CHƯƠNG IV: LỜI KỂ CỦA JOHN RANCE

Một giờ đồng hồ đã trôi qua kể từ khi chúng tôi rời khỏi căn nhà số 3, Lauriston Gardens. Sherlock Holmes dẫn tôi tới bưu điện gần nhất và gửi đi một bức điện tín dài dòng. Sau đó, anh gọi một chiếc xe ngựa, bảo người đánh xe đưa chúng tôi tới địa chỉ mà Lestrade đã cung cấp.

“Không gì bằng tận mắt chứng kiến,” Holmes nhận xét; “thực ra, tôi đã nắm rõ toàn bộ vụ việc này trong lòng bàn tay, nhưng dù sao ta vẫn nên tìm hiểu mọi thứ có thể.”

“Anh khiến tôi sửng sốt đấy, Holmes,” tôi nói. “Chắc chắn anh không thể tự tin đến mức chắc chắn về tất cả những chi tiết anh vừa trình bày như vậy.”

“Không thể nhầm lẫn được,” anh ta trả lời. “Điều đầu tiên tôi để ý khi tới nơi là vết bánh xe ngựa in sâu hai bên lề đường. Suốt cả tuần trời không hề mưa cho tới tối qua, nên những vết bánh xe sâu thế ắt phải được tạo ra từ đêm hôm trước. Còn có cả dấu chân ngựa nữa, với một vết in rõ hơn hẳn ba vết kia, chứng tỏ đó là chiếc móng mới thay. Vì cỗ xe chỉ xuất hiện sau khi trời đổ mưa, và hoàn toàn vắng bóng suốt buổi sáng – như Gregson đã xác nhận – nên chắc chắn nó đã đậu lại suốt đêm, và chính nó đã chở hai người kia tới căn nhà.”

“Nghe có vẻ khá đơn giản,” tôi nhận xét; “nhưng còn chiều cao của gã đàn ông đó thì anh xác định thế nào?”

“À, chiều cao của một người, trong chín phần mười trường hợp, có thể suy ra từ độ dài bước chân hắn để lại. Phép tính này khá đơn giản, dù tôi chẳng muốn làm anh buồn ngủ bằng mớ công thức toán học. Tôi đã đo kích thước bước chân của hắn cả trên lớp đất sét ngoài trời lẫn vết bụi trong nhà. Rồi tôi còn có cách kiểm tra chéo kết quả nữa. Khi một người viết gì lên tường, theo bản năng tự nhiên, hắn sẽ viết ngang tầm mắt mình. Dòng chữ này cách mặt đất hơn sáu bộ Anh. Đơn giản như đếm một hai ba vậy.”

“Tuổi của hắn thì sao?” tôi hỏi.

“À, nếu một kẻ có thể bước những bước dài tới bốn bộ rưỡi mà chẳng hề tốn chút sức lực nào, thì hẳn không thể là lão già hom hem được. Đó chính là chiều rộng của vũng nước trên lối đi trong vườn mà hắn đã vượt qua một cách rành rành. Loại giày da bóng thì đi vòng, còn giày mũi vuông thì nhảy phóc qua. Chẳng có gì là huyền bí ở đây cả. Tôi chỉ đơn thuần áp dụng vào đời thường mấy quy tắc quan sát và suy luận mà tôi đã trình bày trong bài viết ấy thôi. Còn điều chi nữa khiến anh thắc mắc không?”

“Móng tay cùng điếu Trichinopoly,” tôi gợi ý.

“Dòng chữ trên tường được viết bằng ngón trỏ của một người đàn ông đã nhúng vào vũng máu. Qua kính lúp, tôi nhận thấy lớp vữa bị trầy xước nhẹ khi viết – điều không thể xảy ra nếu móng tay người đó được cắt ngắn gọn gàng. Tôi thu nhặt vài mẩu tàn thuốc rơi vãi trên sàn nhà. Chúng có màu đen sẫm và dễ vỡ vụn – đặc trưng của xì gà Trichinopoly. Tôi đã dành thời gian nghiên cứu chuyên sâu về các loại tàn thuốc xì gà – thậm chí đã viết cả một luận văn về đề tài này. Tôi hoàn toàn tự tin có thể nhận diện ngay lập tức tàn thuốc của bất kỳ nhãn hiệu xì gà hay thuốc lá nào đã được biết đến. Chính những chi tiết tưởng chừng nhỏ nhặt như thế này mới tạo nên sự khác biệt giữa một thám tử thực thụ và những người như Gregson hay Lestrade.”

