[BETA] QUYỂN 151: NĂM KHÁNH LỊCH THỨ 4 (GIÁP THÂN, 1044)

Từ tháng 7 đến tháng 8 năm Khánh Lịch thứ 4 đời Nhân Tông.

[1] Tháng 7, mùa thu, ngày Quý Hợi, xuống chiếu rằng vào ngày Đông chí sẽ tổ chức lễ tế ở Nam Giao, các quan không được dâng biểu xin thêm tôn hiệu.

[2] Ngày Giáp Tý, cung điện của Yến Vương bị cháy.

[3] Ngày Bính Dần, giáng chức Tri châu Thạch Châu, Lạc Uyển phó sứ Lưu Thuấn Thần xuống làm Lễ Tân phó sứ, vì tội ăn cắp rượu giấm của công sứ, theo luật đáng tội chết, nhưng Vua xét là quan biên cương nên đặc cách khoan hồng.

[4] Ngày Đinh Mão, xuống chiếu cho Quảng Tây chuyển vận an phủ ty ra bảng ở châu Nghi, ai bắt được Khu Hi Phạm, Chính Từ, Mông Cản sẽ được ban áo bào, đai lưng, 30 vạn tiền và 1.000 cân muối.

[5] Ngày Mậu Thìn, ban thưởng khí vật và lụa cho Phó Diên lộ bộ thự Vương Tín và những người khác. Trước đây, Tri châu Diên Châu Bàng Tịch xây dựng thành Thạch Chuỷ ở Ngô Triều Cốc, giặc Tây thường đem hơn 2.000 quân đến cướp phá, Vương Tín và những người khác đánh lui chúng. Vì thế có lệnh ban thưởng này.

[6] Ngày Tân Mùi, lệnh cho Tri chế cáo Điền Huống làm chức Đề cử Hà Bắc tiện địch lương thảo.

[7] Ty chuyển vận lộ Tử Châu tâu rằng, Giáo luyện sứ châu Lô là Sinh Nam và tướng chiêu an Sử Ái dụ hàng được giặc Di ở giám Dục Tỉnh là Ngao, xin bổ cả hai làm Tam ban sai sứ, Điện thị và Tuần kiểm chiêu an một lộ giám Dục Tỉnh, Vua đồng ý.

[8] Ngày Nhâm Thân, Điện trung thừa Thái Đĩnh được cử làm Quản câu cơ mật văn tự ở Thiểm Tây, Hà Đông tuyên phủ, do Phạm Trọng Yêm tiến cử. Thái Đĩnh mưu mẹo nhiều kế, người đời không thể biết được sự thật, thường nắm việc cơ mật của Phạm Trọng Yêm và những người khác, tiết lộ cho Lữ Di Giản để tự đề cao mình. (Việc này căn cứ theo phụ truyện trong 《Mặc Sử》.)

[9] Ban tiền cho quân cấm vệ và cung thủ tu sửa thành Thủy Lạc.

[10] Ngày Quý Dậu, xuống chiếu rằng những người tố cáo việc tập hợp bỏ trốn trong doanh mình mà được thăng chức, từ nay sẽ chuyển sang chỉ huy khác.

[11] Trước đó, Đồng phán Thái thường tự Lữ Công Xước tâu: “Phi của Văn Vương gọi là Văn Mẫu, vợ của Tống Cộng Công gọi là Cộng Khương, trong thơ ca xưng là Trang Khương, Tuyên Khương, đều lấy thụy hiệu theo chồng. Tuy nhiên, thời cổ không có văn bản nào quy định thụy hiệu của vợ được đặt trước chồng.

Từ thời Hán, Tấn, Tùy, Đường trở về sau, các thụy hiệu của hoàng hậu đều thường mang hiệu của hoàng đế, nếu không thì cũng có một chữ giống nhau. Duy chỉ có triều đại thánh triều của chúng ta tuân theo điển lệ đặt thụy hiệu, truy tôn ý nghĩa theo chồng, các hoàng hậu của tổ tiên đều theo quy tắc này. Như thụy hiệu của Hi Tổ là Văn Hiến, hoàng hậu gọi là Văn Ý; thụy hiệu của Thuận Tổ là Huệ Nguyên, hoàng hậu gọi là Huệ Minh; thụy hiệu của Dực Tổ là Giản Cung, hoàng hậu gọi là Giản Mục; thụy hiệu của Tuyên Tổ là Chiêu Vũ, hoàng hậu gọi là Chiêu Hiến; thụy hiệu của Thái Tổ là Đại Hiếu, hoàng hậu gọi là Hiếu Minh, Hiếu Huệ, Hiếu Chương; thụy hiệu của Thái Tông là Thánh Đức^[1], hoàng hậu gọi là Ý Đức, Minh Đức, Nguyên Đức, Thục Đức. Khi tiên đế tại vị, đặc biệt đặt thụy hiệu cho hai hoàng hậu là Trang Hoài, Trang Mục.

Đến khi tôn thụy hiệu của Chân Tông là Văn Minh Vũ Định Chương Thánh Nguyên Hiếu, và Quách hoàng hậu được tôn lên phối hưởng, thì nên phối hợp tham khảo huy hiệu để truy tôn chính thức, nhưng lúc đó không có ai đề xuất, nên không theo điển chương. Đến khi tôn danh hiệu của Phụng Từ, lại tiếp tục theo sai lầm trước. Huống chi thần chủ của Trang Mục hợp táng trong bản thất, danh hiệu không thuộc về ai, lý lẽ không ổn, nên liệt vào danh hiệu lớn, để tăng thêm sự tôn nghiêm cho đại hành, đồng thời xem xét lại lệ lễ Càn Đức về việc đổi thụy hiệu Chiêu Hiến hoàng hậu, xin đổi thụy hiệu của các hoàng hậu Chân Tông đều thành Chương.”

Triều đình hạ lệnh cho hai chế học sĩ và Thái thường lễ viện bàn bạc, Hàn lâm học sĩ Đinh Độ tâu: “Công Xước dẫn chứng các hoàng hậu đời trước đều theo thụy hiệu của hoàng đế, nhưng thụy hiệu của hoàng đế nhà Hán chủ yếu là một chữ, khác với danh hiệu của triều đình ta. Các hoàng hậu của Chân Tông đã hợp táng trong miếu lâu ngày, thần đạo quý ở sự yên tĩnh, khó theo lễ đổi thụy hiệu.” Sau đó, Công Xước lại tâu: “Thụy hiệu tôn nghiêm của năm hoàng hậu Chân Tông vẫn chưa hợp với điển pháp, nên trước lễ giao tế cử quan lên tấu bảo sách, để theo lệ cũ của triều đình trước khi tôn thêm thụy hiệu của sáu hoàng hậu.”

Ngày Bính Tý, có chiếu chỉ tuân theo. Lễ viện tâu: “Năm Càn Đức, đổi thụy hiệu Chiêu Hiến hoàng hậu, Trung thư môn hạ đặc biệt xin đổi đề, lúc đó các quan lễ cho là không nên. Đến năm Tường Phù, tăng thêm thụy hiệu của sáu thất đế, năm Thiên Thánh đầu tiên, lại tăng thêm thụy hiệu Vũ Định của Chân Tông, chỉ cáo miếu, không đổi đề, thực là hợp lễ.” Vì vậy, triều đình làm theo lệ cũ.

[12] Ngày Mậu Dần, phong:

– Vũ Thắng tiết độ sứ, Đồng bình chương sự, Phùng Dực quận công Đức Văn làm Đông Bình quận vương, Ninh Giang tiết độ sứ Doãn Nhượng làm Nhữ Nam quận vương;

– Con của Tô vương Nguyên Ốc là An Hóa lưu hậu Doãn Bật làm Bắc Hải quận vương, con của Yến vương Nguyên Nghiễm là Trấn Quốc lưu hậu Doãn Lương làm Hoa Nguyên quận vương;

– Cháu của Ngô vương Đức Chiêu là Tả Đồn vệ Đại tướng quân, Đạt Châu thứ sử Tòng Ái làm Dĩnh Quốc công, cháu của Kỳ vương Đức Phương là Tả Đồn vệ Đại tướng quân, Nhã Châu thứ sử Tòng Hú làm An Quốc công, cháu của Tề vương Nguyên Tá là Tả Thiên Ngưu vệ Đại tướng quân;

– Trì Châu đoàn luyện sứ Tông Thuyết làm Kỳ Quốc công, cháu của Chiêu Thành thái tử Nguyên Hi là Hữu Thiên Ngưu vệ Đại tướng quân Tông Bảo làm Kiến An quận vương, cháu của Hoa vương Nguyên Xưng là Hữu Thiên Ngưu vệ Đại tướng quân Tông Đạt làm Ân Bình quận vương, cháu của Hình vương Nguyên Kiệt là Hữu Đồn vệ tướng quân Tông Vọng làm Thanh Nguyên quận công.

Vua bắt đầu dùng kế sách của Phú Bật, lần lượt phong tước cho tông thất, vì Đức Văn thuộc hàng tôn quý lại hiền đức, giống như Đông Bình vương Thương thời Hán, nên phong làm Đông Bình. Lại ban chiếu cho Đức Văn và mười người kia đều được xếp trên hàng bản ban, hơi đứng trước.

(《Thực lục》 chép: Sau khi Yến vương mất, con cháu của tổ tông chưa có ai được phong tước vương, các nghị sĩ cho rằng từ thời Tam đại trở lại đây, đều lập tông thất để tự giúp đỡ, xin lần lượt phong tước cho họ.

Xét ra, ý kiến này chính là một trong mười hai kế sách phòng thủ Hà Bắc của Phú Bật, nay ghi chính thức. Đức Văn là con của Tần vương Đình Mỹ; Doãn Nhượng là con của Nhuận vương Nguyên Phần, hai người này đều đã được nhắc đến trước đây, không cần ghi lại. Đức Văn là hoàng thúc; Doãn Nhượng và Doãn Bật đều là hoàng huynh; Doãn Lương là hoàng đệ; từ Tòng Ái trở xuống sáu người đều là cháu: nay đều bỏ qua, vì việc họ được phong tước ban đầu không phải do quan hệ thân thuộc.

Lại nữa, Tòng Ái là con của Thư Quốc công Duy Trung; Tòng Hú là con của Cao Bình quận vương Duy Tự; Tông Thuyết là con của Mật Quốc công Doãn Ngôn, việc họ được phong tước là do tổ tiên, không phải do cha, nay cũng không nói thêm.)

[13] Ngày Kỷ Mão, phục chức Tứ phương quán sứ, Quả Châu đoàn luyện sứ Trương Kháng làm Dẫn tiến sứ, kiêm chức Tịnh Đại phó đô bộ thự, kiêm Tri Đại Châu và kiêm chức Hà Đông duyên biên an phủ sự.

[14] Ngày Nhâm Ngọ, ban xuống 100 đạo tuyên đầu không tên, giao cho Tuyên phủ sứ Thiểm Tây, Hà Đông là Phạm Trọng Yêm để dùng vào việc thưởng công.

[15] Ngày Quý Mùi, Khiết Đan phái Diên Khánh cung sứ là Gia Luật Nguyên Hoành đến báo việc sắp đánh Nguyên Hạo. Thư viết: “Nguyên Hạo phụ bạc Trung Quốc, đáng bị trừng phạt, nên phái Lâm nha Gia Luật Tường đến vấn tội. Nhưng Nguyên Hạo ngoan cố không chịu hối cải, nghĩ đến ước cũ, rất lấy làm hổ thẹn. Nay bàn việc đem quân đến đánh giặc, nếu Nguyên Hạo xin xưng thần, mong đừng vội chấp nhận.” Kỳ thực là do Khiết Đan thu nhận kẻ hàng, Khiết Đan đánh dẹp, mượn danh Trung Quốc mà thôi.

Tham tri chính sự Phạm Trọng Yêm tâu: “Thần thấy thư của Khiết Đan gửi đến, ý muốn khoe công, tình thế sắp gây ra khó khăn, khi trả lời cần hết sức thận trọng. Một, trong thư nói rằng Nguyên Hạo danh phận chưa thuận, đặc biệt vì triều đình mà tiến hành chinh phạt, ý khoe công lại càng lớn hơn trước. Nếu cho phép họ làm việc này, tương lai lấy gì để đáp lễ, đây là điều khó thứ nhất.

