9 LỜI KỂ CỦA BÁC SĨ LANYON

Ngày mồng chín tháng Giêng, tức bốn hôm trước, tôi nhận được một bức thư bảo đảm gửi đến vào buổi chiều. Phong bì ấy mang nét chữ của đồng nghiệp kiêm bạn học cũ của tôi – Henry Jekyll. Tôi không khỏi ngạc nhiên, bởi chúng tôi chẳng có thói quen trao đổi thư từ. Mới tối hôm trước, tôi còn gặp ông ấy, thậm chí dùng bữa tối cùng nhau; tôi chẳng thể nghĩ ra điều gì trong mối giao thiệp giữa hai người lại đòi hỏi sự trịnh trọng của một lá thư bảo đảm. Thế nhưng nội dung bức thư còn khiến tôi sửng sốt hơn nữa, bởi lời lẽ trong đó như sau:

“Ngày 10 tháng 12 năm 18xx.

Lanyon thân mến,—Anh là một trong những người tri kỷ lâu năm nhất của tôi; và dẫu đôi khi chúng ta có những bất đồng trong lĩnh vực khoa học, song ít nhất về phần tôi, tôi chẳng thể nhớ ra bất cứ vết rạn nào trong tình bạn giữa chúng ta. Chưa từng có một ngày nào, nếu anh nói với tôi rằng: ‘Jekyll này, mạng sống, danh dự, lý trí của tôi đều trông cậy vào anh,’ mà tôi lại không sẵn sàng hy sinh cả cánh tay trái để giúp anh. Giờ đây, Lanyon ạ, mạng sống, danh dự, lý trí của tôi đều đặt trong tay anh; nếu đêm nay anh từ chối giúp đỡ, tôi sẽ đánh mất tất cả. Sau những lời mở đầu này, có lẽ anh sẽ nghĩ tôi sắp yêu cầu anh làm điều gì ô nhục. Xin hãy tự mình suy xét.

Tôi muốn anh gác lại mọi chuyện khác tối nay – dẫu cho anh có được triệu hồi đến bên giường bệnh của một đức vua đi chăng nữa; hãy bắt một cỗ xe ngựa, trừ phi xe của anh đã đợi sẵn ngoài cổng; rồi cầm lá thư này làm chỉ dẫn, đi thẳng đến nhà tôi. Poole, người quản gia của tôi, đã nhận được chỉ thị; anh sẽ thấy hắn đang chờ đón anh cùng với một tay thợ khóa. Cánh cửa phòng làm việc riêng của tôi sẽ bị đập mở; sau đó anh phải bước vào một mình; mở chiếc tủ kính (có ký hiệu chữ E) bên trái, phá khóa nếu nó bị khóa; rồi lấy ra, cùng toàn bộ vật chứa bên trong, ngăn kéo thứ tư tính từ trên xuống hoặc (cũng chính là ngăn đó) thứ ba từ dưới lên. Trong cơn tinh thần rối loạn cùng cực, tôi e rằng mình có thể chỉ dẫn sai cho anh; nhưng ngay cả khi tôi nhầm lẫn, anh vẫn có thể nhận ra ngăn kéo đúng nhờ nội dung bên trong: vài gói bột trắng, một lọ nhỏ và một cuốn sổ ghi chép. Tôi khẩn thiết yêu cầu anh hãy mang nguyên vẹn ngăn kéo đó về Quảng trường Cavendish cùng với anh.

Đó là phần thứ nhất của công việc phải làm, giờ đến phần thứ hai. Nếu anh lập tức lên đường ngay khi nhận được thư này, anh sẽ trở về rất sớm trước nửa đêm; nhưng tôi vẫn dành cho anh một khoảng thời gian dự phòng, không chỉ đề phòng những trở ngại bất khả kháng hay không thể lường trước, mà còn bởi thời điểm người hầu của anh đã an giấc sẽ thuận tiện hơn cho những việc còn lại phải thực hiện. Vậy nên, đúng giữa đêm, tôi yêu cầu anh hãy một mình đợi trong phòng khám, tự tay mở cửa cho người đàn ông sẽ xưng là người của tôi, rồi trao vào tay hắn cái ngăn kéo mà anh đã mang về từ phòng làm việc riêng của tôi. Làm xong việc đó, anh sẽ hoàn thành bổn phận và nhận được lòng biết ơn sâu sắc nhất của tôi. Chỉ năm phút sau, nếu anh đòi hỏi lời giải thích, anh sẽ hiểu rằng mọi sắp xếp này đều cực kỳ hệ trọng; và nếu bỏ qua dù chỉ một chi tiết, dù chúng có vẻ kỳ quặc đến đâu, anh có thể phải gánh trách nhiệm về cái chết của tôi hoặc sự điên loạn của lý trí tôi.