“Thế còn cái mặt đỏ ửng?” tôi hỏi.

“À, đó là một suy đoán liều lĩnh hơn, mặc dù tôi hoàn toàn tự tin vào tính chính xác của nó. Nhưng xin anh đừng hỏi tôi về điểm này trong giai đoạn hiện tại của vụ án.”

Tôi đưa tay lên xoa trán. “Đầu tôi như muốn nổ tung,” tôi thốt lên; “càng suy nghĩ, mọi chuyện càng trở nên rối ren. Làm thế nào hai người đàn ông này – nếu quả thực là hai người – lại có thể vào được một ngôi nhà trống? Người đánh xe ngựa chở họ đã biến đi đâu? Làm sao một người có thể bắt người khác uống thuốc độc? Vết máu ấy từ đâu mà ra? Mục đích giết người là gì khi không có dấu hiệu cướp bóc? Chiếc nhẫn đàn bà sao lại xuất hiện ở hiện trường? Và trên hết, tại sao người đàn ông thứ hai lại viết chữ RACHE bằng tiếng Đức trốn khi bỏ chạy? Thú thực là tôi không thể tìm ra cách nào để ghép nối tất cả những manh mối này lại với nhau.”

Bạn đồng hành của tôi gật đầu mỉm cười hài lòng.

“Anh đã tổng hợp những điểm khó khăn của vụ án vừa ngắn gọn vừa chính xác,” anh nói. “Vẫn còn nhiều điều mù mờ, dù tôi đã nắm được những dữ kiện chủ chốt. Còn phát hiện của Lestrade tội nghiệp kia ư, đó chỉ là màn kịch nhằm đánh lạc hướng điều tra, cố tình dẫn dắt cảnh sát theo hướng Chủ nghĩa xã hội và các hội kín. Không phải người Đức nào đã làm chuyện này. Chữ A, nếu anh để ý, có hơi hướng kiểu Đức. Nhưng một người Đức chính hiệu luôn dùng chữ Latinh, vì thế ta có thể chắc chắn rằng chữ này không phải của người Đức, mà do một kẻ bắt chước vụng về cố tình phóng đại. Toàn bộ chỉ là mưu mẹo đánh lừa điều tra mà thôi. Tôi sẽ không tiết lộ thêm về vụ án này đâu, thưa Bác sĩ. Anh biết đấy, một ảo thuật gia sẽ mất hết vẻ huyền bí khi phơi bày bí quyết nghề nghiệp, và nếu tôi cho anh thấy quá nhiều về phương pháp làm việc của mình, rốt cuộc anh sẽ nhận ra tôi chỉ là con người bình thường như bao kẻ khác.”

“Tôi chẳng bao giờ nghĩ như vậy,” tôi đáp; “anh đã nâng nghệ thuật phá án lên thành một môn khoa học chính xác nhất trên đời.”

Gương mặt người bạn tôi ửng đỏ vì hạnh phúc trước lời tôi nói, và cả cách tôi thốt ra những lời ấy thật chân thành. Tôi đã nhận ra anh ta nhạy cảm với lời khen ngợi về tài năng của mình, y như bất kỳ thiếu nữ nào mẫn cảm trước vẻ đẹp của chính mình vậy.