Hai, trong thư tiếp theo xin triều đình đoạn tuyệt với Nguyên Hạo. Thần xem thư của Nguyên Hạo dâng lên, bỏ hiệu xưng thần, danh phận khá thuận, dù chưa thật lòng thành tín, nhưng nếu họ sai người đến nộp thư thề, triều đình lấy cớ gì để từ chối? Nguyên Hạo trước đây đã đến nộp lễ vật, còn không chịu nói là do Khiết Đan chỉ đạo, triều đình sao có thể lấy ý của Khiết Đan để từ chối hòa giải! Nếu không có lý do mà từ chối, thì chúng ta tự mất chữ tín mà nghe theo yêu cầu của Khiết Đan, đây là điều khó thứ hai.

Ba, Nguyên Hạo đối với Khiết Đan, từ trước đến nay chưa nghe có hành vi bất kính, hoặc có thực sự gây tổn thương ở biên giới khác, huống chi chỉ là ba bốn trăm hộ, họ cũng tự có thể hỏi tội, sao lại bắt triều đình phải đoạn tuyệt việc Nguyên Hạo tiến cống. Nếu triều đình nghe theo, nếu Nguyên Hạo không lâu sau lại xin lỗi Khiết Đan, Khiết Đan lại chấp nhận yêu cầu của họ, thì họ với Nguyên Hạo lại liên kết như cũ, chúng ta với Nguyên Hạo oán hận càng lớn. Triều đình một khi mất đi chỗ đứng, khiến ngoại quốc coi thường Trung Quốc, đây là điều khó thứ ba.

Bốn, Khiết Đan nay đến ép triều đình đoạn tuyệt với Nguyên Hạo, nếu chúng ta không dám chống lại mà vội nghe theo, tương lai Khiết Đan lại nói Nguyên Hạo đã xin lỗi lập minh ước, không đánh phạt nữa, lại ép triều đình thông hòa với Nguyên Hạo, thế là triều đình đã mất chỗ đứng, sao có thể chống lại lời của Khiết Đan! Đây là điều khó thứ tư.

Năm, triều đình nếu vì Khiết Đan mà ngăn cản Nguyên Hạo, một khi mất chữ tín lớn, tương lai lấy gì để hòa ước với họ, dù có khéo léo đặt ra lời lẽ^[2], Nguyên Hạo há chịu dựa vào những gì trước đây đã thưa^[3], mà khuất phục triều đình? Ắt sẽ lợi dụng sơ hở của ta, đòi hỏi lớn, đây là điều khó thứ năm.

Sáu, Nguyên Hạo nếu nộp thư thề, đã không thể ngăn cản, nay Khiết Đan yêu cầu, hoặc lập tức ngăn cản, thực là điều triều đình coi trọng. Nhưng Khiết Đan, Nguyên Hạo vốn liên kết mưu đồ, tình hình hiện nay chưa thể tin cậy. Thần xin triều đình lập kế sách phòng thủ, để đối phó với hai kẻ địch, không cần tìm hiểu thực hư của họ. Việc biên giới như thế, e rằng sẽ làm lỡ đại kế.”

Lại nói: “Thư của Khiết Đan đến, nói rằng triều đình từng xin Khiết Đan ngăn chặn Nguyên Hạo, nay nghe danh thể chưa thuận, bèn cử binh đánh dẹp, lại xin triều đình cắt đứt việc Nguyên Hạo tiến cống. Khiết Đan há lại vì triều đình mà đặc biệt cử đại binh đánh Nguyên Hạo sao? Điều này không thể tin được, đó là điều thứ nhất.

Nếu tự họ có hiềm khích với Nguyên Hạo, tất sẽ tiến hành đánh dẹp, sứ giả của họ tất phải kiên quyết xin ngăn chặn Nguyên Hạo, sao lại chỉ hỏi về việc Dương Thủ Tố qua lại, điều này cho thấy họ không có ý định nhất định phải đánh dẹp. Điều này không thể tin được, đó là điều thứ hai.

Dư Tĩnh và những người khác nói rằng gặp Bắc chủ, nghe Ngài nói phải chỉ huy Hạ Châu lệnh cho Dương Thủ Tố vào Nam triều làm việc, tất là có động tĩnh báo cáo. Nay sứ giả địch lại nói Bắc triều không biết rõ chi tiết, điều này không thể tin được, đó là điều thứ ba.

Vạn nhất Khiết Đan tất có hiềm khích sâu sắc, cần phải đánh dẹp, tất sẽ kiên quyết yêu cầu ngăn chặn Nguyên Hạo, há lại rảnh rỗi hỏi Nam triều danh thể thuận hay không thuận, rõ ràng là Khiết Đan hư xưng vì triều đình chinh phạt phương Tây, đóng trọng binh ở Vân Sóc, nếu Nguyên Hạo vì thệ thư chưa lập, xâm phạm Hà Đông, cũng đủ để tương trợ lẫn nhau, đắc chí thì hưởng lợi lớn. Nếu Nguyên Hạo lại không xâm phạm, nộp thệ thư cho triều đình, thì Khiết Đan tự mình tiến hành đánh dẹp^[4], khiến Nguyên Hạo tiến cống, lấy đó làm công, rồi đóng quân ở Vân Sóc, để đòi báo đáp lớn. Như vậy Khiết Đan tiến thoái đều có lợi, mà đều là hại cho ta.

Thần cho rằng triều đình hôm nay trả lời thư thì dễ, nhưng tương lai báo đáp lễ nghi tất khó, mà chỉ chuyên lo hối lộ, muốn thỏa mãn ý địch, thì đại binh Khiết Đan há lại dễ dàng rút lui?

Mong triều đình suy nghĩ kỹ việc này, trước hết hãy bàn kỹ sách lược phòng thủ biên giới, sau đó mới sai sứ qua lại, khiến địch biết ta có phòng bị, không có lý do tất thắng, thì cũng có thể ngăn chặn được ý đồ đòi công cầu báo của họ. Dù họ phản bội minh ước, ta cũng có cách đối phó, giảm bớt tai họa cho dân chúng.”

[16] Ngày Giáp Thân, Chuyển vận sứ lộ Tử Châu tâu rằng giặc Di lại cướp phá trại Tam Giang, Chỉ huy sứ Dục Tỉnh giám là Vương Dụng cùng các tướng lĩnh dẫn quân đánh đuổi chúng.

[17] Ngày Ất Dậu, giáng chức Tuần kiểm Tây lộ Vị Châu, Nội điện Sùng ban, Cáp môn Chi hậu Lưu Hỗ làm Đông đầu Cung phụng quan, Trứ tác tá lang, Tri huyện Xác Sơn mới nhậm chức là Đổng Sĩ Liêm phạt 8 cân đồng. Triều đình tuy sai Lưu Hỗ, Đổng Sĩ Liêm xây thành Thủy Lạc, lại cho Lưu Hỗ quyền làm Thành chủ Thủy Lạc, nhưng cuối cùng vì phạm tội trái lệnh của quan chủ soái bản lộ nên bị trách phạt.

[18] Ngày Bính Tuất, xuống chiếu cho các Chuyển vận sứ, Phó sứ, Đề điểm hình ngục các lộ xem xét các Tri châu quân, Tri huyện, Huyện lệnh thuộc quyền có thành tích trị an tốt thì tâu tên lên, bàn việc khen thưởng thăng chức. Nếu người được tiến cử không xứng đáng, thì sai Ngự sử đài hặc tấu, và trị tội tâu báo không đúng sự thật. Đây là theo lời tâu xin của Phạm Trọng Yêm.

[19] Trước đó, Phạm Trọng Yêm tâu rằng:

“Thần gần đây nhiều lần nghe được lời dạy bảo của bệ hạ, vì tai dị xuất hiện nhiều, nên lo sợ trời cao, tự trách mình, đó thực là tấm lòng nhân từ cao cả của bậc thánh đế minh vương. Hôm qua, các tể thần lại được nghe thánh chỉ: ‘Không cần tạ tội, chỉ cần tự mình làm việc.’ Đó lại là điều cốt yếu để cứu vãn thời thế và yêu cầu thực tế. Thần đây đâu dám không lo sợ, nghĩ cách hết lòng thành, để đáp lại ý muốn của bệ hạ.

Thần xem xét từ xưa đến nay, các quốc gia đều có tai dị, nhưng nếu đức lớn chính sách tốt thấm nhuần thiên hạ, dân chúng không dám oán hận phản loạn, thì dù có tai dị cũng không thành họa biến. Nếu đức suy chính sách tàn bạo, trăm họ oán hận phản loạn, thì tai dị xuất hiện, phần nhiều thành họa biến. Bệ hạ nay đã biết lo sợ lời răn của trời, trên lo cho tông miếu xã tắc, dưới lo cho sinh linh, thực đã có được tấm lòng của Vua Nghiêu, Vua Thang rồi, nếu lại làm được những việc như Vua Nghiêu, Vua Thang, khiến thiên hạ được hưởng ơn, thì dù có tai dị, cũng chỉ làm tăng thêm đức lớn của bệ hạ mà thôi. Thần đây đang mang tội làm phụ thần, nhiều năm không có công trạng gì, bốn phương nhiều việc, chưa dám xin lui, sợ phụ ý trọng dụng của bệ hạ.

Thần trộm xem từ năm Tường Phù về sau, cho đến nay, tai họa lửa không cháy lên đã xảy ra mười mấy lần, lại nhiều lần có điềm lạ động đất, mùa hè này có nạn châu chấu, mùa thu có lụt lội, người ta nhiều lời yêu ngôn, tuy bệ hạ tu đức tự trách mình, tự có thể động đến trời đất, cảm đến quỷ thần, nhưng nghĩ đến sinh dân, vẫn chưa yên lòng. Thần xin làm mấy việc này, để giúp bệ hạ cứu vớt sinh dân được một phần nào, mong bệ hạ xét chọn.

Một, giao cho các quan án sát sứ trong thiên hạ xem xét lại các quan lại, những người già yếu thì bãi chức, những kẻ tham nhũng thì hặc tấu, những kẻ hôn ám nhu nhược thì đuổi đi^[5]. Như vậy có thể loại bỏ những quan lại sai trái và chỉnh đốn chính sự lơ là.

Tuy nhiên, về phương pháp khích lệ chính sự tốt đẹp thì vẫn chưa rõ ràng. Trong số các quan lại, có những người vì sợ uy quyền của cấp trên, mong cầu tiến thân, hoặc giả vờ tu dưỡng liêm chính để tranh giành chính sách cứng rắn. Những kẻ muốn có danh tiếng vội vã thì chuyên lo thu thuế tàn bạo; những kẻ muốn được khen ngợi là công bằng thì chỉ dùng luật pháp hà khắc. Chính sự chỉ chú trọng hư danh, còn dân chúng thì phải chịu hậu quả thực tế, tài sản bị vơ vét hết vì thuế má, hành động nào cũng đụng đến hình pháp, dân chúng khốn khổ, người tốt than thở đau đớn, đó chính là căn nguyên của sự oán hận và nổi loạn trong thiên hạ.

Nhà Tần vì thiên hạ oán hận mà diệt vong, nhà Hán nhờ cứu vãn tệ nạn của nhà Tần mà hưng thịnh. Thần xin ban chiếu cho các quan án sát ở các lộ, ngoài việc thường xuyên giám sát và tiến cử, hãy chọn trong số các tri châu quân, tri huyện, huyện lệnh dưới quyền những người thanh liêm yêu dân, có chính sự tốt rõ ràng, được lòng dân như cha mẹ, mỗi người trình bày sự việc cụ thể, tiến cử hai ba người, đặc cách thăng chức hoặc bổ nhiệm lại.

Như vậy, các quan lại trong thiên hạ sẽ biết được tấm lòng lo lắng cho dân của bệ hạ, ai nấy đều chăm lo yêu dân, không làm chính sách hà khắc, đủ để dập tắt sự oán hận và nổi loạn của dân chúng. Nếu tiến cử không đúng sự thật, xin Ngự sử đài hặc tấu, sẽ bàn bạc xử phạt nặng. Nay xin dâng lên các điều mục chọn thứ sử, huyện lệnh thời Đường, mong được áp dụng theo.

Trong thiên hạ, quan lại hiền minh rất ít, còn ngu muội thì rất nhiều. Dân kiện tụng không thể phân xử, nha lại gian trá không thể ngăn chặn. Xét xử mười việc thì sai lầm năm sáu. Chuyển vận sứ, Đề điểm hình ngục chỉ nghe theo hư danh, sao có thể xem xét hết thực tế? Vì thế hình phạt không đúng, ngày càng nhiều oan sai. Việc tâu lên triều đình chỉ là một hai trong trăm ngàn việc. Khi tấu án lên, giao xuống Thẩm hình viện, Đại Lý tự, lại chỉ căn cứ vào văn bản, không xét tình thực, chỉ cốt thi hành đúng pháp luật, nào có thương xót kẻ vô tội. Hoặc không có điều luật chính thức thì dẫn lệ sai, một khi đã xét xử thì dù oan cũng không thể minh oan.

