QUYỂN 52: NĂM HÀM BÌNH THỨ 5 (NHÂM DẦN, 1002)

Từ tháng 5 đến tháng 9 năm này.

[1] Tháng 5, ngày Bính Thân (mùng 1), Vua xuống chiếu cho phép các quan văn võ từ 70 tuổi trở lên xin nghỉ hưu được về hưu. Những người vì bệnh tật hoặc trong quá trình làm quan có phạm tội tham nhũng thì tùy ý xử lý. Lúc này, những người xin về hưu thường được thăng chức, các quan lệnh lục được phong làm triều quan và được hưởng nửa bổng lộc. Chủ khách lang trung Tạ Bí dâng sớ xin phân biệt rõ ràng, Vua bèn hạ chiếu này.

[2] Ngày Mậu Tuất, phong Tuyên Từ Trưởng Công Chúa làm Lỗ Quốc Trưởng Công Chúa, gả cho Tả vệ tướng quân, Phò mã đô úy Sài Tông Khánh. Tông Khánh là cháu của Vũ Tích, được đặc cách thăng chức, lệnh cho con của Vũ Tích kế thừa.

[3] Vua nước Tây Nam Phiên là Long Hán Sài sai sứ đến cống nạp sản vật địa phương.

[4] Ngày Canh Tý, Phùng Chửng và Trần Nghiêu Tẩu tâu rằng, cùng với Tôn Miện đã xem xét và bỏ đi 215.000 văn bản tồn đọng của Tam ty cùng các châu không có lệ thi hành, giảm bớt 75 chức quan kinh triều, sứ thần và mạc chức ở Hà Bắc. Lúc này, vì tập trung binh lính phòng thủ biên giới, chi phí cung ứng rất lớn, nên Vua lệnh cho chuyển vận sứ của địa phương liệt kê số tiền chi tiêu, thấy rằng chi nhiều hơn thu. Vua lo dân Hà Nam vận chuyển quá vất vả, nên lệnh cho các châu huyện có ít hộ khẩu và số quan viên cùng quản lý một việc thì hợp nhất lại.

(Ngày 5 tháng 4, Chửng và các quan mới nhận việc này.)

[5] Ngày Nhâm Dần, Quốc tử bác sĩ, Tri Vinh châu Trử Đức Trăn bị kết tội cùng phán quan Trịnh Mông thông đồng ăn cắp bạc công. Đức Trăn bị đánh bằng trượng đến chết, Trịnh Mông bị đánh trượng và lưu đày.

Trước đó, quan câu áp của châu là Triệu Văn Hải và Câu Hữu Trung biết việc của Đức Trăn, bèn khuyên Vương Điển rằng: “Tài sản của quan phủ mà tự tiện lấy làm của mình, một khi bại lộ, ắt sẽ liên lụy đến chúng ta.” Đức Trăn nghe vậy, liền đưa cho họ một thỏi bạc để bịt miệng. Đến lúc này, sự việc bị phát giác, bàn về tội. Phán Đại Lý tự là Chu Bác nói rằng Triệu Văn Hải và những người khác đã dọa nạt, tham ô đủ để xử tử. Thẩm hình viện cho rằng việc ăn cắp bạc quan còn được xử lưu đày, Triệu Văn Hải và những người khác chỉ vì nói ra, sao có thể xử cực hình! Bèn đưa vụ việc xuống Thượng thư đô tỉnh để tập hợp bàn bạc. Sau đó, Hàn lâm học sĩ thừa chỉ Tống Bạch và những người khác bàn xin theo quyết định của Thẩm hình viện, Vua đồng ý.

(Chu Bác, chưa thấy rõ.)

[6] Vua xuống chiếu tập hợp trai tráng các châu gần kinh thành để tuyển vào quân ngũ. Lúc đó, các quan biên giới phía tây bắc nhiều lần xin thêm quân, các quan phụ chính xin lấy dân cường tráng Hà Bắc sung vào tuyển chọn. Vua nói: “Dân Hà Bắc, Hà Đông lấy làm quân, số lượng đã nhiều. Năm trước mới đặt ra cường tráng, từng dụ rằng sẽ không bao giờ sung vào quân, một khi bắt họ vào sổ, là thất tín.” Lữ Mông Chính và những người khác nói: “Thiếu quân mà không lấy từ dân thì không thể được, xin lấy trai tráng các châu Hà Nam, ước lượng số lượng mà tuyển.” Vua nói: “Như thế, ắt sẽ có xáo trộn. Nhưng quân thú chưa đủ, vệ sĩ còn ít, đành phải làm vậy.” Sau đó, Trung thư, Xu mật viện trình tấu xin theo nghị định trước, Vua đồng ý.

(Ngày Bính Thìn, lại tuyển quân Chấn Vũ.)

[7] Ngày Quý Mão, dời châu Hiến về huyện Tĩnh Lạc, bỏ quân Tĩnh Lạc.

[8] Châu Đại tâu rằng tiến sĩ Lý Quang Phụ giỏi đánh kiếm, Vua lệnh cho vào triều. Vua nói: “Nếu khen thưởng dùng người này, dân gian sẽ đua nhau thích kiếm.” Bèn ban thức ăn rồi cho về.

[9] Ngày Giáp Thìn, xuống chiếu rằng: “Theo chế độ cũ, nội thần được phép nuôi một con trai, nhưng do thói quen kéo dài, nghe nói nhiều người đã vượt quá pháp luật. Nay lệnh cho Tuyên Huy Viện lập sổ sách để làm rõ việc này.” Lúc đó, Tuần kiểm các châu Minh, Đài, Nội phẩm Từ Chí Thông bắt bốn con trai của dân chúng như Lý Khuyến làm con nuôi giả, tổng cộng mười một ngày, sau vì sợ tội nên trả lại; lại để quân lính cướp trẻ con nhà dân, khiến mẹ đứa trẻ ôm con nhảy xuống biển chết, bị xử trượng và đày đi làm việc ở Tảo Sái Ban. Do đó ban chiếu này.

[10] Vua bàn luận việc biên cương với các đại thần, chỉ ra được mất của Tần Thủy Hoàng và Hán Vũ Đế, rồi nói: “Hiện nay quân châu cũng không nên quá mạnh, phải đề phòng từ từ. Từ sau thời Đường Minh Hoàng, các phiên trấn đuổi tướng, ngồi chờ được ban cờ tiết, ba trấn Hà Sóc cuối cùng không thể kiểm soát. Đây là điều đáng lấy làm gương.”

[11] Ngày Ất Tỵ, Đồn điền Lang trung, Phán Tam ty Thôi Khiếm ty Dương Đàm dâng sớ xin miễn trừ các khoản nợ đọng trong thiên hạ tổng cộng tám trăm vạn, xin giao cho Sử quán, được chấp thuận.

[12] Trước đó, Định Châu lộ Bộ thự, Sơn Đông đạo Tiết độ sứ, Đồng bình chương sự Vương Hiển dâng biểu xin nghỉ hưu, không được chấp thuận. Sau đó ông đến triều, lại được phái về nơi đồn trú. Hiển kiên quyết xin từ bỏ binh quyền, Bính Ngọ, được đổi làm Hà Dương Tam thành Tiết độ sứ. Vua nói với ông: “Khanh là cựu thần của tiên đế, có công với nước, Hà Dương là đất gần, có thể trị nhàn, xin nghỉ hưu không phải là việc nên làm.”

[13] Bộ thự Hoàn Khánh lộ tâu: “Quân sĩ vượt tuyết đánh dân tộc thiểu số, chịu giá rét, có người bị tàn phế, nay cho về kinh.” Vua thương họ vất vả lâu ngày, không nỡ bỏ rơi, sai trung sứ ban tiền và rượu thuốc, cho vào hàng thặng viên, tổng cộng ba mươi ba người, vẫn được cấp lương như cũ. Từ đó, trở thành lệ thường.

(Việc cho vào hàng thặng viên xảy ra vào tháng bảy ngày Đinh Dậu, nay ghi chung lại.)

[14] Ngày Đinh Mùi, Vua nói với các đại thần: “Các quan biên cương phía tây bắc nhiều người xin tăng cường xây thành lũy, vừa tốn công tốn của, lại phải tăng thêm quân đồn trú. Hơn nữa, các Bộ thự ty đều nắm quân mạnh, có thể ứng cứu lẫn nhau. Đều không cho phép.”

[15] Ngày Mậu Thân, ban chiếu cho binh lính đồn trú ở trại Hồng Đức, trấn Hoài An thuộc châu Hoàn mỗi tháng được cấp thêm tiền. Châu này gần biên giới nhất, cách xa nguồn nước và củi đốt, giá cả nước và củi cao gấp đôi so với các quận khác, đặc biệt là hai trấn trại này, nên được ưu đãi.

[16] Ngày Kỷ Dậu, ban chiếu rằng các tướng sĩ ở phía Tây nếu khi ra trận mà tiểu xảo trốn tránh, sẽ lập tức xử theo quân lệnh, không cần tâu lên.

[17] Ngày Canh Tuất, Hoàng thành ty tâu rằng Chỉ huy sứ thứ hai của Thân tòng là Mã Hàn xưng trong kinh có bọn giặc, xin tự mình truy bắt. Vua nói với các đại thần: “Khi Trẫm còn làm doãn ở kinh, nghe nói Mã Hàn lấy danh nghĩa bắt giặc, nhưng lại có ba tác hại: Dân giàu trong thành sợ bị tra xét, thường hối lộ hắn nhiều, đó là một; mỗi khi bắt được tang vật của giặc, chỉ đưa một phần đủ để xử tử lên quan, còn lại đều giữ làm của riêng, lại cấm quân tuần không được điều tra kỹ, đó là hai; thường nuôi hơn mười tên vô lại, sai họ đi do thám, quấy nhiễu dân chúng không kém gì Hàn, đó là ba. Nhưng vì việc của hắn chưa lộ rõ, nên Trẫm không muốn cách chức. Từ nay việc bắt giặc chỉ giao cho Khai Phong phủ, không để Hàn tham gia nữa.”

