẫn còn nguyên đó, với những câu hỏi cần lời giải đáp – Neville St. Clair đã làm gì trong ổ thuốc phiện, chuyện gì đã xảy ra với ông ta khi ở đó, hiện ông ta đang ở đâu, và Hugh Boone có dính líu gì đến sự biến mất của ông ta – tất cả vẫn còn mù mờ như lúc ban đầu. Tôi phải thừa nhận rằng trong suốt kinh nghiệm của mình, chưa từng gặp vụ án nào thoạt nhìn tưởng đơn giản mà lại gây nhiều khó khăn đến thế.”

Khi Sherlock Holmes thuật lại chuỗi sự kiện kỳ lạ ấy, chúng tôi đã phóng vút qua vùng ngoại ô rộng lớn của thành phố, để lại sau lưng những ngôi nhà cuối cùng thưa thớt, rồi lóc cóc băng qua hàng rào gỗ dọc hai bên đường quê. Vừa khi ông kết thúc câu chuyện, cỗ xe chúng tôi đã lướt qua hai ngôi làng thưa thớt, nơi vài ánh đèn hắt ra từ những ô cửa sổ vẫn còn thức.

“Ta đã tới vùng Lee rồi,” người bạn đồng hành của tôi lên tiếng. “Trong hành trình ngắn ngủi này, ta đã xuyên qua ba hạt nước Anh: khởi đầu từ Middlesex, lướt qua góc Surrey, và dừng chân ở Kent. Anh có thấy ngọn đèn lấp ló giữa những tán cây kia không? Đấy là biệt thự The Cedars, và bên cạnh ánh đèn ấy có một người phụ nữ mà đôi tai đang ngóng nghe – tôi chẳng nghi ngờ gì – hẳn đã bắt được cả tiếng vó ngựa chúng ta rồi.”

“Nhưng sao anh không điều tra vụ án ngay tại phố Baker?” tôi thắc mắc.

“Bởi có quá nhiều việc phải tra xét tại đây. Bà St. Clair đã ân cần dành cho tôi hai căn phòng, và anh cứ yên tâm rằng bà ấy sẽ chỉ dành cho anh – người đồng nghiệp của tôi – những lời chào nồng nhiệt nhất. Thật khó lòng đối diện với bà ấy, Watson ạ, khi tôi chưa có tin tức gì về người chồng của bà. À, chúng ta đã tới nơi rồi. Dừng lại, dừng lại nào!”

Chiếc xe ngừng bánh trước một biệt thự đồ sộ ẩn mình trong khuôn viên riêng tư. Một chú bé dắt ngựa đã nhanh nhảu chạy ra nắm lấy dây cương, và sau khi bước xuống xe, tôi cùng Holmes men theo lối đi rải sỏi quanh co dẫn vào nhà.

Khi hai chúng tôi vừa tới gần, cánh cửa bật mở, hiện ra hình ảnh một người phụ nữ nhỏ nhắn mái tóc vàng óng đứng nơi ngưỡng cửa. Bà khoác trên người bộ váy lụa mousseline mỏng manh sáng màu, điểm xuyết những đường voan chiffon hồng mềm mại quanh cổ và cổ tay. Dáng bà đứng đó thật nổi bật giữa dòng ánh sáng tràn ngập, một tay vịn cửa, tay kia hơi giơ lên trong tư thế chờ đợi khắc khoải, thân hình hơi nghiêng về phía trước, gương mặt ngả ra với ánh mắt thấp thỏm mong chờ cùng đôi môi hé mở như muốn thốt lên câu hỏi không lời.

“Thế nào rồi?” cô ấy kêu lên, “Thế nào rồi?” Khi nhìn thấy hai chúng tôi, thoáng chốc nét mặt cô bừng lên hy vọng rồi vụt tắt ngay trong tiếng thở dài não nuột khi người bạn đồng hành của tôi lắc đầu và nhún vai.

“Vẫn chưa có tin gì tốt ạ?”

“Không.”

“Nhưng cũng chưa có tin xấu phải không?”

“Không.”

“Tạ ơn Chúa. Mời các anh vào nhà. Tôi chắc anh đã kiệt sức sau một ngày dài như thế này.”

“Đây là bạn tôi, Bác sĩ Watson. Anh ấy đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong vài vụ án trước đây, và nhân cơ hội may mắn, tôi đã có thể mời anh ấy cùng tham gia điều tra vụ việc lần này.”

“Rất hân hạnh được gặp ông,” cô nói trong khi siết chặt tay tôi với vẻ chân thành. “Tôi tin rằng ông sẽ thông cảm cho mọi sự thiếu chu đáo trong cách tiếp đón của chúng tôi, khi biết rằng cú sốc này đã ập đến quá bất ngờ.”