Dù tôi tin chắc anh sẽ không xem thường lời khẩn cầu này, nhưng trái tim tôi vẫn quặn thắt và bàn tay run rẩy khi nghĩ tới khả năng ấy. Hãy hình dung tôi lúc này, ở nơi đất khách, đang chìm trong nỗi thống khổ không lời nào diễn tả nổi, nhưng tôi biết rõ rằng nếu anh chỉ cần giúp tôi đúng hẹn, mọi rắc rối của tôi sẽ tiêu tan như một câu chuyện đã kể xong. Xin hãy cứu giúp tôi, Lanyon thân mến, và giải thoát…

Bạn của anh,

H.J.

T.S.—Khi đã niêm phong bức thư này, một nỗi kinh hoàng mới lại xâm chiếm tâm hồn tôi. Biết đâu bưu điện sẽ làm tôi thất vọng, và thư không tới tay anh trước sáng mai. Trong trường hợp ấy, Lanyon thân mến, xin hãy thực hiện việc tôi nhờ vào lúc thuận tiện nhất trong ngày; và một lần nữa, hãy đợi người của tôi vào lúc nửa đêm. Lúc đó có thể đã muộn mất rồi; và nếu đêm ấy trôi qua mà không có gì xảy ra, anh sẽ biết mình đã nhìn thấy Henry Jekyll lần cuối cùng.”

Sau khi đọc xong lá thư, tôi tin chắc rằng người đồng nghiệp của mình đã điên rồ; nhưng cho đến khi điều đó được chứng minh một cách rõ ràng không thể chối cãi, tôi cảm thấy bổn phận buộc mình phải thực hiện theo lời yêu cầu của ông ấy. Tôi càng không hiểu rõ mớ bòng bong này bao nhiêu, thì càng không thể đánh giá được tầm quan trọng của nó bấy nhiêu; và một lời thỉnh cầu được viết ra như thế không thể bị phớt lờ mà không phải gánh chịu hậu quả nghiêm trọng. Thế là tôi đứng dậy khỏi bàn làm việc, bước lên cỗ xe song mã, và phóng thẳng tới nhà của Jekyll.

Người quản gia đã chờ sẵn tôi; anh ta nhận được bức thư dặn dò có đóng dấu xác nhận cùng lúc với thư gửi cho tôi, và đã lập tức sai người đi mời thợ khóa cùng thợ mộc. Những người thợ vừa tới nơi khi chúng tôi còn đang trao đổi; thế là cả nhóm cùng nhau tiến về phía phòng giải phẫu cũ của bác sĩ Denman – nơi mà (như anh hẳn đã biết) có lối vào thuận tiện nhất dẫn thẳng tới phòng làm việc riêng của Jekyll.

Cánh cửa vô cùng kiên cố, ổ khóa cực kỳ tinh xảo; người thợ mộc khẳng định sẽ rất khó khăn và gây hư hại nặng nề nếu dùng vũ lực; còn gã thợ khóa thì gần như bó tay. Nhưng tay thợ khóa này quả thật khéo léo, sau hai tiếng vật lộn, cánh cửa cuối cùng cũng bật mở. Chiếc tủ có ký hiệu chữ E được mở khóa; tôi kéo ngăn tủ ra, nhét đầy rơm vào bên trong rồi bọc lại bằng một tấm vải, sau đó mang thẳng về Quảng trường Cavendish.

Tôi bắt đầu kiểm tra kỹ lưỡng những vật dụng trong phòng. Những gói bột được đóng gói tương đối ngăn nắp, nhưng thiếu đi sự chỉn chu của một dược sĩ chuyên nghiệp; điều này khiến tôi tin chắc chúng do chính Jekyll tự tay pha chế. Khi mở một gói ra, tôi thấy thứ dường như là muối tinh thể trắng thông thường. Chiếc lọ nhỏ tiếp theo tôi chú ý đến chứa khoảng nửa chất lỏng đỏ như máu, tỏa mùi cực kỳ hăng, có lẽ chứa phốt pho và một ít ête dễ bay hơi – những thành phần khác thì tôi không sao nhận biết được.