Hoặc có thể xét lại, nhưng trăm việc không được một hai. Trong đó, việc sống chết, vinh nhục, tổn thương tình người, thực sự làm tổn hại hòa khí rất nhiều. Xưa kia, một hình phạt không đúng mà ba năm đại hạn, ghi trong sử sách để răn đời sau, không phải là lời nói suông. Huống chi pháp luật oan sai trong thiên hạ, há không gây ra tai họa ư?

Thần xin chiếu cho các quan án sát trong thiên hạ, chuyên tâm xem xét các quan lại trưởng châu huyện và các quan xét xử hình ngục, nếu có ai dùng pháp luật oan uổng xâm hại người lương thiện, thì tâu rõ sự việc lên triều đình, đợi đến triều đình xét rõ tình lý, sẽ có biện pháp giáng chức, cách chức riêng. Còn Thẩm hình viện, Đại Lý tự, xin chọn một vị phụ thần kiêm quản, để thận trọng với pháp luật trong thiên hạ, lệnh kiểm tra lại các án đã xét xử trước đây và các lệ cũ, bỏ đi những sai lầm, những gì có thể lưu lại thì biên thành sách lệ.

Một, hiện nay các đạo thường bình thương do Ty Nông tự quản lý, quan nhỏ quyền nhẹ, chủ trương không kịp, các nơi đề điểm hình ngục phần nhiều không làm tròn chức trách, đều bị châu phủ mượn tiền vốn của thường bình thương để sử dụng, khiến không thể kịp thời thu mua lương thực, mỗi khi có tai họa và cử sứ đi an phủ, dù dân chết đói đầy đường mà kho lẫm trống rỗng, không có gì để cứu tế, chỉ có cái danh an phủ mà không có thực chất cứu giúp.

Lại nữa, chính sách nuôi dưỡng dân chúng của quốc gia vốn là chú trọng nông nghiệp, dựa vào lợi ích của dân mà làm lợi cho họ, thì triều đình không phải vất vả mà dân tự nuôi sống được.

Thần xin chọn một vị phụ thần kiêm lĩnh Ty Nông tự, chủ trì việc thường bình thương trong thiên hạ, để kịp thời thu mua lương thực, phòng ngừa tai họa. Và chiếu cho các lộ đề điểm hình ngục, từ nay về sau khi thay thế lên triều, phải trình bày trước số lượng hộc lương của thường bình thương trong lộ mình, rồi mới được tấu việc khác. Người chuyển nhiệm cũng phải theo đó tấu trình xong mới được rời đi. Mong Ty Nông tự thường xuyên kiểm tra, và giao cho các phụ thần nhanh chóng định ra điều ước thưởng phạt khuyến nông, ban hành trong thiên hạ.

Trà và muối trong thiên hạ đều lấy từ núi và biển, đó là lợi ích của trời đất để nuôi dưỡng muôn dân. Từ xưa đến nay, quan lại cấm đoán nguồn gốc của chúng, khiến nhiều người phạm pháp. Nay lại cắt đứt con đường buôn bán, quan lại tự mình kinh doanh, gặp khó khăn trong việc vận chuyển. Dân chúng buôn lậu bị lưu đày, binh lính trộm cắp bị xử tử, mỗi năm có hàng ngàn người chịu hình phạt này. Đây là việc quan lại tranh giành lợi ích với dân, tạo ra chế độ này, đều không phải là pháp luật của tiên vương. So sánh lợi ích từ việc quan lại kinh doanh với buôn bán, thì lợi nhuận tăng không nhiều, nhưng tệ nạn vẫn chưa được cải cách, mong bệ hạ sáng suốt quyết định.

Thần xin ban chiếu thư về pháp luật trà và muối trong thiên hạ, để thương nhân tự do buôn bán, bỏ đi hình phạt khắc nghiệt, giảm bớt gánh nặng vận chuyển, đạt được lợi ích lâu dài, đây cũng là giúp bệ hạ tu đức và giảm hình phạt.”

(Trọng Yêm bốn việc, nhờ giám ty chọn thủ lệnh để trình bày. Việc thứ hai và thứ ba, xin đại thần kiêm quản hình pháp và nông nghiệp, ngày Tân Mão tháng 8 tấu được chấp thuận. Xét việc thông thương trà và muối, vẫn chưa thực hiện. Ngày Giáp Thìn tháng 6 năm thứ ba, đã có chiếu thư bàn về lợi hại của trà và muối.)

[20] Ngày Mậu Tý, điều động Lý Khang Bá, Tả thị cấm, Cáp môn chi hậu, từ chức Tri châu Lô Châu làm Đồng đề điểm Hình ngục lộ Hoài Nam, Lưu Kế Anh, Hữu thị cấm, và Vương Tề Hùng, Tam ban phụng chức, đều được thăng một chức. Khang Bá và những người khác đều có công bắt giặc man.

[21] Ngày Tân Mão tháng 8, lệnh Tham tri chính sự Giả Xương Triều kiêm quản nông nghiệp toàn quốc, Phạm Trọng Yêm kiêm quản hình pháp, nếu có việc lợi hại, đều phải tâu lên.

Ban đầu, Phạm Trọng Yêm kiến nghị: “Theo chế độ nhà Chu, ba chức Tam công kiêm nhiệm sáu chức quan; nhà Hán lấy ba chức Tam công phân quản sáu khanh; nhà Đường lấy chức Tể tướng phân xử sáu bộ. Nay Trung thư chính là chức Thiên quan Trủng tể thời xưa; Xu mật viện chính là chức Hạ quan Tư mã thời xưa.

Bốn chức quan này phân tán ở các cơ quan, không có trọng trách kiêm nhiệm của Tam công, mà hai phủ chỉ lo việc thăng chức, bổ nhiệm theo thứ bậc, bàn luận thưởng phạt, kiểm tra và áp dụng các điều lệ mà thôi. Trên không chuyên trách nhiệm bàn luận đạo lý của Tam công, dưới không chuyên trách nhiệm phò tá Vua của sáu khanh, như vậy không phải là phép trị nước.

Thần xin noi theo các đời trước, lấy Tam ty, Ty nông, Thẩm quan, Lưu nội tuyển, Tam ban viện, Quốc tử giám, Thái thường, Hình bộ, Thẩm hình, Đại Lý, Quần mục, Điện tiền Mã bộ quân ty, mỗi cơ quan đều giao cho các phụ thần kiêm nhiệm xử lý công việc.

Phàm là việc đặt ra quy chế mới, sửa đổi tệ nạn cũ, thăng giáng quan lại, nặng nhẹ hình phạt, việc gì có lợi hại, đều do các phụ thần quyết định. Việc nào quan trọng lớn lao thì hai phủ cùng bàn bạc rồi tâu lên xin quyết định. Thần nguyện tự mình đảm nhận chức vụ quản lý binh lính và thuế má, nếu không làm được thì xin trước hết hãy cách chức giáng cấp.”

Chương Đắc Tượng và các quan đều cho là không thể, mãi sau mới hạ lệnh này, nhưng rốt cuộc cũng không thực hiện được.

Tháng 8, ngày Canh Dần, mùng một, Gián quan Dư Tĩnh tâu: “Gần đây phong tước cho tông thất, làm rào chắn cho hoàng gia, noi theo mưu lược của các Vua trước, bổ sung điển chương thiếu sót của triều đình hiện tại, là việc tốt đẹp cho trăm đời sau. Nghe đồn rằng các vương phủ đều phong cho cháu trưởng, chỉ có Ngô vương phủ lỡ phong cho cháu thứ, đã có người tranh kiện.

Thần nghĩ rằng tông thất là người thân thiết nhất, việc phong tước là đại sự, vốn nên xem xét kỹ lưỡng, mà còn sai sót như vậy, thì biết rằng những việc xa cách trong thiên hạ, sai lầm còn nhiều hơn. Việc tranh chấp trong tông thất không nên để lan truyền ra bốn phương.

Thần từng làm quan Lễ bộ, khá hiểu rõ việc trong tông tịch. Ngô vương Đức Chiêu có năm con trai, con thứ hai là Duy Cát, được truy phong làm Ký vương. Nay nghe nói con của Ký vương là Thủ Tốn là cháu trưởng nhất trong các cháu, nhưng quan chức lại coi Ký vương là một viện riêng, nên suy tôn Tòng Ái làm trưởng tôn của vương phủ và ban tước. Nay nếu đoạt tước của Tòng Ái để ban cho Thủ Tốn, thì việc này giống như trò trẻ con, ghi vào sử sách, truyền ra ngoài, sẽ bị chê cười là sai lầm, để lại tiếng xấu về sau.

Thần xin đề nghị triều đình xem xét kỹ lưỡng, nếu Tòng Ái hiện nay thực sự là cháu trưởng của Ngô vương phủ, thì cứ theo đó mà ban ân, không để lộ ra việc làm sai trái. Riêng ban tước công cho con của Ký vương là Thủ Tốn, như vậy đức lớn của Thánh thượng sẽ không bị tổn hại.” Triều đình nghe theo. Thủ Tốn là con thứ ba của Duy Cát, tự nhận mình là cháu trưởng nhất hiện nay.

[22] Ngày Nhâm Thìn, đổi phong cho Minh Châu đoàn luyện sứ Thủ Tốn làm Dĩnh Quốc công.

[23] Ngày Giáp Ngọ, Xu mật phó sứ Phú Bật được cử làm Hà Bắc tuyên phủ sứ.

Trước đó, các quan phụ chính tâu việc ở điện Thùy Củng, Vua dặn rằng: “Giặc phương Bắc nhận lễ ở Vân Châu, e rằng sẽ đánh úp Hà Đông của ta, hai phủ nên chuẩn bị phòng bị.” Phú Bật lui về rồi dâng tâu:

“Thần vì được khen thưởng nhầm lẫn, không có gì để thi thố, dẫn đến ngoại hoạn này, làm phiền đến sự lo lắng của bệ hạ, nghe mệnh lệnh liền kinh hãi, không kịp nghỉ ngơi. Tuy nhiên, khi lui về tự suy nghĩ, chỉ thấy được điều thô thiển, thầm nghĩ rằng Khiết Đan chắc chắn không đánh úp Hà Đông, có chín lý do:

Không có danh nghĩa, đó là lý do thứ nhất; mỗi khi hành động đều xưng là quân của vương triều, không dám hành động lén lút, đó là lý do thứ hai; Hà Bắc bằng phẳng, có thể tiến quân thẳng, chắc chắn không đi qua Hà Đông hiểm trở mà đến, dễ vào khó ra, đó là lý do thứ ba; Hà Bắc giàu có, Hà Đông nghèo nàn, chắc chắn không đánh vào nơi nghèo nàn mà làm kinh động nơi giàu có của ta, đó là lý do thứ tư;

Hà Bắc không có phòng bị, Hà Đông có phòng bị, vì kẻ địch phương Bắc đã có ý định nam hạ từ lâu, khi xảy ra sự việc chắc chắn không bỏ nơi không phòng bị mà đánh vào nơi có phòng bị, đó là lý do thứ năm; nếu muốn thừa cơ ta không đề phòng mà vào, thì phải dùng mưu kế, hành động bất ngờ, chắc chắn không báo trước cho Vân Châu nhận lễ, đó là lý do thứ sáu;

Khiết Đan ban đầu hẹn ước với Nguyên Hạo để làm khốn đốn Trung Quốc, năm trước Khiết Đan bội ước, lại hòa hảo với Trung Quốc, Nguyên Hạo tức giận vì Khiết Đan ngồi hưởng lợi từ tiền tệ mà Trung Quốc tăng thêm, do đó có hiềm khích, nhiều lần nói lời oán hận. Khiết Đan sợ Nguyên Hạo xâm lấn, bèn đè nén biên giới Nguyên Hạo, xây dựng châu Uy Tắc để phòng bị. Nhưng tộc Ngai Nhi liên tục giết lính làm việc ở Uy Tắc, Khiết Đan lại nghi ngờ Nguyên Hạo sai người đến, bèn đem quân đánh phía Tây, xét ra không phải là giả dối, nay chắc chắn không có lý do hợp binh xâm lược^[6], đó là lý do thứ bảy;

Khiết Đan quý trọng đất Yên như người ta quý trọng tim gan, nếu đánh úp Hà Đông, há không phòng bị việc đánh Yên làm kế chế ngự? Hiện nay không nghe nói phòng bị Yên, đó là lý do thứ tám; Khiết Đan từ khi chiếm được Yên, Ký, không còn xâm lấn từ Hà Đông nữa, đó là lý do thứ chín.

