"

III. TỐNG CHÂN TÔNG

[BETA] QUYỂN 91: NĂM THIÊN HI THỨ 2 (MẬU NGỌ, 1018)

Từ tháng giêng năm Thiên Hi thứ 2 đời Chân Tông đến tháng Nhuận Tư cùng năm.

[1] Tháng giêng mùa xuân, ngày Ất Mùi, Vua ngự đến chùa Nguyên Phù, ban yến cho tông thất ở nhà Tư Thiện.

[2] Ngày Kỷ Hợi, Thượng thư Hữu thừa kiêm Tông chính khanh Triệu An Nhân được bổ làm Ngự sử Trung thừa kiêm Thượng thư Hữu thừa. Từ đây bắt đầu chức Tả Hữu thừa kiêm Trung thừa.

(Sách 《Hội Yếu》 cho là tháng chạp năm ngoái, nay theo 《Bách quan biểu》.)

[3] Xuống chiếu cho quan chức chôn cất những người chết đói vô chủ trong kinh thành.

[4] Ngày Canh Tý, cây cỏ lạ mọc ở điện Chân Du và điện Sùng Huy nơi hoàng hậu ở. Vua làm thơ ca cho tể tướng xem.

[5] Xuống chiếu cấp lương tháng cho quan gián bằng tiền thực.

[6] Ngày Nhâm Dần, vì dân Hà Bắc, Kinh Đông đói kém, xuống chiếu phát thóc kho và chuyển 10 vạn hộc gạo từ Giang, Hoài đến cứu tế.

[7] Đặt bộ sách 《Thái Tông văn tập》 ở điện Tiên Du trong cung Ngọc Thanh Chiêu Ứng, và 《Ngự tập》 ở điện Kế Văn.

[8] Ngày Quý Mão, Long Đồ các đãi chế, phán Đại Lý tự Lý Hư Kỷ tâu: “Phàm xét án các quan mệnh, sứ thần phạm tội tham nhũng, đều phải tra xét người tiến cử. Xét kỹ điều lệ, vì do được bảo đảm mà thăng chức, nếu phạm tội tham nhũng thì người tiến cử cũng bị liên đới. Những người được tiến cử một nhiệm kỳ, nếu phạm tội trong nhiệm kỳ đó cũng xử như vậy. Trong đó có những người mới nhậm chức quan châu huyện, sứ thần, nội phẩm, kỹ thuật quan, rõ ràng không có ai tiến cử, mà vẫn theo lệ hỏi người tiến cử, đợi hồ sơ báo cáo mới xét xử, không chỉ làm thủ tục rườm rà, mà còn khiến công việc bị đình trệ. Xin từ nay chỉ hỏi người tiến cử đối với những kẻ nhiều lần phạm tội đã được thuyên chuyển, còn lại đều bãi bỏ.” Vua đồng ý.

[9] Ngày Canh Tuất, Ngự sử Trung thừa Triệu An Nhân tâu xin từ nay cấp sổ ấn báu của Vua cho các ngự sử ba viện để ghi chép việc đàn hặc, lại xin biên soạn 《Quốc triều lục điển》, đều được chấp thuận. Mấy tháng sau, An Nhân mất, việc biên soạn 《Lục điển》 không hoàn thành.

(Mất vào ngày Kỷ Mão tháng năm.)

[10] Ngày Tân Hợi, Vua ngự đến chùa Nguyên Phù và nhà Tư Thiện, ban yến cho các quan theo hầu và thuộc quan phủ Thọ Xuân quận vương, đưa ra các bài ca do Vua sáng tác ban cho Thọ Xuân quận vương như 《Tuất Lê Dân》, các bài ký tụng về chùa Nguyên Phù, nhà Tư Thiện, cùng thơ văn và bút tích của Thọ Xuân quận vương cho tể tướng xem.

[11] Ngày Quý Sửu, lệnh cho quan phủ Đại Danh thiết lập cháo loãng để cứu tế dân đói.

[12] Chiếu rằng quân sĩ tuần tra bắt giặc ở Xuyên Hạp không có lương tiền, mỗi tháng cấp 200 tiền tương rau.

[13] Ngày Ất Mão, chiếu rằng những nơi dân chúng thiếu ăn ở Kinh Đông Tây, Hà Bắc, Thiểm Tây, quan phủ cấp bã rượu cho họ.

[14] Giang Đức Nguyên tâu rằng Đô Tuần kiểm sứ Lý Thủ Nguyên ở Châu Thần, dẫn dân bạch đinh hội cùng các man vào Bạch Vụ Đoàn đánh dẹp, bắt sống 15 tên giặc man, chém được 100 thủ cấp, thu được 200 bộ khí giáp, chiêu hàng được thủ lĩnh Hoàng Văn Thiên, Vương Văn Tượng cùng hơn 200 người. Sau đó, Thủ Nguyên lại cùng Tri châu Thần Tiền Ráng, Tri châu Lễ Sử Phương dẫn quân tập kích Hạ Khê Châu, phá được trại sách, chém hơn 60 tên man, hàng phục được hơn 1000 người già trẻ, Thứ sử Bành Nho Mãnh chạy trốn vào rừng núi, bắt được con trai ông ta là Bành Sĩ Hán đưa về kinh[1].

Thủ Nguyên là con của Lý Kế Huân.

(Ngày Ất Mão là ngày 21. Ngày đó tấu đến, vậy việc phá giặc man hẳn là năm ngoái. Ngày 27 tháng này là Tân Dậu lại tiến vào Hạ Khê Châu, ngày 4 tháng nhuận tháng tư mới tấu đến, nay ghi chép cả. Truyện Sử Phương: “Giặc man Hạ Khê Châu cướp Châu Thần, giết Tuần kiểm Vương Văn Khánh. Dẫn quân vào Khê Động đánh dẹp, hàng phục được đảng Lý Thuận Đồng hơn 800 người, phân tán ở An, Phục, ngầm giết những kẻ cực ác là Đỗ Hốt 19 người.” Tức là việc này, nay phụ chép.)

[15] Ngày Bính Thìn, chiếu rằng các quan chức mạc phủ, châu huyện do quần thần tiến cử được đổi làm quan kinh triều và tri huyện Tây Xuyên, nếu chưa có chỗ trống, không được sai làm quyền tri huyện, chỉ cho giám sát việc trường vụ. Trước đây, lệnh cho quyền cận ấp, không quá 3 tháng là đổi đi. Vì họ không hoàn thành nhiệm vụ khảo xét, làm việc dân chính qua loa, lại còn lừa dối, đưa người cũ đón người mới, gây nhiều phiền nhiễu, nên quy định lại.

[16] Tri châu Thanh là Thích Luân xin dùng 2000 hộc đậu và thóc từ kho quan để nấu cháo, và bán rẻ 10.000 hộc gạo để cứu giúp dân nghèo, được chấp thuận.

[17] Ngày Mậu Ngọ, Tể tướng Vương Khâm Nhược cùng các quan dâng lên 40 quyển 《Thiên Hi Đại Lễ Ký》.

[18] Ngày Kỷ Mùi, vì dân chúng vùng Kinh Đông bị đói, Vua sai Nội thị Dương Khánh Dư đi ngựa trạm đến xem xét, đến đâu thì truyền lệnh cho quan địa phương phải hết sức an ủi dân chúng.