[18] Trước đây, Lễ bộ Thượng thư Ôn Trọng Thư làm Tri Khai Phong phủ, vì công việc quá bận rộn nên xin từ chức, lại tâu rằng không thể đảm đương chức vụ bên ngoài, chỉ muốn nhàn nhã ở đài các. Bèn lệnh cho Hình bộ Thị lang Khấu Chuẩn thay thế.

Ngày Quý Sửu, ban chiếu cho Trọng Thư kiêm chức Ngự sử Trung thừa. Việc Thượng thư kiêm Trung thừa bắt đầu từ Trọng Thư.

Trước đó, ở Khai Phong phủ có một tiến sĩ đến Viện Cống xem bảng, vợ ông ở lại nhà. Có người báo rằng cha mẹ ông từ xa đến một nơi nào đó, vợ ông vội thuê lừa đi thăm. Trên đường gặp người say rượu đánh đập, liền đến phủ kiện. Người thuê lừa sợ bị làm chứng nên trốn đi. Phủ cho rằng người say rượu cũng có vết móng tay, nên đều đánh trượng rồi thả về. Về nhà khóc lóc, chồng bà từ ngoài thi trượt trở về cũng khóc. Hai người không biết chuyện của nhau. Vợ từ từ kể lại việc bị đánh trượng, lại đến cơ quan tố cáo oan, nhưng không được nghe. Vợ chồng cùng nhảy xuống nước tự tử. Sau đó, Vua nghe chuyện, rất tức giận, từ Tri phủ trở xuống đều bị khiển trách. Lúc đó, Trọng Thư đang ở Khai Phong.

(Khấu Chuẩn vào tháng này, ngày Đinh Mùi, tạm quyền Tri Khai Phong phủ, nay ghi chung lại. Quan Khai Phong phủ bị khiển trách, việc này theo tạp chí của Giang Hưu Phục, sử không có ghi. Trọng Thư kiên quyết từ chức Phủ doãn, chắc chắn là do việc này. Hùng Khắc trong 《Cửu Triều Thông Lược》 chép: Ngô Dục nói: Hình phạt nhỏ cũng không thể không thận trọng.)

[19] Ngày Bính Thìn, sai sứ đến các châu Bân Ninh, Hoàn Khánh, Kinh Nguyên, Nghi Vị, Lũng Phu Diên và quân Bảo An tuyển chọn quân Bảo Nghị, lấy hai vạn người, mỗi người đóng quân tại châu mình, hiệu là Chấn Vũ, thăng làm Cấm quân. Vua nói: “Hiện nay biên phòng thiếu quân, triều đình phải lo liệu, đây là việc bất đắc dĩ. Đợi khi biên giới yên ổn, mới có thể giải tán.”

(Ngày Nhâm Dần, lập sổ dân binh Hà Nam.)

[20] Trước đó, quân Khiết Đan xâm phạm Bảo Châu, Duyên biên đô Tuần kiểm sứ, Thâm Châu Đoàn luyện sứ Dương Tự và Mạc Châu Đoàn luyện sứ Dương Diên Lãng dẫn quân chống cự, nhưng đội ngũ không chỉnh tề, bị địch tập kích, quân sĩ và ngựa bị tổn thất nhiều. Ngày Mậu Ngọ, điều Định Châu Kiềm hạt, Tây thượng Cáp môn sứ Lý Kế Tuyên làm Duyên biên đô Tuần kiểm sứ, Nội điện Sùng ban Vương Đinh làm phó. Triệu tập Dương Tự và Dương Diên Lãng về kinh, dẫn vào triều chất vấn, định tội, nhưng Vua nói với Điện tiền Đô chỉ huy sứ Cao Quỳnh rằng: “Dương Tự và Diên Lãng vốn siêng năng, dũng cảm chiến đấu, nay đặc biệt tha tội, mong rằng họ sẽ lập công sau này.”

(Vương Đinh, không rõ lai lịch.)

[21] Ngày Nhâm Tuất, xuống chiếu cho Tả quân tuần sứ phủ Khai Phong, các quan kinh đô giữ chức Tri tư lục và các Tham quân các tào, cùng các Tri huyện thuộc Kinh kỳ khi gặp Tri phủ đều phải đến sân thiết lễ bái kiến.

[22] Thị ngự sử Tri tạp sự Điền Tích tâu rằng: “Thần trộm thấy gần đây mưa nhiều, mùa màng bị tổn hại, các châu gần kinh đô bị ngập lụt gây hại. Lại thêm việc sai phái sứ giả, điểm tập hương binh, khiến lòng dân bất an, nghe thấy đều kinh hãi. Một nhà dù có mấy người, ba đinh thì bắt hai đinh, gọi là tráng đinh, để dùng khi cấp bách, tuy không xăm mặt, nhưng đều phải về quê làm ruộng, nhưng vẫn mang danh lính, sau này phải vào quân ngũ. Lúc Bắc Địch chưa thần phục, Tây Nhung đang gây họa, há chẳng biết tạm thời bắt lính để bổ sung cho quân chính quy thiếu hụt! Như thế, cha mẹ tráng đinh, vợ con trong nhà, đều khóc lóc thảm thiết, thực sự làm tổn thương hòa khí. Triều đình nên lo liệu khi chưa loạn, các quan chức nên tính toán từ đầu đến cuối.

Thần nghe nói quốc khố hơi trống rỗng, kho lương không đầy đủ. Nếu không, sao lại vội vàng thu gom của cải, chăm chỉ phòng thủ biên cương? Huống chi trong triều không có người tài, quân đội không có tướng giỏi, những người giữ chức vụ cao đều không biết nói lời nguy hiểm, những kẻ hưởng bổng lộc hậu đều là người ngồi xem thành bại! Biên cương tấu báo liên tiếp, giặc phương Bắc xâm lấn ngày càng gần. Những kẻ thích nịnh bợ để làm yên lòng Vua, thì nói rằng quốc gia không có loạn. Những kẻ không lo xa mà chỉ lo trước mắt, thì chỉ xin thánh giá thân chinh^[1].

Mong bệ hạ lo lắng cho tông miếu xã tắc, xin bệ hạ nghe lời kẻ hèn mọn. Thần mỗi khi nhận được thánh chỉ, hễ thấy nghe điều gì, liền tâu trình, dám không tuân theo, xúc phạm đến lòng Vua.”

(Tích tự chú rằng: Ngày 22 tháng 5 tấu việc này, nay phụ vào cuối tháng.)

[23] Tháng 6, ngày Đinh Mão, ban thưởng cho Đoàn luyện sứ châu Phong là Vương Thừa Mỹ 100 lạng đồ bạc, 100 tấm lụa, 300 cân trà. Thừa Mỹ quy thuận, nhưng chỉ được cấp bổng theo lệ quan phiên, lúc đó Lân Phủ Bộ thự tâu rằng ông ta nghèo, nên có lệnh ban thưởng này.

[24] Công bộ Lang trung Trần Nhược Chuyết được bổ nhiệm làm Tri châu xứ Châu. Trước đây, Nhược Chuyết giữ chức Kinh Đông chuyển vận sứ, được triệu về kinh^[2]. Lúc đó, chức Tam ty sứ đang khuyết, Nhược Chuyết tự cho rằng mình sẽ được bổ nhiệm. Khi đến nơi, lại được bổ làm Hình bộ Lang trung, Tri châu Đàm Châu. Nhược Chuyết rất thất vọng, bèn dâng tâu cố từ chối, nói rằng mình từng giữ chức Tam ty phán quan và chuyển vận sứ, nay lại phải ra ngoài làm quan, giống như bị giáng chức. Ông còn nói cha mẹ già, không muốn đi xa. Hoàng đế nói: “Đàm Châu là một đại phiên, Trẫm chọn người để cai quản một phương, trọng trách không kém gì chuyển vận sứ. Các phụ tướng cựu thần cũng từng có người ra làm quan đại phiên, khanh đừng từ chối!” Nhược Chuyết vẫn khẩn thiết xin từ chối, cuối cùng bị thu hồi sắc mệnh mới ban và nhận mệnh lệnh này.

Hoàng đế nói với các tể tướng: “Sĩ đại phu tu dưỡng đạo đức, phải làm sao danh thực tương xứng. Trước đây Nhược Chuyết làm sứ Vận Châu, được thăng làm chuyển vận sứ bản lộ, ban thưởng kim tử. Trẫm cho rằng ông ta có năng lực, giao phó trọng trách, chưa lâu sau lại thăng chức^[3], vậy mà ông ta tham tiến chọn lộc như vậy. Qua đó có thể thấy việc tuyển chọn nhân tài phải hết sức thận trọng. Trước đây có Hoàng Quan, có người khen là có tài, được chọn làm Tây Xuyên chuyển vận sứ, nhưng ông ta liền xin từ chối, sau đó bị giáng làm Tri châu Lãng Châu, từ đó về sau không ai dám làm như vậy nữa. Nay Nhược Chuyết đáng lẽ phải bị khiển trách giáng chức. Đại để Trẫm dùng người, đâu có phân biệt thân sơ, chỉ cần hết lòng phụng công, lập được công trạng, lo gì không đạt được danh vị!”

