[PREVIEW] QUYỂN 478: NĂM NGUYÊN HỰU THỨ 7 (NHÂM THÂN, 1092)

Từ tháng 10 đến tháng 11 năm Nguyên Hựu thứ 7 đời Vua Triết Tông.

[1] Tháng 10, mùa đông, ngày Canh Tuất, mùng một, đất Hoàn Châu lại động.

[2] Ngày Ất Mão, hoàng thúc tổ là Kiến Hùng quân Lưu hậu, Đồng tri Đại tông chính sự Tông Cảnh được phong làm Cảm Đức quân Tiết độ sứ. Lễ bộ Thị lang Tằng Triệu được thăng làm Hình bộ Thị lang. (Tằng Triệu ngày 16 nhậm chức Tri Châu Từ Châu.) Quyền Hình bộ Thị lang Vương Địch được thăng làm Quyền Lễ bộ Thị lang.

[3] Ngày Đinh Tỵ, Công bộ tâu: “Thiểm Tây Chuyển vận ty tấu xin cho các châu huyện trong lộ này, nơi nào có lăng tẩm, từ miếu của các đế vương đời trước, thì ở đất lân cận, các nơi đều cấp đất, giao cho huyện sở tại chọn những nhà có nhiều đinh gần đó để chiêu mộ người trông coi. Bộ này muốn theo lời tâu, mỗi lăng tẩm trong phạm vi 10 dặm gần đó, nếu có đất công trống trải có thể tu sửa, thì chọn những nhà có nhiều đinh, chiêu mộ 5 hộ, mỗi hộ cấp 1 khoảnh đất, miễn thuế ruộng doanh điền hàng năm và các loại sai dịch trong huyện, vĩnh viễn làm nhiệm vụ trông coi. Các từ miếu nếu có hư hỏng nhỏ, cũng giao trách nhiệm tu sửa. Trong trường hợp không cấp đất để trông coi, hoặc tuy có đất canh tác nhưng không đủ 1 khoảnh mà vẫn tự nguyện trông coi, thì đều cho tùy tiện. Nếu nhà đó có ruộng đất riêng phải chịu sai dịch, thì không được miễn các loại sai dịch. Nếu không có người chiêu mộ, hoặc gần lăng tẩm không có đất để cấp, thì đều theo điều lệ sai dịch của huyện, nhưng chỉ chiêu mộ trong các hộ thuộc đẳng thứ tư và năm để trông coi. Nếu từ miếu có hư hỏng, thì lệnh cho các quan sở tại tu sửa theo điều lệ.” Vua đồng ý.

(Chỉ dùng bản mới, việc sửa chữa được chấp thuận.)

[4] Ngày Mậu Ngọ, Triều phụng lang, Quyền phát khiển Khai Phong phủ Suy quan Lại Chi Thiệu được bổ làm Giám sát Ngự sử.

(Lại Chi Thiệu người Hàm Bình, có thể đã nhắc đến trước đây, ngày 8 tháng 6 năm thứ 8 làm Điện viện, lần đầu được bổ làm Phủ suy vào ngày 18 tháng 3 năm thứ 7. 《Chính mục》 có ghi, 《Thực lục》 không có.)

[5] Ngày Tân Dậu, hoàng thúc Từ vương Hạo sung làm Á hiến trong lễ Nam Giao, Cao Mật quận vương Tông Thịnh sung làm Chung hiến.

[6] Trung thư xá nhân Khổng Vũ Trọng kiêm chức Trực học sĩ viện, Khởi cư lang Kiều Chấp Trung làm Trung thư xá nhân, Khởi cư xá nhân Diêu Miễn làm Khởi cư lang, Hữu ty lang trung Lã Đào làm Khởi cư xá nhân, Khảo công viên ngoại lang Cao Sĩ Anh làm Hữu ty viên ngoại lang, Trực tập hiền viện kiêm Thị giảng Ngô An Thi làm Thiên Chương các Thị giảng. (Ngô An Thi làm Thiên Chương các Thị giảng, không phải Đãi chế. Có người nhầm là Đãi chế, nay không theo. Lúc đầu kiêm Thị giảng vào ngày 4 tháng 10 năm thứ 4.) Tri Thư châu Vương An Lễ làm Tri Tuyên châu, Tri Tuyên châu Giả Dịch làm Kinh Tây lộ Chuyển vận phó sứ.

(Ngày Giáp Tý 16 tháng 12, năm sau ngày Kỷ Tỵ tháng 2.)

[7] Chiếu rằng sông lớn chảy về phía đông, sứ giả Đô thủy giám Ngô An Trì được ban áo tam phẩm, Bắc đô thủy giám thừa Lý Vĩ khi mãn nhiệm kỳ được lệnh tái nhiệm^[1]. (《Ngọc điệp》 chép: “Ngày Tân Dậu, sông Hoàng Hà lại chảy về phía đông.” 《Hà cừ thư》 của Triệu Đỉnh Thần ghi việc Ngô An Trì được ban áo và Lý Vĩ tái nhiệm vào tháng 9, nay theo 《Thực lục》. Đỉnh Thần ngay sau đó chép tấu nghị của cha mình là Xưng, xin bãi bỏ Bắc ngoại thừa ty, cần xem xét, nay ghi chú thêm. Ngày 22 tháng 1 năm Thiệu Thánh thứ nhất.) Tổng quản Hoàn Khánh lộ Lý Hạo làm Phó đô tổng quản bản lộ, vì Hạo được phục chức Quan sát sứ.

[8] Hôm đó, quân Tây Hạ đại quân tấn công bao vây châu Hoàn cùng các trại Ô Lan, Túc Viễn, Hồng Đức, Vĩnh Hòa, trấn Hợp Đạo, Mộc Ba, tổng cộng bảy ngày rồi rút lui. Trước đó, Tri châu Khánh Châu là Chương Tiết nhiều lần sai quân nhẹ ra đánh, chém giết và bắt sống rất nhiều, các bộ tộc ven biên giới không dám yên ổn. Tiết đoán chắc chúng sẽ báo thù, bèn bắt lấy người Khương gian xảo, dùng lợi lớn dụ dỗ, giả vờ đánh đòn rồi thả đi, như thể chúng phạm tội mà trốn thoát, nhân đó sai chúng làm gián điệp, dò xét hướng tấn công của quân địch, rồi chạy về báo cáo, quả nhiên biết được người Khương sắp đánh châu Hoàn. Tiết bèn tuyển hơn một vạn tinh binh, giao cho hai tướng dũng mãnh chỉ huy, sai đóng quân ở nơi hiểm yếu và dặn kế sách rằng: “Giặc tiến một dặm, ta lui một dặm, chúng tất cho rằng ta nhát gan chỉ lo phòng thủ, không đề phòng đồn lũy của ta. Rồi ngậm tăm theo đường tắt vòng ra phía sau, hoặc mai phục trong núi khe, chờ cơ hội đánh úp khi chúng rút quân.” Lại thấy ngoài biên giới toàn là sa mạc, gần thành trăm dặm có chuồng bò, nước tích trữ đủ cho người ngựa uống, bèn sai người bỏ độc vào ban đêm. Quân giặc vây châu Hoàn mấy ngày, không thu được gì phải rút về. Tướng dũng mãnh được sai là Chiết Khả Thích đóng quân ở thành Hồng Đức, quân giặc đi qua, nhận ra cờ hiệu của mẹ Lương thị, trong thành hò reo xông ra, xông thẳng vào giày xéo, quân giặc đại bại bỏ chạy. Chém được hơn nghìn thủ cấp, thu được trâu, ngựa, lạc đà, áo giáp vũ khí kể hàng vạn. Khi qua chuồng bò, uống cạn nước, người ngựa bị trúng độc, chạy loạn xạ giẫm đạp lên nhau, rơi xuống vực chết, bị thương nặng trở về không kể xiết, Lương thị suýt không thoát được, bỏ hết đồ đạc lều trại mà chạy.