“Tôi sẽ kể anh nghe thêm một điều nữa,” anh nói. “Giày da bóng và Giày mũi vuông cùng đi chung một cỗ xe, rồi sánh bước bên nhau dọc lối đi một cách thân thiết nhất có thể – rất có thể là tay trong tay. Khi vào trong nhà, họ đi qua đi lại trong phòng – hay nói đúng hơn, Giày da bóng đứng yên còn Giày mũi vuông thì bước tới bước lui. Tôi đọc được tất cả những điều ấy từ vết bụi; và còn thấy rõ khi đi lại, gã kia càng lúc càng kích động. Điều này thể hiện ở những bước chân dài hơn. Hắn nói không ngừng, chẳng còn nghi ngờ gì nữa, đã tự đẩy mình vào cơn thịnh nộ tột độ. Rồi thảm kịch ập đến. Giờ thì tôi đã kể anh nghe tất cả những gì tôi biết, vì phần còn lại chỉ là suy luận và phỏng đoán. Dù sao, chúng ta cũng đã có một nền tảng vững chắc để bắt đầu. Phải nhanh lên thôi, vì tôi còn muốn kịp dự buổi hòa nhạc của Halle để nghe Norman Neruda biểu diễn chiều nay.”

Cuộc đối thoại này diễn ra trong khi cỗ xe ngựa của chúng tôi chầm chậm luồn lách qua một loạt những con phố xập xệ và ngõ hẻm ảm đạm. Đến con đường tồi tàn và buồn tẻ nhất trong số đó, người đánh xe bỗng dừng lại. “Audley Court ở đằng kia,” hắn nói, chỉ tay vào một lối hẹp nằm giữa những bức tường gạch xám xỉn. “Tôi sẽ đợi các ông ở đây khi nào xong việc.”

Audley Court chẳng có gì hấp dẫn. Lối đi chật hẹp dẫn chúng tôi vào một khoảnh sân vuông vắn lát đá, bao quanh là những căn nhà ọp ẹp. Chúng tôi phải len qua những đám trẻ con nhếch nhác và những dây phơi quần áo bạc màu, rồi mới tới được số 46 – nơi cánh cửa được đánh dấu bằng tấm đồng nhỏ khắc tên Rance. Hỏi thăm thì được biết viên cảnh sát đang nằm nghỉ, chúng tôi được mời vào căn phòng khách nhỏ phía trước để chờ anh ta xuất hiện.

Anh ta bước vào ngay sau đó, vẻ mặt hơi cáu kỉnh vì bị đánh thức giữa giấc ngủ. “Tôi đã báo cáo đầy đủ ở đồn rồi,” anh ta lẩm bẩm.

Holmes rút từ túi áo ra một đồng nửa sovereign vàng, lơ đãng lật qua lật lại trên đầu ngón tay. “Chúng tôi muốn nghe tường tận từ chính miệng anh,” anh chậm rãi nói.

“Tôi sẵn sàng kể lại mọi điều mình biết,” viên cảnh sát đáp, ánh mắt dán chặt vào đồng tiền lấp lánh.

“Cứ thuật lại tự nhiên, đúng nguyên văn như sự việc đã diễn ra.”

Rance chậm rãi ngồi xuống chiếc ghế sofa bọc da lông ngựa, nheo mắt lại như đang cố gắng hồi tưởng từng chi tiết nhỏ nhất để không bỏ sót điều gì trong lời khai của mình.

“Tôi sẽ thuật lại mọi chuyện từ đầu,” anh ta bắt đầu. “Ca trực của tôi kéo dài từ mười giờ tối đến sáu giờ sáng. Vào lúc mười một giờ, có một vụ ẩu đả xảy ra ở quán ‘White Hart’, nhưng sau đó khu vực tuần tra của tôi khá yên tĩnh. Đến khoảng một giờ sáng, trời đổ mưa, tôi tình cờ gặp Harry Murcher – đồng nghiệp phụ trách khu vực Holland Grove – chúng tôi đứng trò chuyện ở góc phố Henrietta. Sau đó, chừng hai giờ hoặc hơn một chút, tôi quyết định đi một vòng kiểm tra đường Brixton. Trời mưa lầy lội, đường phố vắng tanh không một bóng người, chỉ thỉnh thoảng có vài chiếc xe ngựa lộc cộc đi qua. Đang lúc thầm nghĩ một ly gin nóng sẽ thật tuyệt, bỗng tôi trông thấy ánh đèn lọt ra từ cửa sổ ngôi nhà đó. Tôi biết rõ hai căn nhà ở Lauriston Gardens này đã bỏ trống lâu ngày vì chủ nhà từ chối sửa hệ thống cống, sau khi người thuê cuối cùng qua đời vì bệnh sốt thương hàn. Thế nên khi thấy ánh đèn bất ngờ chiếu ra, tôi giật mình nghi ngờ có chuyện chẳng lành. Khi tôi tiến đến trước cửa—”

“Anh dừng bước, rồi quay trở lại cổng khu vườn,” người bạn đồng hành của tôi cắt ngang. “Anh làm vậy để làm gì?”