[19] Vua xuống chiếu cho các châu quân bị thiên tai đều phải nấu cháo và bán rẻ thóc từ kho quan để giúp dân nghèo.

[20] Ngày Canh Thân, Tẩu mã thừa thụ của châu Tịnh và Đại là Trương Vĩnh Hòa tâu rằng quân Mã Xã Kính Dũng ở châu Tịnh mỗi người được cấp một con ngựa, trị giá 45.000 tiền, nhưng quan chỉ cấp 10.000 tiền, xin tăng thêm một ít. Vua xuống chiếu tăng thêm 7.000 tiền.

[21] Tháng 2, ngày Bính Dần, Khả hãn nước Hồi Cốt ở Cam Châu là Dạ Lạc Cách Quy Hóa sai Đô đốc An Tín đến cống.

[22] Ngày Đinh Mão, đổi châu Thăng làm phủ Giang Ninh, đặt quân hiệu là Kiến Khang, phong Thọ Xuân quận vương làm Tiết độ sứ, gia phong Thái bảo, tước Thăng vương. Trước đó, các Tể thần nhân lúc vào chầu, nhiều lần tâu rằng Thọ Xuân quận vương thông minh, hiếu học, thích làm việc thiện, rất hiếu thảo và cẩn thận, chững chạc hơn người, nhưng chưa được phong tước, trong ngoài đều mong mỏi, xin Vua sớm nghị bàn việc tôn phong. Vua từ chối mãi, đến khi các quan cố xin nhiều lần mới chấp thuận.

(Việc đổi châu Thăng làm phủ Giang Ninh, đặt quân hiệu Kiến Khang, theo 《Thực Lục》 là vào ngày sau Đinh Mão, nay theo 《Bản Kỷ》 ghi trước.)

[23] Phủ Khai Phong tâu: “Theo chiếu, cấm nấu chảy đồ dùng bằng vàng, người vi phạm sẽ bị tâu xin xử tội và đều bị lưu đày 3 năm. Vì lệnh mới ban hành nên phải nghiêm khắc răn đe, nhưng nay người phạm tội rất ít, xin chỉ xử theo điều luật hiện hành.” Vua chấp thuận.

[24] Ngày Mậu Thìn, phong bạn của Thọ Xuân quận vương là Trương Sĩ Tốn và Thôi Tuân Độ làm Tư nghị tham quân phủ Thăng vương, Tả chánh ngôn, Trực sử quán Yến Thù làm Ký thất tham quân.

[25] Vua xuống chiếu cho Hữu gián nghị đại phu Nhạc Hoàng Mục và Tỷ bộ viên ngoại lang, Tri chế cáo Trần Tri Vi trong số các quan thường chầu cử mỗi người một người thanh liêm, cương trực, có tài năng đảm đương chức Ngự sử, theo lời xin của Trung thừa Triệu An Nhân.

[26] Đêm đó, nhà của Sứ đoàn luyện Thái Châu là Đức Ung bị cháy, lửa lan sang thiêu rụi hàng trăm gian nhà. Triều đình sai Ngự sử Trương Khuếch đi điều tra. Lửa bắt đầu từ nhà của Thừa Lượng, con trai Đức Ung, là Cung phụng quan, do người hầu gái họ Trần để lại tàn lửa. Triều đình ra chiếu tha tội chết, đánh trượng vào lưng, đày làm vợ lính ở Sằn vụ, còn Thừa Lượng bị cách chức. Đức Ung dâng biểu chịu tội, triều đình ra chiếu tha cho ông.

[27] Ngày Canh Ngọ, bổ nhiệm Hàn lâm đãi chiếu, Tư nông thiếu khanh đồng chính Doãn Hi Cổ và Bùi Vũ làm Thái tử Hữu tán thiện đại phu, Thái phủ thiếu khanh đồng chính Bạch Hiến làm Thái tử Tẩy mã. Hi Cổ và những người khác đã phục vụ trong cung cấm ba mươi năm, nhân dịp đại lễ sao chép văn bia, đến nay dâng biểu xin ra làm quan, nên được đặc cách bổ nhiệm.

[28] Hữu chánh ngôn Lưu Diệp xin từ nay những người tâu việc được phép lên điện đối đáp, triều đình đồng ý.

[29] Ngày Nhâm Thân, Tam ban viện tâu: “Việc bảo cử sứ thần, trước đây theo chiếu chỉ phải trải qua hai lần làm Giám áp, Tuần kiểm, mỗi chức ít nhất hai năm rưỡi, trong đó có người không vì công vụ mà trải qua ba bốn nhiệm kỳ đến tám chín năm, nhưng vì mỗi nhiệm kỳ không đủ hai năm rưỡi nên bị cản trở. Xét kỹ ý chiếu chỉ, có lẽ là muốn người có nhiều kinh nghiệm lâu năm thì được đề bạt. Xin từ nay chỉ cần hai nhiệm kỳ trở lên, không vì công vụ mà thay đổi chức vụ, tổng cộng năm năm, đều cho phép thi hành.” Triều đình đồng ý.

[30] Ngày Quý Dậu, Chế trí phát vận sứ Hoài Nam Giang Chiết Kinh Hồ, Cung uyển sứ, Tưởng Châu đoàn luyện sứ Lý Phổ bị cách chức Tri Đàm Châu, do bị Hoàng Chấn hặc tấu. Bổ nhiệm Sùng nghi sứ, Chiêu Châu đoàn luyện sử Cổ Tông và Hộ bộ viên ngoại lang Tiết Khuê làm Chế trí phát vận phó sứ, Như kinh phó sứ Quách Thịnh làm Đô giám. Phát vận ty bắt đầu đặt chức Đô giám từ đây.

[31] Triều đình ra chiếu: “Nghe nói các châu quân ở Kinh Đông thiết lập cháo cứu đói cho dân, nhưng quan lại chưa chuyên tâm, có khi khiến dân không được cứu giúp. Nên sai Chuyển vận sứ tuyên bố chiếu chỉ, đối xử ưu đãi hơn nữa.”

[32] Ngày Ất Hợi, Tào Vĩ, bố trí ở Tần châu tâu rằng: “Tri Trấn Nhung quân, Nội điện Sùng ban Trương Luân trước đây được triệu về kinh, lệnh đi sứ Khiết Đan. Luân rất hiểu rõ tình hình người Phiên, chính sự tường tận và nhanh nhạy, mong sau khi đi sứ trở về, được giao lại chức vụ cũ.” Chiếu chỉ đồng ý. Nhân lúc người Khê Man xâm phạm, liền phong ông làm Tuần kiểm An phủ sứ năm khe mười động dọc biên giới các châu Thần, Lễ[2]. Trương Luân khi ở Trấn Nhung, từng tâu xin đào hào giới hạn châu Nguyên đến Xa Đạo Hiện, khoảng 25 dặm, để ngăn chặn quân địch, được chấp thuận.

(Chiếu tuy đồng ý với lời thỉnh cầu của Tào Vĩ, nhưng cuối cùng lại giao việc người Man cho Trương Luân, còn thực lục thì thiếu sót, không rõ Trương Luân nhậm chức An phủ sứ Khê Động vào ngày tháng nào, nên tạm ghi chép ở đây. Thực lục ngày 3 tháng 4 còn ghi việc Trương Luân xin đào hào, đến ngày 12 thì mang thêm chức Tuần kiểm châu Thần, Đỉnh, nay dời việc đào hào vào đây, để không lẫn với việc người Khê Man.)