Trước đây, công trạng ở biên giới phần nhiều hư ảo, hoặc lấy dễ làm khó, hoặc cướp công của người này cho người khác, khoe khoang số tù binh và thủ cấp, đã thành thói quen, chỉ có Tiết là xét thực sự vất vả không chút dối trá. Kẻ cầu may không vui, có nhiều lời gièm pha, Tiết không để ý.

Từ khi mới nhận chức Tri châu Khánh Châu trở xuống, căn cứ theo chiếu chỉ trong truyện Chương Tiết mà thêm vào, truyện Tiết lại nói, Tiết tâu: “Người Hạ không biết nghĩa, chỉ ham lợi và sợ hình phạt, nếu không trừng trị cải cách, biên giới không thể yên được. Xưa chư hầu có tội, bị giáng tước tước đất, nặng thì đem quân đánh dẹp. Nay đã ngại dùng binh, nên thu hẹp đất đai của chúng, như chế độ tước đất ngày xưa. Đem quân Tây Hạ ra, chỉ đối phó một mặt trận của ta, xin các đạo chuẩn bị sẵn vật liệu xây dựng, đợi khi chúng xâm phạm, các lộ đều xuất quân, chọn nơi hiểm yếu mà đắp thành lũy, chúng tuy hung hãn, đất đai hẹp nhỏ, chỉ cần một hai lần tấn công, thế lực sẽ suy yếu.” Lại xin khôi phục trại An Cương để củng cố biên giới, chiêu dụ các bộ tộc để ly gián chúng. Xem kế sách đắp thành của Tiết, thấy ở cuối tháng giêng; xin khôi phục An Cương, thấy ngày 20 tháng 6. Triều đình hẳn là không nghe theo. Truyện Tiết lại nói, Phu Diên tâu, người Hạ xin vào triều tạ tội. Tiết vội tâu rằng: “Hạ mỗi lần xâm phạm biên giới, đều đạt được mục đích, nay đến đâu cũng xin triều đình, nếu đáp ứng, chúng đã được lợi. Nếu không, cũng đủ để làm chậm bước quân ta, lại được cống phẩm vàng lụa mười vạn mỗi năm, xin đừng vội nghe theo. Nếu không, sẽ bị coi thường, uy tín bị tổn hại, mối họa biên giới chưa dứt.” Sau đều đúng như lời Tiết.

Xem Phu Diên tâu vào ngày Tân Mão tháng giêng năm thứ 8, truyện Tiết lại nói, năm sau triệu về làm quyền Hộ bộ thị lang, kẻ gièm pha không ngớt, giữa đường đổi làm Tri châu Đồng. Xem Tiết nhận chức Tri châu Khánh Châu ngày 14 tháng 2 năm thứ 6, ngày 22 tháng giêng năm thứ 8 được bổ làm Hộ bộ thị lang, việc giáng làm Tri châu Đồng, thực lục không thấy ngày tháng, chính mục ghi ngày 18 tháng 3, lại ngày 18 tháng 10, lại ngày 22, lại ngày 26, lại ngày 24 tháng 11, lại ngày 20 tháng 12, lại ngày 24 v.v… nên xem xét kỹ. Ngày 24 tháng 12, công trạng của Chiết Khả Thích có thể tra cứu, hoặc tham khảo thêm ngày 22.)

[9] Ngày Nhâm Tuất, Hộ bộ tâu: “Lượng thóc gạo hàng năm nhập vào từ Biện Cương, xin giao cho các sứ phó phát vận và chuyển vận tùy thời xem xét, phân bổ số lúa mì cần vận chuyển hàng năm cho những nơi thiếu hụt và thưởng công. Khi chở thuyền theo cương, không được vượt quá một chuyến. Các quan công sự của Phát vận ty mua thóc gạo cung ứng^[2], xin giao cho sứ phó chuyên trách giám sát chặt chẽ. Nếu dám mua những vật phẩm không đạt tiêu chuẩn, sẽ bị tâu hặc và chuyển sang mua lại. Việc vận chuyển thóc gạo theo cương đã có quy định rõ ràng, cần phải kiểm tra nghiêm ngặt. Xin giao cho thông phán các châu và chủ bạ các huyện, mỗi người thu giữ tiền công tại công sở để chờ thưởng. Khi thuyền cương vào cửa, nếu chở các vật liệu như tre, gỗ, phên, nứa, đã kiểm tra và thu thuế tại chỗ, không được yêu cầu khai báo lại số lượng đã dỡ xuống bờ, và thuyền cương đã dỡ xong không được buộc chung bến với thuyền cương còn đầy.” Đều được chấp thuận. Do Tư nông tự thừa Tần Định có đề nghị.

(Sách mới không ghi.)

[10] Ngày Giáp Tý, triều hiến tại cung Cảnh Linh.

[11] Ngày Ất Sửu, Hình bộ thị lang Tăng Triệu được bổ nhiệm làm Tri châu Từ Châu, theo lời xin của ông.

(Ngày mùng 6 đổi chức Hình bộ thị lang.)

[12] Tả ty gián, quyền Cấp sự trung Ngu Sách tâu: “Thần nghe Tăng Triệu vì bàn về lễ giao nên xin ra ngoài làm quan. Các sĩ đại phu cho rằng Triệu giữ đúng kinh điển bàn về lễ, không có lỗi gì. Tờ lục hoàng này, thần chưa dám đọc và thi hành.” Thị ngự sử Dương Úy tâu: “Tăng Triệu gần đây vì bàn việc trời đất không nên hợp tế, chỉ vài ngày sau bị bãi chức Lễ bộ, chuyển sang Hình bộ. Sau đó Triệu xin ra ngoài, bèn được bổ làm Tri châu Từ Châu. Xét Triệu bàn về lễ theo chức trách, ban đầu không có gì sai, đến khi thấy lời nói không được chấp thuận mà xin đi, thì đáng khen chứ không đáng trách, mong triều đình xem xét lại.”

(Sách dâng tờ lục hoàng về việc Triệu làm Tri châu Từ Châu, sách chính mục ghi ngày 18, nay gộp lại. Lời Dương Úy phụ chú.)

[13] Quyền Lại bộ Thị lang Bành Như Lệ tâu: (Triệu được bổ làm Tri Từ châu vào ngày 16, Nhữ Lệ tâu việc này vào ngày 22, nay gộp cả ngày 16.) “Thần nghe rằng Thị lang Hình bộ Tăng Triệu vì bàn về lễ không đúng, xin được miễn chức, được ơn ban làm Tri Từ châu, các quan Cấp sự, Đài gián có lời tâu. Thần cho rằng việc hợp tế Nam Bắc giao, triều đình vốn cho phép các quan cận thần họp bàn, có người đồng ý, có người không, đó là lẽ thường, chắc chắn không vì thế mà cách chức một vị quan. Như ý của Triệu, là làm trung thần cho quốc gia, triều đình dung nạp lời nói thẳng, quý trọng nhân tài, nghĩa nên đổi mệnh lệnh. Nay xét thấy bản vẽ hoàng đã đến Lại bộ, thần cho là quá đáng. Thần nghĩ rằng nhân tài khó tìm đã lâu, người ta thường phải qua trăm ngàn vạn người mới có được một hai người, hoặc có người lưu lạc không gặp thời, may mắn có được, lại có người đã được rồi lại bỏ đi không dùng^[3], nên thời thái bình thường thiếu người, mà thời loạn lạc thường thừa người, Khổng Tử nói ‘Nếu có khen ngợi, ắt phải có thử thách’, như Triệu, văn chương có thể nắm giữ mệnh lệnh lớn, học vấn có thể quyết định mưu lược lớn. Trước đây ở Tây Dịch, nhiều lần bổ khuyết sơ hở, đến khi về Lễ bộ, liền có thể chỉnh đốn điển chương. Xét danh xem thực, gọi là hiền tài cũng được. Hơn nữa, lễ hợp tế không thường thấy, như thần đây cũng không dám yên lòng.