“Thưa bà,” tôi nói, “tôi là người đã từng trải đời, và dẫu không như vậy thì tôi cũng hiểu rằng không cần phải xin lỗi làm gì. Nếu tôi có thể giúp ích điều gì, dù là cho bà hay cho người bạn của tôi ở đây, tôi sẽ thực lòng vui mừng.”

“Giờ thì, thưa ông Sherlock Holmes,” người phụ nữ nói khi chúng tôi bước vào căn phòng ăn sáng sủa với bữa tối nguội đã bày sẵn trên bàn, “tôi rất muốn hỏi ông một hai câu thật thẳng thắn, và tôi mong ông cũng sẽ trả lời một cách thẳng thắn không kém.”

“Tất nhiên rồi, thưa bà.”

“Xin đừng để ý đến cảm xúc của tôi. Tôi không phải loại đàn bà dễ xúc động, cũng chẳng phải hạng hay ngất xỉu. Tôi chỉ muốn nghe ý kiến thực sự, thực sự của ông mà thôi.”

“Về điểm nào?”

“Trong thâm tâm, ông có tin Neville còn sống không?”

Sherlock Holmes dường như lúng túng trước câu hỏi.

“Xin ông nói thẳng!” người phụ nữ nhấn mạnh, đứng trên tấm thảm và đôi mắt không rời ông khi ông ngả người trên chiếc ghế mây.

“Nói thẳng thắn, thưa bà, tôi không tin điều đó.”

“Ông nghĩ anh ấy đã chết?”

“Đúng vậy.”

“Bị giết hại?”

“Tôi không khẳng định. Có thể lắm.”

“Và anh ấy chết vào ngày nào?”

“Thứ Hai.”

“Vậy thì, thưa ông Holmes, có lẽ ông sẽ vui lòng giải thích tại sao hôm nay tôi lại nhận được thư của anh ấy?”

Sherlock Holmes bật dậy khỏi ghế như bị điện giật.

“Gì cơ!” ông gầm lên.

“Vâng, hôm nay đấy.” Cô đứng mỉm cười, giơ cao một mảnh giấy nhỏ lên không trung.

“Cho tôi xem được không?”

“Tất nhiên rồi.”

Ông vồ lấy nó từ tay cô một cách hăm hở, trải phẳng tờ giấy trên bàn, kéo chiếc đèn lại gần và chăm chú xem xét. Tôi rời khỏi ghế, đứng nhìn qua vai ông. Phong bì thô ráp, đóng dấu bưu điện Gravesend cùng ngày tháng đúng hôm đó – hay chính xác hơn là hôm qua, vì lúc này đã quá nửa đêm khá lâu rồi.

“Nét chữ thật cẩu thả,” Holmes lẩm bẩm. “Chắc chắn không phải chữ viết của chồng bà, thưa bà.”

“Không, nhưng mặt trong thì có.”

“Tôi còn nhận thấy người viết địa chỉ trên phong bì đã phải đi hỏi thăm địa chỉ.”

“Sao anh biết được điều đó?”

“Anh thấy đấy, tên người nhận được viết bằng mực đen sẫm, đã khô hẳn. Phần còn lại có màu xám nhạt, chứng tỏ đã dùng giấy thấm. Nếu viết liền một mạch rồi thấm ngay, sẽ không có chỗ nào đen đậm như thế. Kẻ này đã viết tên trước, sau đó dừng lại một lúc mới viết tiếp địa chỉ, điều đó chỉ có nghĩa là hắn không thuộc địa chỉ này. Dĩ nhiên, đó chỉ là một chi tiết nhỏ, nhưng chẳng có gì quan trọng bằng những chi tiết nhỏ. Bây giờ, chúng ta hãy xem lá thư. Ha! Còn có vật gì kèm theo đây nữa!”

“Vâng, có một chiếc nhẫn. Nhẫn riêng của anh ấy.”

“Và bà hoàn toàn chắc chắn đây là nét chữ của chồng bà?”

“Đây là một trong những kiểu chữ của anh ấy.”

“Một kiểu chữ?”

“Kiểu chữ khi anh ấy viết vội. Nó khác hẳn với chữ viết bình thường của anh ấy, nhưng tôi vẫn nhận ra ngay.”

“‘Em yêu đừng sợ hãi. Mọi chuyện sẽ ổn thôi. Có một sai lầm lớn có thể cần thời gian để sửa chữa. Hãy kiên nhẫn chờ đợi.—NEVILLE.’ Viết bằng bút chì trên trang giấy trắng đầu cuốn sách, khổ octavo, không có dấu hiệu gì. Hừm! Thư được gửi hôm nay từ Gravesend bởi một người đàn ông có ngón tay cái bẩn thỉu. Ha! Và nắp phong bì có vẻ đã được dán bởi người nhai thuốc lá. Bà vẫn không nghi ngờ gì đây là chữ viết của chồng mình, thưa bà?”