[33] Ngày Đinh Sửu, lệnh cho quan Đề điểm Hình ngục Hà Bắc kiểm tra các quân.

[34] Tri châu Thần là Tiền Ráng tâu rằng, nhận được trạng của Thứ sử châu Phú là Hướng Thông Hán, xin dâng đất đai, đưa cả họ về kinh.

[35] Ngày Kỷ Mão, ban thưởng tiền cho tướng sĩ đi đánh người Man ở châu Hạ Khê, lệnh khi trở về sẽ được khao thưởng hậu hĩnh. Lại ban chiếu an ủi các Chuyển vận sứ Kinh Hồ, Quảng Nam, cùng các Trưởng lại, Tuần kiểm sứ, Nội thần các châu Thần, Lễ, Quế, Nghi.

[36] Chuyển vận sứ Kinh Tây tâu rằng trong khu vực có nhiều dân đói, không có cách nào cứu tế, xin phát 10 vạn hộc thóc ở châu Giáng, đưa đến Bạch Ba để bán, được chấp thuận. Liền cử sứ thần đốc thúc vận chuyển.

[37] Ngày Canh Thìn, lấy Tây thượng Các môn Phó sứ Trương Chiêu Viễn làm An phủ Phó sứ dọc biên giới Hà Bắc, Nội điện Sùng ban, Các môn Chi hậu Thường Hi Cổ cùng quản câu việc An phủ sứ dọc biên giới Hà Đông.

(Hai việc này căn cứ theo Hội yếu, e không phải là khởi đầu sự việc, nên bỏ đi. Thực lục chỉ ghi về Chiêu Viễn.)

[38] Ngày Tân Tỵ, dời nha môn Tuần kiểm lộ Tứ châu, Hào châu[3] đến núi Quy Sơn. Trước đó, nhà sư Đoạn Tí là Trí Ngộ tập hợp những kẻ hung ác, xảo quyệt trong làng làm đồng hành, tổng cộng hơn một nghìn người, ức hiếp, đánh đập dân lành, làm nhiều việc trái đạo[4]. Vua biết việc này, sai nội thị Nhậm Thủ Trung bắt hết những kẻ mới gia nhập đuổi đi, nhân đó dời nha môn đến để giám sát.

[39] Đại Lý tự tâu: “Theo chiếu tháng 9 năm Đại Trung Tường Phù thứ 7, quan Phán tự là Thịnh Độ tấu rằng: ‘Bản tự có 8 viên Tường đoạn quan, 2 viên Kiểm pháp quan, phần nhiều không tinh thông luật pháp[5], xin theo chiếu tháng 3 năm Hàm Bình thứ 2, cho các quan ở Thẩm hình viện, Đại Lý tự, Hình bộ tiến cử.’ Khi đó có chiếu chuẩn theo lời tâu[6], yêu cầu người được tiến cử phải trải qua 2 nhiệm kỳ, 6 kỳ khảo xét.

Nay bọn thần xem xét, theo chiếu tháng 5 năm Thiên Hi thứ nhất, việc tiến cử kinh quan đều phải trải qua 4 kỳ khảo xét trở lên mới được thi hành. Bản tự muốn so sánh với chiếu trước, chỉ cần trải qua 5 kỳ khảo xét trở lên, đều cho phép bảo tiến, đồng thời trước khi các quan pháp quan mãn nhiệm một tháng phải kê tên tâu lên, mong rằng sẽ tinh thông luật pháp, đạt được sự công bằng.”

Vua đồng ý. Lại ra lệnh từ nay những quan được tiến cử trước tiên phải đưa đến Thẩm hình viện, thi 5 đề về nghĩa luật, rồi tâu lên kết quả đỗ hay trượt.

[40] Ngày Nhâm Ngọ, Vua tiếp các quan Hữu chánh ngôn là Lưu Diệp, Lỗ Tông Đạo ở điện Thừa Minh, tổng cộng 8 khắc.

[41] Ngày Quý Mùi, Trứ tác tá lang, Hiệu lý Tập hiền điện là Trần Khoan dâng lên 2 quyển sách về phong tục và nghi thức triều cống của Cao Ly và Nữ Chân.

[42] Ngày Bính Tuất, Giang Đức Nguyên vẽ bản đồ sông núi châu Hạ Khê dâng lên.

[43] Quyền Kinh Nguyên lộ đô kiềm hạt Hác Vinh tâu rằng, thủ lĩnh Cửu Môn của tộc Phàn Gia là Khách Tư Đạc cùng tộc của mình đến quy phụ. Chiếu bổ Khách Tư Đạc làm Đô quân chủ, những người còn lại được bổ nhiệm chức vụ khác nhau.

[44] Bộ quân đô chỉ huy sứ, Bảo Tĩnh tiết độ sứ Vương Năng vì bệnh xin từ chức quân vụ. Ngày Đinh Hợi, được bổ làm Chương Tín tiết độ sứ, vì Chương Tín gần quê nhà, nên đặc biệt ưu đãi. Miễn vào tạ ơn, ban thưởng như lệ. Khi Vương Năng đến trấn, bệnh nặng. Con cháu và gia nhân hà khắc với dân, Vương Năng không biết. Hơn một năm sau thì mất.

[45] Chiếu rằng: “Những quan kinh triều được cử theo chiếu, sau khi mãn nhiệm, lệnh cho Thẩm quan viện xét duyệt, tri huyện thì bổ làm thông phán, thông phán thì bổ làm tri châu, và những người hợp lệ làm tri châu, thông phán, thì thăng lên làm phiên trấn. Các huyện lệnh, sau khi mãn nhiệm, lệnh cho Thuyên ty xét duyệt rồi tâu lên[7]. (Việc trong 《Hội yếu》 ngày 23 tháng 2).

[46] Ngày Mậu Tý, lệnh cho Ích Châu lộ chuyển vận sứ Hàn Thứ và Kinh Tây chuyển vận phó sứ Triệu Hạ đổi chỗ cho nhau, vì Hàn Thứ tâu rằng mẹ đã 80 tuổi, không có anh em.

[47] Chiếu rằng dân Hà Bắc qua các bến đò, không thu thuế.

[48] Sai sứ tu sửa lầu thành Thiên Hùng quân và sắp xếp áo giáp.

[49] Đô giám trú bạc Kinh Nguyên lộ Chu Văn Chất tâu: “Dò biết tộc Tông Ca nhiều lần đánh nhau với Ma La Hạt Lực Cốt. Quân Cốt Tư La thua, bộ tộc tan rã, thế lực suy yếu, nhưng Ma La Hạt Lực Cốt vẫn tiếp tục tấn công.”

[50] Tháng 3, ngày Giáp Ngọ mùng một, chiếu rằng các nơi bị thiên tai ở Khai Phong phủ, Kinh Đông Tây, Hà Bắc, Hà Đông, Thiểm Tây, Hoài Nam lộ, tạm ngừng việc chiêu mộ dân chế tạo vũ khí trong một năm.