Dám liều mình không sợ trái ý đại thần, vì bệ hạ nói lên, chỉ có Triệu mà thôi. Triều đình đã không dùng lời ông ấy, lại đuổi ông ấy đi, nên thần cho là quá đáng. Có người nói, triều đình không ghét Triệu bàn lễ, chỉ cho rằng lời ông ấy quá đáng mà thôi. Lời nói không thẳng thì đạo không hiển, nay người bệnh tìm thuốc, chỉ mong khỏi bệnh, nên dù có dùng đến năm độc, châm cứu đau đớn cũng không quá đáng. Nếu chỉ thích hương thơm màu sắc, thì không những không chữa được bệnh, mà còn làm bệnh thêm nặng. Sách viết: ‘Có lời trái với lòng ngươi, ắt phải tìm đạo; có lời thuận với chí ngươi, ắt phải tìm phi đạo.’ Lời của Triệu, dù có trái ý, xét theo đạo, thì là đúng vậy. Muốn an vinh, ghét nguy nhục, là tình chung của mọi người. Thần mong bệ hạ hãy lưu tâm, lấy lý mà suy xét, nay bề tôi không chịu a dua đại thần, vì triều đình phân biệt phải trái, bàn luận đúng sai, đó là vì thân mình chăng? Vì chúa tể chăng? Vì tư lợi chăng? Vì quốc gia chăng? Thuận theo im lặng, thì mau được phúc, hăng hái cứng cỏi, thì mau gặp họa, mà bề tôi cuối cùng không nỡ không nói, để phụ lòng bệ hạ, đó là tấm lòng không vì thân mình, mà vì chúa tể; không vì tư lợi, mà vì quốc gia, có thể thấy rõ.

Bề tôi dốc hết gan dạ, mở lòng thành, vì bệ hạ và quốc gia lo nghĩ lâu dài, mà bệ hạ lại đuổi đi không dung, đó là điều rất không nên. Cái mà bề trên yêu ghét, là mẫu mực của người ta. Nay các quan thị tòng, không thể theo đuôi đại thần, mà bệ hạ lại đuổi đi, vậy thì ai chẳng muốn a dua đại thần? Nay có một lời nói, bệ hạ liền đuổi đi, vậy thì ai chẳng muốn học cách im lặng? Bề tôi cùng quốc gia, cùng an nguy, cùng vui buồn, nếu đều a dua đại thần, mà không lo cho quốc gia, ngậm miệng không nói, chỉ lo cho vợ con, đó không phải là phúc của xã tắc, mong bệ hạ xét cho. Lúc triều đình nhiều việc, nên dốc hết hiền tài tâm phúc, bố trí khắp tả hữu. Tìm khắp những người cứng cỏi, cùng làm phụ tá, vẫn còn sợ không đủ, nay có một Tăng Triệu mà không giữ lại, nên thần cho là quá đáng. Không chỉ thần, mà tất cả những người trung với bệ hạ đều nghĩ vậy.

Mệnh của Triệu tuy đã ban nhưng chưa thi hành, thần rất ngu, mong Thái hoàng thái hậu bệ hạ, lấy việc yêu quý nhân tài, dung nạp lời nói thẳng làm điều suy nghĩ, xuất từ quyết định của thánh thượng, hãy tạm giữ Triệu lại triều đình. Triệu giữ chức vụ, ắt sẽ có điều báo đáp quốc gia. Lời thần nếu sai, xin chịu tội. Việc thay đổi sai phái là chuyện thường; giữ lại người hiền tài là đức lớn. Triều đình nên làm điều tốt đẹp ấy.”

[14] Tờ tấu dán vàng nói: “Việc tế Nam Giao và Bắc Giao cùng một lúc, khi nghị định vừa ban xuống, thần đã từng nói với Tăng Triệu rằng: Lễ tế trời đất là việc cực kỳ lớn lao và quan trọng, nay dễ dàng thay đổi, rất không ổn. Nếu không có người nói, Nhữ Lệ cũng không dám im lặng.” Lại nói: “Triệu là quan Lễ, lời nói của ông ấy đáng được lưu ý, Triệu bèn có ý kiến. Triệu đã bị đuổi, thần cũng khó xử. Cuối cùng không thể ở lại, thần cũng muốn cùng chịu tội.”

[15] Thiểm Tây chuyển vận sứ Lý Nam Công được bổ làm Trực Long đồ các, Tri Diên An phủ, do Phạm Thuần Túy gặp tang mẹ.

[16] Tả Phụng nghị lang, Thái thường bác sĩ Chu Ngạn Quyền được bổ làm Thông phán Bác châu. Ngạn tự tâu rằng trước đây cùng các quan Thị tòng bàn việc hợp tế Nam Giao, nay Tăng Triệu đã bị bãi chức Lễ bộ, thì thần vốn cùng Triệu cùng ý kiến, giữ chức quan Lễ, đều là thất chức, xin được bãi chức. Vì thế có mệnh lệnh này.

(Chắc có người tâu.)

[17] Ngày Bính Dần, chiếu cho Hình bộ, Đại Lý tự, những án đã xử xong, nếu gặp ân xá đặc biệt, những án đã xử thuộc diện được xá giáng thì không bàn nữa, và những án được tha hoàn toàn hoặc giảm nhẹ, những người vô tội không cần phải gửi trả lại, nếu theo pháp luật không thuộc diện được tha hoặc giảm nhẹ, thì căn cứ vào những vụ án chưa xử, gửi xuống Đại Lý tự, phê duyệt từng vụ án có liên quan đến xá giáng, tình trạng của từng người, kèm theo tình trạng pháp lý, gửi xuống, những vụ còn lại đều gửi trả lại.

[18] Ngày Đinh Mão, Kinh lược ty Hoàn Khánh lộ tâu rằng giặc Tây xâm phạm. Chiếu lệnh cho Chương Tiết dặn dò các thành trại, chuyên tâm phòng thủ, chỉ cần giữ vững không có sơ hở, tức là có công. Bí mật răn các tướng, mọi việc phải thận trọng, không được đối đầu với quân địch. Lại tuyển mộ tử sĩ, đêm đánh vào trại giặc, hoặc đợi khi chúng mệt mỏi rút quân, hoặc khi chúng chia quân cướp phá, chọn thời cơ thuận lợi để đánh, giết chóc tàn khốc. Và gửi xuống Phu Diên, Kinh Nguyên hai lộ, lo rằng quân địch ỷ vào đông chia quân xâm phạm, cũng phải dặn dò kỹ lưỡng, đề phòng cẩn thận.

(Ngày 8 tháng 2 Tiết tấu, cần xem xét.)

[19] Ba tỉnh tâu rằng: “Các chức quan ở các lộ do triều đình bổ nhiệm, có người mang quyền hoặc quyền phát khiển, trước khi thi hành chế độ quan chức, thuộc về Trung thư kiểm cử và bãi bỏ, nay lại thuộc về Lại bộ kiểm cử và soạn sớ, không qua Trung thư, rõ ràng là không phù hợp.” Chiếu cho Lại bộ theo điều lệ kiểm cử, soạn tờ tâu trình lên Thượng thư tỉnh, gửi đến Trung thư tỉnh để xin chỉ thi hành.