“Không. Chính Neville đã viết những dòng này.”

“Và bức thư được gửi đi hôm nay từ Gravesend. Thưa bà St. Clair, có vẻ như mọi chuyện đang sáng tỏ dần, dù tôi chưa dám khẳng định nguy hiểm đã hoàn toàn qua đi.”

“Nhưng chắc chắn anh ấy còn sống phải không, thưa ông Holmes?”

“Trừ khi đây là một âm mưu giả mạo cực kỳ tinh vi nhằm đánh lừa chúng ta. Chiếc nhẫn kia, suy cho cùng, không thể chứng minh điều gì. Rất có thể nó đã bị lấy đi từ tay anh ta.”

“Không, không thể nào! Đây chính xác là nét chữ của anh ấy mà!”

“Cũng có lý. Nhưng cũng có khả năng bức thư được viết từ hôm thứ Hai và chỉ mới được gửi đi hôm nay.”

“Có lẽ là vậy.”

“Nếu thế thì biết bao chuyện có thể đã xảy ra trong khoảng thời gian ấy.”

“Ôi, ông đừng khiến tôi mất hy vọng, ông Holmes ạ. Tôi biết chắc mọi chuyện với anh ấy đều bình yên. Giữa chúng tôi tồn tại một mối liên kết sâu sắc đến mức tôi sẽ lập tức cảm nhận được nếu có điều gì tồi tệ xảy đến với anh ấy. Ngay cả vào cái ngày cuối cùng tôi được gặp anh, khi anh vô tình cắt vào tay mình trong phòng ngủ, thì tôi – đang ở tận phòng ăn dưới nhà – cũng lập tức chạy vội lên lầu với một niềm tin chắc chắn rằng có chuyện chẳng lành. Ông có thực sự nghĩ rằng tôi nhạy cảm đến mức phản ứng với một chuyện nhỏ nhặt như vậy, mà lại không thể cảm nhận được cái chết của anh ấy sao?”

“Tôi đã chứng kiến đủ nhiều để hiểu rằng trực giác của một người phụ nữ đôi khi còn đáng tin cậy hơn cả những phân tích logic của một nhà lý luận. Và trong bức thư này, tôi tin chắc bà có một bằng chứng hết sức thuyết phục để củng cố niềm tin của mình. Nhưng nếu chồng bà vẫn còn sống và có thể viết thư, tại sao ông ấy lại không trở về với bà?”

“Tôi không sao hiểu nổi điều đó. Thật quá khó tin.”

“Và vào ngày thứ Hai, ông ấy không hề nói gì trước khi ra đi sao?”

“Không một lời.”

“Và bà đã rất bất ngờ khi thấy ông ấy ở Swandam Lane phải không?”

“Vô cùng bất ngờ.”

“Cửa sổ lúc ấy có mở không?”

“Có.”

“Vậy thì có thể ông ấy đã gọi bà?”

“Có lẽ vậy.”

“Theo tôi hiểu, anh ấy chỉ thốt lên một tiếng kêu không rõ lời?”

“Đúng thế.”

“Bà cho rằng đó là tiếng kêu cầu cứu?”

“Vâng. Anh ấy còn giơ tay lên nữa.”

“Nhưng biết đâu đó chỉ là tiếng thốt lên vì ngạc nhiên. Sự kinh ngạc khi bất chợt trông thấy bà có thể khiến ông ấy giơ tay lên chăng?”

“Cũng có thể.”

“Và bà cho rằng ông ấy bị kéo giật lại phía sau?”

“Anh ấy biến mất quá đột ngột.”

“Biết đâu ông ấy đã tự nhảy lùi lại. Bà không trông thấy ai khác trong phòng sao?”

“Không, nhưng gã đàn ông khủng khiếp kia đã thú nhận có mặt ở đó, còn tên Lascar thì đứng dưới chân cầu thang.”

“Quả thế. Chồng bà, theo như bà quan sát, có mặc y phục thường ngày không?”

“Nhưng không có cổ áo hay cà vạt. Tôi thấy rõ cổ hắn trần trụi.”

“Hắn đã bao giờ nhắc đến Swandam Lane chưa?”

“Chưa bao giờ.”

“Hắn có dấu hiệu hút thuốc phiện không?”

“Chưa bao giờ.”

“Cảm ơn bà St. Clair. Đó chính là những điểm then chốt tôi cần làm sáng tỏ. Giờ ta hãy dùng chút bữa tối rồi nghỉ ngơi, vì ngày mai có lẽ sẽ là một ngày cực kỳ bận rộn.”