(Hoàng Quan, không rõ lai lịch.)

[25] Trung thư cho rằng ý kiến của Chu Bác về tội của Triệu Văn Hải là không đúng, xin dùng Lang trung Binh bộ Tra Đào thay thế. Đào là anh họ của Đạo. Vua nói: “Nghe nói Đào cũng là người câu nệ văn tự, sao có thể dùng được?” Các tể thần nói: “Hiện nay, người thông thạo pháp luật không ai bằng Đào.” Vua bèn đồng ý. Ngày Kỷ Tỵ, sai Đào làm Thiếu giám Bí thư, kiêm phán Đại Lý tự. Sau đó, Dương Ức làm Tri Thẩm hình viện, Đào nhiều lần công kích sai lầm của Ức, lại được lệnh thay thế Ức. Đào giữ pháp luật khắc nghiệt, dùng hình phạt thường không đúng mức, trước sau bị phạt hơn trăm cân vàng, đều vì kết tội oan, chưa từng có trường hợp tha oan.

(Ức làm Tri Thẩm hình viện vào tháng 6 năm thứ 6, tháng 9 bị bãi chức, nay ghi chung lại.)

[26] Ngày Nhâm Thân, phong thủ lĩnh tộc Trang Lang phía bắc Hắc Sơn là Long Di làm An Viễn Đại tướng quân, Muội Khắc làm Hoài Hóa tướng quân.

[27] Ngày Quý Dậu, Chuyển vận sứ Hà Đông Tống Bác xin điểm binh đinh tráng các châu Tấn, Giáng, Từ, Thấp, quân Định Khương, giám Đại Thông. Vua cho rằng làm phiền dân, không đồng ý.

[28] Lý Kế Thiên lại đem hai vạn kỵ binh tiến đánh vây hãm châu Lân, Tuần kiểm sứ Kim Minh là Lý Kế Chu đánh lại. Vòng vây chưa giải, bộ thự các châu Lân, Phủ, Trọc Luân là Tào Xán xin viện binh. Vua nói: “Châu Lân dựa vào địa thế hiểm trở, ba mặt bị cô lập, tướng châu gắng sức thì đủ chống giặc, chỉ lo trong thành thiếu nước.” Sau đó, quân giặc quả nhiên chiếm cứ trại nước, Vua hạ chiếu điều quân các châu Tịnh, Đại, Thạch, Thấp đến cứu viện, lại lấy Lục trạch sứ Tống Tư Cung làm Kiềm hạt Tịnh Đại, quản lý quân mã các châu Lân, Phủ.

(Việc Tống Tư Cung quản lý quân mã châu Lân, Phủ, thực lục ghi vào ngày Tân Tỵ tháng này. Nay theo bản kỷ ghi chung lại.)

[29] Trước đó, triều đình ra chiếu cho các tướng lĩnh biên cương trình bày phương lược phòng thủ mùa thu năm nay. Tri châu Uy Lỗ quân là Ngụy Năng, Tri châu Tĩnh Nhung quân là Vương Năng, và Đô giám hành dinh Cao Dương quan là Cao Tố tâu rằng: “Nếu quân địch kéo đại quân đến, thế giặc sẽ rất mạnh, xin hội quân tại khu vực phía bắc Bảo châu, giữa sông Từ và sông Tào, lập trại để phòng thủ. Nếu quân địch không đến, thì chỉ cần cho ba đạo quân hợp lực đánh chặn.” Phó Đô bộ thự Cao Dương quan là Lưu Dụng và Kiềm hạt Định châu là Hàn Thủ Anh xin tăng thêm quân số tại các châu quân dọc biên giới. Nếu quân địch nam tiến, sẽ chọn tướng tài và quân tinh nhuệ từ phía đông tiến công vào lãnh thổ địch. Tất cả đều vẽ bản đồ địa hình dâng lên.

Sau đó, tại cửa đông Ngự uyển, Vua triệu tập các phụ thần, đưa ra hai bản tấu, bảo họ xem kỹ và nói: “Các khanh trước đây bàn về bố trận, cũng chỉ ra khu vực giữa sông Từ và sông Tào. Nay các tướng lĩnh đều có kế sách như vậy.” Lữ Mông Chính và các đại thần xin lệnh cho Chuyển vận sứ chuẩn bị tích trữ cỏ khô và lương thực tại Bảo châu, Uy Lỗ quân, Tĩnh Nhung quân và Thuận An quân. Vua đồng ý. Thủ Anh là người Tường Phù. Dụng là người Tương châu.

(Cao Tố, không rõ lai lịch.)

[30] Trước đó, Mã bộ quân Đô ngu hậu là Vương Siêu được triệu từ Vĩnh Hưng về kinh, Vua nhiều lần hỏi về việc biên cương phía bắc. Siêu tâu: “Năm nay xuất quân, xin làm theo kế hoạch như năm ngoái. Nếu muốn giao chiến, nên lập trại ở phía bắc Bảo châu và phía nam Uy Lỗ quân.” Vua nói: “Không cần giao chiến ác liệt, chỉ cần khống chế và phòng thủ, không để mất cơ hội là được.” Siêu nói: “Năm ngoái, ngoài đại trận, còn tuyển thêm kỳ binh, gọi là tiền trận. Năm nay xin lệnh cho Đô bộ thự thống lĩnh.”

Vua nói với các đại thần: “Quân số trong trận lớn đã tăng gấp đôi so với trước, năm ngoái ở Thiên Hùng quân, Mạc châu, Bắc Bình lộ và tiền trận đều bố trí thêm quân, đây là việc cơ mật của triều đình. Nay các khanh muốn lấy Vương Siêu làm Đô bố thự, hoặc sau khi nhận mệnh, ắt sẽ có lời thỉnh cầu này, biết lấy gì để đáp lại!” Lữ Mông Chính và các đại thần nói: “Điều này chắc chắn không thể nghe theo.” Vua nói: “Đã giao quyền bên ngoài, thì lời tâu xin sao có thể không nghe theo, nên triệu đến Trung thư, Xu mật viện, hỏi lại phương lược.” Bấy giờ mọi người đều nói Vương Siêu có tài làm tướng soái.

Ngày Ất Hợi, lấy Vương Siêu làm Định châu lộ Trú bạc Hành dinh Đô bố thự, Điện tiền Đô ngu hậu Vương Kế Trung làm phó; Nhập nội Đô tri Hàn Thủ Anh làm Kiềm hạt. Vua bảo Hàn Thủ Anh rằng: “Khanh là bề tôi tâm phúc, đi trấn giữ nơi biên cương xa xôi, cần phải hết lòng, khiến trên dưới hòa thuận. Nếu biết được tình hình trong địch, càng phải xem xét kỹ, không được hư động binh mã, gây nên náo động.”

[31] Lý Kế Thiên đem quân đánh Lân châu, bốn mặt dùng ván ép sát thành trong năm ngày. Tri châu, Cáp môn Chi hậu Vệ Cư Thực nhiều lần đem quân kỳ ra đánh úp, lại mộ dũng sĩ thả dây xuống thành lén đi đánh giặc, quân giặc đều tan vỡ, giày xéo lẫn nhau, chết và bị thương hơn vạn người. Ngày Đinh Sửu (13), Kế Thiên rút quân bỏ trại chạy trốn.

[32] Ngày Mậu Dần, Lữ Mông Chính nhân lúc vào chầu, nói: “Đường Thái Tông đánh Cao Ly, thân vác đất, không thể hạ được thành mà phải rút quân. Tùy Dạng Đế đánh Liêu, khiến giặc cướp nổi lên khắp nơi. Bài học trước không xa, Đường Thái Tông lại đi theo vết xe đổ, người có trí không làm thế.” Vua rất cho là phải.

(Đường Thái Tông đi theo sai lầm của Tùy Dạng Đế, năm Thuần Hóa thứ 4, Lữ Mông Chính đã từng nhân lúc vào chầu nói đến việc này, nay lại có lời này, chắc chắn không phải sử quan chép nhầm.)

[33] Cao Dương Quan đô bố trí khuyết, các phiên thần không có người nào có thể phái đi, tể tướng xin bãi chức Tuyên huy sứ để bổ nhiệm. Lúc đó, Vương Kế Anh, tri Xu mật viện, làm Bắc viện sứ, Chu Oánh làm Nam viện sứ. Vua cho rằng Chu Oánh khá quen thuộc việc quân sự, ngày Kỷ Mão, lệnh cho Chu Oánh làm Tiết độ sứ Vĩnh Thanh quân, để ông đảm nhận chức vụ này, kiêm thêm chức Đô bài trận sứ ba lộ. Chu Oánh có người thuộc hạ là Tiền Nhân Độ, thường gây rối việc quân chính, tranh chấp với Tiểu hiệu Hổ Dực là Lưu Bân, bị Điện trực Diêm Ác tố cáo, Vua ra chiếu không hỏi tội, chỉ đổi sang quân khác.

(Việc Chu Oánh làm Bố trí Cao Dương, trong thực lục ghi là tháng 7 ngày Bính Ngọ, nay theo bản truyện ghi chung lại.)

[34] Vua chưa nghe tin thắng trận ở Lân Châu, ra chiếu cho Bố trí Diên Châu hội quân với binh lính của Lý Kế Phúc, bố trí phục binh ở nơi hiểm yếu, đánh úp Lý Kế Thiên.

[35] Ngày Giáp Thân, ra chiếu cho các lộ Bố trí, Phó bố trí, Kiềm hạt, Đô giám, nếu có sử dụng ấn Phụng sứ, lệnh cho Thiếu phủ giám đúc ấn của bản ty ban cho.