[20] Chiếu cấp tiền thuốc hàng năm cho các châu quân ở các lộ với số lượng khác nhau, chọn quan giám sát; thầy thuốc tùy theo thời tiết và khí hậu, dựa vào phương thuốc được ban xuống mà chế thuốc và phân phát, không được cản trở, các quan chức tại chức không được cấp.

[21] Chủ bạ Ngự sử đài Vương Nhiệm được bổ làm Chính tự.

[22] Ngày Tân Mùi, Chính tự Trần Tường Đạo được bổ làm Hiệu khám ở Quán các. Thái thường bác sĩ, Công bộ viên ngoại lang Du Sư Hùng được bổ làm Hiệu lý ở Tập hiền, quyền phát khiển Thiểm Tây lộ chuyển vận phó sứ.

(Trương Thuấn Dân chép trong mộ chí của Du Sư Hùng rằng: Đồng liệt muốn đổi thuế dân thành tiền, ý muốn thu thêm tiền để dâng lên, ông trực tiếp phản đối rằng: “Năm lộ đóng quân chờ lương, lại bắt họ nộp tiền, tiền có ăn được không? Giả sử kho tàng đầy ắp mà kho lương trống rỗng, biên giới có biến, quân lính kéo đến như mây, ngài có thể đảm đương trách nhiệm không?” Đồng liệt không trả lời được. Thuế hai khoản ở nội địa chuyển đến biên giới, dân thường cho là khổ, ông tâu rằng: “Xưa kia đất biên giới không cày cấy, phải nhờ lương từ nội địa, nên mới đặt ra phép chuyển thuế. Nay phép ở biên giới đã mua nhiều lương, quân lương đã đủ, nên cho dân nộp thuế ở nội địa tính theo đấu thăng và khoảng cách mà nộp tiền vận chuyển, để tránh việc chuyển thuế, vừa có thể giảm nhẹ sức dân, vừa có thể giúp ích cho biên giới, công tư đều thuận tiện.” Hai việc này cần xem xét.)

[23] Kinh lược ty lộ Hoàn Khánh tâu: “Giặc có ý muốn rút lui, sáu tướng của bản lộ đã theo đường tắt tiến lên đón đánh. Lúc này giặc Tây Hạ xâm phạm mới được vài ngày, nay đột nhiên rút về, e rằng chúng có âm mưu khác, sẽ lại đến xung đột.” Chiếu cho Kinh lược ty đợi khi giặc rút lui, nghiêm khắc răn dạy các tướng quan, sứ thần ở biên giới, phải đề phòng cẩn thận, không được vì thấy giặc rút lui mà lơ là. Lại lo rằng giặc biết các lộ lân cận đến cứu viện Hoàn Khánh, sẽ thừa cơ hội đánh vào các lộ khác, nên xem xét tình hình giặc, nếu thấy chúng có ý rút lui, thì lập tức điều quân ứng cứu ở hai lộ Kinh Nguyên về trước.

(Ngày 25 tháng giêng năm sau ban thưởng công lao ứng cứu của hai lộ, ngày 12, 18, 26 tháng 10 năm nay. Sách 《Sử Nghi Phụ》 chép: “Kinh lược ty lộ Hoàn Khánh tâu: Giặc có ý muốn rút lui, sáu tướng của bản lộ đã theo đường tắt đón đánh. Nhưng doanh trại giặc mới lập được vài ngày, không có lý do gì mà rút lui, e rằng chúng có âm mưu khác, sẽ lại đến xung đột. Chiếu cho Kinh lược ty đợi khi giặc rút lui, răn dạy các tướng, không được lơ là phòng bị. Các lộ lân cận đến cứu viện Hoàn Khánh, e rằng giặc sẽ thừa cơ đánh vào các lộ khác, nên xem xét tình hình giặc, không để xảy ra sơ suất.” Lời văn rất sơ lược, phụ chép ở đây.)

[24] Ngày Ất Hợi, Hộ bộ Thị lang, Bảo văn các Đãi chế Tưởng Chi Kì được bổ nhiệm làm Tri châu Hi Châu.

(Truyện về Tưởng Chi Kì chép: Khi làm Tri châu Hi Châu, người Hạ xin vạch biên giới nhưng lại phục binh trong núi, Chi Kì cũng đem quân tự vệ, rồi sai thuộc hạ đến thành Định Tây hội nghị. Qua lại hai năm, cuối cùng không đạt được thỏa thuận. Triều đình biết là giả nên bãi bỏ. Chi Kì càng chú trọng tu sửa phòng bị, cẩn thận canh gác, luôn đề phòng như giặc sắp đến. Cho đến khi Chi Kì rời đi, quân địch không dám xâm phạm.)

[25] Bảo văn các Đãi chế Phạm Dục được bổ nhiệm làm Cấp sự trung, Trứ tác tá lang Từ Đạc được bổ nhiệm làm Tập hiền Hiệu lí, Công bộ Viên ngoại lang, Hiệu thư lang Thời Ngạn và Triều Bổ Chi đều được bổ nhiệm làm Trứ tác tá lang.

(Ngày 16 tháng 5 năm thứ 8, Hoàng Khánh Cơ bàn về Triều Bổ Chi.)

[26] Vì giặc phía Tây ra khỏi biên ải, ban thưởng tiền đặc biệt cho quân lính ở Hoàn Khánh châu cùng Mộc Ba trấn và các trấn trại khác từng bị giặc Tây công kích, vây hãm, chiến đấu phòng thủ và ứng cứu, số tiền có mức khác nhau.

(Ngày 12 tháng 10.)

[27] Ngày Bính Tý, Thái thường tự tâu: “Theo lời nghĩa la, lọng của vương công trở xuống nên dùng màu xanh, nhưng trong bản đồ nghi trượng không nói rõ. Sợ rằng trong bản đồ nghi trượng còn có việc không hợp lễ nghi, xin giao cho Lễ bộ và Thái thường tự cùng bàn kỹ, rồi tâu lên Thượng thư tỉnh. Nay xét theo 《Khai Nguyên lễ》, nghĩa la nên dùng lọng tám cánh màu tía cho đại giá; vương công trở xuống dùng lọng bốn cánh màu xanh. Nay trong bản đồ nghi trượng, lọng sáu dẫn màu tía xin đổi thành màu xanh. Lại nữa, về đản mã, theo bản đồ nghi trượng ghi: trước đây đều đặt yên cương, đến năm Cảnh Hựu thứ 5 bỏ đi. Gần đây khi nạp hậu, đản mã vẫn đặt yên cương, nay xin bỏ đi, vẫn theo bản đồ nghi trượng dùng dây cương, bịt mũi và giày đỏ. Lại nữa, về cờ hai mươi tám tú, năm sao và nhiếp đề, theo bản đồ nghi trượng, cờ hai mươi tám tú và nhiếp đề vẽ hình người cùng đầu trâu, đầu hổ, đàn bà, trẻ nhỏ, không có căn cứ trong lễ nghi. Năm Nguyên Phong thứ 3, Lễ văn sở xin cải chế, mỗi loại vẽ hình tượng tương ứng với thiên văn. Sau đó các cơ quan vẫn theo nghi thức cũ, chưa sửa đổi, nay xin theo chỉ đạo trước đây mà cải tạo.” Đều được chấp thuận.