Rance giật mình, đôi mắt trợn tròn nhìn Sherlock Holmes với vẻ kinh ngạc khôn cùng hiện rõ trên gương mặt.

“Ồ, đúng thế, thưa ngài,” anh ta đáp; “nhưng làm sao ngài biết được thì chỉ có Trời mới hay. Các ngài thấy đấy, khi tôi tới cổng, mọi thứ yên tĩnh và hoang vắng quá, nên tôi nghĩ có người đi cùng sẽ tốt hơn. Tôi không sợ bất cứ thứ gì trên đời này đâu; nhưng tôi cứ nghĩ có lẽ hồn ma của kẻ chết vì sốt thương hàn đang kiểm tra cống rãnh – chính nơi đã giết chết hắn. Ý nghĩ ấy khiến tôi thấy rờn rợn, nên tôi quay lại cổng xem có thấy ánh đèn lồng của Murcher không, nhưng chẳng thấy bóng dáng anh ta hay bất kỳ ai đâu cả.”

“Không có ai trên đường sao?”

“Chẳng một bóng người, thưa ngài, ngay cả một con chó cũng không. Sau đó tôi lấy lại bình tĩnh và quay lại đẩy cửa bước vào. Bên trong im phăng phắc, thế là tôi tiến vào căn phòng có ánh đèn. Trên lò sưởi, một ngọn nến đỏ bằng sáp đang leo lét cháy – và dưới ánh nến ấy, tôi thấy—”

“Phải, tôi biết tất cả những gì anh đã thấy. Anh đi loanh quanh phòng vài vòng, rồi quỳ xuống bên xác chết, sau đó anh lại thử mở cửa nhà bếp—”

John Rance bật đứng dậy, gương mặt đầy kinh hãi và ánh mắt ngờ vực. “Anh núp ở chỗ nào mà thấy hết mọi chuyện thế?” hắn kêu lên. “Có vẻ anh biết nhiều điều không nên biết đấy.”

Holmes bật cười và ném tấm danh thiếp của mình qua bàn về phía viên cảnh sát. “Xin đừng bắt tôi vì tội giết người nhé,” anh nói. “Tôi thuộc phe chó săn chứ không phải sói dữ; ông Gregson hay ông Lestrade đều có thể xác nhận điều đó. Mời anh tiếp tục. Sau đó anh đã làm gì?”

Rance ngồi xuống nhưng vẫn lộ vẻ ngượng ngùng. “Tôi quay lại cổng và thổi còi báo động. Murcher cùng hai đồng nghiệp khác đã nhanh chóng tới hiện trường.”

“Lúc đó đường phố có vắng người không?”

“Vâng, ít nhất là theo lời kể của những nhân chứng đáng tin cậy.”

“Ý anh là sao?”

Viên cảnh sát bỗng bật cười hể hả. “Trong đời tôi đã gặp vô số kẻ say xỉn,” anh ta nói, “nhưng chưa từng thấy ai say khướt đến mức khóc lóc thảm thiết như gã đó. Hắn đứng lảo đảo bên cổng, dựa vào hàng rào mà gào bài hát ‘Lá cờ mới của Columbine’ hay đại loại thế. Đứng không vững nổi, nói chi đến chuyện giúp đỡ người khác.”

“Anh ta là người thế nào?” Sherlock Holmes hỏi.

John Rance tỏ ra hơi bực mình vì câu hỏi đi chệch hướng. “Hắn là một tên say khướt kỳ quặc,” anh đáp. “Đáng lẽ hắn đã bị đưa về đồn nếu chúng tôi không quá tải công việc.”

“Gương mặt – quần áo hắn – anh không để ý sao?” Holmes nóng ruột ngắt lời.