Một căn phòng đôi rộng rãi tiện nghi đã được chuẩn bị sẵn cho chúng tôi. Tôi vội chui vào chăn vì kiệt sức sau một đêm đầy biến cố. Nhưng Sherlock Holmes thuộc tuýp người khi đã có vấn đề chưa giải quyết trong đầu, có thể thức trắng nhiều ngày liền, thậm chí cả tuần không nghỉ, miệt mài phân tích, sắp xếp lại các manh mối, xem xét vấn đề từ mọi góc độ cho đến khi thấu hiểu tường tận hoặc nhận ra tư liệu chưa đủ thuyết phục. Tôi lập tức nhận ra anh chuẩn bị thức thâu đêm.

Anh cởi áo khoác cùng áo ghi-lê, khoác lên mình chiếc áo choàng tắm xanh rộng thùng thình, rồi đi quanh phòng thu nhặt hết gối giường lẫn đệm ghế sofa, ghế bành. Với những thứ đó, anh dựng lên một kiểu đi-văng phương Đông, ngồi xếp bằng trên đó, trước mặt đặt một lạng thuốc lá sợi cùng hộp diêm. Trong ánh đèn mờ ảo, tôi thấy anh ngồi đó với chiếc tẩu briar cũ kẹp giữa môi, đôi mắt đờ đẫn nhìn chằm chằm lên góc trần nhà, làn khói xanh lượn lờ quanh người, bất động tĩnh lặng dưới ánh đèn chiếu rõ những đường nét góc cạnh cùng chiếc mũi khoằm đặc trưng.

Anh vẫn ngồi như thế khi tôi chìm vào giấc ngủ, và vẫn nguyên tư thế ấy khi tiếng động bất ngờ đánh thức tôi dậy, lúc ấy ánh nắng ban mai mùa hạ đã tràn vào phòng. Chiếc tẩu vẫn ngậm trên môi, khói thuốc vẫn cuồn cuộn tỏa ra, căn phòng ngập trong màn sương thuốc lá dày đặc, nhưng chẳng còn chút thuốc lá sợi nào so với đống tôi thấy đêm qua.

“Đã tỉnh ngủ chưa, Watson?” anh ta hỏi.

“Rồi.”

“Có muốn đi dạo buổi sáng bằng xe ngựa không?”

“Tất nhiên rồi.”

“Vậy thì mặc đồ vào đi. Chưa ai dậy cả, nhưng tôi biết chỗ thằng bé phụ trách ngựa ngủ, chúng ta sẽ có xe ngựa ngay thôi.” Anh cười khẽ khi nói, đôi mắt lấp lánh, trông hoàn toàn khác hẳn với con người trầm tư u uất của đêm qua.

Trong lúc tôi thay quần áo, tôi liếc nhìn đồng hồ. Thảo nào chưa ai thức giấc. Mới chỉ bốn giờ hai mươi lăm phút sáng. Vừa mặc xong thì Holmes đã quay lại báo tin cậu bé đang chuẩn bị xe ngựa.

“Tôi muốn kiểm chứng một giả thuyết nhỏ của mình,” anh nói, vừa xỏ ủng vào. “Tôi nghĩ, Watson à, anh đang đứng trước một trong những kẻ ngốc nghếch nhất châu Âu. Tôi đáng bị đá từ đây đến tận Charing Cross. Nhưng giờ tôi tin mình đã tìm ra chìa khóa của vụ án rồi.”

“Vậy nó ở đâu?” tôi hỏi, nở nụ cười.

“Trong nhà tắm,” anh đáp. “Ồ, tôi không đùa đâu,” anh tiếp tục khi thấy vẻ ngờ vực hiện lên mặt tôi. “Tôi vừa ở đó, đã lấy nó ra và cất vào chiếc túi Gladstone này. Nào, đi thôi anh bạn, chúng ta sẽ xem nó có khớp với ổ khóa không.”

Chúng tôi bước xuống cầu thang thật nhẹ nhàng, rồi bước ra ngoài dưới ánh bình minh rực rỡ. Chiếc xe ngựa của chúng tôi đã đợi sẵn trên đường, với cậu bé đánh xe mặc nửa vời đang đứng giữ ngựa ở phía trước. Cả hai cùng bước lên xe, và chúng tôi phóng vút đi trên con đường London. Một vài xe bò từ nông thôn lóc cóc chuyển bánh, chở đầy rau củ vào thành phố, nhưng những dãy nhà sang trọng hai bên đường vẫn im lìm và vắng lặng như một thành phố trong cõi mộng.