Cuốn sổ ghi chép trông rất bình thường, chỉ liệt kê một chuỗi ngày tháng trải dài nhiều năm, nhưng tôi nhận thấy các ghi chép đã dừng lại đột ngột từ gần một năm trước. Thỉnh thoảng có vài dòng chú thích ngắn ngủi bên cạnh ngày tháng, thường chỉ là một từ đơn giản: “kép” xuất hiện khoảng sáu lần trong hàng trăm mục, và một ghi chép khá sớm trong danh sách có dòng chữ kèm theo nhiều dấu chấm than: “thất bại hoàn toàn!!!”

Dù những thứ này càng khơi gợi sự tò mò của tôi, chúng vẫn không mang lại câu trả lời rõ ràng nào. Một lọ muối, một cuốn nhật ký ghi lại hàng loạt thí nghiệm – giống như nhiều nghiên cứu khác của Jekyll – dường như chẳng có ứng dụng thực tế gì. Làm sao sự hiện diện của chúng trong nhà tôi lại có thể đe dọa đến danh dự, lý trí hay cả mạng sống của vị đồng nghiệp khó hiểu này? Nếu người của ông ta có thể đến được nơi này, sao lại không thể đến nơi khác? Và nếu có trở ngại gì, tại sao ông ta lại cần phải được tôi che giấu?

Càng nghĩ, tôi càng tin rằng mình đang đối mặt với một chứng bệnh về tâm thần. Dù đã cho người hầu đi nghỉ, tôi vẫn cẩn thận nạp đạn vào khẩu súng lục cũ của mình – phòng khi có chuyện bất trắc, tôi có thể tự vệ.

Mười hai giờ đêm vừa điểm ở London, thì tiếng gõ cửa khẽ khàng vang lên. Tôi tự tay mở cửa theo tiếng gọi, và thấy một người đàn ông thấp bé đang co ro nép vào những cột trụ dưới hiên nhà.

“Anh từ nhà bác sĩ Jekyll tới phải không?” tôi hỏi.

Anh ta gật đầu “vâng” một cách ngượng ngập; và khi tôi mời vào, anh ta không bước ngay mà còn liếc nhìn kỹ vào màn đêm bao phủ quảng trường. Cách đó không xa, một viên cảnh sát đang tiến lại với chiếc đèn lồng tròn tỏa ánh sáng; khi trông thấy, tôi nhận ra vị khách của mình giật mình và trở nên vội vã hơn.

Tôi phải thừa nhận rằng những chi tiết này khiến tôi vô cùng bứt rứt; ngay cả khi bước theo hắn vào căn phòng khám rực rỡ ánh đèn, tay tôi vẫn không rời khỏi vũ khí. Cuối cùng, tại đây, tôi mới có dịp quan sát hắn thật rõ ràng. Chắc chắn một điều, tôi chưa từng gặp hắn bao giờ.

Như đã nói, hắn thấp bé; nhưng điều khiến tôi ám ảnh hơn cả là khuôn mặt kinh dị của hắn – sự pha trộn quái gở giữa sức mạnh cơ bắp phi thường và thể trạng yếu ớt rõ rệt, cùng với (điều cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng) cảm giác ghê rợn, kỳ quặc mà sự hiện diện của hắn gợi lên. Cảm giác ấy na ná như cơn rùng mình sắp ập đến, kèm theo nhịp tim đập yếu ớt hẳn đi. Lúc đó, tôi chỉ nghĩ đó là phản ứng khó chịu cá nhân kỳ lạ, và tự hỏi về mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng; nhưng sau này tôi có cơ sở để tin rằng nguyên nhân nằm sâu trong bản chất con người, liên quan đến thứ gì đó cao siêu hơn cả sự ghê tởm thông thường.

Gã _người_ ấy (kẻ mà ngay từ giây phút đầu tiên bước vào đã khơi dậy trong tôi một cảm giác khó tả, vừa tò mò vừa ghê sợ) ăn mặc một cách kỳ quặc đến nỗi nếu là người thường đã trở thành trò cười; y phục của hắn, dù may bằng vải tốt và màu sắc trang nhã, lại rộng thùng thình so với thân hình – quần dài lùng xùng phải xắn gấu kẻo quét đất, vạt áo khoác chảy xệ dưới hông, cổ áo bạnh ra hai bên vai.

Kỳ lạ thay, bộ cánh lố bịch ấy chẳng khiến tôi bật cười. Trái lại, bởi trong bản chất của sinh vật đứng trước mặt tôi có gì đó quái dị và dị dạng – thứ gì gây sốc, chới với và kinh tởm – sự không vừa vặn này dường như càng ăn khớp và tô đậm thêm ấn tượng ấy; đến nỗi ngoài mối quan tâm về bản tính và cá tính của gã, trong tôi còn dâng lên sự tò mò về lai lịch, cuộc đời, số phận và địa vị của hắn trong cõi đời này.