[36] Vua gặp các phụ thần ở điện tiện, đưa ra bản đồ lộ Hà Bắc Đông, chỉ vào các nơi hiểm yếu của núi sông, nói: “Giặc phương Bắc vào cướp phá, dân ở Tân, Lệ mất mùa. Nếu mùa đông này chúng lại đến, Trẫm sẽ vượt qua phía bắc Hình, Minh, đuổi chúng ra khỏi biên giới, để yên dân chúng.” Lữ Mông Chính và các quan đều xin tuyển chọn tướng soái cẩn thận, giao trách nhiệm đạt thành tích, xa giá không cần tự mình ra đi. Vua nói: “Nếu vậy, các khanh nên vạch ra kế sách chắc chắn rồi tâu lên.”

[37] Ngày Ất Dậu, hai lộ Hoàn Khánh, Kinh Nguyên đều xin thêm quân. Trước đó, đã phái Đô bố trí hai lộ là Vương Hán Trung dẫn 5.000 quân làm hậu quân, nhưng các quan biên thần lo ngại viện binh không kịp, ra chiếu điều 3.000 quân Hổ Dực cho Hán Trung. Lúc đó, 6.000 quân đóng ở lộ Hoàn Khánh, 2.000 quân đóng ở lộ Kinh Nguyên, triệu Hán Trung về triều, bãi chức Bố trí và Kiềm hạt của hai lộ.

[38] Ngày Bính Tuất, Tả vệ tướng quân, Thứ sử Loan Châu là Dương Hải Tiến xin về hưu, được phong làm Tả vệ đại tướng quân, vì hai con trai của ông đã hy sinh vì việc nước, đặc cách cho hưởng lương thực 50.000 đồng mỗi tháng.

(Xét xem hai con của Hải Tiến hy sinh ở đâu.)

[39] Chiếu cho quan tường nghị của Thẩm hình viện và quan tường đoạn quyền Thiếu khanh của Đại Lý tự không bị hạn chế về thời gian tại chức, chỉ cần bản quan đủ ba năm thì được thăng chức.

[40] Chiếu rằng Ngự sử đài khi xét việc không được tâu xin chỉ dụ và lấy ý kiến từ Trung thư.

(Việc này căn cứ theo 《Hội yếu》 ghi chép thêm, không nhất thiết phải vào ngày Bính Tuất.)

[41] Ngày Đinh Hợi, lấy Tri Hùng châu Hà Thừa Củ kiêm chức Chế trí đồn điền sứ. Trước đó, Thừa Củ đã kiêm nhiệm việc đồn điền. Đến khi lấy Thị cấm, Cáp môn chi hậu Mã Tế làm Tri Thuận An quân, cũng kiêm nhiệm việc đồn điền, Thừa Củ tâu rằng mình và Tế có phẩm trật khác nhau nhưng chức kiêm nhiệm lại giống nhau, nên đặc cách thêm chức sứ.

[42] Ngày Nhâm Thìn, Vua mới nghe tin thắng trận ở Lân châu, bảo tả hữu rằng: “Giặc Thiên từ khi nổi loạn đến nay chưa từng thất bại thảm hại như thế, lại thêm sự tàn bạo, ép buộc dân chúng theo chúng. Nếu liên tiếp bại trận, lòng người ắt sẽ ly tán, dễ dàng đối phó.”

[43] Chiếu lấy Vệ Cư Thực làm Cung bị khố sứ, các chức Thông phán trở xuống đều được thăng chức, ban thưởng áo gấm, đai vàng, lại lệnh ghi chép công trạng của tướng sĩ để tâu lên.

Ban đầu, trong thành thiếu nước giếng, khi bị vây, nhờ có mưa lớn nên mọi người đều đặt dụng cụ, đào ao để chứa nước. Ngoài thành tuy có suối nước, nhưng các trại phòng thủ cách xa tường thành, khó giữ vững. Đến lúc này, sai sứ đến Hà Đông bộ đưa thợ đào giếng về châu khai thác^[4]. Vua muốn khích lệ tướng sĩ biên cương, bèn ban chiếu cho Bộ thự Hoàn Khánh trở xuống, giải thích ý nghĩa việc ban thưởng cho Cư Thực. Sau đó, lại nghe tin mẹ của Cư Thực là Quách thị đang ở Lộ châu, sai sứ đến thăm hỏi, chiếu phong làm Phần Dương quận Thái quân.

Khi Lân châu bị vây, Vệ Cư Thực sai người đơn độc đi đường tắt đến Thái nguyên cầu viện. Các tướng vì không có chiếu chỉ nên do dự chưa quyết. Phó Bộ thự Tịnh Đại là Trương Tiến một mình phản đối, phát binh cứu viện, đến nơi thì vây thành được giải. Vua ban chiếu khen ngợi.

[44] Ngày Quý Tỵ, Vương Siêu, quan Bộ thự lộ Định Châu tâu rằng: “Ở vùng biên giới có những kẻ cường bạo, thường cư trú ở hai bên biên giới, gây rối loạn cương thổ. Xin ban cấp nhiều vàng lụa để chiêu mộ họ làm quan tản.” Vua nghe theo.

[45] Tháng đó, kinh thành mưa lớn, nhà cửa bị cuốn trôi, đặc biệt là khu vực phía đông nam địa hình thấp trũng, Vua nhiều lần sai người đi xem xét. Trong các doanh trại quân đội đều có nước đọng, Vua ra lệnh cho quân lính dời đến các nơi cao ráo, nhà cửa quan lại để ở tạm, lại ban phát cứu tế. Những dân chúng bị chết vì nhà đổ, ban cho gia đình họ vải lụa. Vua bảo các quan phụ tá rằng: “Âm khí gây tai họa, có phải vì chính sự chưa hợp thời, tình hình dưới dân chưa thông suốt chăng? Các khanh nên suy nghĩ rộng về những thiếu sót để đáp lại lời khiển trách của trời.”

[46] Mùa thu, tháng 7, ngày Giáp Ngọ, mùng một, nhật thực.

[47] Vua ban chiếu rằng vào ngày đông chí sẽ làm lễ ở Nam Giao, và ra lệnh các châu những hộ cường tráng được điểm danh, thuế má chỉ nộp tại châu mình, các cơ quan không được chuyển đi nơi khác.

[48] Quan Bộ thự lộ Thạch Châu tâu rằng dọc theo sông đến biên giới bộ lạc phiên đều là núi hiểm trở, xin dùng bộ binh thay cho quân Sảnh Tử gồm sáu chỉ huy. Triều đình bàn rằng quân này vốn là dân chúng ở Tuy Châu và Hạ Châu, mà Thạch Châu gần địa giới giặc, sợ họ trốn chạy không tiện. Bèn ra lệnh dời họ đến Từ Châu và Tương Châu.

[49] Lý Kế Hòa, quan Tri quân Trấn Nhung tâu rằng việc xây thành quân đã xong, Vua ban chiếu cho Kế Hòa kiêm chức Thứ sử Bình Châu.

(Theo bản truyện.)

[50] Ngày Ất Mùi, sai sứ tu sửa các doanh trại quân đội trong kinh thành, tất cả các công việc xây dựng khác đều đình chỉ.

[51] Các châu vì mưa dầm làm hư hỏng doanh trại quân đội, những người đang đi lính mà gia đình ở trong doanh trại được ban tiền.

Lúc đó, kinh thành ngập nước, từ cửa Chu Tước đến cửa Tuyên Hóa nước sâu đến ba bốn thước, ngập đường sá, nhà cửa đổ nát. Nước từ phía nam thành đều chảy vào sông Huệ Dân, sông lại tràn bờ. Vua sai sứ đến sông xem xét, nơi nào có đầm hồ, lòng sông cũ thì đào thông.

[52] Ngày Bính Thân, lấy Tiền Nhược Thủy, quan Quan sát sứ Đặng Châu làm Kinh lược sứ Tịnh Đại, kiêm phán Tịnh Châu. Vua mới dùng tướng văn, chưa muốn cho kiêm chức Đô bộ thự, nhưng thực quyền thì như nhau.

[53] Chuyển vận sứ Hà Đông, Viên ngoại lang ty Phong là Tống Bác nhiều lần xin thay người vì đã mãn nhiệm kỳ. Triều đình bàn rằng Bác làm việc giỏi, bèn thăng làm Lang trung ty Từ, ban cho áo tía đai vàng.

[54] Viên ngoại lang Binh bộ, Trực sử quán là Mã Lượng từ chức Chuyển vận sứ Tây Xuyên về kinh, tâu việc hợp ý Vua, được ban áo tía đai vàng, lệnh cho làm Tri châu Đàm^[5]. Trong huyện thuộc quyền có lính đào ngũ cướp bóc làm hại dân, dân làng cùng nhau giết chết. Theo luật, bốn người phải chịu tội chết. Lượng bảo thuộc hạ rằng: “Người có thể vì dân trừ hại mà lại bị xử tử, đây há phải là ý của pháp luật sao?” Bèn phê vào án xin tha tội cho họ.

[55] Trước đây, quân lính Điện tiền thị vệ phạm tội chết, Vua sai Cáp môn chi hậu là Tiêu Chiêu Thịnh đến xét hỏi. Có người cho rằng việc này không tiện, bèn bắt đầu lệnh cho Cáp môn chi hậu đưa đi. (Chiêu Thịnh, không rõ lai lịch).

[56] Ngày Mậu Tuất, Vua đến viện Khải Thánh, chùa Thái Bình Hưng Quốc, cung Thượng Thanh cầu mưa. Mưa tạnh, bèn đến doanh Long Vệ xem xét những nhà cửa bị hư hỏng, ban thưởng có khác nhau.