Thần xét chín điều này, nên biết chắc chắn Khiết Đan không đánh úp Hà Đông. Nay thần chỉ bàn việc hiện tại không gây họa cho Hà Đông, còn về sau thì không phải điều thần biết được.

Thần cho rằng mối họa của Khiết Đan ngày sau chỉ nằm ở Hà Sóc, còn Hà Đông chỉ có thể là nơi khống chế. Vì vậy, thần gần đây đã dâng sớ xin kế sách phòng thủ Hà Bắc, nhân đó xin giữ một quận trọng yếu^[7], tự mình hành sự. Xuống cho nhị phủ bàn bạc nhưng chưa thống nhất^[8], chỉ muốn tạm lệnh cho Điền Huống đến đó xem xét theo lời thần trình bày.

Đây là việc làm thong thả lúc bình thường, không phải ý nghĩa cấp bách tối quan trọng lúc này. Hà Sóc một hai năm gần đây, tuy danh là phòng bị, nhưng thực chất chưa đủ sức chống giặc. Chỉ là phô trương thanh thế phòng bị hư ảo, đủ để tăng thêm mưu kế gian xảo của kẻ địch, mối họa càng lớn, không thể không suy nghĩ.

Thần năm ngoái phụng mệnh đi sứ Khiết Đan, lẽ ra không nên tăng thêm lễ vật, nhưng vì triều đình đang dốc sức lo việc biên giới phía tây, chưa rảnh tay lo việc phương bắc, nên đành nhẫn nhục tự khuất phục, hàng năm tăng thêm lễ vật, tạm thời hòa hoãn để trì hoãn mối họa, mong rằng sau này sẽ rửa được nhục. Thần nay xin điều này, mong được chấp thuận, không chỉ để huấn luyện quân đội phòng bị địch, an dân chúng, mà còn mong rửa được nỗi nhục thân và nỗi nhục nước, có thể gột rửa được.”

Do đó, Vua sai Phú Bật đi tuyên phủ Hà Bắc, thực chất là Bật không yên tâm ở triều, muốn ra ngoài tránh lời gièm pha. Tháng này, ngày Canh Tý, Điền Huống đi Hà Bắc, sau khi Bật tuyên phủ bảy ngày, không rõ vì sao Bật lại nói trước? Có lẽ lúc đó đã bàn định cử Huống đi, mà Bật lại xin tự mình hành sự.

[24] Bảo Châu, Quảng Tín, An Túc quân từ thời Ngũ Đại trở lại đây, riêng lĩnh một vạn quân, gọi là Duyên Biên Đô Tuần Kiểm Ty, cũng gọi là Thiên Sách Tiên Phong^[9]. Lấy Tri châu quân làm sứ, đặt hai phó tướng, chia quân lính thành ba bộ, sai đi cứu viện các đạo lân cận. Thái Tổ thường dùng họ và có công, ban chiếu mỗi lần xuất tuần thì cấp riêng tiền lương để ưu đãi. Sau đó, châu tướng không còn xuất chinh nữa, nội thị làm phó tướng, thường xuyên xuất tuần, binh lính trong các bộ được cấp lương thực không đều, trong quân cho là bất công.

Thông phán Bảo Châu là Bí thư thừa Thạch Đãi Cử dâng kế lên Đô Chuyển Vận Sứ Trương Ôn Chi, xin hợp ba bộ quân lại thay nhau xuất tuần, mỗi quý xuất tuần một lần, thì cấp riêng tiền lương, còn lại đều bãi bỏ, và xin dùng võ tướng thay nội thị. Lúc đó Dương Hoài Mẫn đang đảm nhiệm biên sự, rất không hài lòng với Tuần Kiểm Ty. Quân Vân Dực đồn đại sẽ làm loạn, Tri châu, Như Kinh sứ, Hưng Châu Thứ sử Lưu Kế Tông trong lòng không yên, bèn ra lệnh thu hết khí giới tập luyện tư nhân. Khi đó Đô giám Vi Quý cùng Thạch Đãi Cử đánh cược uống rượu bắn cung và công khai sỉ nhục ông, Vi Quý nhân lúc say mắng nhiếc: “Chỉ biết lấy việc cắt giảm lương quân làm công lao của mình.” Nhân đó kích động quân lính^[10].

Hôm đó cấp quân phục, quân lính bèn cầm đao kiếm xông vào nha môn, Thạch Đãi Cử đưa gia quyến lên thành, ra cửa đông, vào doanh Vô Địch. Lúc đó Lưu Kế Tông cũng đưa gia quyến đến, cùng Thạch Đãi Cử bố trí quân Vô Địch giữ cửa thành, dẫn quân Thần Vệ Chiêu Thu quay lại cửa đông để chống lại quân làm loạn.

Sau đó giao chiến không địch nổi, Lưu Kế Tông và Thạch Đãi Cử lại lên thành tránh, rồi từ trên thành xuống, Lưu Kế Tông vượt hào thành, chết đuối, Thạch Đãi Cử trốn trong hàng rào lộc giác, bị quân làm loạn giết chết. Quân lính rất oán Thạch Đãi Cử, treo đầu ông lên, mọi người bắn tên vào. Lại nghi ngờ Tẩu Mã Thừa Thụ Lưu Tông Ngôn cùng Thạch Đãi Cử bàn kế, cũng giết chết ông.

Ban đầu ép Duyên Biên Tuần Kiểm Đô Giám Vương Thủ Nhất làm thủ lĩnh, Vương Thủ Nhất không theo nên bị giết, bèn tôn Vi Quý chiếm thành làm phản. Lễ Tân Phó Sứ, kiêm Cáp Môn Thông Sự Xá Nhân, Tri Quảng Tín Quân Lưu Di Tôn cùng Tẩu Mã Thừa Thụ Tống Hữu Ngôn đến dưới thành dụ hàng quân làm loạn, có người muốn hàng, nhưng chưa quyết định, các lộ quân tiến đến đánh dẹp, bọn họ lại cố thủ chống cự.

(Xét việc Bảo Châu binh biến xảy ra vào ngày mồng 5 tháng 8, triều đình đến ngày mồng 9 mới biết. Phú Bật đi sứ Hà Bắc, thực ra nhận mệnh vào ngày mồng 5, lúc đó triều đình chưa biết Bảo Châu có binh biến. Phú Bật đi sứ Hà Bắc chỉ để tu sửa biên phòng, chưa đi thì Bảo Châu nổi loạn, triều đình bèn giao cho Phú Bật xử lý. Phú Bật nhân đó đi, thực ra không phải kế hoạch ban đầu. Sau đó, Phú Bật có tờ biện giải vu cáo lại nói rằng vì Bảo Châu nổi loạn nên cố xin được làm Tuyên phủ Hà Bắc, đó là sai lầm nhỏ. Nhưng việc xảy ra đúng cùng ngày, không ngại ghi chép.

Còn 《Hành Trạng》 của Phạm Thuần Nhân, 《Thần Đạo Bi》 của Tô Thức và truyện phụ trong 《Chu Sử》, 《Mặc Sử》 đều nói Phú Bật nhân lúc Bảo Châu giặc yên xin ra ngoài, thì sai lầm rất lớn, nay không chép theo.)

[25] Ngày Ất Mùi, Hàn lâm học sĩ thừa chỉ Đinh Độ, học sĩ Vương Nghiêu Thần, Ngô Dục, Tống Kỳ, tri chế cáo Tôn Biện, Trương Phương Bình, Âu Dương Tu, quyền Ngự sử trung thừa Vương Củng Thần, thị Ngự sử tri tạp sự Trầm Mạc đều tâu rằng: “Trung thư, Xu mật viện triệu tập bọn thần đến sảnh để tuyên đọc thư của Khiết Đan gửi đến và thư trả lời của triều đình. Bọn thần cho rằng việc Khiết Đan và Nguyên Hạo đánh nhau, hư thực chưa thể biết được. Nay đại ý thư của họ nói rằng vì Nguyên Hạo không thuận theo triều đình nên mới nổi binh đánh nhau, sợ rằng sau khi đánh sâu vào, Nguyên Hạo sẽ quay về với triều đình, nên xin từ chối không tiếp nhận.

Nay thư trả lời lại nói rằng với Nguyên Hạo, lý khó từ chối, tức là không theo lời thỉnh cầu của phương bắc, kiên quyết tiếp nhận lời thề của người phương tây, được sự quy phụ của tộc Khương nhỏ mới phụ thuộc, nhưng lại trái với kẻ địch mạnh đã hòa hiếu lâu nay.

Nghe nói Khiết Đan hiện đang đóng quân gần biên giới, nếu vạn nhất nhận được thư này, trái ý sinh phẫn, quay giáo đánh vào biên cảnh, sẽ có cớ để gây hấn. Họa có chậm có nhanh, việc có nặng có nhẹ, đây là điều triều đình không thể không xem xét kỹ. Nếu ngăn Khiết Đan mà tiếp nhận Nguyên Hạo, thì chưa có sách lược chuẩn bị trước; nếu tuyệt giao với Nguyên Hạo mà theo Khiết Đan, thì lại mất đi tín nghĩa vỗ về. Chi bằng lấy đại nghĩa mà dung hòa cả hai.

Bọn thần cho rằng nên ban chiếu cho Nguyên Hạo, nói rằng trước đây cho phép tái kết minh ước là vì Khiết Đan có thư đến nói rằng họ là thân thích cậu cháu, triều đình đã lâu kết hòa với Khiết Đan, không muốn làm tổn thương ý của nước láng giềng, nên mới bàn việc tiếp nhận. Nay lại biết rằng trong nước ông dụ dỗ dân biên giới của Khiết Đan, làm tổn hại đến lễ nghĩa lớn của quan hệ cậu cháu, trái với ý ban đầu của triều đình khi tiếp nhận lời thỉnh cầu, nên phải quay lại thuận theo Khiết Đan, sớm dẹp bỏ hiềm khích, thì thư thề và sách phong mới có thể thi hành.

Lại xin trong thư trả lời Khiết Đan nói rằng đã ban chiếu cho Nguyên Hạo, nếu họ biết hối lỗi quy thuận quý quốc, thì bản triều sẽ cho phép họ quy phụ; nếu họ cố chấp không quay lại, thì bàn việc tuyệt giao cũng chưa muộn. Như vậy, thì với người phương tây không có sự đột ngột tuyệt tình, với phương bắc không có mối họa kết oán, thong thả giữ được đạo trung, không mất đại nghĩa, xin bệ hạ xét chọn.”

[26] Trước đó, Ngô Độc dâng sớ nói: “Khiết Đan được triều đình ban ơn đã lâu, không thể thu nhận một tên khương tặc phản nghịch, làm mất tình huynh đệ kế thế. Nay hai nước phiên tự đánh nhau, đánh nhau lâu không giải quyết được, có thể xem tình hình thuận tiện, nhân cơ hội lập công. Nếu tính toán quá mức, vội thu nhận tặc hạo, thần sợ Khiết Đan sẽ đem quân đánh Triệu, Ngụy, triều đình chưa được sự giúp đỡ dù nhỏ của Nguyên Hạo, mà phía đông tây Thái Hành đã có tin báo khẩn cấp về giặc, việc này không thể không xem xét.

Kế sách hiện nay, nên sai người dụ Nguyên Hạo rằng: ‘Khiết Đan là thông gia đời đời của ngươi, một sớm tự tuyệt, khi thế cùng mới quy thuận ta, ta còn nghi ngờ. Nếu không có ý khác, nên thuận theo Khiết Đan như cũ, sau đó mới cho ngươi quy thuận.’

Báo với Khiết Đan rằng: ‘Đã chiếu cho Nguyên Hạo, nếu có thể đến cửa quân tạ tội, sẽ cho quy phụ, nếu vẫn cố chấp, sẽ đem quân đánh.’ Như vậy, hai kẻ địch không thể quy tội cho triều đình.” Đến khi họp bàn, Trương Phương Bình thực sự chấp bút, đều không thể thay đổi ý kiến ban đầu của Ngô Độc.

(《Trương Phương Bình mộ chí minh》 chép rằng ý kiến này là của Phương Bình, 《Phương Bình tập》 có hai bài này. Bài sau có chú thích rằng ý kiến này cùng dâng lên với Tống Kỳ. Mộ chí cũng chép rằng Nhân Tông đưa thư cho Phương Bình và Tống Kỳ xem, nhưng lúc này Phương Bình chỉ là Tri chế cáo, chưa vào Hàn lâm.

Có lẽ các phụ thần triệu tập hai chế đưa thư xem, Phương Bình liền cùng Kỳ dâng ý kiến. Ý kiến thực sự là do Phương Bình soạn, nhưng ý kiến của Ngô Độc dâng lên trước, đến lúc này lại cùng hai chế đồng ý, nay thu cả ý kiến của Ngô Độc để kèm theo. 《Thực lục》 lại không chép tên họ của các Tri chế cáo, có lẽ là thiếu sót.)