[51] Ngày Ất Mùi, chiếu rằng từ nay trong kinh thành nếu xảy ra hỏa hoạn, đều xử theo pháp luật, những vụ cháy lớn, tình tiết nghiêm trọng thì tâu lên. Năm trước mùa xuân hạn hán, kinh thành liên tiếp xảy ra hỏa hoạn, nên chiếu xử tội nhân theo cực hình. Đến nay, Khai Phong phủ dẫn chiếu cũ, Vua cho rằng lệnh cấm tạm thời không thể áp dụng lâu dài, nên sửa đổi.

[52] Ngày Đinh Dậu, Kinh Hồ Nam Lộ Chuyển vận sứ Khâu Ung tâu: “Thiệu Châu gần kề địa giới man di, dân chúng thường bắt người đem bán ra ngoài biên giới. Xin theo chiếu chỉ năm Khai Bảo thứ 5 xử tử.” Chiếu rằng kẻ phạm tội được miễn chết, đánh trượng, xăm mặt và đày vào lao thành.

[53] Ngày Mậu Tuất, điều Hà Bắc Đô Chuyển vận sứ Lý Sĩ Hoành làm Tri Thanh Châu, thay Tề Luân, cho Luân làm Tri Vận Châu. Luân từng viết thư khuyên họ Ma ở Lâm Truy xuất thóc cứu đói dân, nhưng Thái Thường Thừa đã về hưu là Cảnh Tông từ chối, hồi âm thư rất bất kính. Luân tức giận, tâu đầy đủ việc này, Vua nổi giận nói: “Luân nhu nhược không thể kềm chế cường hào, lại làm phiền triều đình.” Lập tức sai Sĩ Hoành thay thế. Sĩ Hoành đến nơi, họ Ma dâng ngàn hộc thóc, Cảnh Tông nói: “Họa cho tông tộc ta rồi.” Hai năm sau, họ Ma bị diệt. (Theo 《Vương Hạo Bách Nhất Biên》, không rõ Cảnh Tông với Sĩ Hoành có quan hệ gì? Hạo nói Cảnh Tông mất năm đó, chưa đầy năm, Sĩ Hoành giết cháu họ, cần xét lại.) Lúc ấy giặc cướp nổi lên ở vùng Truy, Thanh, quan lại bắt vợ con bọn cướp nhốt trong ngục, Sĩ Hoành thả hết cho đi. Không lâu sau, có kẻ trong bọn chém đầu tướng giặc đem nộp.

[54] Giám sát Ngự sử Lưu Bình tâu rằng Kim Minh Trì theo lệ cho phép sĩ thứ vui chơi một tháng, nay vật giá trong kinh đô tăng cao, dân chúng mong bãi bỏ. Chiếu mở trì, đến hết thượng tuần thì dừng.

[55] Ngày Tân Sửu, việc xây dựng thêm tường thành mới ở kinh đô hoàn thành, các quan coi việc và quân hiệu đều được thăng một bậc.

[56] Ngày Nhâm Dần, Vua nói với các quan tể tướng rằng: “Gần đây tấu chương từ biên giới rất ít, biên cương yên tĩnh, mưa thuận gió hòa, dân chúng cũng an cư lạc nghiệp.” Hướng Mẫn Trung và các quan tâu rằng: “Thời tiết ôn hòa, mưa thuận, lòng nhân từ của bệ hạ thương xót dân chúng, cứu giúp nhiều phương[8], lúa mạch sắp chín, giặc cướp cũng không còn. Bệ hạ lấy đức vỗ về, xa gần đều phục tùng. Biên giới tuy yên ổn[9] nhưng số quân chưa giảm, lo lắng về phí tổn, cần phải tiết kiệm.”

Vua nói: “Nay quân ở kinh thành có thể bàn việc cắt giảm, giữ lại tinh nhuệ.” Mẫn Trung và các quan tâu: “Số quân ngày càng nhiều, nông dân hao mòn. Gần đây theo chiếu đã ngừng tuyển mộ, hoặc loại bỏ những người già yếu[10], thì số người ăn lương vô ích sẽ giảm dần.” Vua nói: “Các khanh nên thường xuyên bàn bạc, sao cho lâu dài.”

[57] Ngày Đinh Mùi, Đoàn Dục, chuyển vận sứ Thiểm Tây, tâu rằng đã khuyên dụ hào dân ở quân Khánh Thành xuất 11.900 thạch lúa giảm giá để cứu đói dân chúng, Vua ban chiếu khen thưởng.

[58] Ngày Canh Tuất, Vua ban chiếu rằng vợ của các quân sĩ và các ban trực phạm tội thông dâm, sau khi xử phạt xong thì tha ngay, không cần đưa vào xưởng may, những người đang làm việc gồm 157 người đều được tha.

[59] Ngày Tân Hợi, Tào Vĩ xin đặt tên cho hai trại mới xây ở Đại Lạc Môn và Tiểu Lạc Môn là An Biên và Lai Viễn, Vua đồng ý.

[60] Ngày Giáp Dần, Hữu chánh ngôn Lỗ Tông Đạo tâu rằng: “Những tội đại hình như vụ đồn đại ở Vụ Châu, xin từ nay xét xử kỹ càng hơn.” Vua đưa tờ tâu cho các phụ thần xem. Hướng Mẫn Trung và các quan nói: “Trước đây, các bản tấu về tội đại hình từ khắp nơi, bệ hạ chưa từng không triệu tập bọn thần để thảo luận, rồi sau đó mới khoan hồng hoặc xử phạt. Đức hiếu sinh của bệ hạ thật vượt xa các đời trước.” Vua nói: “Từ nay, những việc cần bàn bạc kỹ, phải xem xét cẩn thận hơn nữa, quý ở chỗ không để xảy ra sai sót.” Lỗ Tông Đạo nghe ngóng được nhiều việc, thường dâng sớ bàn luận, khiến Vua hơi chán vì ông tâu nhiều quá. Lỗ Tông Đạo nhân dịp vào chầu, tự trách mình rằng: “Bệ hạ dùng thần, há chỉ muốn có cái hư danh là nghe can gián sao? Thần thẹn vì ăn lộc mà không làm được việc, xin được miễn chức.” Vua an ủi ông hồi lâu. Sau này, nhớ đến chuyện này, Vua bèn đề trên tường điện hai chữ “Lỗ Trực”.

[61] Ngày Ất Mão, có người dâng thư lên rằng: “Kính nghĩ rằng thưởng đúng để khuyến khích điều thiện, phạt rõ để trừng trị điều ác, người xưa dùng cách này, vững như vàng đá, chắc như bốn mùa, công bằng như trời đất.

Nay xét các vụ án trong thiên hạ, đều do Đại Lý xử lý, xem xét các pháp luật trong thiên hạ, đều tập trung ở việc thẩm hình. Hai việc này là chuẩn mực trong thiên hạ. Huống chi luật lệ hiện nay đều có văn bản rõ ràng, nhưng chế sắc thì thường xuyên thay đổi. Khi định tội, nói đến chế sắc thì thường chỉ vào lỗi cố ý hoặc sơ suất, nói đến tội thì đều liên quan đến công hay tư. Bốn điều này khi định hình phạt, nặng nhẹ khác xa. Nếu xét tình tiết nhẹ mà áp dụng pháp luật nặng, thì gần như là lạm dụng văn bản[11], nếu xét tình tiết nặng mà xử phạt nhẹ, thì là không đúng sự thật. Việc xét xử này, cần phải hết sức cẩn thận. Nếu là tư lợi thì phạm tội đồ và bị truy cứu chức quan, nếu là vì công thì chuộc tội bằng tiền và ghi lại lỗi, nếu là cố ý thì không được giảm nhẹ, nếu là sơ suất thì theo lệ có thể giảm nhẹ.