Những quan sát ấy, dù phải mất nhiều giấy mực để miêu tả, nhưng thực chất chỉ xảy ra trong nháy mắt. Người khách của tôi lúc này đang bốc lên một thứ phấn khích đầy u ám.

“Ông có nó không?” hắn gào lên. “Ông có nó không?” Vẻ nóng lòng của hắn mãnh liệt tới mức hắn còn đặt tay lên cánh tay tôi và cố rung lắc.

Tôi đẩy hắn ra, cảm thấy một cơn rùng mình lạnh buốt xuyên qua người khi hắn chạm vào. “Nào, thưa ông,” tôi nói. “Ông đã quên rằng tôi chưa có vinh hạnh được biết ông. Xin mời ông ngồi.”

Rồi tôi làm gương, tự mình ngồi xuống chiếc ghế quen thuộc, cố giữ thái độ bình thản như khi tiếp bệnh nhân, trong chừng mực mà giờ đêm khuya, những nỗi lo âu của tôi, cùng nỗi khiếp sợ dành cho vị khách này cho phép.

“Tôi xin lỗi, bác sĩ Lanyon,” anh ta đáp lại bằng giọng điệu khá lịch thiệp. “Những lời ngài nói rất hợp lý; chính sự nóng vội của tôi đã khiến tôi đánh mất đi phép tắc. Tôi tới đây theo lời đề nghị của người đồng nghiệp của ngài, bác sĩ Henry Jekyll, về một chuyện hết sức hệ trọng; và tôi được biết rằng…” Anh ta đột ngột ngừng lời, bàn tay đưa lên cổ họng, và tôi có thể nhận ra, dù vẻ ngoài có vẻ bình tĩnh, anh ta đang gắng sức kìm nén một cơn hoảng loạn – “tôi được biết rằng, có một ngăn kéo…”

Nhưng tới lúc này, tôi cảm thấy xót xa trước sự bồn chồn của vị khách, và có lẽ cũng bởi chính sự tò mò ngày một lớn dần trong lòng mình.

“Đây này, thưa ông,” tôi nói, chỉ tay vào ngăn kéo nơi vật ấy đang nằm trên nền nhà phía sau chiếc bàn, vẫn được phủ kín dưới tấm vải.

Anh ta xông tới, rồi đột ngột dừng lại, đặt bàn tay lên ngực; tôi có thể nghe rõ tiếng hàm răng anh ta nghiến ken két không ngừng; và khuôn mặt anh ta trông kinh hoàng đến mức khiến tôi lo sợ cho cả tính mạng lẫn đầu óc của anh ta.

“Xin ông hãy bình tĩnh,” tôi nói.

Anh ta quay sang tôi với nụ cười ghê rợn, rồi như thể quyết định trong tuyệt vọng, giật phăng tấm vải đi. Khi nhìn thấy những thứ bên trong, anh ta bật lên tiếng nấc lớn đầy nhẹ nhõm khiến tôi sửng sốt. Và ngay sau đó, bằng giọng nói đã phần nào lấy lại được bình tĩnh, anh ta hỏi: “Ông có cái cốc có vạch chia không?”

Tôi chậm rãi đứng dậy, cơ thể nặng nề như mang theo cả mỏi mệt, rồi đưa cho hắn thứ hắn đòi hỏi.

Hắn đáp lại bằng một nụ cười gượng gạo kèm cái gật đầu ngắn ngủi, cẩn thận nhỏ vài giọt chất lỏng đỏ thẫm vào cốc, thêm vào đó một gói bột trắng. Hỗn hợp ban đầu ánh lên sắc đỏ nhợt nhạt, rồi bỗng chuyển biến khi những tinh thể tan ra – màu sắc nhạt dần thành ánh sáng rực rỡ, sủi bọt lép bép như tiếng lửa reo, khói mỏng manh bốc lên từng làn. Bất ngờ, tiếng sủi bọt im bặt, chất lỏng trong cốc chuyển sang tím thẫm, rồi từ từ nhạt đi thành xanh ngắt như nước hồ. Người khách lạ kia vẫn dán mắt vào cốc thuốc, ánh nhìn sắc lẹm như dao, nở nụ cười khó hiểu trước khi đặt cốc xuống bàn, quay sang quan sát tôi với vẻ dò xét khôn lường.