[57] Ngày Kỷ Hợi, Điện tiền phó đô chỉ huy sứ, Tiết độ sứ Bảo Tĩnh là Vương Hán Trung^[6] vì cầm quân đánh phía tây, trái chiếu không có công, bị giáng làm Thượng tướng quân Tả đồn vệ. Hơn một tháng sau, ra làm Tri châu Tương, chưa lên đường thì bỗng nhiên bị bệnh, rồi mất. Vua rất thương tiếc, bảo tả hữu rằng: “Hán Trung ham học biết chữ, trong hàng tướng cũng khó được, nhưng tính tình cương trực, nhận nhiệm vụ không hết lòng. Vừa bị cách chức, mong có thể tự xét lại, hy vọng sẽ dùng lại, chẳng may đã mất, thật đáng thương!” Chiếu truy tặng Thái úy, sai Trung sứ lo việc tang.

Hán Trung là người trầm tĩnh, sâu sắc, có tầm nhìn và mưu lược, quân chính rất nghiêm minh. Mỗi khi xuất quân, sáng sớm ông đều đốt hương cầu nguyện: “Nguyện quân dân không vi phạm mệnh lệnh của ta, kẻ nào vi phạm sẽ không tha thứ dù chỉ một chút.” Vì vậy, bộ hạ của ông không có kẻ trộm cướp. Ông cũng coi nhẹ tiền tài, thích làm việc thiện, kính trọng nho sĩ, ngưỡng mộ thơ của Giả Đảo và Lý Động, thường ngày đọc sách không rời tay, danh tiếng rất lớn, vì thế tự cao tự đại, nên các tướng lĩnh khác không ưa ông.

Điện trực An Thủ Trung và Trịnh Hoài Đức đều được cử đến biên giới nhận nhiệm vụ, Hán Trung đối xử với Thủ Trung và Hoài Đức không tốt, nên hai người này cùng nhau thu thập những việc bí mật của Hán Trung để tâu lên^[7]. Hán Trung bị cách chức và chết, phần lớn là do hai người này.

Hoài Đức là người Lạc Dương, cùng với Thủ Trung đều là những người nịnh bợ ở phủ Tương.

(Cuối tháng 10, sớ của Điền Tích có thể tham khảo.)

[58] Quân đồn trú ở Thi Châu để phòng ngừa người Khê Man, hàng năm phải nhờ các châu khác cung cấp lương thực, dân chúng vùng Hạp rất khổ cực. Quyền tri châu sự Khấu Giam xin thực hiện phép hòa địch, dùng muối để trả công, lương thực cho quân đội từ đó đủ dùng. Chuyển vận sứ Đinh Vị nhân đó tâu: “Người Khê Man nộp lương thực cho các trại biên giới, từ đó chấm dứt được tệ nạn các châu Quỳ, Vạn phải cung cấp lương thực. Thần xem xét từ xưa đến nay, việc hòa hoãn với ngoại bang và giữ yên biên giới, chưa từng có việc vận chuyển lương thực từ ngoài biên giới để cung cấp cho quân đội của ta, xin giao việc này cho Sử quán ghi chép.”

Trước đó, người Man nhiều lần quấy nhiễu biên giới, Vua triệu hỏi Tuần kiểm sứ Hầu Diên Thưởng rằng: “Người Man muốn gì?” Diên Thưởng trả lời: “Người Man không có yêu cầu gì khác, chỉ muốn có muối mà thôi.” Vua nói: “Đây cũng là nhu cầu của người thường, sao không cho họ?” Bèn ban chiếu dụ. Diên Thưởng liền lấy chiếu chỉ truyền báo đến các bộ lạc, người Man cảm động vui mừng, cùng nhau kết ước rằng: “Từ nay về sau, kẻ nào xâm phạm, mọi người cùng giết.” Và nói: “Thiên tử ban muối cho chúng ta, chúng ta nguyện cung cấp lương thực cho quân đội.” Từ đó, biên giới có đủ lương thực dự trữ cho ba năm. Kế sách này là do Khấu Giam đề xuất.

(Theo 《Khấu Giam truyền》 chép: Người Man ở Châu Thi làm phản, Chuyển vận sứ cử Giam quyền nhiệm chức Tri châu Thi. Trước đó, quân đồn trú phải nhờ vào lương thực từ các châu khác cung cấp, nhưng thường không đủ. Giam đến, xin thực hiện phép hòa địch, dùng muối để đổi lấy lương thực, quân đội nhờ đó được no đủ. Nhưng lời tâu của Đinh Vị đã che lấp mưu kế của Giam. Nay tham khảo và chỉnh sửa. Hầu Diên Thưởng, chưa rõ lai lịch.)

[59] Ngày Canh Tý, ban chiếu rằng các châu quân bị thiên tai lũ lụt phải chờ đợi kiểm tra, lo ngại sẽ gây phiền nhiễu, nên lệnh cho Chuyển vận sứ xem xét, lập tức miễn giảm thuế, và cử sứ giả mang chiếu chỉ đến nơi.

[60] Miễn thuế ruộng cho chùa Phổ Hiền ở núi Nga Mi, Châu Gia.

[61] Ngày Tân Sửu, ghi nhận con trai của 61 sĩ quan hy sinh vì việc nước, thăng làm Tam ban Phụng chức, những người chưa nhậm chức thì bổ nhiệm làm Điện thị Đông Tây ban, tăng lương bổng.

[62] Ngày Ất Tỵ, ban chiếu rằng các châu gần kinh thành bị lũ lụt, có nơi thiếu lương thực dẫn đến trộm cướp, mỗi hai châu đặt một Sứ thần, cấp một lượng vũ khí để tuần tra.

[63] Tể tướng Lữ Mông Chính nhân dịp tâu rằng: “Trước đây quân ở Trung Sơn hội binh, không tiến sâu để đánh giặc, là vì muốn bảo toàn lực lượng lớn.” Vua nói: “Dân là gốc của nước, gốc vững thì nước yên. Trẫm đã suy tính kỹ, việc đóng quân mạnh ở biên giới phía bắc chỉ là để bảo vệ dân mà thôi.”

[64] Trước đó, việc vận chuyển hương liệu từ Lĩnh Nam bằng đường bưu chính, phải huy động một vạn lính, chia thành 200 trạm, gánh vác đến kinh thành. Triều đình lo ngại việc này gây phiền nhiễu, ban chiếu cho Hộ bộ Phán quan Lăng Sách cùng các lộ Chuyển vận sứ quy định lại. Sách đề nghị vận chuyển bằng đường bộ đến Nam An quân, rồi dùng thuyền đi về phía bắc, chỉ cần 800 lính, tiết kiệm được nhiều chi phí vận chuyển. Sách là người huyện Kinh, Châu Tuyên.

[65] Tri phủ Khai Phong Khấu Chuẩn tâu rằng ngoài cửa Tuyên Hóa có con sông cổ, có thể nạo vét để dẫn nước ứ đọng trong kinh thành. Vua xuống chiếu sai sứ thần cùng đo đạc.

[66] Ngày Tân Hợi, Kinh Hồ Bắc lộ chuyển vận sứ, Giám sát ngự sử Vương Đĩnh được làm Điện trung thị ngự sử, vẫn giữ chức chuyển vận sứ. Đĩnh vỗ về người Ngũ Khê Man không gây rối, hết nhiệm kỳ xin thay người, nên được khen thưởng và lưu lại. Đĩnh là con của Vương Minh.

[67] Ngày Nhâm Tý, sai Độ chi sứ Lương Đỉnh cùng Hà Bắc chuyển vận sứ Cảnh Vọng tính toán việc cung cấp lương thảo cho biên giới. Trước đây, Tam ty chỉ gửi văn thư yêu cầu các nơi lo liệu, chưa từng có quy hoạch gì, nên đặc biệt sai người phụ trách.

[68] Vua thấy các quan lại có việc bất hòa, bảo tể tướng rằng: “Phàm việc báng bổ, dù Chu Công, Khổng Tử cũng không tránh khỏi, chỉ nên giữ công bằng chính trực mà thôi. Những người này có lời nói trái ý, không thể bao dung, dẫn đến hiềm khích. Trẫm xét rõ đúng sai, chưa từng dễ dàng bãi chức. Nay tướng soái, thái thú, Trẫm biết rõ việc không dễ, nếu không để ý đến tình hình con người và sự vật, thì không thể hoàn thành việc nước và làm điều tốt cho mình. Nếu điều người ta muốn không gây trở ngại, hãy cố gắng làm theo, việc công việc Vua ắt sẽ thành. Nhưng bề tôi ít ai làm vừa phải, hoặc tàn khắc hại người, hoặc lơ là cản trở việc công. Mọi việc đều có đạo trung dung, nếu thường giữ được, ắt sẽ tốt đẹp. Như Trẫm trị thiên hạ, thấy hơi gấp thì nới lỏng, khoan dung thì người ta lười biếng, lại phải chấn chỉnh. Bề tôi cũng làm được như vậy, ắt không phải hối tiếc.”

[69] Ngày Quý Sửu, Quỳ Châu lộ chuyển vận sứ Đinh Vị tâu rằng con của Cao Châu thứ sử Điền Ngạn Y là Thừa Bảo cùng các đầu mục quan tộc, tổng cộng 122 người xin quy phụ. Vua xuống chiếu cho vào triều, ban cho khí tệ, mũ áo, phong Thừa Bảo làm Đô giám phủ dụ sông núi chín khe mười động trong quản hạt.

(Việc chiêu dụ Thừa Bảo, theo 《Khấu Giam truyền》, cũng là công của ông.)