[28] Hàn lâm thị giảng học sĩ Phạm Tổ Vũ tâu: “Thần vào tháng 12 năm ngoái đã chuyển đối tấu sự, xin bãi bỏ luật trọng hình về tội trộm cướp, nhưng chưa được thi hành. Thần nghe rằng đức của bậc vương giả như trời không gì không che chở, đất không gì không chứa đựng, trong bốn biển đều là con đỏ. Không phân biệt xa gần, nên xem như một. Nay những nơi áp dụng luật trọng hình, chỉ coi dân là kẻ phản loạn, một người phạm tội, liên lụy đến vợ con, tịch thu gia sản, giống như tội phản nghịch. Tiên vương chế định hình phạt, ắt để dân có thể tự cải tạo, chưa từng nghe việc phân biệt châu thành, thi hành luật lệ khắc nghiệt, e rằng không phù hợp với thời thánh trị. Bệ hạ sắp tế trời đất ở giao đàn, lên lầu ban bố ân xá, nếu trong chiếu xá bãi bỏ luật này, dẹp bỏ hết, cho họ làm lại từ đầu, đủ để cảm hóa lòng người, đem lại khí hòa, thì đức hiếu sinh của Đế Thuấn, nhân từ khóc tội của Đại Vũ, ân huệ thả lưới của Thành Thang, sẽ lại xuất hiện ngày nay. Kính nghĩ tổ tông xưa, không ai không thương xót ngục tù, hình phạt khoan hồng, vượt xa đời trước, thực có âm đức, hợp với lòng trời, nên thái bình trăm năm, phúc trạch vô cùng.

Chỉ từ năm Gia Hựu thứ 7, mới đặt ra luật trọng hình về chứa chấp, đến năm Hi Ninh, quan kiểm chính Trung thư tấu xin, bèn thành luật lệ. Đều do các cơ quan kiến nghị, không phải bản ý của Nhân Tông, Thần Tông, đây chỉ là chế độ tạm thời, không thể áp dụng lâu dài, thần đã tâu bày rõ ràng trước đây. Nay nhân dịp tế giao đầu tiên, nên coi là khởi đầu của chính sách nhân từ, thánh nhân thuận theo thời mà hành động, mây bay mưa rơi, hình phạt trong sạch dân phục, chính là lúc này. Kính mong bệ hạ quyết đoán không nghi ngại, đặc biệt ban chỉ dụ, trong chiếu xá sắp tới ban bố, khiến trăm họ hiểu rõ, biết đức bao dung vô tư của hai thánh như trời đất, không chỉ coi các quận này như người man di. Thần sẽ thấy dân chúng mang ơn, thấm vào xương tủy, thì việc dẹp bỏ tàn bạo, bỏ hình phạt chết, có thể mong đợi vậy.”

[29] Thiếp hoàng: “Những người bàn luận chắc chắn cho rằng nếu bỏ pháp luật này, giặc cướp sẽ hoành hành, nhưng thần trộm nghĩ không phải vậy. Từ năm Gia Hựu đến nay, thi hành luật nghiêm khắc, nhưng không nghe nói địa phương nào giảm bớt trộm cướp; gần đây, so với luật cũ, biên soạn sắc lệnh năm Nguyên Hựu có phần nhẹ hơn, cũng không nghe nói trộm cướp gia tăng. Từ đó có thể thấy, số lượng trộm cướp không liên quan đến luật nghiêm khắc, chắc chắn có thể bỏ đi mà không cần nghi ngờ, xin xem xét lại tấu chương trước đây của thần để thi hành.”

[30] Ngày Đinh Sửu, Thiên Chương các đãi chế, Tri Hàng Châu Lâm Hi được bổ nhiệm làm Lễ bộ Thị lang. (Ngày Ất Dậu tháng 3 năm thứ 8, ra làm Tri Bạc Châu.) Hồng Lư khanh, Trực Long đồ các Cao Tuân Huệ được bổ nhiệm làm Thái phủ khanh.

[31] Cảm Đức quân Tiết độ sứ, Đồng tri Đại tông chính sự Tông Cảnh được cử làm Á hiến trong lễ Nam Giao, An Định quận vương Thế Chuẩn làm Chung hiến. Do Từ vương và Tông Thịnh từ chối vì bệnh.

[32] Ngày Mậu Dần, Kinh lược ty Lộ Hà Đông tâu: “Theo chỉ dụ triều đình ngày 9 tháng giêng năm Hi Ninh thứ 10, những người lính cung tiễn già yếu hoặc bệnh tật không thể tham gia chiến dịch, được cấp giấy chứng nhận để nghỉ hưu. Xem xét điều khoản trên, chỉ nói đến người già yếu hoặc bệnh tật không thể tham gia chiến dịch, nhưng không có quy định cụ thể về việc lựa chọn, dẫn đến việc có người lẩn tránh, yếu đuối, chậm chạp, lo sợ, e rằng khi cần sẽ không thể sử dụng được. Xin từ nay về sau, hàng năm khi tập luyện, giao cho Tri châu quân và Tướng quan lựa chọn lính cung tiễn, nếu có người già yếu, bệnh tật, yếu đuối, chậm chạp, không thể tham gia chiến dịch, cho phép gia đình hoặc người thân chọn người thay thế. Nếu gặp thiên tai mất mùa trên 7 phần, tạm miễn tập luyện, chỉ cần gọi lần lượt để lựa chọn.” Triều đình đồng ý.

[33] Thông nghị đại phu, Tập hiền viện học sĩ trí sĩ Cao Phú qua đời.

[34] Ngày Canh Thìn, mùng 1 tháng 11, sứ giả Long Phiền từ Tây Nam đến triều cống.

[35] Chiếu rằng các khoản thuế tô, tiền trợ dịch, tiền thường bình, tiền vật, giấy sao, đợi khi kho tàng niêm phong chuyển đến huyện, quan lệnh và tá quan ngay trong ngày bắt lại mở niêm, phân giao cho các thư lại ở hương, mỗi người lập sổ, thu nhận tại công đường. Sắp xếp theo ngày, dùng chữ trong 《Thiên tự văn》 làm ký hiệu. Giấy sao nhận được phải ghi ngay vào sổ, quan chức đương nhiệm đối chiếu sổ rồi gạch bỏ, niêm phong và cất vào tủ để quản lý. Đợi khi thu nộp xong, ở cuối sổ tính tổng số chính thức hoặc số dư nộp được của mỗi loại cùng số lẻ, số thiếu sót, ghi bằng mực đỏ, hạn trong 30 ngày. Đối với huyện có trên 20.000 hộ, hạn trong 50 ngày. Quan lại phải bảo đảm rõ ràng số giấy sao, cùng sổ sách gửi lên châu.

(Không có trong bản mới.)

[36] Ngày Tân Tỵ, Hoàng thành sứ, Khang Châu thứ sử Ti Hổ được chuyên quản việc quân mã ở lộ Lân Phủ, vẫn giữ chức quyền phát khiển Đô kiềm hạt lộ Thái Nguyên phủ. Tri châu Lân Châu, Tây tác phường sứ Vương Hiến Khả bị truất một chức, bắt ngừng chức vụ. Hoàng thành sứ, tướng thứ nhất Hà Đông là Bành Bảo bị phạt 30 cân đồng, bị thay thế. Vì tội không tuân theo sự chỉ huy của cơ quan thống soái, tự ý dẫn quân đánh giặc Hạ.

[37] Cơ quan Phát vận ty các lộ Giang, Hoài tâu rằng: “Việc vận chuyển lương thực cung ứng hàng năm hoàn toàn dựa vào các viên chức áp cương sứ thần quản lý quân binh, sửa chữa thuyền bè mới có thể hoàn thành. Những năm gần đây, các viên chức áp cương sau khi nộp lương thực xong, thấy còn thiếu sót chưa giải quyết xong, hoặc người thay thế chưa đến, liền giả vờ ốm, tự ý rời bỏ nhiệm vụ. Nếu không lập pháp ngăn chặn, e rằng tệ nạn sẽ càng sâu. Xin rằng các viên chức áp cương sứ thần trên sông Biện sau khi nộp lương xong, nếu có bệnh, phải điều trị trên thuyền không, đợi đến nơi chở hàng thì báo lên cơ quan chủ quản để xét nghiệm, cử người tạm quản lý, đợi khi khỏi bệnh thì tiếp tục quản lý thuyền cũ. Nếu năm tháng đã hết mà không đợi người chính thức đến bàn giao cũng theo quy định này. Nếu vi phạm, đều theo pháp lệnh thời Nguyên Hựu về tội tự ý bỏ nhiệm sở.” Triều đình đồng ý.