“Đây quả là một vụ án kỳ lạ ở nhiều điểm,” Holmes nói, vung roi thúc ngựa phi nước đại. “Tôi phải thú nhận rằng mình đã mù tịt như chuột chũi, nhưng thà muộn còn hơn không bao giờ học được bài học khôn ngoan.”

Những người thức dậy sớm nhất trong thành phố vừa mới thò đầu ra khỏi cửa sổ ngái ngủ khi chúng tôi phóng xe qua những con phố thuộc khu Surrey. Khi vượt qua Cầu Waterloo, chúng tôi băng ngang dòng sông, rồi rẽ ngoặt vào Phố Wellington, đột ngột chuyển hướng sang phải và đã đứng trước đồn cảnh sát Bow Street. Sherlock Holmes là nhân vật quen thuộc với những viên cảnh sát nơi đây, hai người lính gác đứng ở cổng đã nghiêm trang chào anh. Một người giữ lấy cương ngựa trong khi người kia dẫn chúng tôi vào bên trong.

“Ai đang trực ca sáng vậy?” Holmes hỏi.

“Thưa ngài, Thanh tra Bradstreet ạ.”

“À, Bradstreet! Anh thế nào rồi?” Một viên thanh tra cao lớn, vạm vỡ bước xuống hành lang lát đá, đầu đội mũ lưỡi trai, khoác chiếc áo khoác có viền thêu. “Tôi cần trao đổi riêng với anh một chút, Bradstreet à.”

“Chắc chắn rồi, ông Holmes. Mời ông vào phòng tôi đây.”

Đó là một căn phòng nhỏ giống như văn phòng, với một cuốn sổ cái khổng lồ đặt trên bàn và chiếc điện thoại nhô ra từ bức tường. Viên thanh tra ngồi xuống bàn làm việc của mình.

“Tôi có thể giúp gì cho ông, ông Holmes?”

“Tôi đến để hỏi về tên ăn xin Boone – kẻ bị buộc tội liên quan đến vụ mất tích của ông Neville St. Clair, ở Lee.”

“Vâng. Hắn đã bị áp giải về đây và đang bị tạm giam để điều tra thêm.”

“Tôi có nghe nói vậy. Hắn hiện đang ở đây chứ?”

“Đang giam trong xà lim.”

“Hắn có yên lặng không?”

“Ồ, hắn không gây rắc rối gì. Nhưng quả thực hắn là một tên khốn bẩn thỉu.”

“Bẩn thỉu ư?”

“Vâng, chúng tôi phải cố gắng lắm mới bắt hắn rửa tay, còn gương mặt thì đen nhẻm như thợ hàn. Ồ, khi vụ án của hắn kết thúc, hắn sẽ được tắm rửa sạch sẽ trong nhà tù; và tôi nghĩ, nếu ngài nhìn thấy hắn, ngài cũng sẽ đồng ý với tôi rằng hắn rất cần điều đó.”

“Tôi rất muốn gặp hắn.”

“Ngài muốn thế ư? Dễ thôi. Đi lối này. Ngài có thể để túi lại.”

“Không, tôi nghĩ tôi sẽ mang theo.”

“Tốt lắm. Mời ngài đi lối này.”

Anh ta dẫn chúng tôi đi dọc hành lang, mở một cánh cửa có chấn song sắt, bước xuống cầu thang xoắn ốc, rồi đưa chúng tôi đến một hành lang quét vôi trắng toát với dãy cửa dọc hai bên.

“Phòng thứ ba bên phải là của hắn,” viên thanh tra nói. “Đây rồi!” Anh ta nhẹ nhàng kéo tấm ván nhỏ ở phần trên cánh cửa ra và đưa mắt nhìn vào.

“Hắn đang ngủ,” anh ta báo. “Ông có thể nhìn rõ hắn đây.”

Cả hai chúng tôi đều áp mắt vào song sắt. Tên tù nhân nằm quay mặt về phía chúng tôi, chìm trong giấc ngủ sâu, hơi thở chậm rãi và nặng nề. Hắn là một gã đàn ông tầm thước, ăn mặc xộc xệch đúng kiểu kẻ lao động, với chiếc áo sơ mi lòe loẹt lộ ra qua những chỗ rách trên chiếc áo khoác cũ kỹ. Đúng như lời viên thanh tra mô tả, hắn bẩn thỉu kinh khủng, nhưng lớp bụi bám đầy mặt không thể che giấu được vẻ xấu xí ghê tởm của hắn. Một vết sẹo cũ chạy dài từ mắt xuống tận cằm, do bị co rút đã kéo méo một bên môi trên, để lộ ba chiếc răng trong nụ cười nhếch mép vĩnh viễn. Mái tóc đỏ chói dựng đứng mọc sát trán, che gần hết đôi mắt hắn.

“Anh ta đẹp trai quá nhỉ?” viên thanh tra buông lời.