Trước đây, việc phân biệt tội công hay tư, cố ý hay sơ suất, chỉ là do quan tòa tùy lúc quyết định, không có quy định rõ ràng, nên rất dễ xảy ra sai sót. Mong rằng các cơ quan pháp luật cùng nhau định rõ tội danh công hay tư, tham khảo và thống nhất, những trường hợp vi phạm chế sắc mà được coi là sơ suất cũng cần xem xét kỹ, những trường hợp sơ suất mà tình tiết nhẹ thì phải tường trình rõ ràng, để không thể lợi dụng mà làm điều gian, làm sai lệch pháp luật, ngăn chặn từ gốc, thực sự là ở chỗ này.”

Vua xuống chiếu cho Thẩm hình viện, Đại Lý tự, Hình bộ và Khai Phong phủ cùng bàn bạc và tâu lên.

Sau đó, các quan pháp luật tham khảo và bàn bạc: “Từ nay, các quan bắt trộm cướp và quản ngục không bẩm báo với cấp trên mà đánh đập tù nhân, nếu không gây thương tích nặng và thu được chứng cứ, chỉ bị xử phạt vì vi phạm quy chế và mất chức công; nếu đánh đập quá mức mà không thu được chứng cứ, hoặc vì tư lợi mà tra tấn để đạt mục đích riêng, sẽ bị xử phạt vì vi phạm quy chế và tội tư.

Ngoài ra, các quan bắt trộm cướp trước đây có việc bắt giữ chậm trễ mà không báo cáo lên châu, đều bị xử theo quy chế vi phạm. Theo chiếu chỉ năm Chí Đạo nguyên niên, những vụ trộm cắp nhỏ, giao cho các bô lão trong làng xử lý, nay lại xử phạt theo quy chế vi phạm, có vẻ quá nặng.

Mong rằng những người phạm tội chỉ bị xử phạt vì vi phạm quy chế và mất chức công. Luật pháp phân biệt tội công và tội tư, tội tư là những việc không liên quan đến công vụ mà tự ý phạm tội. Dù liên quan đến công vụ, nhưng không khai báo trung thực, có ý lừa dối, cũng bị coi là tội tư. Tội công là những việc liên quan đến công vụ mà không có tư lợi. Dù có sự thiên vị, nhưng công việc được giải quyết đúng, vi phạm vẫn bị xử theo tội công.

Mong rằng việc xét xử ngục tù đều được xác định theo các quy định trên[12]. Luật còn quy định, người nhận được chiếu chỉ mà vi phạm sẽ bị phạt tù hai năm, nếu sai sót sẽ bị đánh một trăm trượng.

Nay xin các quan pháp luật xét xử tội phạm[13], ngoài những vi phạm quy chế đã được chỉ định trong chiếu chỉ, những sai sót nhẹ khác chỉ bị xử phạt vì vi phạm quy chế và mất chức công, những trường hợp vừa công vừa tư mà tư lợi nặng hơn thì xin tâu lên để quyết định.” Được chấp thuận.

[62] Ngày Bính Thìn, Vua nói với tể tướng: “Mưa thuận lúa tốt, mùa màng bội thu đã thấy rõ. Dân nghèo khó cần được cứu giúp. Các châu huyện trước đã cho vay lương thực và giống, nhưng sợ quan lại thu hồi ngay, nên lập tức ngăn chặn việc này.”

(Theo bản kỷ.)

[63] Tri châu Quắc là Tra Đạo tâu: “Các lộ theo lệ cử quan mạc chức đi tra hỏi chuyển vận sứ[14] và đề điểm hình ngục quan của lộ mình, việc này có nhiều bất tiện. Mong rằng từ nay chỉ cho hai ty này kiểm tra lẫn nhau.” Được chấp thuận.

[64] Ngày Đinh Tỵ, quan phán sự ở Cảnh Linh cung, chức Tri chế cáo là Lưu Quân xin cho Lễ nghi viện và Tông chính soạn tập lệnh tế tự Cảnh Linh cung theo lệnh tế tự Thái Thanh cung thời Đường, giao cho bản ty tuân thủ, được chấp thuận. Lưu Quân lại tâu rằng việc tế tự ở Cảnh Linh cung và Thái Cực quán tại Duyện Châu rất long trọng, cũng mong soạn tập riêng, để tuân thủ mãi mãi, chiếu giao cho Lễ nghi viện.

[65] Các lộ Lợi Châu, Thiểm Tây, Hà Bắc và Châu Tịnh đều tâu rằng mưa đã đủ.

[66] Tháng tư mùa hạ, ngày Ất Sửu, chiếu rằng: “Nghe nói ở kinh thành nấu cháo cho dân nghèo không được tinh khiết, có khi còn trộn cả tro. Nên sai trung sứ đi xem xét, không được để tái diễn.”

[67] Chiếu dụ các man ở Cao Châu rằng nếu bắt giết được tướng giặc Bành Nho Mãnh ở Hạ Khê Châu thì sẽ xét công phong chức Thứ sử, hoặc ban cho biển ngạch, bài ấn của châu, thứ đến thì lần lượt bổ nhiệm, cấp bậc, cho phép triều cống.

[68] Ngày Bính Dần, chiếu cho các huyện thuộc Khai Phong phủ miễn hết các khoản nợ về cỏ khô, việc nộp rượu ở trường khúc cũng tạm ngừng, đợi mùa thu xong sẽ như cũ.

[69] Ngày Đinh Mão, chiếu cho các quan cận thần, các viên ở Quán các, Tam ty, Kinh phủ, Gián quan, Ngự sử đến điện Nghi Thánh chiêm bái thánh dung của Thái Tông, xem sách ở Long Đồ các và bản khắc đá các bài tán tụng do Vua ngự chế. Lúc đó Thăng vương chưa ra khỏi cung, lần đầu được dự ngồi, sai các quan theo hầu làm thơ thưởng hoa.

[70] Ngày Kỷ Tỵ, chiếu cho các châu quân ở Lưỡng Chiết bị thiên tai, nếu trường vụ bị thất thu thì miễn phạt các quan chủ quản.

[71] Tào Vĩ tâu rằng việc tu sửa thành trì Tạt La Mang và Định Biên cùng các trại, hào đã xong. Chiếu khen thưởng, các sứ thần đốc công và tướng sĩ được ban vật phẩm khác nhau.

[72] Quan Đề cử các ty khố vụ là Lam Kế Tông tâu rằng số quan kiện ở các ty vốn có 47.966 người, hiện quản lý 36.388 người, nay chọn được 23.921 người vẫn cho làm việc như cũ, 2.954 người cho nghỉ, 513 người giảm một nửa lương thực.

[73] Ngày Tân Mùi, ban tên hiệu “Linh Trạch” cho miếu Triều Na Tưu ở Trấn Nhung quân[15].