(Không có trong bản mới.)

[38] Ngày Nhâm Ngọ, quyền tri quân Càn Ninh là Trương Nguyên Khanh tâu rằng: “Quân Càn Ninh nằm ở chỗ hợp lưu của các con sông, đê điều không thể không tu sửa.” Chiếu rằng: “Đê điều quân Càn Ninh, lệnh cho Công bộ chỉ huy các cơ quan thuộc quyền, hàng năm căn cứ vào kế hoạch tu sửa và kiểm tra để huy động dân phu, theo sự xem xét của Đô thủy giám, nếu cần huy động dân phu thì căn cứ vào điều lệ của các châu quân gần đó, số dân phu không được vượt quá 300 người, và được trừ vào số dân phu đào sông ngòi hàng năm của địa phương. Nếu công việc lớn, dân phu trong quân không đủ, thì lệnh cho Đô thủy giám điều động thêm.”

[39] Ngày Quý Mùi, Ty Kinh lược lộ Tần Phượng tâu: “Những năm gần đây, các tướng lĩnh và quan lại ở các thành trại thường vi phạm chỉ dụ triều đình và sự chỉ huy của quan Kinh lược, dẫn đến thất bại. Vì họ từng lập công ở biên giới, nên thường được khoan hồng, khiến trên dưới coi thường, dần thành thói quen. Nay giặc Tây lại chống mệnh, thường đóng quân ở biên giới, nếu không thay đổi pháp luật, thì không thể răn đe. Xin từ nay về sau, các tướng lĩnh và quan lại ở thành, trại, bảo, nếu vi phạm chỉ dụ triều đình trong việc chiến đấu và phòng thủ, xin không được khoan hồng dù có lập công ở biên giới, để mọi người biết sợ hãi, kỷ luật được nghiêm minh hơn.” Triều đình đồng ý.

[40] Ngày Giáp Thân, sứ thần Cao Ly là Hoàng Tông Xác, chức Thông nghị đại phu, Thượng thư Binh bộ, và Phó sứ là Liễu Thân, chức Trung đại phu, Thị lang Công bộ, vào triều yết kiến.

[41] Chiếu rằng: “Các quan chức từ chức Đại trung đại phu, Quan sát sứ trở lên, mỗi người được phép chiếm 15 khoảnh ruộng vĩnh nghiệp. Các quan chức khác và dân chúng nếu muốn dùng ruộng đất, nhà cửa để chi phí cho việc thờ cúng tổ tiên cũng được cho phép, quan phủ cấp giấy chứng nhận, sửa đổi sổ thuế, không cho phép con cháu chia cắt, cầm cố, bán đi, chỉ được dùng vào việc thờ cúng, nếu có dư thì chia đều cho người trong họ. Nếu vi phạm, bán đi, thì xử theo luật cầm cố, bán ruộng vĩnh nghiệp của con cháu. Không giới hạn thời gian, cho phép đòi lại ruộng đất, nhà cửa, nhưng phải sửa đổi trước. Các quan chức từ chức Thái trung đại phu, Quan sát sứ trở lên, nếu có người chia phần, không được tự ý phá hủy, cầm cố, bán đi, xử theo luật cầm cố, bán ruộng vĩnh nghiệp.”

[42] Ngày Ất Dậu, ban chiếu rằng những nơi áp dụng luật trọng pháp, nếu có kẻ cướp từ năm người trở lên hoặc kẻ hung ác, thì thi hành trọng pháp, còn lại theo luật thường, người chứa chấp cũng áp dụng như vậy.

[43] Ngự sử trung thừa Lý Chi Thuần tâu: “Xin từ nay về sau, những chương tấu gửi xuống Lục bộ, giao cho các bộ xem xét kỹ lưỡng, trưởng quan và phó quan xem xét quyết định, chỉ thị rõ ràng để thi hành, hoặc trình bày để bẩm báo. Nếu thực sự không thể thi hành, thì lệnh phân tích rõ rồi trình lên Đô tỉnh. Kiểm tra lại lệnh thông dụng năm Nguyên Hựu, những văn thư do Đô tỉnh gửi xuống mà chưa có xử lý, đều phải kiểm tra và thi hành, nếu lý do không thể thi hành, cuối tháng phải làm tờ tâu trình, nếu không cần tấu thì trình lên Đô tỉnh, đồng thời thông báo cho cơ quan liên quan.” Chiếu ban xuống để thi hành.

(Không có trong bản mới.)

[44] Ngày Bính Tuất, nước Vu Điền phái sứ giả đến triều cống.

[45] Ngày Canh Dần, Vua trai giới tại Đại Khánh điện.

[46] Ngày Tân Mão, tiến hành lễ tế tại Cảnh Linh cung, sau đó trai giới tại Thái Miếu.

[47] Ngày Nhâm Thìn, triều đình tế lễ tại tám gian thờ, đến gian thờ Thần Tông, Vua khóc lóc không ngừng, lễ nghi đầy đủ, sáng sớm trai giới tại Thanh Thành ở Nam Giao.

[48] Ngày Quý Tỵ, Đông chí, hợp tế trời đất tại đàn Viên Khâu, lấy Thái Tổ làm chủ tế. Lễ xong, quần thần chúc mừng tại Đoan Thành điện. Vua trở về, ngự tại Tuyên Đức môn ban bố ân xá. Hôm đó, từ canh năm, xa giá đến ngoài đàn, bỏ lọng, đến nội đàn, các quan theo chiếu không trở về ban (chữ “hồi” nguyên bản là “đồng”, theo các bản và 《Tống hội yếu》 Lễ 28-12 sửa lại), từ tiểu thứ đi qua ngọ bệ, Vua lên đàn, không trải chiếu, cúi đầu quỳ lạy, tỏ lòng thành kính. Đêm trăng trong sáng, mây gió êm dịu, khi trở về ngự lâu ban ân xá, cả ngày ấm áp, trời đất ứng nghiệm. Hôm sau, gió lạnh liên tiếp, tuyết rơi đúng lúc, tể thần, chấp chính, thị tòng quan đều dâng thơ chúc mừng. Ngự sử Đổng Đôn Dật xin đem việc này ghi vào sử quán, Vua đồng ý.

[49] Khi Vua đang ở Thái miếu, trong cung có hơn mười cỗ xe màu đỏ, tranh nhau đi qua chùa Can Minh, phía trước có người cầm lọng đỏ. Lỗ bạ sứ Tô Thức liền dâng tấu từ trong xe rằng: “Thần xét theo sử sách, Hán Thành Đế tế trời ở Cam Tuyền, tế đất ở Phần Âm, mà Triệu Chiêu Nghi thường đi theo trong đoàn xe. Khi ấy, Dương Hùng đang chờ chiếu ở Thừa Minh, dâng phú để can gián, đại ý rằng: ‘Nghĩ đến Tây Vương Mẫu vui vẻ dâng lễ thọ, mà lại ngăn Ngọc Nữ và xua đuổi Mật Phi.’ Ý nói rằng phụ nữ không nên tham gia vào việc tế tự. Nay thần đang giữ chức Hạ quan, phụ trách việc Lỗ bạ, theo lệ cũ, sau khi tế trời xong, xa giá trở về trai cung, đổi mũ Thông Thiên, áo tía, Giáo phường và Quân dung tấu nhạc, rồi mới trở về cung. Sau đó, các phi tần mới ra đón giữa đường, điều này vốn đã không đúng lễ nghi, huống chi lúc tế tự chưa xong, mà cung nữ lại xuất hiện giữa Câu Trần và Báo Vĩ? Thần thấy hai Thánh tôn kính việc tế tự, nghiêm cung kính sợ, vượt xa cổ kim, bốn phương đến xem đều vui lòng kính phục. Nay xa giá đang ở Thái miếu, mà xe trong cung không tránh, quân hộ vệ tranh nhau đi loạn, thần sợ rằng sẽ làm tổn hại đến uy nghiêm, không dám không tâu. Xin ban lệnh răn đe, và xét hỏi những người liên quan để thi hành.” Vua liền sai người đem tấu chương của Tô Thức trình lên Thái hoàng thái hậu. Hôm sau, trung sứ truyền mệnh, răn dạy các quan, nghiêm chỉnh đội hộ vệ. Vua từ Thái miếu trở về, hoàng hậu và các phi tần không ra đón giữa đường nữa.