“Chắc chắn cần tắm rửa kỹ càng,” Holmes bình luận. “Tôi đã đoán trước điều này nên tự tiện mang theo đồ nghề.” Vừa nói, anh vừa mở chiếc túi da Gladstone, rút ra – khiến tôi giật mình – một miếng bọt biển tắm cỡ đại.

“Khà khà! Ngài đúng là một tay hài hước,” viên thanh tra cười khềnh khệch.

“Bây giờ, nếu ngài vui lòng mở cánh cửa kia thật nhẹ nhàng, chúng ta sẽ giúp anh bạn này chỉnh đốn ngoại hình ngay thôi.”

“Ồ, chẳng có lý do gì để từ chối cả,” viên thanh tra đáp. “Bộ dạng hiện tại của hắn quả thật chẳng làm vẻ vang gì cho nhà giam Bow Street, phải không nào?”

Anh ta tra chìa khóa vào ổ khóa, cả bọn chúng tôi lặng lẽ bước vào phòng giam. Kẻ tù nhân đang ngủ khẽ cựa mình rồi lại chìm sâu vào giấc điệp. Holmes nghiêng người nhúng miếng bọt biển vào chậu nước, rồi dùng lực kỳ cọ mạnh mẽ lên xuống hai lần trên gương mặt nhếch nhác của tên tội phạm.

“Để tôi giới thiệu với các anh,” Holmes gào lên, “đây là ông Neville St. Clair, ở Lee, hạt Kent.”

Suốt đời tôi chưa từng chứng kiến cảnh tượng nào kỳ lạ đến thế. Lớp mặt nạ của người đàn ông bong ra dưới miếng bọt biển như vỏ cây tróc. Lớp da nâu thô ráp đã biến mất! Vết sẹo gớm ghiếc băng ngang gương mặt cùng đôi môi méo mó tạo nên nụ cười nhếch nhác đáng sợ cũng tan biến! Một cái giật nhẹ làm bật ra bộ tóc đỏ rối bù, và trước mắt chúng tôi, đang ngồi dậy trên giường là một người đàn ông da trắng xanh, gương mặt ưu tư nhưng thanh nhã, với mái tóc đen nhánh và làn da mịn màng, vừa dụi mắt vừa nhìn quanh trong vẻ ngái ngủ bối rối. Bỗng nhiên nhận ra mình đã bị lột mặt nạ, hắn thét lên một tiếng rồi úp mặt vào gối.

“Trời đất ơi!” viên thanh tra thốt lên, “đúng là người đàn ông mất tích rồi. Tôi nhận ra hắn từ tấm ảnh kia.”

Kẻ bị bắt quay lại với vẻ mặt lãnh đạm của kẻ đã buông xuôi phận mình. “Cứ cho là thế đi,” hắn nói. “Và cho hỏi tôi bị buộc tội gì?”

“Vì tội làm mất tích ngài Neville St.— Ồ, thôi nào, anh không thể bị buộc tội đó trừ khi họ biến nó thành vụ tự tử bất thành đâu,” viên thanh tra nói với nụ cười ngoác đến mang tai. “Ha, tôi đã làm cảnh sát hai mươi bảy năm trời, nhưng chưa từng gặp vụ nào kỳ quặc thế này.”

“Nếu tôi là ngài Neville St. Clair, thì rõ ràng chẳng có tội ác nào xảy ra, và như vậy, tôi đang bị giam giữ trái phép.”

“Không phải tội ác, mà là một sai lầm nghiêm trọng,” Holmes nói. “Ông đáng lẽ nên đặt niềm tin vào vợ mình.”

“Không phải vì vợ tôi, mà vì những đứa con,” người đàn ông kia rên rỉ. “Lạy Chúa, tôi không thể để chúng phải hổ thẹn vì cha mình. Trời ơi! Thật là một sự bẽ mặt! Giờ tôi phải làm sao đây?”

Sherlock Holmes ngồi xuống bên cạnh anh ta trên chiếc ghế dài, nhẹ nhàng vỗ vào vai anh với vẻ đồng cảm.

“Nếu ông để tòa án xét xử vụ này,” anh nói, “thì chắc chắn ông không thể tránh khỏi sự công khai. Nhưng nếu ông có thể thuyết phục cảnh sát rằng không đủ căn cứ để buộc tội, tôi thấy không có lý do gì những chi tiết này phải lên mặt báo. Tôi tin chắc Thanh tra Bradstreet sẽ ghi lại đầy đủ lời khai của ông và báo cáo lên cấp trên. Như thế, vụ việc sẽ không bao giờ phải ra tòa.”