[74] Chủ phán ty Khai Sách thuộc Tam ty là Lưu Sở tâu rằng các văn thư từ các châu huyện gửi lên tỉnh và chuyển vận ty có nhiều chỗ trùng lặp, gây phiền nhiễu cho châu huyện, xin cho các nơi giảm bớt, cốt sao đơn giản và rõ ràng. Vua xuống chiếu sai Tri chế cáo Vương Tùy, Tri tạp Ngự sử Lữ Di Giản cùng Tam ty xem xét quy định. Tam ty đã giảm bớt tổng cộng hơn 90.000 đạo văn thư, tương đương 345.200 tờ giấy. Lại sai các lộ chuyển vận ty xem xét số lượng có thể giảm bớt của các châu phủ rồi báo lên Tam ty, Tam ty xem xét lại rồi tâu lên. Vua bèn xuống chiếu cho Tam ty và các lộ đều theo số lượng giảm bớt mới, không được tăng thêm.

[75] Ngày Ất Hợi, Phát vận sứ tâu[16], mùa xuân năm nay đã phát cho các châu quân 555.000 lượng bạc, lụa, tơ, bông, cùng 4.170.000 thạch lương thực để cung ứng. Vua xuống chiếu rằng Giang, Hoài đang được mùa, nên lưu lại thêm 2-3 triệu thạch để dùng làm quân lương, tránh làm phiền dân.

[76] Ngày Bính Tý, quân Giang Âm tâu rằng sâu non đã sinh ra, đã bắt hết, Vua xuống chiếu khen thưởng các quan lại.

[77] Đô Tuần kiểm sứ của châu Thần, Đỉnh là Trương Luân tâu: “Bành Nho Mãnh ở Hạ Khê châu cùng với man tộc Cao châu làm việc ác, e rằng sẽ lan đến châu Thi, Kiềm, cướp bóc dân chúng. Xin cho hai châu đó phòng bị.” Vua đồng ý.

[78] Vua xuống chiếu rằng từ nay các quan phạm tội tham nhũng, dù nặng hay nhẹ, đều phải xét lại người tiến cử, còn tội tư hình từ trượng trở xuống thì không bàn, theo lời xin của Phán Đại Lý tự Lý Hư Kỷ.

[79] Lại bộ Lưu nội tuyển tâu rằng, từ sau lần đại xá năm ngoái đến tháng 3 năm nay, những người từ chức huyện lệnh, tri huyện và những người hợp lệ được bổ nhiệm làm lệnh lục, nếu có nguyện vọng nhận chức bạ úy, ty lý, tư pháp ở vạn hộ Tây Xuyên, xin cho phép tuyển chọn bổ nhiệm để bù vào chỗ khuyết. Triều đình đồng ý.

[80] Ngày Mậu Dần, ban cho nữ đạo sĩ Vương Đạo Chân ngôi nhà cũ của Chủng Phóng ở Tung Sơn và khu rừng trên nền cũ của Hưng Đường Quán, đồng thời cấm chặt củi. Đạo Chân đã nhịn ăn nhiều năm, trong niên hiệu Cảnh Đức từng được triệu kiến, dâng cây cẩu kỷ, tự nói rằng cây này truyền đã bốn trăm năm, mong bệ hạ hái dùng để tăng thêm tuổi thọ. Vua đặc biệt ưu đãi.

(Việc dâng cây cẩu kỷ vào tháng giêng năm sau, chép nhập vào đây. Tháng 9 ngày Tân Mùi được ngọc bích, cũng chép chung vào. Việc triệu kiến vào tháng 5 năm Cảnh Đức thứ 3.)

[81] Ngày Kỷ Mão, Tào Vĩ tâu rằng tăng nhân người Phiên là Ngư Giác Thiền trước đây tụ tập đông người ở thành Xuy Ma thuộc châu Vị cũ, lập ra văn pháp, nay đã bị đánh tan; lại có các tộc ở châu Hà cũng phá văn pháp do tộc Tông Ca lập ra, xin quy thuận, mong cho họ làm thục hộ, vẫn được tự do đi lại như cũ. Vua ban chiếu khen ngợi Tào Vĩ và đồng ý theo lời thỉnh cầu.

[82] Ngày Canh Thìn, Vua nói với các đại thần: “Trẫm nghe nói ở Hà Bắc đang có nạn đói lớn, dân nghèo vay tiền lãi của nhà giàu, chưa kịp trả nợ đã bị ép lấy ruộng dâu, nên cấm chỉ việc này.”

[83] Ngày Nhâm Ngọ, Phán quan Phát vận ty Bạch Ba là Vương Chân tâu rằng mùa đông năm ngoái, quân kéo thuyền của ty này bị rét, nên đã mượn 20 vạn quan tiền tỉnh để mua áo bông cấp cho họ, mùa xuân năm nay đã dùng tiền lương áo trả đủ. Trước đây, mỗi năm số người bỏ trốn không dưới một hai trăm người, năm nay chỉ có tám người. Vua nói: “Mượn tiền tỉnh tuy không phải là chế độ cũ, nhưng cứu được mạng người thì đáng khen.” Lại đưa ra các thứ như bột hạt bồng và hạt thương nhĩ do nội thị Vương Hoài Chính dâng, rồi nói: “Dân ăn những thứ này mà vẫn chưa yên ổn, càng nên thương xót.”

[84] Chiếu rằng các quan lại, sứ thần sau khi mãn nhiệm hoặc thuyên chuyển mà qua đời, nếu gia quyến không nơi nương tựa, không thể về quê, thì giao cho quan sở tại sai người hộ tống, không để họ lâm vào cảnh khốn cùng.

[85] Ngày Giáp Thân, Tam ty mượn 900 lạng bạc trong kho nội tàng.

[86] Tào Vĩ và các tướng khác tâu rằng: Phục Khương, Vĩnh Ninh, Đại Tiểu Lạc Môn, Uy Viễn Trại nay định bổng lộc hàng tháng cho các quan phiên, chính quân chủ 21 người, trong đó 6 người mỗi người 2.000, 15 người mỗi người 1.000; phó quân chủ 46 người, mỗi người 700; chỉ huy sứ 127 người, mỗi người 500.

[87] Ngày Mậu Tý, Vua ngự đến giáo trường Phi Sơn Hùng Vũ, ban yến cho các quan theo hầu, ban thưởng vật phẩm cho tướng sĩ có khác nhau.

[88] Trương Sĩ Tốn, Tham quân Tư nghị phủ Thăng vương, tâu rằng: “Nghe nói từ Vệ châu đến Thiên Hùng quân, dọc theo sông Ngự có nhiều hài cốt lộ thiên, xin sai sứ thần thu nhặt chôn cất.” Vua nghe theo.

[89] Chiếu rằng: Các quan triều và sứ thần đang làm huyện lớn hoặc huyện có trên một vạn hộ thì không được sai đi nơi khác[17], nếu là việc công của bản châu hoặc huyện lân cận thì cho phép thay phiên nhau đi. Đây là theo lời thỉnh cầu của Điện trung thừa Hoàng Cát Phủ.