“Và giờ đây,” hắn nói, “hãy giải quyết nốt phần còn lại. Ngài sẽ khôn ngoan chứ? Ngài sẽ nghe lời tôi chứ? Ngài có chịu để tôi cầm chiếc cốc này ra khỏi nhà mà không hỏi han gì thêm? Hay lòng hiếu kỳ đã hoàn toàn thống trị ngài? Hãy suy nghĩ cho thật kỹ trước khi đáp, bởi mọi chuyện sẽ tùy thuộc vào quyết định của ngài. Nếu ngài chọn cách đó, ngài vẫn giữ nguyên hiện trạng, chẳng giàu thêm cũng chẳng khôn hơn, trừ phi cảm giác cứu giúp một kẻ đang đối mặt với hiểm nguy chết người có thể được xem như thứ tài sản tinh thần. Hoặc nếu ngài muốn, một chân trời tri thức mới cùng những nẻo đường dẫn đến danh vọng và quyền uy sẽ bày ra trước mắt ngay trong căn phòng này, ngay tức khắc; và mắt ngài sẽ chứng kiến điều kỳ diệu đến mức ma quỷ cũng phải kinh hoàng.”

“Thưa ông,” tôi nói, cố gắng giữ vẻ điềm tĩnh dù trong lòng hoàn toàn ngược lại, “những lời ông nói thật khó hiểu, và có lẽ ông cũng không lấy làm lạ khi tôi nghe mà chẳng mấy tin tưởng. Thế nhưng tôi đã đi quá xa trên con đường thực hiện những yêu cầu kỳ lạ này nên không thể dừng lại trước khi thấy tận mắt kết cục.”

“Được lắm,” vị khách của tôi đáp. “Lanyon, ông vẫn nhớ lời thề của mình chứ: những gì sắp diễn ra thuộc về bí mật nghề nghiệp của chúng ta. Giờ đây, ông – kẻ đã quá lâu bị trói buộc bởi những quan điểm hẹp hòi và thực dụng nhất, ông – kẻ đã phủ nhận giá trị của y học siêu nghiệm, ông – kẻ đã chế nhạo những bậc tài năng vượt trội mình – hãy nhìn đây!”

Hắn nâng ly lên môi, uống cạn một hơi. Một tiếng rên rỉ vang lên; hắn loạng choạng, chới với, hai tay bám chặt lấy mặt bàn, mắt đỏ ngầu trợn trừng, miệng há hốc thở gấp; và trong lúc tôi đang quan sát, dường như có điều gì đang biến đổi—thân hình hắn như phình ra—khuôn mặt đột nhiên thâm lại, những đường nét như chảy loãng rồi biến dạng—chỉ trong tích tắc sau đó, tôi đã bật dậy, lùi vội về phía sau dựa lưng vào tường, hai tay giơ cao như muốn chắn lại cảnh tượng quái dị kia, trí óc choáng váng vì khiếp sợ.

“Lạy Chúa!” – tôi thét lên, rồi lại “Lạy Chúa!” liên hồi; bởi ngay trước mắt tôi—mặt mày tái nhợt, toàn thân run rẩy, tay chân quờ quạng như kẻ vừa thoát khỏi cõi chết—kẻ đứng đó chính là Henry Jekyll!

Những điều ông ấy kể cho tôi nghe trong giờ đồng hồ sau đó, tôi không thể nào ghi lại trên giấy được. Tôi đã chứng kiến tận mắt, tai tôi đã nghe rõ mồn một, và tâm hồn tôi kinh tởm đến tột cùng; thế mà giờ đây khi hình ảnh ấy đã nhạt nhòa trước mắt, tôi tự vấn liệu mình có thực sự tin vào chuyện đó không, và tôi không sao trả lời nổi.

Cuộc đời tôi như bị bật tung từ gốc rễ; giấc ngủ đã từ bỏ tôi; nỗi khiếp sợ tột độ cứ bám riết lấy tôi cả ngày lẫn đêm; tôi cảm nhận rằng những ngày tháng của mình chẳng còn bao lâu nữa, rằng cái chết đang cận kề; nhưng tôi sẽ chết trong hoang mang khôn nguôi. Về sự suy đồi đạo đức mà gã đàn ông ấy đã phơi bày trước mặt tôi, dù có rơi nước mắt ăn năn, tôi vẫn không thể, ngay cả trong ký ức, nghĩ về nó mà không run lên vì ghê sợ.

Tôi chỉ nói với anh một điều này thôi, Utterson, và điều đó (nếu anh có thể tin được) đã là quá đủ. Con quái vật đã lẻn vào nhà tôi đêm ấy, theo lời thú nhận của chính Jekyll, chính là Hyde – kẻ đang bị truy nã khắp cả nước vì tội giết hại Carew.

HASTIE LANYON.