[27] Ngày Bính Thân, xuống chiếu rằng những người phạm tội ở kinh thành bị đày ra ngoại châu quân, không được nhân việc sai dịch mà lên kinh thành, các ty ở kinh thành cũng không được chỉ định tên mà điều động. Lúc ấy, lại ở Nội Đông môn phạm tội tham ô bị đày đến Hoàng Châu, thân thích của hắn nhiều người là nội thần, xin được điều lên kinh thành để kéo xe chở hàng, và làm thợ đóng giáp ở tác phường. Quyền Độ chi phán quan Lý Tham tâu rằng sợ không có cách nào trừng trị kẻ gian, nên cấm điều này.

[28] Ngày Đinh Dậu, Tuyên phủ sứ Thiểm Tây, Hà Đông là Phạm Trọng Yêm tâu rằng: Khi còn làm Tri châu Diên Châu, thấy tiến sĩ Trương Đĩnh có võ lực và mưu lược, xin bổ làm Điện thị Tam ban sai sứ, làm Chỉ huy sứ tùy hành. Vua đồng ý.

(Trương Đĩnh, không rõ lai lịch thế nào? Nếu sau này không có tiếng tăm gì, nên bãi bỏ.)

[29] Ngày Mậu Tuất, Hữu chánh ngôn, Tập hiền hiệu lý, Đồng tu khởi cư chú là Dư Tĩnh được giả làm Hữu gián nghị đại phu, Sử quán tu soạn, làm sứ sang tạ ơn nước Khiết Đan.

Trước đó, Dư Tĩnh tâu rằng:

“Thần nghe nói Gia Luật Nguyên Hoành của Khiết Đan sang sứ, dọc đường nghe đồn rằng chuyên để báo việc tây chinh. Thần tuy ngu muội, nhưng cũng lo lắng. Huống hồ kẻ địch lúc không có việc còn có thể dùng mưu mẹo, lợi dụng sự sợ hãi của ta để đòi hỏi vô độ, huống chi nay đang lúc dùng binh, há lại im lặng mà không xin gì sao?

Thần đoán ý kẻ địch, không ngoài mấy kế: Một là mượn quân ta, cùng lực tiêu diệt; hai là thấy ta thiếu lương thực, muốn mượn lương biên giới; ba là quân phí tốn kém, muốn mượn trước vài năm; bốn là Nguyên Hạo cùng giặc liên kết mưu đồ, không nên tiếp tục thông hiếu. Còn những mưu mẹo khác, không thể biết hết, đều là những việc cần phải chuẩn bị trước.

Kẻ địch trái ước, ngông cuồng gây chuyện, không nên chỉ lo an nhàn, dễ dàng đồng ý mọi việc. Ta giữ lời thề, từ chối có lý. Nếu chỉ có lời mượn quân, có thể dùng lý lẽ để bác bỏ. Nhớ lại lời thề năm Cảnh Đức, cùng thỏa thuận ngừng binh, chỉ như Nguyên Hạo phụ ơn, quấy nhiễu biên giới ta, triều đình điều động quân lính, đã nhiều năm nay, chưa từng mượn quân của kẻ địch phương Bắc để bàn chuyện đánh dẹp. Nay nếu bộ lạc Giáp Sơn chạy vào đất ta, thì nên dốc sức cùng nhau đuổi trừ, quân đội ngoài biên giới không có danh nghĩa để xuất binh, đây là kế mượn quân không thể đồng ý. Nếu lấy cớ cần lương thực, cũng nên kiên quyết từ chối.

Nhớ lại đất nước ta bờ cõi rộng lớn, quân mã đông đúc, trong có trăm quan triều đình cần nuôi, ngoài có việc tiếp đãi khách khứa bốn phương, thuế má có mức độ nhất định. Chỉ vì thương xót sinh linh, không nỡ gây chiến, nên cắt bớt của cải của mình để giúp nước anh em.

Một nước mà cung cấp cho hai nước, vốn không có dư dả để đáp ứng yêu cầu ngoài ý muốn, đây là việc mượn lương thực không thể đồng ý. Nếu nói trước mượn số lượng cống nạp hàng năm, càng nên ngăn cản. Nhớ lại Khiết Đan thường nói lần này đến để kết lại minh ước, khác với trước đây, nên cẩn thận giữ chữ tín, để củng cố lời thề vạn đời.

Huống chi những năm gần đây thêm nhiều vàng lụa, cắt xén đã sâu, lợi từ núi rừng, hàng năm tính toán vẫn còn thiếu; sản vật tằm tang, sức dân cũng không dư. Muốn hai nước yên ổn, nên không tiếc của cải, nay đánh một bộ tộc nhỏ, đã đòi hỏi quá đáng, nếu có việc lớn hơn, làm sao đáp ứng? Thế xâm lấn không lúc nào ngừng, của cải quốc gia có hạn, yêu cầu của kẻ địch mạnh không biết chán, muốn không nguy hiểm, chắc chắn không được, đây là việc mượn trước vật phẩm hàng năm không thể đồng ý.

Nếu nói Nguyên Hạo có ý khác, thông mưu với giặc, nước đồng minh nên cùng ghét, chỉ có việc này khó xử lý nhất. Theo thì quyền ở tay kẻ địch, không theo thì quân mạnh ở biên giới, xét tình hình hiện nay, không thể không theo. Nhớ lại kẻ địch phương Bắc vốn tham gia hòa nghị, họ đã có hiềm khích^[11], thế khó giao hảo cả hai. Nếu nói Nguyên Hạo đã có ý tốt, không thể từ chối, thần sợ rằng tiếp nhận Nguyên Hạo mà xa lánh Gia Luật, thì kẻ địch sẽ dời quân đánh ta.

Thần ngu nghĩ rằng lời bàn về Nguyên Hạo chưa quyết, có thể hoãn lại để thuận theo yêu cầu của kẻ địch phương Bắc, còn lại không thể theo.

Thần trộm đọc sử nhà Đường, thấy người Hồi Cốt có công giúp nhà Đường thu phục hai kinh đô, mỗi năm chỉ được ban ba vạn tấm lụa. Nay người Khiết Đan mỗi năm lấy của ta năm mươi vạn, hại ta rất lớn. Thần xin triều đình bí mật ra lệnh cho các quan biên giới, nghiêm chỉnh chuẩn bị vũ bị, nếu kẻ địch đòi hỏi quá đáng, không nên dễ dàng chấp nhận, để tránh làm nhục quốc thể. Trên miếu đường, vốn có các quan mưu lược và can gián, chỉ lo lắng về những thiếu sót, mong triều đình xem xét.”

Lại tâu:

“Thần thấy Gia Luật Nguyên Hoành đã vào chầu xong, các quan trong ngoài chỉ nghe tin báo về việc chinh phạt phía tây, lại biết biên giới Hà Đông có tin báo khẩn cấp, đều lo sợ. Tuy việc phía bắc nói là chinh phạt bộ lạc Giáp Sơn, nhưng Giáp Sơn chỉ là một bộ lạc nhỏ, mà Khiết Đan cả nước đều xuất quân, việc này rất lớn, e rằng có mưu đồ khác.

Thần nghĩ, triều đình đối với việc lớn ở tây bắc, trước sau xử lý sai lầm, nên kẻ địch mới lợi dụng cơ hội, lấn át ta, nay sứ giả đến, chắc là vì việc này. Nguyên Hạo vốn là phiên thuộc nhiều đời, một ngày nổi loạn, nên tự mình lo liệu, mà lại hạ thấp uy thế của Trung Quốc, nhờ viện trợ của Khiết Đan, mượn sức người khác, quyền lực nằm trong tay kẻ khác, đó là sai lầm ban đầu.

Thần năm ngoái ở trong địch, chủ địch đích thân nói với thần khi Lương Thích đi, nói việc Hà Tây đã xong, sẽ sai người đến tạ. Lại đưa biểu của Nguyên Hạo cho thần xem, để thần biết ý Nguyên Hạo sợ phục. Lại nói với thần đợi sứ giả tiết Càn Nguyên đến, xin báo cáo kỹ. Khi thần về triều, đầu tiên nói việc này, chỉ vì Di Giản bệnh lui, Lương Thích đi sứ, nên giấu đi, nói không có lời ấy.

Đến khi sứ giả tiết Càn Nguyên là Tiêu Hiếu Trung đến, nhiều lần hỏi quan tiếp đãi là Trương Tích, Tích không nói gì về việc thương lượng với Nguyên Hạo. Triều đình khi Nguyên Hạo nổi loạn, sai sứ báo cho Khiết Đan, đến khi hòa ước sắp thành, lại hỏi mà không trả lời, chắc họ nghi triều đình có ý khác. Đó là sai lầm từ đầu đến cuối.

Thần từng tâu trình, suy nghĩ về bốn việc mà họ mưu tính: thứ nhất là mượn binh biên giới, thứ hai là mượn lương thực biên giới, thứ ba là mượn vật dụng trong vài năm, thứ tư là cắt đứt hòa ước với Nguyên Hạo. Xét tình hình địch từ xa, chỉ có vậy. Nếu nhất định phải mượn tài vật, từ chối cũng có lý do, chỉ có việc cắt đứt hòa ước với Nguyên Hạo là khó xử lý nhất.

Thần nghĩ rằng, dùng lời lẽ nhún nhường để từ chối phương Bắc, dùng lời lẽ khoan hòa để đối phó với phương Tây, tạm thời tránh được họa trong thời gian ngắn, đúng là kế sách có thể thi hành hiện nay. Tuy nhiên, thần lo rằng họa binh đao sẽ bắt đầu từ đây, không nên xử lý thêm sai lầm.

Nếu bây giờ theo phương Bắc mà cắt đứt với phương Tây, cũng sẽ có họa binh đao; nếu tiếp nhận phương Tây mà trái với phương Bắc, cũng sẽ có họa binh đao. Hai kẻ địch liên kết mưu đồ, tạo thế mâu thuẫn, người phương Bắc vừa đi, người phương Tây ắt sẽ đến, trong việc từ chối hay tiếp nhận, động tĩnh đều có trở ngại. Chọn họa nhẹ hơn, giữ vững chữ tín, khiến lỗi không thuộc về ta, đó là điều cốt yếu.

Nếu nhất định bỏ Nguyên Hạo để làm kẻ địch bên ngoài, kiên quyết cắt đứt hòa ước, khiến người phương Bắc không thể lật lọng mà đòi công, đây là kế sách an toàn lâu dài nhất, nhưng e rằng người mưu tính không thể kiên trì đến cùng.

Hơn nữa, những gì Nguyên Hạo dùng để chống lại Trung Quốc là tiếm xưng tôn hiệu, đổi niên hiệu, không xưng thần, không dâng biểu, đó là thế lực ngang ngược của hắn. Nay hắn đã từ bỏ tất cả để quy thuận ta, ba năm mưu tính, mà một sớm cắt đứt, khi hắn đã đi, sứ giả phương Bắc đến, lại sẽ chiêu dụ hắn, tính ngang ngược của hắn, há không ôm lòng phẫn uất? Đây là họa binh đao.

Lý do Khiết Đan được Trung Quốc coi trọng là vì họ muốn thành tựu việc hòa hảo, nắm quyền quyết định. Nay phương Tây ngang ngược không theo, triều đình do dự không trả lời, đến khi bảo ta cắt đứt, lại vội vàng thành sự^[12], khí ngạo mạn của họ, há không ôm lòng phẫn nộ? Đây cũng là họa binh đao. Tuy nhiên, họ muốn phát binh, mà bảo ta cắt đứt hòa ước, đều là mưu đồ xảo trá của người phương Bắc mà thôi.

Thần trộm nghĩ rằng người phương Bắc nhân cơ hội săn bắn, lấy cớ dấy binh, muốn mưu cầu công trạng, để tỏ lòng tốt với ta. Nếu đáp lại rằng:

‘Dân trong thiên hạ đều là một, quân đội triều đình ta còn không nỡ để họ chiến đấu, gánh chịu họa tử thương, huống chi quân đội nước láng giềng, xông pha nơi mũi giáo mà không lo họ bị thương, không phải là điều ta mong muốn. Thà mất một tiểu phiên, chứ không thể làm phiền nước anh em. Sứ giả Tiêu ngày trước đã từng bày tỏ lòng thành này, và chưa từng xin viện binh, không cần phải động binh lớn. Nếu Nguyên Hạo tự gây mâu thuẫn, chống lại triều đình phương Bắc, thì việc xuất binh lần này không còn liên quan đến bàn bạc trước đây nữa.