[90] Vua cho rằng tai dịch đã dứt, dân lưu tán đều trở về, ngày Canh Dần, giảm tội chết trong thiên hạ xuống một bậc, tội lưu đày trở xuống đều được tha. Những nơi bị thiên tai, thuế hạ thu năm ngoái và lương giống vay mượn đều được miễn, thuế hạ năm nay miễn ba phần mười, Đại Danh phủ, Đăng, Lai, Duy, Mật, Thanh, Vị châu miễn bốn phần mười, không được đổi chác hay chuyển đi nơi khác. Những vật phẩm còn thiếu chưa thu được trong hạn định, đợi đến mùa màng tốt sẽ dần thu nạp. Các nơi chế tạo vật phẩm cung tiến, tập hợp dân thợ, gây trở ngại nông nghiệp, đều tạm ngừng, nếu là vật phẩm cấp thiết cho quân đội thì đợi năm sau mới tâu xin.

[91] Trước đó, có người dâng thư nói rằng các chùa viện không có tên trong sổ sách thường tụ tập bọn gian đạo, quấy nhiễu làng xóm. Vua ra chiếu phá hủy hết, ai tư tạo từ một gian trở lên, ai tố giác sẽ được thưởng theo pháp luật. Sau đó, Vua ra chiếu rằng các chùa viện tuy không có tên trong sổ sách nhưng nhà cửa đã trên 30 gian, có tượng Phật, tăng nhân trụ trì, hoặc ở danh sơn thắng cảnh, am động cao quý dưới 30 gian, đều cho phép tồn tại, từ nay không được xây dựng mới.

[92] Tam ty mượn 20 vạn quan tiền trong kho nội tạng.

[93] Tháng 4 nhuận, ngày Bính Thân, xuống chiếu cho các châu quân bị thiên tai mua lại các sở rượu đấu thầu mà thuế năm không đủ, nếu hết năm mà vẫn muốn tiếp tục buôn bán, thì cho phép gia hạn thêm một năm.

[94] Ngày Kỷ Hợi, xuống chiếu cho Thượng thư Hộ bộ Phùng Chửng trở xuống, các quan triều đình ở các lộ như Chuyển vận sứ, Đề điểm hình ngục, trong số các Mạc chức, Lệnh lục, mỗi người tiến cử một người làm Kinh quan giám sát các sở trường[18], cấp thêm lương cho việc thân dân.

[95] Ngày Canh Tý, Tào Vĩ tâu: “Các trại biên giới có 756 hộ người Phiên đến nộp con tin. Từ sau khi pháp luật ở Thôi Ma Thành bị phá vỡ, các tộc Không Dũ, Kê Ba trước đây theo Thưởng Dạng Đan đều đến quy phụ. Cốt Tư La nhiều lần bị Ma La Hạt Lực Cốt làm khó, nay đã trở về đất cũ.”

(Cốt Tư La trở về đất cũ, không rõ là địa danh nào. Theo 《Lưỡng triều quốc sử》, Cốt Tư La bất hòa với Lập Tuân, lại dời đến Mạc Xuyên, có lẽ Mạc Xuyên chính là đất cũ của Cốt Tư La chăng? Mùa xuân năm sau, Cốt Tư La lại cùng Lập Tuân cử sứ vào cống, vậy đất cũ không phải là Mạc Xuyên. Cần xem xét thêm.)

[96] Ngày Quý Mão, lấy Tuyên huy Nam viện sứ, Tri Xu mật viện sự Mã Tri Tiết làm Lưu hậu quân Chương Đức[19]. Tri Tiết từ Thiên Hùng được triệu về đứng đầu Xu mật viện, được đối đãi rất hậu, vốn bị bệnh chân, đặc cách cho vào chầu riêng một ban, miễn phải múa lễ. Năm nay bệnh nặng, được nghỉ tại nhà. Tháng trước, Vua thân đến thăm, nói rằng: “Lâu không gặp, nhớ khanh nên đến.” Đến nay bãi chức, lưu lại kinh sư để tiện chữa bệnh. Tri Tiết dâng biểu xin đi nhậm chức, chiếu không cho phép. Khi bệnh đỡ vào chầu, thường cho hai người Hậu cáp môn thay nhau đỡ.

[97] Ngày Bính Ngọ, Doãn Giang Ninh là Thăng Vương tâu rằng nhận được bản phủ báo cáo tằm lúa tốt tươi, xuống chiếu khen thưởng.

[98] Ngày Mậu Thân, Cung uyển sứ, Tưởng Châu đoàn luyện sứ Lý Phổ phạm tội tham nhũng và bê bối, bị giáng làm Trung Chính tiết độ phó sứ.

Ban đầu, Hoàng Chấn tố cáo Lý Phổ tham ô, triều đình sai Ngự sử điều tra, phát hiện Lý Phổ đã tư lợi, sai binh lính xây nhà cho Lại bộ thị lang Lâm Đặc, người thân của ông, lại còn dùng thuyền quan để buôn bán gỗ, thu lợi bất chính, tổng cộng hơn mười việc. Chưa kết án xong, gặp lúc có ân xá, các quan vì Lâm Đặc nên định không truy cứu thêm. Đại Lý tự tường đoạn quan Lưu Tùy xin điều tra lại, cuối cùng Lý Phổ bị kết tội.

Lưu Tùy người Khảo Thành, từng làm phán quan ở Vĩnh Khang quân.

Quân không có thành trì, phải chặt gỗ làm rào, hễ hư hỏng lại thay, gây khốn khổ cho dân. Lưu Tùy ra lệnh trồng hàng chục vạn cây liễu xung quanh, liên kết với nhau để phân chia trong ngoài, dân được yên ổn. Một viên huyện lệnh thuộc quyền nhận hối lộ để xử án, Lưu Tùy đàn hặc. Lý Sĩ Hoành ở Ích Châu ngầm xin giúp viên huyện lệnh, Lưu Tùy không đáp. Lý Sĩ Hoành tức giận, tâu rằng Lưu Tùy hà khắc[20], Lưu Tùy bị cách chức, không được bổ nhiệm. Ban đầu, người dân tộc thiểu số phía tây nam bán ngựa cho quan, khổ vì bị quan lại sách nhiễu, Lưu Tùy đã xử lý. Khi ông bị cách chức, hàng trăm người dân tộc đến tố cáo với chuyển vận sứ: “Cha chúng tôi đâu rồi?” Việc đến tai triều đình, Lưu Tùy mới được bổ nhiệm lại.

(Lý Sĩ Hoành từ tháng 5 năm Tường Phù thứ 4 làm tri châu Ích Châu, tháng 4 năm thứ 6 đổi làm chuyển vận sứ Hà Bắc, chưa từng làm chuyển vận sứ Tây Xuyên. Chính truyện dựa theo bài văn bia của Tống Kỳ, nay sửa lại. Có thể Lý Sĩ Hoành từng tạm quyền chuyển vận sứ.)

[99] Tri châu Tịnh Châu Tiết Ánh tâu rằng dân đói, đã cho nấu cháo cứu tế, tổng cộng hơn ba mươi vạn người.

[100] Ngày Tân Hợi, ban chiếu rằng: “Các châu theo chiếu xá ngày Canh Tuất tháng tư, tội tử hình giảm xuống tội đồ và lưu. Kẻ cướp bóc, trộm cướp mà làm hại người trong nhà, thì xăm mặt đày ra đảo Sa Môn; kẻ ở lộ Quảng Nam thì đày ra các châu Quỳnh, Nhai, Đam, Vạn; kẻ ở lộ Ích Tử thì đày ra các châu Thương, Quắc, Quân, Kim, Tương, Đặng; kẻ ở lộ Lợi Quỳ thì đày ra các châu quân lộ Kinh Hồ Nam[21], đều thuộc lao thành; kẻ không làm hại người thì xăm mặt đày ra lao thành ngoài ngàn dặm. Kẻ chưa đến mức lưu đày thì đày ra bản thành[22].”