(Sách 《Trần Sư Đạo đàm tùng》 chép: Theo lệ cũ, trong các đại xá, quan lại tham nhũng không được tha. Từ niên hiệu Hi Ninh về sau mới tha tội cho lại viên. Năm Nguyên Hựu thứ 7, đại xá Nam Giao tha tội đánh trượng. Mùa thu năm thứ 8, Thái hoàng thái hậu uống thuốc nên đại xá, tha hết tội. Việc này cần xem xét thêm.)

[50] Ngày Tân Sửu, ba tỉnh tâu rằng: Sau khi lễ tế giao kết thúc, Từ vương được gia ân, nên ban cho đặc quyền mang kiếm và giày lên điện. Tuy nhiên, vì là lễ nghi hư văn, đã bị bãi bỏ, xin mỗi năm tăng thêm tiền công sứ. Thái hoàng thái hậu hỏi: “Có tiền lệ nào không?” Lã Đại Phòng và các quan đáp: “Thời Nhân Tông, Kinh vương Nguyên Nghiễm được tăng lên năm vạn quan, Từ vương trước đây cũng được tăng ban, nay xin tăng ba vạn quan.” Do đó, chiếu chỉ cho phép tăng thêm ba nghìn quan. Lại tâu rằng: Hoàng đệ được gia ân, bốn người là quận vương, một người là quốc công. Theo lệ cũ, khi ra khỏi cung thì được thăng tước, nay tuy chưa ra khỏi cung, nhưng nên xin chỉ dụ. Thái hoàng thái hậu nói: “Bốn người đều được gia ân làm quốc công, việc này nên thống nhất.” Do đó, năm hoàng đệ đều được hưởng ân điển như nhau.

[51] Chiếu cho các quan văn võ đều được hưởng ân điển theo chiếu thư xá tội Nam Giao.

[52] Ngày Quý Mão, Binh bộ Thượng thư Tô Thức xin đến Việt Châu, không được chấp thuận, đổi làm Đoan Minh điện Học sĩ, Lễ bộ Thượng thư, kiêm Hàn lâm Thị độc Học sĩ. (Ngự sử Hoàng Khánh Cơ tâu ba trạng của Tô Thức vào ngày Nhâm Thìn tháng 5 năm thứ 8.) Lễ bộ Thượng thư Hồ Tông Dũ được bổ làm Lại bộ Thượng thư. (Chính mục ngày Bính Thân tháng 9 năm thứ 7 ghi Tông Dũ quyền Lại bộ Thượng thư. Thực lục không ghi, nay gộp vào đây.) Xu mật Trực học sĩ Triệu Ngạn Nhược được bổ làm Hàn lâm Thị độc Học sĩ, Tân tri Tương Châu, Tập Hiền điện Tu soạn Dương Cấp được bổ làm Tri Việt Châu. (Ngày 2 tháng 12 từ Tương Châu thăng làm Tập Hiền điện Học sĩ.) Lữ Gia Vấn được bổ làm Tri Tương Châu.

(Việc Gia Vấn làm Tri Tương Châu chỉ có trong Chính mục, cần xem xét. Ngày 8 tháng 6 năm thứ 5 ở Nhữ Châu.)

[53] Chiếu rằng các tông nữ, tông phụ vì phạm lỗi mà bị cạo đầu và xuất gia quá một năm, cho phép gặp ông bà và những người thân thích trong họ có tang phục, cùng con cái của họ, ở nơi gần gũi, nhưng không được qua đêm, mỗi tháng không quá một lần.

(Không có trong bản mới.)

[54] Ba tỉnh tâu: “Xét theo lời xá, các quan lại, quân dân thuộc mọi tầng lớp, nếu có nợ nần tiền công từ trước ngày 6 tháng 3 năm Nguyên Phong thứ 8, thì những khoản dưới 500 quan đều được miễn trừ, còn trên 500 quan thì tâu lên để xét xử, sai quan Thị tòng cùng với Hộ bộ kiểm tra và đốc thúc, hạn trong một năm phải hoàn thành.” Chiếu cho Hàn lâm học sĩ Cố Lâm, Ngự sử trung thừa Lý Chi Thuần, cùng với các quan lớn nhỏ của Hộ bộ theo lệnh xá mà thi hành, vẫn đặt cơ quan tại bộ này.

(Lúc đó việc đặt cơ quan chắc là do tấu nghị của Tô Thức, cần xem xét thêm. Truyện Kiều Chấp Trung chép: “Chấp Trung làm Trung thư xá nhân, nhân lúc ban xá, xin miễn trừ nợ công trên 50 vạn quan, Vua đặc biệt cho phép. Việc đặt cơ quan có lẽ là do Chấp Trung vậy.”)

[55] Chiếu cho các dân cư phòng thủ ở Hoàn Châu và các trấn, trại, cùng các hộ người Hán và người Phiên vào lánh nạn, được cấp lương thực theo thứ bậc, trong đó những nơi từng bị quân giặc đến, lệnh cho Kinh lược ty đặc biệt miễn trừ, báo số lượng lên triều đình.

(Ngày 12 tháng 10.)

[56] Lại chiếu cho việc vận chuyển được phép sai hai viên sứ thần dưới quyền, không ảnh hưởng đến chức vụ chính, cùng với một viên sứ thần thúc đẩy việc vận chuyển, và phân định khu vực để cùng nhau thúc đẩy, vẫn phải thân hành giám sát phòng ngừa trộm cướp. Khi mãn nhiệm, mỗi năm nếu thúc đẩy được việc vận chuyển vật phẩm công trên 8 phần, trong đó từ Bạch Ba đến cửa cống Nê Thủy, từ Nê Thủy dọc sông Biện đến kinh đô, nếu mất dưới 15 chiếc thuyền, vật phẩm công ước tính dưới 500 quan, thì được thăng một bậc danh thứ. Từ Bạch Ba ngược lên đến trường than Miễn Trì Dương Hồ, nếu mất dưới 10 chiếc thuyền, vật phẩm công dưới 300 quan, thì được thăng nửa bậc danh thứ. Nếu vượt quá một nửa số lượng quy định, hoặc thúc đẩy việc vận chuyển vật phẩm công dưới 7 phần, thì bộ này sẽ tâu lên để xử tội. Đồng thời lập sổ ấn ghi chép thời gian, địa điểm xuất phát, tên họ của đoàn vận chuyển, số lượng vật phẩm, nơi đến nộp, mỗi tháng bộ này kiểm tra, cuối năm so sánh, nếu bắt được kẻ trộm bán vật phẩm công, thì được phép khấu trừ vào số lượng chưa bắt được.

(Mới không có, có thể bỏ.)

[57] Ngày Giáp Thìn, đến cung Cảnh Linh, quán Vạn Thọ để tạ ơn.

[58] Ngày Ất Tỵ, đến hồ Ngưng Tường, cung Trung Thái Ất, quán Tập Hi, chùa Đại Tướng Quốc.