“Tôi nghĩ mình có để ý đấy, vì phải đỡ hắn đứng dậy – tôi và Murcher mỗi người một bên. Hắn là gã cao lêu nghêu, mặt đỏ như gấc chín, phần dưới cằm được che kín—”

“Đủ rồi!” Holmes thốt lên. “Hắn đã đi đâu?”

“Chúng tôi còn bao nhiêu việc phải làm, nào có rảnh mà trông chừng hắn,” viên cảnh sát đáp, giọng đầy khó chịu. “Tôi cá hắn tự tìm được đường về nhà thôi.”

“Anh ta mặc gì?”

“Một chiếc áo khoác dài màu nâu.”

“Anh ta có cầm roi không?”

“Roi ư? Không.”

“Chắc hẳn anh ta đánh rơi nó rồi,” người đồng hành của tôi lẩm bẩm. “Anh có tình cờ trông thấy hay nghe tiếng xe ngựa nào sau đó không?”

“Không.”

“Đây là nửa đồng sovereign cho anh,” người bạn tôi nói, vừa đứng dậy vừa đội mũ. “Tôi e rằng, Rance này, anh sẽ chẳng bao giờ tiến xa trong ngành cảnh sát đâu. Cái đầu của anh nên dùng để suy nghĩ chứ không phải chỉ để làm vẻ. Đáng lẽ đêm qua anh đã có thể lên chức trung sĩ rồi. Kẻ mà anh từng nắm trong tay chính là người nắm giữ manh mối vụ án bí ẩn này, cũng là kẻ chúng ta đang truy lùng. Giờ tranh cãi cũng vô ích, tôi khẳng định với anh là như vậy. Đi thôi, Bác sĩ.”

Chúng tôi cùng bước lên xe ngựa, bỏ lại người cung cấp tin tức đứng đó ngơ ngác, rõ ràng đang bứt rứt khó chịu.

“Gã ngốc vụng về đó,” Holmes càu nhàu với giọng chua chát khi chúng tôi phóng xe về nhà trọ. “Cứ nghĩ hắn đã nắm trong tay cơ hội ngàn vàng không gì sánh được, thế mà lại chẳng biết tận dụng.”

“Tôi vẫn chưa thực sự hiểu rõ,” tôi nói. “Đúng là mô tả về người đàn ông này trùng khớp với hình dung của anh về kẻ thứ hai trong vụ án kỳ lạ này. Nhưng tại sao hắn lại quay trở lại ngôi nhà sau khi đã bỏ đi? Đó không phải là hành vi của một tên tội phạm.”

“Chiếc nhẫn, anh bạn ạ, chính là chiếc nhẫn: đó là thứ hắn quay lại để tìm kiếm. Nếu không còn cách nào khác để bắt hắn, ta vẫn có thể dùng chiếc nhẫn làm mồi nhử. Tôi sẽ tóm được hắn, Bác sĩ – tôi cá với anh tỷ lệ hai ăn một là tôi sẽ bắt được hắn. Tôi phải cảm ơn anh vì tất cả. Nếu không có anh, có lẽ tôi đã không đến đây, và bỏ lỡ vụ án kỳ thú nhất trong đời tôi: một vụ án màu đỏ thẫm, phải không? Sao ta không dùng chút ngôn từ nghệ thuật nhỉ. Có một sợi chỉ đỏ thẫm của tội ác xuyên suốt cuộn chỉ đời tẻ nhạt, nhiệm vụ của chúng ta là tháo gỡ nó, tách biệt nó, rồi phơi bày từng chi tiết. Giờ thì đi dùng bữa trưa đã, sau đó ta sẽ đến nghe Norman Neruda biểu diễn. Cách cô ấy kéo vĩ cung và chơi nhạc thật tuyệt diệu. Những bản nhạc ngắn của Chopin mà cô ấy trình diễn nghe mê hồn biết bao: Tra-la-la-lira-lira-lay.”

Tựa người vào thành ghế xe ngựa, vị “thanh tra nghiệp dư” ấy cất giọng hót véo von tựa chim sơn ca, trong khi tôi trầm tư về muôn vẻ phong phú của tâm trí nhân loại.

*