Ban đầu, chiếu xá nói rằng kẻ không giết người thì tâu xin xét xử, Tuần kiểm châu Tân, Lệ là Triệu Kế Xương tâu rằng những kẻ này nếu được tha tội, đày ra bản châu sung quân, e rằng không chừa cải, lại phạm lỗi, nên quy định như vậy.

[101] Trước đó, Hoàng thành ty tâu rằng phía tây nam doanh Củng Thánh, từ năm ngoái có lính doanh thấy rùa và rắn, bèn xây đền Chân Vũ, nay bên cạnh đền có suối nước chảy, múc không cạn, người bệnh dịch uống vào phần nhiều khỏi bệnh. Ngày Giáp Dần, ban chiếu xây đạo cung ngay tại đó, đặt tên là “Tường Nguyên”, sĩ nữ đi chân đất chạy đến chiêm bái. Đồn điền viên ngoại lang, phán độ chi câu viện Hà Nam là Nhâm Bố tâu rằng triều đình không nên dùng thần quái để mê hoặc dân ngu, không được trả lời.

[102] Ngày Ất Mão, Hữu chánh ngôn Lưu Diệp tâu rằng các chức quan thuộc Hình pháp gần đây phần nhiều do thế gia xin mà được bổ, từ nay mong rằng Thuyên ty chọn kỹ người hàn sĩ, không được dùng thân thuộc quyền thế để bổ nhiệm, theo lời tâu.

[103] Tri châu Trần là Phùng Chửng tâu rằng trong bộ, giá lúa mạch mỗi đấu là ba mươi đồng.

[104] Ngày Mậu Ngọ, bổ nhiệm người man ở Hạ Khê châu là Bành Sĩ Hán đầu hàng làm Hữu ban điện trực, Nho Bá, Nho Thông đều làm Tam ban tá chức, giám sát thuế muối ở các châu Hứa, Trần, Trịnh, ban cho y phục, lụa là.


  1. 'Sĩ Hán' nguyên bản là 'Nhiệm Hán', căn cứ vào các bản khác và quyển nhuận tháng tư ngày Mậu Ngọ, 《Tống hội yếu》 thiên Phiên Di 5-7, 《Thập triều cương yếu》 quyển 3, 《Tống sử》 quyển 326 truyện Sử Phương, quyển 493 truyện Tây Nam Khê Động chư Man mà sửa lại.
  2. Theo chú thích là 'mang thêm chức Tuần kiểm châu Thần, Đỉnh', trong sách này tháng 4 ngày Bính Tý cũng ghi là 'Đô Tuần kiểm sứ châu Thần, Đỉnh Trương Luân', quyển 92 ngày Nhâm Dần tháng 8 ghi là 'Đô Tuần kiểm sứ châu Thần, Lễ, Đỉnh Trương Luân'.
  3. Hào châu nguyên bản viết là 'Hào châu', căn cứ theo bản trong các các và 《Tống hội yếu》 chức quan 48-125 sửa lại.
  4. 'Trái đạo', 《Tống hội yếu》 chức quan 48-125 chép là 'tự ý', có lẽ đúng.
  5. '2 viên Kiểm pháp quan phần nhiều không tinh thông luật pháp', hai chữ 'nhị viên' vốn thiếu, căn cứ theo 《Tống hội yếu》 chức quan 15-36 và hình pháp 1-64 bổ sung.
  6. Chữ 'kỳ' vốn thiếu, căn cứ theo 《Tống hội yếu》 chức quan 15-37 và hình pháp 1-64 bổ sung.
  7. chữ 'tài' trong 'lệnh Thuyên ty xét duyệt rồi tâu lên' nguyên bản thiếu, căn cứ theo 《Tống hội yếu》 quyển 27, tờ 17 bổ sung
  8. Chữ 'cứu' nguyên bản là 'cầu', theo các bản khác sửa lại.
  9. Chữ 'tuy' nguyên bản là 'thoả', theo bản Tống, bản tóm tắt Tống và sách 《Tục thông giám》 quyển 34 sửa lại.
  10. Chữ 'khứ' nguyên bản thiếu, theo sách trên bổ sung.
  11. 'Lạm dụng' trong 《Thông khảo》 quyển 166, phần Hình khảo viết là 'Vũ'.
  12. Mong rằng việc xét xử ngục tù đều được xác định theo các quy định trên, chữ 'lệnh' nguyên bản là 'kim', căn cứ vào các bản và thông khảo sửa lại.
  13. Nay xin các quan pháp luật xét xử tội phạm, hai chữ 'pháp quan' nguyên bản đảo ngược, căn cứ vào sách trên sửa lại.
  14. Các lộ theo lệ cử quan mạc chức đi tra hỏi chuyển vận sứ, chữ 'sứ' trên nguyên bản có chữ 'ty', căn cứ vào các bản mà bỏ.
  15. Theo 《Tống hội yếu》 Lễ 20-65, có miếu thờ rồng Triều Na Tưu, tháng 4 năm Thiên Hi thứ 2 ban tên hiệu 'Linh Trạch', ở đây có lẽ thiếu chữ 'long'.
  16. Theo 《Tống hội yếu》 Thực hóa 42-6 và 46-6 đều ghi là 'Giang, Hoài, Lưỡng Chiết phát vận ty', đoạn dưới cũng nói 'Giang, Hoài đang được mùa', có lẽ ở trên thiếu bốn chữ 'Giang, Hoài, Lưỡng Chiết'.
  17. Chiếu rằng các quan triều và sứ thần đang làm huyện lớn hoặc huyện có trên một vạn hộ thì không được sai đi nơi khác, theo 《Tống hội yếu》 chức quan 48-25 ghi là 'các quan kinh và sứ thần đang làm huyện lớn hoặc huyện có trên một vạn hộ thì mong không được sai đi nơi khác'.
  18. Trong số các Mạc chức, Lệnh lục, mỗi người tiến cử một người làm Kinh quan giám sát các sở trường, theo 《Tống hội yếu》 quyển 27, mục 17, sau 'trong số các Mạc chức, Lệnh lục' có thêm hai chữ 'Tri huyện'.
  19. Chương Đức quân nguyên bản viết là 'Bành Đức quân', theo các bản khác và 《Tống sử》 quyển 278, truyện Mã Tri Tiết sửa lại.
  20. 'hà khắc' nguyên bản là 'hặc', theo bản Tống và 《Tống sử》 quyển 297, 《Lưu Tùy truyện》 sửa lại.
  21. Lợi Quỳ lộ đày ra các châu quân lộ Kinh Hồ Nam, hai chữ 'châu quân' vốn thiếu, theo 《Tống hội yếu》 Hình pháp 4-8 và văn trên mà bổ sung.
  22. Kẻ chưa đến mức lưu đày thì đày ra bản thành, 《Tống hội yếu》 Hình pháp 4-9 chép: 'Tội chưa đến tử hình, đều xăm mặt đày ra lao thành bản châu'.

Bản quyền

Tục Tư Trị Thông Giám Trường Biên Copyright © 2025 by khosachviet.com. All Rights Reserved.