“Chúa phù hộ ngài!” người tù nghẹn ngào thốt lên. “Tôi thà chịu tù tội, thậm chí đón nhận án tử, còn hơn để cái bí mật đáng thương này trở thành vết nhơ cho lũ trẻ nhà tôi. Ngài là người đầu tiên được nghe câu chuyện này:

Cha tôi làm thầy giáo ở Chesterfield, nơi tôi được giáo dục tử tế. Thời trai trẻ tôi chu du khắp nơi, rồi theo nghiệp diễn, cuối cùng trở thành phóng viên cho một tờ báo chiều ở London. Một hôm, ông chủ báo muốn có loạt bài về dân ăn mày trong thành phố, tôi liền xung phong nhận việc. Đó chính là khởi nguồn mọi chuyện về sau. Chỉ bằng cách tự mình trải nghiệm nghề ăn xin, tôi mới có thể thu thập đủ tư liệu chân thực cho bài báo.

Thời làm diễn viên, tôi đã học được hết các ngón nghề hóa trang, nổi tiếng là tay trang điểm cừ khôi trong hậu trường. Giờ đây tôi tận dụng chính kỹ năng ấy. Tôi bôi mặt làm cho mình trông thảm hại nhất có thể, vẽ một vết sẹo thật như đinh đóng cột, dán miếng cao da nhỏ kéo xệ một bên mép. Xong xuôi, đội bộ tóc đỏ, mặc y phục chỉnh tề, tôi ra phố buôn bán đông đúc, bề ngoài làm người bán diêm nhưng kỳ thực là kẻ hành khất. Suốt bảy tiếng ròng rã, khi trở về nhà lúc chiều tà, tôi sửng sốt thấy mình kiếm được những 26 shilling 4 pence.

Tôi viết bài báo ấy rồi chẳng mấy khi nghĩ lại chuyện đó nữa, cho đến một ngày, sau khi bảo lãnh khoản nợ cho người bạn thân và bị đòi hai mươi lăm bảng. Tôi hoàn toàn kiệt quệ, không biết xoay xở thế nào, thì bỗng nảy ra ý tưởng. Tôi xin chủ nợ gia hạn thêm hai tuần, xin nghỉ phép ở cơ quan, rồi dành trọn thời gian ấy để ăn xin trên phố với bộ dạng hóa trang của mình. Chỉ mười ngày sau, tôi đã gom đủ tiền và thanh toán món nợ.

Thử tưởng tượng xem, thật khó lòng quay lại làm công việc vất vả kiếm hai bảng mỗi tuần khi tôi biết mình có thể kiếm được số tiền ấy chỉ trong một ngày, chỉ bằng cách bôi chút sơn lên mặt, đặt chiếc mũ xuống đất và ngồi yên. Một cuộc giằng co dai dẳng giữa lòng tự trọng và đồng tiền diễn ra, nhưng cuối cùng tiền đã thắng.

Tôi từ bỏ nghề phóng viên, ngày ngày ngồi ở góc phố đã chọn, khơi gợi lòng trắc ẩn bằng khuôn mặt gớm ghiếc của mình và nhét đầy túi những đồng xu lẻ. Chỉ có một người biết bí mật của tôi – gã chủ cái sòng bạc ở Swandam Lane, nơi tôi thuê trọ. Ở đó, mỗi sáng tôi hóa thân thành kẻ ăn mày nhếch nhác, rồi đến tối lại trở về làm một quý ông chỉnh tề. Gã Lascar ấy được tôi trả công hậu hĩnh cho căn phòng thuê, nên tôi biết bí mật của mình sẽ được giữ kín.

Chà, chẳng bao lâu sau, tôi nhận thấy mình đã tiết kiệm được một khoản tiền kha khá. Tôi không có ý nói rằng bất cứ kẻ ăn mày nào ngoài phố London cũng có thể kiếm được 700 bảng mỗi năm – con số này còn thấp hơn mức thu nhập trung bình của tôi – nhưng tôi sở hữu những lợi thế đặc biệt về tài hóa trang, cùng với khả năng ứng đối nhanh nhạy, thứ đã được trau dồi qua thực hành và khiến tôi trở thành một nhân vật khá nổi tiếng trong Thành phố. Suốt cả ngày dài, những đồng xu lẫn cả tiền giấy cứ liên tục chảy vào tay tôi, và đó là một ngày thật tồi tệ nếu tôi không kiếm nổi 2 bảng.

Khi tôi trở nên giàu có hơn, lòng tham của tôi cũng lớn dần. Tôi mua một ngôi nhà ở vùng quê và sau cùng kết hôn, không ai nghi ngờ gì về nghề nghiệp thật sự của tôi. Vợ tôi chỉ biết tôi có công việc ở Thành phố, nhưng chẳng hề hay biết đó là công việc gì.