Hơn nữa, sứ giả Nguyên Hạo mỗi lần đến đều nói rằng đó là ý của triều đình phương Bắc, trước đây vì danh phận chưa thuận, nên khó mà theo được. Gần đây họ đã xưng niên hiệu chính thống của triều đình ta, bỏ hiệu xưng tiếm ngụy của người Khương và xưng thần. Chỉ vì việc này cần thời gian lâu dài, nên phải qua lại thương lượng. Nay nếu sự thể vẫn như trước, tất nhiên phải cự tuyệt, nhưng đã hứa rằng mọi việc sẽ cung thuận, thì phải chấp nhận họ quy phục, nếu họ đến mà cự tuyệt, thì dường như mất chữ tín.

Hơn nữa, Trung Quốc lấy chữ tín làm gốc, nên mới có thể hòa hợp với bốn bể, nếu mất chữ tín với người^[13], thì ai còn tin vào minh ước nữa? Nếu triều đình phương Bắc giận họ phản bội mà đánh, triều đình phương Nam nhân họ quy phục mà tha, cùng tạo nên đức tốt, cũng là nghĩa lý của kinh Xuân Thu vậy.’

Kẻ địch tuy mạnh mẽ, nhưng nghe lời này ắt sẽ tỉnh ngộ. Chỉ cần dùng hậu lễ và sứ giả nhẹ nhàng để đối đãi, khiến họ có lòng mưu cầu công trạng, thì ắt sẽ trì hoãn việc mưu hại ta.

Thần lại nghe năm trước sau khi người phương Bắc giải giáp, U Châu cũng bị cướp bóc tài vật, bắt ép phụ nữ, đào mồ cuốc mả, người Yên khổ sở vì điều đó. Nay Hà Đông gần biên giới e rằng sẽ có xung đột, cần phải chuẩn bị phòng bị, để đề phòng bất trắc. Thần thường thấy triều đình phương Bắc khí thế lấn át Trung Quốc, nhặt nhạnh sự việc để gây hấn, rốt cuộc sẽ dẫn đến việc cung nỏ bắn nhau, gươm giáo đâm chém, không thể không sớm đề phòng, xin bệ hạ suy nghĩ kỹ.”

[30] Triều đình cho rằng lời tâu của Tĩnh là phải, bèn cho Tĩnh trở về tạ ơn.

Thư phúc đáp đại lược nói: “Nếu cho rằng Nguyên Hạo đối với Bắc triều đã đánh mất thể cách phụng sự nước lớn, thì tự nên hỏi tội; hoặc nói rằng Nguyên Hạo đối với bản triều đã trì hoãn việc tỏ lòng thuận phục, thì không cần phải xuất quân. Huống chi Diên Châu trước đây đã tâu rằng Nguyên Hạo đã sai Dương Thủ Tố mang lời thề vào biên giới, nếu không theo ước định ban đầu, vẫn có thể ngăn trở việc trở về; nếu hoàn toàn tuân theo, thì cũng khó mà từ chối.”

[31] Xu mật viện tâu rằng ở Bảo Châu có binh biến, chiếu sai quan nhập nội cung phụng là Lưu Bảo Tín chạy đến xem xét. Gián quan Tôn Phủ hết sức nói rằng trước đây có người báo tin biến loạn, nhưng Xu mật sứ Đỗ Diễn không kịp thời phát giác, nên phải chịu tội. Phủ vốn được Diễn tiến cử sử dụng, nhưng không a dua như vậy.

[32] Ngày Canh Tý, sai Tri chế cáo Điền Huống đến dưới thành Bảo Châu^[14] để xem xét và xử trí quân phản loạn, đồng thời được tùy nghi hành sự.

[33] Ngày Tân Sửu, Tri Thanh Châu Trần Chấp Trung tâu: “Vâng chiếu tạm ngừng việc tu sửa thành châu, Khiết Đan tuy đã sai sứ đến kết minh lần nữa, nhưng chưa đảm bảo được tình hình thực hư, e rằng chưa thể vội vàng bỏ phòng thủ. Huống chi mùa thu đã thu hoạch xong, lòng dân vui vẻ hợp sức, thành cũ đã khởi công đào bới, cao thấp đã thấy rõ, nếu bỏ dở giữa chừng, ngày sau không tránh khỏi làm dân khốn khổ thêm, xin được nhân cơ hội này hoàn thành việc tu sửa.” Tâu được chấp thuận. Trước đó, có người nói rằng Chấp Trung bắt dân đóng tiền để tu sửa thành châu, dân rất khổ cực. Vì thế có chiếu ngừng việc này.

(《Ký văn》 chép: Hiệu lí Tập hiền là Lý Chiêu Cấu nói về khuyết điểm của Chấp Trung, chiếu đưa tờ sớ của Chiêu Cấu cho Chấp Trung xem, Chấp Trung xấu hổ tức giận, dâng sớ xin được đến một châu nhỏ ở Giang Hoài, nhưng không được chấp thuận. Xét Chiêu Cấu tháng 7 năm thứ 3 bị cách chức ở Thiểm Châu, vào làm Phán lí khiếm bằng do. Tháng 8 năm nay làm Độ chi phán quan, không rõ khi tâu về Chấp Trung giữ chức vụ gì, cần phải khảo cứu thêm.)

[34] Ban tiền đặc chi cho những người đầu hàng và binh sĩ ở Bảo Châu.

[35] Ngày Nhâm Dần, ban sắc bảng chiêu an quân phản loạn ở Bảo Châu.

[36] Chiếu cho Vương Đức Cơ, Tri châu Hùng, báo tin về phía bắc giới, rằng ở Bảo Châu có loạn binh, bản lộ đang dẫn quân đi bắt giết, sợ dân cư vùng biên giới hoang mang nghi ngờ.

[37] Ngày Quý Mão, Hữu chánh ngôn, Tri chế cáo Điền Huống được làm Long đồ các Trực học sĩ, Tri quân Thành Đức, sung chức An phủ sứ lộ Chân Định phủ, Định Châu. Huống tâu rằng dân cư vùng biên giới Bảo Châu nhiều người đồn đại rằng quân giặc làm loạn, sẽ dẫn quân Khiết Đan vào cõi, theo thần suy đoán, ắt có kẻ gian muốn gây rối dân biên giới, xin hạ lệnh cho An phủ sứ vùng biên giới bí mật bắt giữ, xử lý ngoài pháp luật. Được chấp thuận.

[38] Hữu chánh ngôn, Tri chế cáo Âu Dương Tu được làm Long đồ các Trực học sĩ, Đô chuyển vận Án sát sứ Hà Bắc. Vua dặn Tu rằng: “Đừng tính kế lâu dài, có việc cứ tâu lên.” Tu đáp rằng chức Gián quan mới được nghe tin đồn, nay ở ngoài làm việc sứ có chỉ^[15], vượt chức là tội. Vua nói: “Việc nên tâu thì không thể lấy cớ trong ngoài.” Gián quan Thái Tương, Tôn Phủ tấu xin giữ Tu lại, không được chấp thuận. (Việc này căn cứ theo phụ truyền của Tu và chính truyền của Yến Thù.)

[39] Hữu chánh ngôn, Tập hiền Hiệu lý, Đồng tu Khởi cư chú Dư Tĩnh được làm Tri chế cáo, vẫn giữ chức Tri Gián viện.

[40] Hữu chánh ngôn, trực Tập hiền viện, Tri Tấn châu Doãn Chu được bổ làm Khởi cư xá nhân, trực Long đồ các, Tri Lộ châu. Theo chế độ cũ, gián quan và ngự sử khi được bổ nhiệm ra ngoài không phải chờ khuyết, nhưng Doãn Chu từ Khánh chuyển đến Tấn, gặp lúc quan trước chưa mãn nhiệm, có chỉ lệnh cho Chu chờ khuyết.

Chu nghi ngờ Trịnh Tiển gièm pha mình, bèn tấu xin cùng Tiển xuống ngục Ngự sử để biện minh việc thành Thủy Lạc. Đồng thời nói rằng Tiển kết giao với Tẩu mã thừa thụ Mạch Tri Vi. Do đó, Chu được thăng chức và đổi mệnh, nhưng điều xin của ông cuối cùng không được chấp thuận.

(Việc Trịnh Tiển kết giao với trung quan, bản truyện không ghi chép, điều này căn cứ theo tấu trạng của Doãn Chu. Lại theo 《Bích Vân Hà》 chép^[16]: Tiển kết giao với trung quan Hoàng Nguyên Cát để được tiến cử, một hôm, Nguyên Cát bị giáng chức, đồng liêu đùa rằng: “Thiên hưu bỏ cha rồi.” Tiển cười nói: “Ngươi biết ta còn một cha nữa.” E rằng Tiển cũng không đến mức như vậy. 《Bích Vân Hà》 mượn danh Mai Nghiêu Thần, nhưng không phải. Việc của Nguyên Cát cần xem xét thêm.)

[41] Bí thư thừa, Quán các hiệu khám, Tri gián viện Thái Tương được bổ nhiệm làm Trực sử quán, Đồng tu khởi cư chú.

Hôm đó, Thái Tương tâu: “Quân sĩ Bảo Châu đóng cửa thành làm loạn, giết hơn mười người yếu đuối trong đảng, chỉ định họ là kẻ cầm đầu, để đòi triều đình chiêu an. Thần cùng Thần Tu, Thần Phủ đã có luận bàn, muốn lệnh cho Tri định châu Vương Quả dẫn quân theo bảng hiệu vào thành, giết hết bọn chúng. Nhưng không nghe thấy triều đình thi hành.

Thần nghĩ rằng quân đội trong ngoài thiên hạ có hơn một trăm vạn người, nếu không có mệnh lệnh quyết đoán giết chóc, ắt sẽ mở ra nguồn gốc của sự kiêu ngạo và phản loạn. Nay quân châu giết quan lại, đóng cửa thành, rồi lại chiêu an, khiến việc này lan truyền khắp nơi, làm rõ rằng triều đình có ân huệ sợ dân không dám giết^[17], quan lại có thế lực có thể nắm giữ mọi việc, thì còn sợ gì mà không làm! Nếu có người bàn rằng hiện nay kẻ địch phương Bắc gây sự, không thể ở nơi biên giới xa xôi mà làm rầm rộ việc này, để kẻ địch dò xét, đó là không biết quyền chế ngự quân đội, mà mù mờ về mưu lược uy hiếp kẻ địch^[18].

Việc Trung Quốc bị kẻ địch phương Bắc coi thường, vốn là do uy lệnh triều đình không được thi hành, nay dùng quân mạnh vào thành giết ba nghìn tên phản loạn, để dứt mầm họa loạn trong thiên hạ, mà kẻ địch ở ngay trước mắt, ắt sẽ kinh sợ, sao lại lo chúng dò xét! Huống chi thời cơ không thể bỏ lỡ, mong bệ hạ đặc biệt quyết đoán mà thi hành.”

[42] Ngày Giáp Thìn, Tư chính điện đại học sĩ, Lại bộ thị lang Thạch Trung Lập được phong làm Thái tử thiếu phó rồi về hưu.

[43] Tuyên phủ sứ Hà Bắc Phú Bật tâu xin cho Điện trung thừa Lưu Mục quản lý văn thư cơ mật đi theo, được chấp thuận. Lưu Mục là người Tây An.

[44] Ban thưởng tiền đặc biệt cho các tướng hiệu quân đội dưới thành Bảo Châu.

[45] Ngày Ất Tỵ, Long thần vệ tứ sương đô chỉ huy sứ, Vệ châu phòng ngự sứ Quách Thừa Hữu được bổ nhiệm làm Tuyên châu quan sát sứ, bãi chức quân sự. Xu mật sứ Đỗ Diễn ghét Thừa Hữu kiêu ngạo buông thả, tâu xin bãi chức.

[46] Thứ sử Tần Châu, quyền kiêm chức Bộ thự Tịnh Đại là Địch Thanh được bổ nhiệm làm Đoàn luyện sứ Huệ Châu, Đô chỉ huy sứ Phụng Nhật Thiên Vũ tứ sương, Bộ thự Kinh Nguyên.

(Địch Thanh nhậm chức quyền kiêm Kinh Nguyên và Tịnh Đại, sự việc này xảy ra sau ngày 13 tháng 6, triều đình không muốn để Địch Thanh cản trở Lưu Hỗ. Tuy nhiên, sách 《Thực lục》 không ghi chép chi tiết^[19]. Sau khi thành Thủy Lạc được xây dựng, Lưu Hỗ lại bị cách chức, Kinh Nguyên đã bổ nhiệm tướng lĩnh khác, nên Địch Thanh có thể trở về. Việc đặc biệt ghi chép sự kiện này cũng đủ thấy ý tứ tinh tế của triều đình trong việc sử dụng nhân tài.)