[70] Ngày Giáp Dần, xuống chiếu cho các cơ quan: mỗi khi Vua đi tuần du, Hàn lâm học sĩ thị độc thị giảng, Xu mật trực học sĩ đều đi theo, không cần đợi lệnh riêng.

[71] Ngày Ất Mão, Vua nói: “Năm nay binh lính phòng thủ phía bắc, đã bàn dùng kế hoạch năm ngoái, dời trận tiền ra sau, để ngăn chặn kỵ binh địch. Trẫm nghĩ rằng để củng cố thế trận và chặn chỗ trống, không gì bằng chiêu mộ người khỏe mạnh, tập hợp lại, phụ vào đại quân làm trại lũy.” Phán quan Hộ bộ Mai Tuân cũng từng nói như vậy, nhân đó đưa tờ tâu ra cho các đại thần xem, liền sai sứ đến Hà Bắc chiêu mộ, cấp cho giáp trụ, những thứ thu được từ quân địch đều giao cho họ, người có công sẽ được ban thưởng riêng.

[72] Ngày Bính Thìn, sai sứ mang chiếu thư đến núi Chung Nam triệu Chủng Phóng về triều, ban cho 100 tấm lụa, 10 vạn tiền. Trước đó, Phán phủ quân Vĩnh Hưng Trương Tề Hiền dâng sớ tâu về đức hạnh của Chủng Phóng, xin ban thưởng, và nói: “Thần trước đây ở Trung thư, được nghe lời dạy của tiên đế, muốn ban ân huệ đặc biệt, nhưng thần chưa rõ đầu đuôi, không dám tâu bày, nay ra trấn nhậm, mới hiểu rõ con người ông ấy.”

[73] Lúc này, quân cấm vệ ở biên giới phần nhiều chia nhau giữ các thành trại, các tướng lĩnh than phiền rằng binh lính quá ít. Vua sai Lục trạch sứ Lưu Thừa Khuê đến các châu Hoàn, Khánh, tuyển chọn 4.500 người tài giỏi, dũng cảm trong quân Sương, giao cho các trại thành, thay quân cấm vệ về Ty Bố trí, để họ đều tham gia chiến trận, mọi người đều cho là tiện lợi.

[74] Ngày Đinh Tỵ, sai sứ tu sửa thành các châu Hoàn, Khánh, Nghi.

[75] Ngày Mậu Ngọ, Hàn lâm học sĩ Lương Chu Hàn tâu: “Từ nay về sau, những việc liên quan đến cơ mật, xin giao cho viện thần soạn thảo chiếu thư trước, dâng lên xem xét, quyết định được hay không, không giao cho phòng Trung thư nữa.” Chiếu rằng: “Những bản thảo chiếu thư mà Trung thư yêu cầu, trước hết phải niêm phong gửi đến Trung thư xem xét, định đoạt rồi mới viết vào.”

[76] Ngày Nhâm Tuất, Sứ trại Đại Lâm thuộc bộ hạ của Vu Việt nước Khiết Đan là Vương Chiêu Mẫn về hàng, ban cho y phục, tiền bạc, bổ làm Trấn tướng, cấp ruộng ở châu Hứa cho ông ta.

[77] Chủ trại Hồng Đức, Thị cấm, Cáp môn chỉ hậu Đoàn Thủ Luân tâu rằng quân Nhung đến xâm phạm dưới chân thành, ông dẫn quân đánh đuổi, thu được nhiều dê, ngựa, khí giới. Ban cho Thủ Luân áo bào, đai lưng, tiền cho tướng sĩ. Thủ Luân là người châu Doanh.

[78] Ngày Quý Hợi, ban chiếu tăng thêm lương bổng và tiền mua dê cho các sứ thần triều đình ở các lộ Xuyên, Hiệp, lệnh theo như khu vực dùng tiền đồng. Rượu công dụng của các tri châu cũng được tăng tương tự.

(Theo 《Hàn Quốc Hoa truyền》: Quốc Hoa làm chuyển vận sứ lộ Hiệp. Theo chế độ cũ, lương bổng của quan lại ở Xuyên, Hiệp đều chi trả bằng tiền sắt, nên thường thiếu thốn. Quốc Hoa tâu xin tăng thêm, đến nay vẫn được áp dụng. Có lẽ đây là sự việc đó. Quốc Hoa làm sứ lộ Hiệp vào cuối niên hiệu Chí Đạo. 《Hội yếu》 mục bổng lộc có ghi năm tháng Quốc Hoa vào tâu, cần tra cứu thêm. 《Thực lục》 lại chép vào ngày Kỷ Tỵ tháng 12, nay chỉ chép một lần. Có thể tra cứu thêm vào tháng 10 năm Chí Đạo thứ 3 và tháng 5 năm Hàm Bình thứ 3.)

[79] Ban chiếu cho Tiến tấu viện: Từ nay, các quan chức châu huyện ở Hà Tây, Thiểm Tây nếu dâng văn thư phong kín, thì được thu nhận.

[80] Ngày Giáp Tý, mùng một tháng 8, quần thần dâng biểu xin tôn hiệu cho Vua là “Sùng Văn Quảng Vũ Ứng Đạo Chương Đức Thánh Minh Nhân Hiếu”, nhưng Vua không chấp thuận. Từ đó, quần thần ba lần dâng biểu, lại đến tận mặt xin, nhưng cuối cùng Vua vẫn không đồng ý.

[81] Ban chiếu rằng ruộng đất và nhà cửa của dân chúng ở Hà Bắc bị giặc chiếm, trước đây cho phép người khác xin canh tác trong 15 năm, nay gia hạn thêm 5 năm.

[82] Phó đô bộ thự các châu Thạch, Thấp là Cảnh Bân tâu rằng giáo luyện sứ bộ lạc Hà Tây là Lý Vinh cùng thuộc hạ đã quy thuận.

[83] Ngày Bính Dần, bộ thự lộ Hoàn Khánh là Trương Ngưng tâu: “Đô giám của bản lộ là Tống Hạng, phó sứ Như Kinh, cùng tri châu Hoàn là Trương Tòng Cổ, phó sứ Như Kinh, dẫn quân rời châu, tập kích giết quân giặc, nhưng quân ta cũng có người bị thương và chết.” Vua nói: “Ngưng đang ở Hoàn Châu mà Hạng và Tòng Cổ tự ý đem quân tập kích giặc, không hề bàn bạc với chủ tướng, tướng biên cương như thế thì làm sao thành công được? Nếu chẳng may giặc tràn vào, thì biên giới phía tây thật đáng lo ngại. Tham công mà để mất cơ hội, tội đáng không tha.” Bèn sai sứ đi tra xét, sau đó giáng chức Hạng làm cung phụng quan, Tòng Cổ làm nội điện sùng ban^[8].

[84] Ngày Kỷ Tỵ, ban chiếu rằng khi các sứ giả phiên quốc đến triều cống, mà cơ quan phụ trách có khi bỏ sót số người, khiến việc ban thưởng không đều, từ nay lệnh phải ghi rõ tên gửi lên nội thị ban.

[85] Ngày Canh Ngọ, Lý Kế Hòa, người phụ trách quân sự ở trấn Nhung, tâu rằng: “Quân Bảo Tiệp vừa đến biên giới, xin ban thưởng một số tiền, còn những kẻ đào ngũ xin xử theo quân lệnh.” Vua nói: “Quân này đã được tuyển chọn, nếu được huấn luyện thêm, có thể trở thành tinh binh. Gần đây nhiều người đào ngũ, là do Kế Hòa quá nghiêm khắc, thiếu lòng nhân, không thể vỗ về cấp dưới. Quốc gia có pháp luật, sao có thể vượt qua? Món tiền đặc biệt chi này, hãy để các quan theo lời tâu của Kế Hòa tuyên bố trong quân, để binh sĩ cảm nhận được ân huệ.” Vua vì Kế Hòa là người trong gia đình có công lao, nên che chở cho ông.

[86] Chiếu rằng: “Các quân ở Hà Bắc, nếu tiến quân về phía bắc, phải tập trung ở Định Châu, việc vận chuyển khó khăn, e rằng tốn kém. Hãy cho người đi sâu do thám, nếu các bộ tộc Khiết Đan xâm lược, chỉ cần lệnh cho địa phương phòng thủ, nếu quân địch chủ lực đến, hãy báo ngay.”

[87] Ngày Tân Mùi, Trương Vịnh, nguyên là Công bộ thị lang, từng làm Tri châu Hàng Châu, tâu rằng chỉ huy Điện trực Cung Nguyên có chút công lao, xin được thăng chức. Nguyên vốn là hào tộc ở Duyện Châu, Vịnh xin cho đi theo mình, nhưng Nguyên lại can thiệp nhiều vào chính sự địa phương, Vua vốn đã nghe chuyện này, nên hạ chiếu không cho Nguyên đi theo Vịnh nữa.

[88] Ngày Nhâm Thân, Vua nói với tể tướng: “Các quan đi sứ trở về, tâu báo về năng lực của quan lại, nhiều khi không đúng sự thật. Trẫm thấu hiểu tình hình, sẽ bí mật điều tra rõ ràng, nếu có sai phạm sẽ cách chức để răn đe. Lại nghe nói các hoạn quan đi Thiểm Tây huấn luyện quân sĩ trở về, tâu rằng quân sĩ Nghi Châu ngang ngược, đã trừng phạt các tướng hiệu. Những người này chỉ được lệnh huấn luyện, sao có thể tự ý trừng phạt? Các sứ thần được phái đi ngoài, thường lộng quyền, Trẫm thường ký văn bản răn dạy. Hơn nữa, việc biên giới cần phải nắm rõ, nếu cử sứ thần Tam ban đi, họ sẽ sợ hãi không dám nói thật. Trước đây, Tuần kiểm Vương Thừa Tự ở Linh Châu xử tử người ở biên giới, sứ thần không tâu báo, sau bị đánh trượng và giáng chức, từ đó không ai dám che giấu. Nay cần phải cảnh cáo lại.”