Thứ Hai tuần trước, khi tôi vừa xong việc và đang thay quần áo trong căn phòng phía trên tiệm thuốc phiện, tôi bỗng nhìn ra cửa sổ và vô cùng kinh hãi khi thấy vợ mình đứng dưới phố, ánh mắt chằm chằm nhìn thẳng vào tôi. Tôi thốt lên tiếng kêu ngạc nhiên, vội lấy tay che mặt, rồi chạy ngay đến chỗ tên Lascar – kẻ đồng lõa của tôi – cầu xin hắn ngăn không cho ai lên gặp tôi. Tôi nghe thấy tiếng vợ mình ở dưới nhà, nhưng biết chắc cô ấy không thể lên được. Nhanh chóng, tôi cởi bộ quần áo đang mặc, khoác lên mình bộ đồ rách rưới của kẻ ăn mày, rồi bôi phấn hóa trang và đội tóc giả. Ngay cả đôi mắt của một người vợ cũng không thể nhận ra tôi dưới lớp cải trang hoàn hảo ấy.

Nhưng rồi tôi chợt nghĩ, có thể căn phòng sẽ bị khám xét, và quần áo sẽ tố cáo tôi. Tôi mở toang cửa sổ, cú đập mạnh khiến vết cắt nhỏ tôi tự gây ra sáng hôm đó trong phòng ngủ lại rỉ máu. Sau đó, tôi chộp lấy chiếc áo khoác đang nặng trĩu những đồng tiền đồng vừa được chuyển từ chiếc túi da đựng tiền kiếm được, ném nó ra ngoài cửa sổ, và nó chìm nghỉm xuống dòng sông Thames. Những bộ quần áo khác cũng sẽ bay theo, nhưng ngay lúc ấy, tiếng chân cảnh sát đã ầm ầm xông lên cầu thang. Vài phút sau, tôi nhận ra – và phải thú nhận là cảm thấy nhẹ nhõm – rằng thay vì bị nhận diện là Neville St. Clair, tôi lại bị bắt vì tội giết chính hắn.

Tôi chẳng còn gì để giải thích thêm nữa. Tôi kiên quyết duy trì bộ dạng cải trang này càng lâu càng tốt, nên tôi rất hài lòng với khuôn mặt nhếch nhác của mình. Hiểu rằng vợ tôi hẳn phải vô cùng lo lắng, tôi đã tháo chiếc nhẫn ra và đưa cho tên Lascar trong lúc không có cảnh sát nào để ý, kèm theo một mảnh giấy viết vội báo cho cô ấy biết rằng cô không cần phải sợ hãi gì cả.”

“Bức thư ấy chỉ mới tới tay cô ấy hôm qua,” Holmes nhận xét.

“Ôi trời! Thế thì cả tuần qua cô ấy hẳn đã sống trong lo âu khủng khiếp!”

“Cảnh sát đã theo dõi tên Lascar đó,” Thanh tra Bradstreet nói, “và tôi hoàn toàn hiểu được việc hắn ta sẽ gặp khó khăn khi muốn gửi thư mà không bị phát hiện. Có lẽ hắn đã nhờ một gã thủy thủ nào đó – vốn là khách quen của hắn – và gã này đã lơ đễnh quên bẵng đi suốt mấy ngày liền.”

“Quả thật là như vậy,” Holmes gật đầu đồng tình, “Tôi chẳng còn nghi ngờ gì nữa. Nhưng ông đã bao giờ bị bắt vì tội ăn xin chưa?”

“Biết bao lần rồi; nhưng mấy đồng tiền phạt ấy đối với tôi có thấm vào đâu?”

“Dù sao thì chuyện này cũng phải chấm dứt từ đây,” Bradstreet nghiêm giọng nói. “Nếu muốn cảnh sát giữ kín vụ việc này, thì cái tên Hugh Boone sẽ phải biến mất.”

“Tôi đã thề bằng những lời thề thiêng liêng nhất mà một người đàn ông có thể thốt ra.”

“Trong trường hợp đó, tôi cho rằng có lẽ chúng ta không cần tiến hành thêm bước nào nữa. Nhưng nếu ông ta lại bị bắt quả tang, thì mọi chuyện sẽ vỡ lở. Thưa ông Holmes, tôi xin khẳng định rằng chúng tôi vô cùng biết ơn ông vì đã làm sáng tỏ vụ án này. Tôi ước gì có thể hiểu được cách ông đạt tới những kết luận ấy.”

“Tôi đạt được kết quả này,” bạn tôi nói, “bằng cách ngồi trên năm chiếc gối và hút hết một ounce thuốc lá sợi. Tôi nghĩ, Watson, nếu chúng ta lái xe về phố Baker, chúng ta sẽ vừa kịp bữa sáng.”

*