[47] Tuyên phủ sứ Thiểm Tây, Hà Đông là Phạm Trọng Yêm xin cho Tham mưu Kinh Nguyên lộ là Quách Cố đi theo để dạy binh pháp, triều đình đồng ý.

(Theo bài minh văn trên mộ Đỗ Diễn do Âu Dương Tu soạn, có ghi rằng khi Phạm Trọng Yêm làm Tuyên phủ sứ Hà Đông, Thiểm Tây, muốn mang quân đi theo, Đỗ Diễn phản đối. Nay xem việc Phạm Trọng Yêm mời Quách Cố đi theo dạy binh pháp, thì rõ ràng Phạm Trọng Yêm đã mang quân đi theo, điều này chứng tỏ Đỗ Diễn không thực sự phản đối.

Xét theo 《Tấu nghị》 của Phú Bật và 《Gia truyền》 của Hàn Kỳ, thì việc Đỗ Diễn phản đối là do Phạm Trọng Yêm muốn tăng thêm quân số, chứ không phải vì Tuyên phủ sứ không được mang quân đi theo. Có lẽ Âu Dương Tu đã nhầm lẫn.)

[48] Ngày Bính Ngọ, Tiết độ sứ Vũ Thắng, Đồng bình chương sự, Đông Bình quận vương Đức Văn được bổ nhiệm làm Tiết độ sứ Trung Vũ, kiêm Thị trung; Tiết độ sứ Ninh Giang, Nhữ Nam quận vương Doãn Nhượng được bổ nhiệm làm Đồng bình chương sự. Sau khi Đức Văn và mười người khác được phong tước, triều đình thấy tông thất lâu không được thăng chức, bèn tiến hành thăng cấp một bậc, tổng cộng có 321 người được thăng chức.

[49] Ngày Mậu Thân, Thiểm Tây đô chuyển vận án sát sứ, Thiên Chương các đãi chế Trình Kham tâu: “Trước đây, triều đình sai Tam ty Diêm thiết phó sứ Ngư Chu Tuân, Cung uyển sứ Chu Duy Đức cùng thần đi khảo sát việc tu sửa thành Thủy Lạc. Khi bọn thần rời khỏi Vĩnh Hưng quân, Kinh Nguyên bộ thự Địch Thanh đã dẫn quân mã đến Đức Thuận quân, lại sai Các môn chi hậu Thôi Tuyên, Chỉ huy sứ Tạ Năng dẫn quân đến thành Thủy Lạc bắt giữ Lưu Hỗ, Đổng Sĩ Liêm, định vu cáo họ vi phạm quân lệnh để chém đầu, may nhờ Hỗ không dám chống cự nên chỉ bị giải đến ty Lý viện.

Ban đầu, lệnh cho Giám tửu Chu Tụng của bản quân đi điều tra, sau lại sai Bình Lương tri huyện Lý Nguyên Quy thay Tụng, mặt khác truyền đạt ý đồ, không ngờ triều đình lại sai Chu Tuân, Duy Đức đến, Hỗ được ra khỏi ngục. Sau đó, thần tuy nhận chỉ mang Lưu Hỗ, Đổng Sĩ Liêm trở lại xây dựng^[20], nhưng thần lo ngại bộ lạc Thổ phồn nghi ngờ biến động và sợ Địch Thanh, Doãn Chu phá hoại thành này, nên không thể hoàn thành công việc. Thần nhiều lần nghe triều đình tiếp tục sai Nội điện sùng ban Trần Duy Tín, lệnh thần cùng Địch Thanh hỗ trợ xây dựng, nay may mắn Hỗ đã hoàn thành thành Thủy Lạc, bộ lạc Thổ phồn cũng yên ổn. Ban đầu, Bản lộ Binh mã kiềm hạt Cao Kế Nguyên, Trứ tác lang Thạch Hạch, Đại Lý tự thừa Lý Trọng Xương đều thực sự ủng hộ Địch Thanh^[21], cho rằng thành Thủy Lạc không thuận lợi.

Nay cùng làm việc, họ như một phe, tự nghi ngờ lẫn nhau, lại nghe nói sau khi thành xây xong, vẫn muốn tiếp tục sai lầm trước đây. Thạch Hạch tuy đã rời đi, nhưng Kế Nguyên, Trọng Xương vẫn âm thầm hiến kế, cố tình gây chia rẽ. Nay bổ nhiệm Vương Tố làm Tri Vị châu, chưa chắc không gây rối loạn. Dù thành Thủy Lạc không đáng tiếc, nhưng nếu kích động bộ lạc Thổ phồn bỏ đất Hán, không chỉ là báo thù cho dị tộc, mà còn muốn đổ lỗi cho thần, thần tuy lo lắng nhưng cũng biết phân biệt, dù xây trăm thành Thủy Lạc cũng không phải là nơi thần tranh công, xin đợi Vương Tố qua kinh sư, đặc biệt tuyên dụ việc này, để khi đến biên giới không bị kẻ tiểu nhân mê hoặc. Còn Cao Kế Nguyên, Lý Trọng Xương, xin sớm điều đi nơi khác, nếu không, cản trở việc biên cương, ắt sẽ gây hậu họa.”

[50] Hoạn quan Diêm Sĩ Lương, giữ chức Cung bị khố phó sứ, làm Đô giám ở Thái châu, thường ỷ thế kiêu ngạo, các quan quý trước đây đều khoan dung. Đến khi Tư huân viên ngoại lang Trần Thuật Cổ làm Tri châu Thái châu, lại không đối đãi trọng vọng, Sĩ Lương oán hận.

Nhân mùa đông năm ngoái có mưa đóng băng trên cây, Thuật Cổ nói: “Đó là hiện tượng mộc giá, cũng gọi là mộc giới. Mộc có giá, quan lớn sợ. Mộc giới là điềm binh đao, chiếm ứng ở quốc gia.” Sĩ Lương bắt lấy lời ấy tâu lên Vua. Thuật Cổ bèn tố cáo việc riêng của Sĩ Lương, đã hặc tội đày ra Hứa châu^[22], nhưng Sĩ Lương không chịu, bèn sai Giám sát ngự sử Lưu Thục đi xét lại. Ngày Kỷ Dậu, Sĩ Lương bị tội nhận hối lộ, cách hai chức. Thuật Cổ cũng bị tội nói không đúng sự thật, phạt bảy cân đồng, bãi chức.

Thuật Cổ là con của Nghiêu Tá.

[51] Tư huân lang trung Trương Khả Cửu bị giáng làm Bảo Tín tiết độ phó sứ. Vì trước đây làm Hoài Nam chuyển vận sứ, buôn bán hơn một vạn cân muối lậu trong bộ. Giám sát ngự sử Bao Chửng xin không căn cứ vào số lượng bắt được để định tội, mà đặc biệt xử nặng, đày ra xa để răn đe quan tham, nên có lệnh này.

[52] Ngày Tân Hợi, tặng Thái tử Thái bảo, thụy Trung Hiến Hàn Ấc mất.

[53] Ngày Nhâm Tý, Hữu chánh ngôn, Bí các hiệu lý Tôn Phủ làm Khiết Đan quốc mẫu sinh thần sứ, Như kinh sứ Hạ Phòng làm phó; Thái thường thiếu khanh, Trực sử quán Lưu Quỳ làm Khiết Đan sinh thần sứ, Sùng nghi sứ Dương Tông Nhượng làm phó; Diêm thiết phán quan, Từ bộ viên ngoại lang, Bí các hiệu lý Trương Côi làm Khiết Đan quốc mẫu chánh đán sứ, Nội viên phó sứ Tiêu Tòng Ước làm phó; Khai Phong phủ suy quan, Giám sát ngự sử Lưu Thục làm Khiết Đan chánh đán sứ, Đông đầu cung phụng quan, Cáp môn chi hậu Lý Sĩ Huân làm phó.

[54] Cho con của Bùi Đại Nhã, nguyên là Đắc Thắng trại chủ Đức Thuận quân, Hữu ban điện trực, Cáp môn chi hậu, là Đắc Tượng làm Tam ban phụng chức, Đắc Nhất làm Tá chức, vì Đại Nhã tử trận khi đánh giặc phương Tây.

[55] Ngày Giáp Dần, ban chiếu rằng phụ nữ trong tông thất từ hàng đại công trở lên không được phép cải giá, còn những người khác nếu chồng chết mà không có con, sau khi mãn tang được phép trở về nhà.

[56] Triều đình bàn rằng các đạo quân tập trung dưới thành Bảo Châu chưa có người thống lĩnh, bèn hạ chiếu cho Tuyên phủ sứ Phú Bật khẩn trương lên đường, đến đó để chỉ huy. Lại ban sắc bảng chiêu an, đồng thời lệnh cho Điền Huống và những người khác tạm rút quân, chọn người mang sắc vào thành. Nếu họ mở cửa, thì đều được đối xử khoan hồng. Nếu vẫn kháng mệnh, thì sẽ tấn công mạnh hơn^[23], những người thân thích cùng ở trong doanh trại, dù già hay trẻ đều bị giết hết.

Trước đó, Tri châu Định Châu là Vương Quả đem quân đến Bảo Châu, công thành rất gấp. Vừa gặp lúc có chiếu chiêu an, nhưng giặc không chịu đầu hàng, đứng trên thành gọi xuống rằng: “Nếu có Lý bộ quân đến, chúng tôi sẽ đầu hàng.” Lý bộ quân tức là Lý Chiêu Lượng. Triều đình bèn sai Chiêu Lượng đi. Hôm đó, Chiêu Lượng đến, cùng với Điền Huống khuyên dụ giặc, nhưng giặc vẫn chưa tin.

Hữu thị cấm là Quách Quỳ liền vượt hào đến dưới thành, nói với giặc rằng: “Ta là quan trong triều, các ngươi thả dây xuống, ta sẽ lên nói chuyện với các ngươi.” Giặc bèn thả dây, Quỳ liền trèo lên thành, nói với giặc rằng: “Ta là quan trong triều, há lại không biết tự trọng? Nếu không thật lòng, sao lại dám đến đây? Triều đình biết các ngươi không phải muốn làm loạn, chỉ vì quan lại đối xử bất công, khiến các ngươi phải đến nông nỗi này. Nay triều đình tha tội cho các ngươi, lại ban thưởng quan tước, sai hai vị đại thần mang chiếu thư đến khuyên dụ, các ngươi còn nghi ngờ, há lại có chiếu thư mà không tin, hai vị đại thần mà lại nói dối sao?”

Lời lẽ hùng hồn, giặc đều nhìn nhau, sắc mặt biến đổi. Giặc nói: “Nếu quả như vậy, hãy cho thêm một hai người lên thành.” Liền lại thả dây xuống, gọi mấy người quen biết lên thành, giặc bèn tin. Tranh nhau ném vũ khí xuống thành, đầu hàng hơn hai nghìn người, rồi mở cửa đón quân triều đình vào. Những kẻ chủ mưu làm phản có 429 người, Huống biết rõ tên tuổi, bèn sai Dương Hoài Mẫn đem quân vào thành, chôn sống hết.

(Bản truyện của Quỳ chép rằng Phạm Quý, Sử Khắc Thuận, Thị Kì Trăn chiếm giữ Bảo Châu làm phản. Xét lúc này chỉ có Vi Quý, không có Phạm Quý. Lại chép rằng Trăn, Quý tự vẫn, nhưng xét Trăn cũng chưa từng chết, không rõ bản truyện căn cứ vào đâu, cần phải xét lại. Nay chỉ dùng sự việc chép trong 《Ký văn》. 《Lý Chiêu Lượng truyện》 chép: Chiêu Lượng cùng mấy chục người gõ cửa thành, cởi áo cho thành trên xem, không mang giáp che chắn, giảng giải họa phúc, giặc bèn đầu hàng. Đó là lời tô vẽ, nay theo 《Ký văn》. Xét 《Hội yếu》 cũng chép sai Quách Quỳ vào thành dụ giặc, Chiêu Lượng không nên chiếm hết công lao này.)

Hơn hai nghìn quân hàng bị chia ra các châu. Tuyên phủ sứ Phú Bật sợ lại xảy ra biến loạn, bèn gặp Đô chuyển vận sứ Âu Dương Tu ở Nội Hoàng, nửa đêm bàn kín, muốn các châu cùng ngày giết hết. Tu nói: “Họa không gì lớn hơn giết kẻ đã hàng, huống chi là kẻ bị ép theo! Đã không phải mệnh triều đình, nếu có châu nào không nghe theo, thì biến loạn sẽ không nhỏ.” Bật tỉnh ngộ, bèn thôi. (Sử nhà Chu chép lầm Phú Bật là Hạ Tủng, nay theo truyện Âu Dương Tu do Tô Triệt viết.)