[89] Ngày Quý Dậu, lấy Tri Lãng Châu, Quốc tử bác sĩ Hoàng Quán làm quyền Ích Châu lộ Chuyển vận sứ, thay cho Đồn điền viên ngoại lang Trương Tốn. Lấy Tốn làm Thiểm Tây Chuyển vận sứ, thay cho Thái thường bác sĩ Lý Dịch Trực, lấy Dịch Trực làm Tri Vệ Châu. Tốn và Tri Ích Châu Mã Tri Tiết không hòa hợp, thay nhau dâng tấu tố cáo; Dịch Trực trước đây cùng Tiền Nhược Thủy kinh lý việc biên giới, trên đường đi uống rượu bừa bãi, thiếu kiểm soát, nên có mệnh lệnh này. Vẫn lệnh cho Tri Tiết kiêm nhiệm việc Chuyển vận sứ của bản lộ, nếu có việc lớn, cùng bàn bạc với Hoàng Quán.

[90] Trước đó, Quy Nghĩa tiết độ sứ, Tiều quận vương Tào Diên Lộc và em là Qua Châu phòng ngự sứ Diên Thụy đều bị người trong họ là Tông Thọ giết chết. Tông Thọ sai Nha hiệu Âm Hội Thiên vào cống, dâng biểu nói rằng Diên Lộc mưu hại thần, thần chạy đến Qua Châu. Vì quân dân khổ sở dưới chính sách của Diên Lộc, nên cùng nhau vây đánh Sa Châu, Diên Lộc và Diên Thụy liền tự sát. Mọi người ép thần thống lĩnh binh mã, tạm giữ việc lưu hậu và sai em là Tông Văn tạm quản Qua Châu, xin ban cho cờ tiết. Triều đình cho rằng vùng đất này vốn là đất cát cứ, cần phải vỗ về, bèn phong Tông Thọ làm Quy Nghĩa tiết độ sứ, Tông Văn làm Tri Qua Châu, con của Tông Thọ là Hiền Thuận làm Nha nội đô chỉ huy sứ, vợ là Phạm thị phong làm Tế Bắc quận phu nhân.

[91] Giám áp Bảo Châu, Thị cấm Triệu Hi Tố, là người thân thuộc xa của hoàng tộc. Vua nghe nói ông không đảm đương được việc, lệnh cho Tri Châu Triệu Bân xem xét, Bân tâu đúng như chiếu chỉ. Ngày Mậu Dần, bãi chức Hi Tố, việc ông đang quản lý giao cho Chỉ sử của bản châu.

(Thực lục còn chép cả Trương Toại và một người nữa, nay theo 《Bảo Huấn》, chỉ chép Hi Tố.)

[92] Theo chế độ gần đây, các quan kinh triều nhận chức vụ trong và ngoài kinh thành, khi thay đổi chức vụ, được khảo khóa và dẫn đối, phần nhiều được thăng chức. Nhưng Kế ty và Tam quán không thuộc trường hợp này, có người đã lâu không được thăng chức. Ngày Canh Thìn, trong cung đưa ra tên của Thương bộ lang trung, Trực bí các Phan Thận Tu và năm người khác, đều lệnh thăng chức, chức vụ trong quán vẫn giữ như cũ.

[93] Ngày Quý Mùi, Tăng Duệ Tắc dâng sớ kín, tiến cử các cận thần và tướng lĩnh, lại nói rằng có mối quan hệ cũ với cựu tướng Lã Đoan, thường bàn bạc kín đáo và tán dương nhiều việc. Vua nói: “Mấy việc này Đoan quả thực từng tâu trình, nhưng Đoan làm tể tướng, sao có thể để lộ chính sự ra ngoài? Ắt phải có kẻ nghe lén rồi ngầm sai khiến. Những điều hắn nói về việc triều đình cùng cấp bậc, bổng lộc của các quan trong cấm vệ, không gì là không biết rõ. Như thời Đường kết bè kết đảng, bài xích người có chức vị, chẳng khó gì.” Các quan phụ chính lui ra bảo nhau: “Việc kết bè kết đảng, dù nhỏ nhặt Vua cũng xét kỹ, đó là điều may lớn cho bề tôi.”

(Duệ Tắc, chưa rõ lai lịch, cần tra cứu thêm. Lã Hối trong 《Bổ chánh Huệ công truyền》 cho rằng kẻ vu cáo là Lý Duy Thanh. Nhưng Duy Thanh đã mất từ năm Hàm Bình thứ nhất. Nay lược bớt và thêm vào.)

[94] Ngày Ất Dậu, xuống chiếu: “Thầy thuốc chữa bệnh phải theo đúng phương pháp. Nếu dùng tà thuật làm tổn thương thân thể người, sẽ bị xử như tội giết người cố ý.” Lúc đó, dân Kinh Châu là Mao Mật dùng thuật cấm chữa vợ một người dân, trói tay chân lại, dùng gậy đào đánh, từ tối đến canh hai thì chết. Thiểm Tây chuyển vận sứ Lưu Tống tâu việc này, nên ban hành điều lệ.

[95] Ngày Bính Tuất, Lục trạch sứ Lưu Thừa Khuê tâu: “Trấn Hoài An, Khánh Châu là nơi trọng yếu, đóng quân rất đông, nhưng bộ thự lại ở Hoàn Châu, mỗi khi có việc khẩn cấp, phải đi qua Khánh Châu, hai ngày mới đến. Nếu từ trấn Mộc Ba thẳng đến Hoài An, chỉ tám mươi dặm, đường không quá hiểm trở, bộ thự lộ Hoàn Khánh là Trương Ngưng đã sai lính mở đường xong. Xin tăng thêm quân ở trấn Mộc Ba để làm viện binh cho các lộ.” Vua đồng ý.

[96] Phó đô bộ thự Thạch, Thấp Châu là Cảnh Bân tâu rằng chỉ huy sứ bộ lạc Hà Tây là Duệ Lãng Nam Sơn cùng hơn bốn trăm người đến quy phụ, ban cho áo bào, đai lưng, trà, lụa và lương thực, lại lệnh cho địa phương đối xử tử tế gấp đôi.

(《Bản kỷ》 tháng này ngày Ất Dậu chép bộ thự Thạch, Thấp tâu bộ lạc Hà Tây là Duệ Lãng Nam Sơn đến quy phụ, hơi khác so với sách này chép ở ngày Bính Tuất.)

[97] Ngày Mậu Tý, Vua nước man Cung Bộ Xuyên sai con là Ly Quy cùng 290 người đến cống vật địa phương.

[98] Ban chiếu rằng: Quân Trung Liệt và Tuyên Dũng ở Hà Bắc, nếu tuyển từ người địa phương mà không có người thay thế, dù già yếu cũng không được xóa tên. Từ nay, giao cho người không có gia nghiệp thay thế, cho họ tự do.

[99] Lệnh cho các châu xây doanh trại cho huyện úy và cung thủ.

[100] Bộ Độ Chi xin tăng giá vàng nhập vào các viện trường thuế. Vua nói: “Việc cấp bách của quốc gia là dự trữ quân lương, vàng không phải vật cần thiết.” Bãi bỏ việc này.

[101] Trước đây, lính vận tải phạm tội bị giam vào ngục Tứ Bài Ngạn, những người không có thân thuộc thường đói khổ, bệnh tật không sống nổi. Ngày Canh Dần, ban chiếu từ nay cấp thêm củi và gạo để họ được cứu giúp.

[102] Trước đó, người Khiết Đan đầu hàng không có nơi nương tựa, nên đặt viện ở phía nam kinh thành để an trí họ.

Tháng này, dân U Châu là Triệu Tộ cùng vợ là Tô đến đầu hàng. Sau đó, dân Triệu Châu là Tô Hán đến viện Đăng Văn nói Tô là con gái mình, xin cho cả Triệu Tộ về nhà. Ban cho quần áo, tiền lụa rồi cho về.

[103] Tháng 9, ngày Giáp Ngọ, Tri Trấn Nhung Quân Lý Kế Hòa báo rằng quân Nhung vào cướp, đêm đến dưới thành. Hai ngày sau lại đến, Kế Hòa cùng Đô Giám Sử Trọng Quý đem quân ra chống cự, Trọng Quý bị trọng thương, đánh đuổi được giặc, thu được nhiều giáp và ngựa. Có chiếu khen thưởng, ban thêm thuốc tốt, lụa là, rượu thịt cho Trọng Quý.

(Trọng Quý, chưa rõ lai lịch.)

Vua nói với tả hữu: “Vừa rồi có sứ giả từ Trấn Nhung về, nói quân Nhung đêm đắp hào dài, vượt qua Trường Thành cổ mà vào, phục kích bên thành, quân ta mới biết. Đến khi xuất quân, giặc đã chiếm chỗ hiểm, nên không thành công. Đó là do sơ suất trong việc trinh sát. Đến khi chúng lại đến, ta đã chuẩn bị trước, nên mới có thắng lợi này. Lại có bộ tộc Phiên Trương Lâu La ở Tây Lương Châu đến cống nói rằng, đêm vào địa phận Trấn Nhung Quân, thẳng đến góc thành, cửa vẫn chưa đóng, mà không gặp tuần tra, sự phòng bị lỏng lẻo là như vậy.” Nhân đó răn các thành biên giới phải nghiêm ngặt việc canh phòng.