[59] Thượng thư Tả thừa Lương Đào tâu: “Thần trước đây khi còn ở Hàn Lâm Viện, từng kín đáo dâng tờ tấu, bày tỏ tấm lòng thành, mạo muội trình lên Thánh thượng. Bệ hạ thánh minh sáng suốt, không trách mắng, lại khen ngợi lòng trung thành của thần, dùng thần làm phụ chính. Thần kính cẩn nhớ ơn, càng thêm vững lòng trung tiết, lại nghĩ mình được ân sủng mà chưa thực hiện lời nói, nên ngày đêm không dám yên lòng, chỉ mong báo đáp, không dám giữ lại ý kiến nào, để Bệ hạ sau này phải hối tiếc. Mỗi khi Bệ hạ tuyên dụ, thường nói không thích quản việc, chỉ muốn yên tĩnh, đó là ý nguyện chân thành của Thánh thượng. Thần chưa từng một ngày nào không suy nghĩ, kính nghĩ rằng lòng sâu xa của Bệ hạ, đã thấu hiểu lời thần trước đây, nay đã đến lúc thích hợp. Kính mong Bệ hạ xem lại tờ tấu trước, sớm ban chiếu chỉ, quyết định trả lại quyền hành cho nhà Vua, để hoàn thành đại nghiệp. Thần vô cùng khẩn thiết, xin hết lời tâu bày.”

(Tờ tấu trước của Lương Đào phụ vào tháng năm, tờ tấu này không rõ thời gian. Theo hành trạng, sau khi lễ Nam Giao kết thúc, Lương Đào dâng tờ tấu này. Phụ vào cuối tháng mười Một.)

[60] Lại tâu: “Các đại thần của Tiên đế, phần nhiều được tiến cử nhờ tài năng, có thể dần dần sử dụng lại, giao cho các chức vụ ở các đô thành và phiên trấn danh tiếng, để giữ trọn đạo nghĩa đầu cuối.” (Theo hành trạng của Lương Đào, phụ vào đây. Cả hai bản truyện mới và cũ đều không ghi việc xin trả lại chính quyền, cần xem xét thêm.) Trước đây có người áo vải Lưu Chính Tẩu dâng thư bàn việc phục vị, các tể tướng cho là điên rồ, định đày đi quản thúc ở Hồ Nam, Lương Đào tranh luận rằng: “Người áo vải dám nói, có tội gì đâu? Huống chi lời nói của ông ta cũng không phải là điên rồ!” Rồi bỏ qua việc đó.

(Theo hành trạng của Lương Đào, phụ vào đây, cần xem xét kỹ.)

[61] Thị lang Lại bộ Bành Nhữ Lệ tâu rằng: “Thần nghe rằng không biết được nguy cơ thì không thể giữ được sự yên ổn của thiên hạ; không biết được lo lắng thì không thể hưởng được niềm vui của thiên hạ. Thần xem xét các vị Vua qua các triều đại, tổ tiên của họ đã vất vả khổ cực mới giành được thiên hạ, đến đời con cháu, sinh ra trong chốn thâm cung, thân thể an nhàn trong gấm vóc, miệng ngon ngọt các món ăn, tai quen với âm nhạc, mắt quen với kỹ xảo, một ngày bước ra khỏi cung điện mà có được thiên hạ, tự nhiên cho rằng mình vốn dĩ đáng được như vậy. Ham mê niềm vui mà không biết lo lắng, sống trong yên ổn mà không biết nguy cơ, bên trong thì xa hoa lãng phí, bên ngoài thì cẩu thả đơn giản. Lời nịnh hót được thi hành, kế hoạch theo thói quen được áp dụng, bề tôi trung trực bị xa lánh, lời khuyên răn như thuốc thang không được chấp nhận, kỷ cương ngày càng suy đồi, họa loạn cùng nổi lên, mà vẫn không tỉnh ngộ, dù có trí tuệ thánh nhân cũng không thể cứu vãn được tình thế.

Thần kính nghĩ Hoàng đế bệ hạ, với đức lớn lên ngôi, nay đã tám năm rồi. Bên trong không có hành vi sai trái, bên ngoài không có việc làm quá đáng, trí tuệ sáng suốt đang phát triển, như mặt trời mọc lên, im lặng sâu xa, cùng đức với trời, nếu không có sự phù trì ủng hộ của Thái hoàng thái hậu, làm sao có được như ngày nay? Khiêm tốn nhún nhường, ẩn giấu chưa nói ra, nghe được mà không hỏi han việc, biết được mà không ra lệnh. Thần nghe trong 《Thi kinh》 có câu: ‘Không tự mình làm, không tự mình lo, dân chúng không tin; không hỏi han, không bổ nhiệm, đừng lừa dối người quân tử.’ Điều này nói rằng bậc quân Vua nắm quyền sinh sát, quyết định vận mệnh vạn vật, không có gì xa xôi sâu kín mà không biết được, như vậy mới có thể trị quốc an dân. Nay việc làm thì không tự mình thực hiện, việc lớn thì không tự mình lo liệu, dù có đức lớn, dân chúng cũng không tin tưởng. Không thể hỏi han để hiểu rõ sự việc, không thể xem xét để thấu hiểu mọi thứ, vì thế kẻ tiểu nhân có thể lừa dối người quân tử. Dân chúng không tin tưởng thì không thể an dân; lừa dối người quân tử thì không thể biết người. Sự sai lầm của bậc quân Vua, không chỉ là hung bạo tàn ác, săn bắn vô độ, mà còn là không biết người, không an dân, đó mới là mối lo lớn nhất.

Thần kính nghĩ Thái hoàng thái hậu bệ hạ, với đức lớn nhận mệnh trời, thanh minh rộng lớn, trang nghiêm chính trực, cùng với trời đất, hợp với bốn mùa, từ thời Chu đến nay, đức hạnh của các bậc mẫu hậu chưa từng có ai được như vậy. Nay mọi người đều nói, Thái hoàng thái hậu bệ hạ không có ý nắm giữ thiên hạ, sắp trả lại chính quyền. Thần cho rằng Thái hoàng thái hậu bệ hạ ba đời làm mẹ thiên hạ, sự cao quý giàu sang, trên không ai sánh bằng, dưới không ai địch nổi, việc nắm quyền là điều đương nhiên. Vì thế việc trả lại chính quyền không khó, nhưng sau khi trả lại chính quyền, làm sao để Hoàng đế bệ hạ không đánh mất sự thánh thiện mới là điều khó, phương pháp không gì khác ngoài việc dạy Ngài biết an dân và biết người mà thôi.

Thần xin Hoàng đế bệ hạ cùng ngự ở điện trước, cho phép các quan cận thần và các chức quan tri châu vào chầu, để dần dần nhìn thấy nhân tài, xem xét sự thật về chính tà, hiền tài hay bất tài, từ đó hiểu rõ việc thiên hạ. Tam tỉnh trình bày công việc, để phát triển khả năng nghe và quyết đoán, ngày ngày thấy được việc làm. Tiến cử thêm những người có đạo đức trung tín, đặt họ bên cạnh, để họ báo cáo những việc đã làm, chỉ ra những điều chưa đạt, bớt đi những gì thừa thãi, bổ sung những gì còn thiếu. Để khi một ngày nắm quyền, thì lợi hại không thể lung lạc người quân tử, kẻ tiểu nhân không thể che mắt. Dùng để phụng sự trời đất mà hưởng phúc, trị vạn vật mà yên ổn, kế thừa tông miếu mà vững bền. Thái hoàng thái hậu đã ủng hộ như vậy, có thể nói là hoàn hảo!”

(Tấu của Nhữ Lệ, không rõ thời gian, phụ theo sau tấu của Lương Đào vào cuối tháng mười một.)