[57] Công bộ lang trung, Trực Chiêu văn quán, Tri châu Thương Châu Lưu Hoán được làm Thứ sử Cát Châu, Tri châu Bảo Châu. Hoán đến hơn một tháng, quân sĩ Vân Dực lại mưu phản, dân chúng hoảng sợ, Hoán một mình cưỡi ngựa đến, bắt trói kẻ cầm đầu giết đi, cả quân yên ổn. (Việc này theo bản truyện của Hoán, xét quân Vân Dực phản loạn, đã bị giết rồi, Hoán đến lại phản nữa, không rõ có đúng không. Hoán không quá một năm, cũng được điều sang Đăng Châu. Cần xét lại.) Hoán làm Tri châu Bảo Châu vào ngày Quý Sửu tháng này.

[58] Ngày Ất Mão, Vua bảo các quan phụ chính rằng: “Nghe nói các lộ Chuyển vận, Án sát, Đề điểm hình ngục ty bới móc lỗi nhỏ của quan lại dưới quyền, cốt làm khắt khe, khiến kẻ dưới không biết làm thế nào, nên hạ chiếu răn bảo họ.”

Trước đó, Giám sát ngự sử Lưu Thục tâu rằng, Chuyển vận sứ bới móc châu huyện, khắt khe với quan lại, khiến người ta không thể phát huy tài năng, nên nới lỏng một chút, nhưng họ vẫn không đổi, nên phải trị tội.

(Việc này theo truyện của Thục, xét Thục tháng 6 năm thứ 3 làm quan Giám sát, tháng 10 năm thứ 4 thăng lên Điện viện, truyện chép lời này sau khi làm Điện viện, e là không đúng. Nhân chiếu thư răn bảo Chuyển vận sứ, nên chép kèm ở đây.)

Bao Chứng nói: “Các đạo chuyển vận sứ từ khi kiêm chức án sát và đặt phán quan đến nay, cùng với các chức đề điểm hình ngục, xem xét các quan lại dưới quyền, thường gây phiền toái. Thêm vào đó, việc tấu án của Thẩm hình viện và Đại Lý tự tăng gấp bội so với năm trước, huống chi không có tội danh lớn, chỉ là bới móc những lỗi nhỏ, không phân biệt hư thực, đều tấu lên. Đây là vì họ chỉ muốn có tiếng tăm để được thăng tiến nhanh chóng, khiến các quan lại trong thiên hạ đều lo sợ.

Những người liêm chính tự giữ mình thì bị cho là bất tài, còn những kẻ tàn bạo phạm pháp thì lại được coi là có năng lực. Mọi người đua nhau làm theo, chỉ sợ không kịp, dân chúng gánh chịu họa này mà không biết kêu ai. Đây không phải là ý định ban đầu của bệ hạ khi giao phó chức vụ. Những việc bị xem xét, có khi là do trí lự không đủ, hoặc do tình người không tránh khỏi, nếu không phải là tội nặng, cũng nên thương xót. Dù muốn giữ mình sửa lỗi, nhưng không có đường nào để làm, há chẳng đáng thương sao?”

Lại tâu rằng: “Thuế trà, muối, rượu trong thiên hạ, các quan trưởng ở các nơi đều cố ý chiều theo ý của chuyển vận sứ^[24], để cầu vượt mức thuế khóa^[25], dân chúng thì bị bắt mua theo lệ, thương nhân thì bị đánh thuế gấp bội, gây oán hận cho nước, không gì tệ hơn thế.

Vả lại, triều đình đặt ra chức án sát, đề hình là muốn trừ bỏ những quan lại tham tàn, vỗ về phong tục mệt mỏi, nay lại chỉ chăm chú vào việc hà khắc, khiến dân chúng không thể sống yên, tôi e rằng điều đó chưa hẳn là phúc cho quốc gia. Nay may mắn gặp lễ tế giao lớn, ban ân huệ rộng rãi, xin trong sách xá đặc biệt quy định rằng, những quan lại trước đây bị xét xử^[26], nếu không phải là cố ý phạm tội, đều cho phép tự cải tạo, nếu không hối cải thì nhất định sẽ trị tội. Như vậy, những người biết hối lỗi sẽ tránh được gánh nặng suốt đời.

Còn thuế trà, muối ở các nơi, cũng xin ngoài mức thuế cũ, không được tự ý tăng thuế, gây phiền nhiễu cho dân. Tất cả các loại thuế má từ trước đến nay, xin tạm thời bãi bỏ, để yên lòng dân chúng trong thiên hạ. Kính mong bệ hạ xem xét.”

[59] Triều đình vừa ban sắc lệnh ràng buộc các quan án sát sứ ở các lộ, ghi đầy đủ lời tâu của các quan đài, Âu Dương Tu tâu rằng: “Các quan đài cho rằng những người mà các án sát sứ tâu lên phần nhiều không đúng sự thật, hoặc do trong việc đón tiếp, văn thư qua lại có thiếu sót, mang lòng tư thù, vu cáo người vô tội, triều đình không suy xét kỹ, nhẹ dạ tin theo lời họ.

Thần từ khi nghe tin ban sắc lệnh này, ngày đêm lo lắng than thở^[27], nghĩ rằng đất nước đang trong thời kỳ nhiều việc khó giải quyết, chính là lúc cần người tận lực, khen thưởng còn sợ họ không hết lòng, nghi ngờ thì ai chịu tận tâm!

Trước đây khi tuyển chọn các án sát sứ ở các lộ, hai phủ họp bàn nhiều ngày, phá bỏ thông lệ, bất chấp thứ tự dùng người, trong ngoài đều đồng lòng, đều là những người xuất sắc nhất thời. Những người được chọn, ai cũng có tài năng, lâu nay không ai biết đến, thường lo không có cơ hội thi thố. Một khi được đề bạt, ai cũng muốn ra sức, tranh nhau phát huy sở trường, không chỉ muốn báo đáp triều đình, mà còn mong được tiến cử, sao có thể ngay lập tức lừa dối, theo tư tình, thần nghĩ lòng họ chắc chưa đến mức đó. Nếu quả như lời các quan đài nói, thì hai phủ họp bàn nhiều ngày, lại chọn được người không công bằng. Hoặc nếu không đến mức đó, sao cần thêm ràng buộc? Thần nghĩ cách dùng người, từ xưa đã khó, dám chủ trương còn bị ngăn trở, huống chi sinh lòng nghi ngờ, khiến họ nản lòng, dùng người như vậy, sao có thể thành công!

Huống chi chức vụ án sát, người ta khó làm được, hoặc là người do đại thần tiến cử, hoặc là con cháu quyền thế, các án sát sứ dưới thì bị oán giận, trên thì đụng chạm quyền thế, mà không dám tránh, chỉ trông cậy vào triều đình chủ trương mà thôi. Nay lời tâu của các án sát sứ chưa được thi hành, lời phá hoại của kẻ khác lại được tin ngay, đều do triều đình chưa biết quan lại là mối họa lớn cho châu huyện, mà án sát có thể làm lợi cho dân, ý giao phó không kiên định, nên lời gièm pha đã thấu vào. Điều đáng tiếc là từ khi sai phái các án sát sứ, tuy chưa có hiệu quả lớn, nhưng những kẻ già yếu hôn ám, nghe tin đã sợ hãi, gần đây xin về hưu ngày càng nhiều, châu huyện vừa muốn trong sạch, mà triều đình tự làm hỏng việc.

Thần mong bệ hạ từ bi, cho hai phủ triệu những quan đài đã tâu lên đến Trung thư, hỏi xem án sát sứ nào vì tư thù mà vu cáo, nếu có bằng chứng, xin giao xuống cơ quan xét rõ, nếu thực sự không có ai, thì đó là lời vu khống. Sắc lệnh vừa ban, xin thu hồi, để bốn phương không thấy triều đình tự làm suy yếu quyền án sát, khiến những kẻ tham ô già nua được thỏa lòng.”

[60] Ngày Mậu Ngọ, ban chiếu rằng từ nay trở đi, khi bổ nhiệm các quan chức Đài gián, không được dùng người do các phụ thần đương nhiệm tiến cử. Chiếu này có lẽ liên quan đến việc Đinh Độ chỉ Tôn Phủ là môn nhân của Đỗ Diễn, nhưng Diễn mới nhậm chức tướng vào ngày 26 tháng 9, nên chiếu này chắc chắn không phải vì Diễn mà ban.

[61] Phú Bật tâu: “Gần đây thấy thư thề và biểu tấu của Nguyên Hạo, lời lẽ cung kính thuận theo, hoàn toàn tuân theo những điều triều đình đã ước định. Chỉ còn việc ở chợ biên giới cần bàn bạc thêm, đợi khi Dương Thủ Tố đến kinh đô, xin hãy thương lượng một cách ôn hòa, thể hiện ý muốn hòa bình, khiến họ tin tưởng sâu sắc.

Không nên vì họ tỏ ra cung kính mà lại đặt ra những yêu sách ngoài thỏa thuận ban đầu, nên dung nạp nhiều phương diện, khiến họ không có ý đề phòng ta, như vậy họ sẽ dốc sức đối phó với Khiết Đan. Nếu hai kẻ thù tự đánh nhau, cả hai đều bị tổn thất, đó là phúc của triều đình, là trời giúp vậy. Nếu quyết định cắt đứt hòa ước, hoặc kéo dài không thành, thì Nguyên Hạo chắc chắn sẽ lại liên minh với Khiết Đan, gây họa như cũ, đó là lẽ tất nhiên.

Thần đoán Khiết Đan chắc chắn chưa muốn cắt đứt quan hệ với triều đình, Dư Tĩnh đi lần này, chắc chắn không có gì đáng lo. Trong tương lai nếu cử sứ giả sang tạ ơn, vật phẩm mang theo không nên quá nhiều, nhiều cũng vô ích, xin hãy xem xét kỹ lưỡng.”

[62] Phạm Trọng Yêm tâu: “Thần trộm xem sử sách, thấy các đế vương đời trước kết hòa thông hiếu với rợ Địch, lễ ý rất trọng, không phải vì chí không cao mà sức không đủ, chỉ vì sợ việc biên cương không dứt, hao tổn sinh dân, dùng binh lâu ngày ắt sinh biến loạn khác, thành mối lo cho xã tắc. Như Hán Cao Đế, Đường Thái Tông từng trải trăm trận, đại thắng thiên hạ, nhưng không dám lạm dụng vũ lực mà khuất phục rợ Địch, chính vì lẽ đó. Đến khi quốc lực cường thịnh, tướng súy có người tài, thì thẳng đường phá giặc, rửa nhục cho thiên hạ.

Nay quân địch phương Bắc và rợ Tây cùng mưu hợp sức, kẹp khốn Trung Nguyên, quân Tây đánh nhiều năm chưa dẹp yên, gần đây mới sai sứ đi lại để bàn việc thông hiếu. Còn đất Tắc Môn ở Diên Châu và Phong Châu thuộc Hà Đông, xưa có hộ thuộc ở đó thì có lợi cho ta, từ khi Nguyên Hạo cướp bóc đuổi về Tây, thành đất bỏ hoang, lợi hại của Trung Quốc không hệ ở đó. Nay mọi người bàn cần lấy lại Tắc Môn để toàn vẹn cương thổ. Ví như triều tổ tông, Bắc mất Dịch Châu, Tây mất Linh, Hạ, đến khi hòa hiếu đều bỏ qua không nói, xấu hổ vì cái nhục mất đất trước, mà đòi lại đất vô dụng.

Nay rợ Tây kiêu ngạo bủn xỉn, không đáng tranh, chỉ cần danh thể đã thuận, còn lại có thể nhượng bộ để thành hòa hiếu. Sau đó bàn kỹ việc biên cương, rút bớt binh mã, giảm bớt lương thảo, cho dân nghỉ sức, chăm lo cày cấy, chọn tướng luyện quân, khiến nước giàu dân mạnh, để đợi biến cố của tứ di. Đó là thuật trị nước có đạo của đế vương, phúc vô cùng của xã tắc. Nếu muốn cùng địch phân phải trái, quyết thắng bại, hao tổn muôn dân, nguy hiểm thiên hạ, nói thì dễ, làm thực khó.

Thần giữ chức ở nhị phủ, nên nghĩ kế lớn an nguy, không dám tránh lời gièm pha, đưa ra lời nói, làm phiền đức bao dung của bệ hạ, thêm nỗi lo sớm tối.” Tháng 10, ngày Kỷ Sửu, ban chiếu thề.