Kế Hòa giỏi võ nghệ, thích bàn phương lược, khá biết chữ, đến đâu cũng lo việc trị an. Tuy nhiên tính tình cứng rắn, đối với cấp dưới ít nhân từ, quản lý quân đội quá nghiêm khắc, binh lính suốt ngày mặc giáp, thường như có giặc đến. Khi duyệt binh, hình phạt quá nặng, nhiều người oán hận. Vua nhiều lần khuyên răn, nhưng cuối cùng vẫn phải đưa ra biên giới xa. Sợ lúc cấp bách không ai nghe lệnh, bèn sai Như Kinh sứ Trương Chí Ngôn đến thay. Khi Chí Ngôn lên đường, quân sĩ đều sợ Kế Hòa quay lại, vì sự tàn bạo của ông ta. Chí Ngôn là người Vị Nam.

(Chí Ngôn sau đổi tên, phạm húy miếu hiệu của Hoàng đế Huy Tông.)

[104] Trước đây, quân đồn trú ở Lân Phủ đông đảo, phụ thuộc vào lương thực từ Hà Đông, tuy địa lý rất gần nhưng bị ngăn cách bởi sông lớn. Dân địa phương lợi dụng việc dân Hà Đông ít đến nên tăng giá cỏ và lương thực. Vua từng hỏi sứ giả đi biên giới, nói rằng sông rộng chỉ vài chục bước. Ngày Ất Mùi, Vua hạ chiếu cho Chuyển vận sứ Trịnh Văn Bảo ở Định Khương quân và Phủ Châu trên sông xem xét việc xây cầu phao.

[105] Ngày Bính Thân, sai Như Kinh sứ Miêu Trung cùng bốn người khác dẫn quân đến Hà Bắc, Kinh Đông để bắt giặc.

[106] Ngày Mậu Tuất, Cao Dương quan đưa người Khiết Đan quy thuận là Xuy Lại và người Hán là Lý Mỹ về, mỗi người được ban quần áo và tiền, cho Xuy Lại gia nhập quân Bột Hải, còn Lý Mỹ được cấp ruộng để định cư.

[107] Ngày Kỷ Hợi, Kinh Nguyên bố trí sứ Trần Hưng tâu rằng Trấn Nhung quân cách trại Ngõa Đình của Vị Châu hơn bảy mươi dặm, giữa đường có hai pháo đài, xin để lại ba trăm quân đồn trú. Vua nói: “Đây là nơi giặc phiên thường qua lại, quân ít khó giữ vững. Theo lời xin của Hưng, cũng có thể phòng ngừa nạn cướp bóc trên đường, nếu có xâm phạm thì lập tức hội quân đánh lại.”

[108] Hạ chiếu cho các vùng biên giới phía tây xây dựng thành lũy và chuẩn bị khí giới phòng thủ, không được làm phiền dân.

[109] Ngày Canh Tý, giặc phiên đến gần biên giới, lệnh cho các lộ Kinh Nguyên, Hoàn Khánh, Phu Diên, Lân Phủ tăng cường cảnh giác, chờ thời cơ tiến đánh, không được khinh suất tiến quân, tự làm hao tổn binh lực.

[110] Ngày Quý Mão, Đại Lý tự xin rằng nếu Sương Cấm quân từ Đô chỉ huy sứ đến Phó đô đầu và các viên chức quyền quản Chỉ huy sứ phạm pháp, đều giao cho quan có bổng lộc xét xử, Vua đồng ý.

[111] Ngày Đinh Mùi, ban chiếu rằng: “Trước đây, việc ban thưởng ưu đãi sau lễ Nam Giao, các cơ quan có trách nhiệm đã không lên kế hoạch chu đáo, có khi qua cả năm mà chưa thực hiện việc ban phát. Nên lệnh cho các đạo phải tính toán trước, không được để tình trạng như vậy xảy ra nữa.”

[112] Ngày Mậu Thân, Chủng Phóng đội khăn vuông vào yết kiến tại điện Sùng Chính, được mời ngồi và nói chuyện, Vua hỏi về việc dân chính và biên sự. Phóng đáp: “Việc trị nước của bậc minh vương chỉ là yêu dân mà thôi, chỉ cần từ từ giáo hóa họ.” Những điều khác đều khiêm nhường không trả lời. Ngay hôm đó, Phóng được bổ làm Tả Ty Gián, trực Chiêu Văn Quán, ban cho mũ áo, đai lưng, hốt gỗ, được ở tại dịch trạm Đô Đình, quan lớn lo việc cung cấp ăn uống. Vua nói với các tể thần: “Phóng cũng có ý muốn nhận bổng lộc, lại nói rằng mình cô độc. Trẫm đã bảo rằng đợi khi lên hàng ngũ, chắc chắn sẽ thấy triều đình thanh liêm, không ai dám làm việc bài xích, thưởng một người có thể khuyến khích cả thiên hạ.”

Ngày Kỷ Dậu, Phóng dâng biểu từ chối ân mệnh, Vua lệnh cho các tể thần triệu đến hỏi; lại biết Phóng có quen biết với Đồng Tri Xu Mật Viện Trần Nghiêu Tẩu, nên sai truyền chỉ, và nói: “Trẫm tìm người tài giỏi để mở rộng tầm nhìn, giúp ích cho việc trị nước. Nếu Phóng cuối cùng vẫn không muốn làm quan, cũng có thể thuận theo ý nguyện của ông ấy.”

Phóng đến Trung Thư, nói với các tể thần: “Chúa thượng hết lòng đãi sĩ, lo lắng cho dân đến mức quên ăn như vậy, Phóng đâu dám nghĩ đến việc bị ràng buộc.” Các tể thần tâu lên, chiếu chỉ bèn không cho phép từ chối.

Vài ngày sau, lại được triệu kiến, ban cho áo tía, hốt ngà, đai da tê, cá bạc^[9] cùng bài thơ ngũ ngôn do Vua làm, lại ban cho một khu nhà ở phường Chiêu Khánh, thêm màn trướng, đồ dùng, 500 lạng bạc, 30 vạn tiền. Ngày vào tạ ơn, được ban rượu thịt ở Viện Học Sĩ. Vinh sủng thịnh vượng, gần đây chưa từng có.

[113] Ban chiếu cho các hộ người Phiên ở châu Lân, châu Phủ theo quân quan đi đánh giặc được cấp thêm cỏ lương.

[114] Phía tây có người do thám báo rằng người Nhung có đường đi qua giữa Trấn Nhung quân và Nguyên châu, chia ra đến Nguyên châu và Kinh châu, nhưng quân bố trí phần nhiều ở phía tây Vị châu, cách Kinh châu hơi xa. Bèn hạ chiếu phát 1500 kỵ binh đóng quân ở Kinh châu.

[115] Ngày Canh Tuất, Diêm thiết sứ Vương Tự Tông, Độ chi sứ Lương Đỉnh, Hộ bộ sứ Lương Hạo cùng vào chầu, Tự Tông tâu rằng: “Thần từng được bệ hạ tuyên dụ: ‘Trẫm không hợp quản những việc nhỏ nhặt về tiền lương, nhưng điều lo lắng là vì sinh dân thiên hạ.’ Hiện nay kinh phí quốc gia rất nhiều, thuế thu vào ngày càng ít, tuy bệ hạ có đức cần kiệm vượt xa người xưa, nhưng vẫn còn nhiều kẻ ăn không ngồi rồi, hao tổn vẫn lớn, nên càng phải giảm bớt mọi việc. Nếu không, thì chi tiêu không đủ, lại làm khổ dân.”

Vua nói: “Điều Trẫm lo lắng chính là vậy.” Tự Tông nói: “Hà Bắc, Quan Tây, việc biên cương chưa yên, dấy binh mười vạn, mỗi ngày tốn nghìn vàng. Quân đội nước nhà không phải không tinh nhuệ, binh lính không phải không đông, điều quan trọng là chọn tướng soái, nghiêm hiệu lệnh, dùng người đúng chỗ, thì đi đâu cũng thuận lợi. Thần cùng bàn bạc, việc gì có thể giảm bớt, xin liệt kê tâu lên.” Vua nghe theo.

[116] Ngày Tân Hợi, Lân phủ bộ thự Tào Xán tâu rằng dò biết người Nhung xâm phạm, dẫn quân tiến đánh, không gặp giặc mà trở về. Vua nói: “Đây là do xem xét không kỹ, khiến quân sĩ mệt nhọc, vận lương càng làm khổ dân ta.” Bèn hạ chiếu răn bảo.

[117] Ngày Nhâm Tý, hạ chiếu rằng: “Quan lại sứ thần ở Xuyên Hạp, trốn tránh nơi xa xôi, cố ý không hợp tác, mong sớm được thay thế. Từ nay ai còn như vậy, sẽ bị tra xét, điều đi nơi xa.”

(Giống với chiếu tháng 6 năm sau.)

[118] Trước đó, có người Hoa chạy sang đất Man, rồi cùng người Man đến triều cống, để mạo nhận ban thưởng. Ngày Bính Thìn, hạ chiếu cho Tri ích châu Mã Tri Tiết nhận biết và sửa đổi.

[119] Ngày Mậu Ngọ, Ký châu đoàn luyện sứ Thạch Phổ tự nói có thể làm hỏa cầu hỏa tiễn, Vua triệu đến điện thử nghiệm, cùng các quan xem.

[120] Ngày Canh Thân, Diên châu báo rằng người Nhung đến xâm phạm, Kim Minh đô giám Lý Kế Chu đánh đuổi chúng.