[PREVIEW] QUYỂN 255: NĂM HI NINH THỨ 7 (GIÁP DẦN, 1074)

Từ tháng 8 năm Hi Ninh thứ 7 đời Thần Tông đến hết tháng.

[1] Tháng 8, ngày Bính Dần (mùng 1): Kinh lược sứ Phu Diên là Triệu Tiết tâu: “Mùa thu mất mùa, xin không đợi dân khiếu kiện mà miễn thuế. Và từ đầu đông, mỗi ngày cấp cho những người lính cung tiễn thiếu ăn mỗi người 1 thăng rưỡi gạo thường bình, nếu không đủ thì mượn từ kho tỉnh để cấp.” Vua đồng ý, và ra chiếu cho các huyện gần thành trại mà ruộng mùa thu chưa thu hoạch được cũng được ưu tiên cứu tế.

[2] Vua phê: “Ty Đề cử Thị dịch tâu rằng trong 2 năm thu được 960.000 quan tiền lãi, theo chỉ dụ triều đình, đã chi 950.000 quan. Hãy xem xét ngày tháng nào ra lệnh chi, và chi vào việc gì.” Sau đó không thấy thi hành. Sử quan đời Chu bỏ đi, cho rằng việc chi tiền lãi không nên ghi chép, bản mới cũng bỏ. Nay khôi phục lại, điều này cũng cho thấy Ty Thị dịch có sự gian lận.

[3] Ra chiếu cho Quân khí giám ở các châu quân ngoài chức tri huyện, cho phép không theo lệ thường mà chọn quan, cùng với Ty Chuyển vận kiểm tra và thu gom da trâu, gân, sừng ở các châu huyện. Nếu ai kiểm tra được số lượng lớn và thu gom nhiều thì sẽ được khen thưởng theo thứ bậc. Bản đời Chu có ghi, bản mới cho là mệnh lệnh tạm thời nên bỏ.

[4] Đô Đề cử Thị dịch ty tâu: “Theo chiếu, xin chi 200.000 quan tiền lãi giao cho Ty An phủ Định châu để phong trang, muốn đổi tiền chiết hộc của Tam ty ở Kinh Đông, sai sứ thần vận chuyển đến.” Vua ra chiếu cho Tri châu Định châu là Tiết Hướng, nếu muốn dùng tiền Kinh Đông tại chỗ để mua bán hàng hóa thì theo như lời tâu của Đô Đề cử Thị dịch ty. Bản đời Chu có ghi, bản mới cho là mệnh lệnh tạm thời nên bỏ.

[5] Ngày Đinh Mão (mùng 2): Ra chiếu cho châu Doanh dùng 30.000 thạch lương từ kho tỉnh để mua tơ lụa, vải vóc.

[6] Ban cho Ty Chuyển vận Hà Đông 100.000 tấm lụa để mua lương thảo.

[7] Nguyên tri Hợp Châu, Tỷ bộ lang trung Lưu Kiều được bổ nhiệm chức vụ, nguyên tri Hoài An quân, Giá bộ viên ngoại lang Hoàng Mộc lệnh cho Chuyển vận ty xét tội. Do Sát phỏng Tử Châu lộ Hùng Bản tâu: “Kiều bàn về phép dịch, không bị cường hào cướp đoạt, nhiều lần dâng sớ xin, đều có thể thi hành. Mộc khảo sát dân cư, thu tiền thiềm để cung cấp cho công sứ” nên mới có việc này. Bản mới theo bản Chu mà bỏ đi, nay lưu lại.

[8] Giang Hoài Phát vận ty tâu, Hoài Nam Chuyển vận ty kế hoạch năm đã hoàn thành, ngoài việc giảm bớt, số còn thiếu hơn mười bảy vạn bảy nghìn thạch, xin được miễn giảm. Chiếu tha bảy vạn thạch, số còn lại cho phép năm sau bù đắp.

[9] Chiếu rằng từ nay những người man tiến cống trước đây mượn nhân mã phục dịch, cấp ngựa trạm, nếu không đủ, thì dùng tiền miễn dịch để thuê.

[10] Ngày Mậu Thìn, chiếu mộ dân lưu tán thiếu ăn ở Chân Định phủ, Hình, Minh, Từ, Tương, Triệu châu để tu sửa hào thành, Chân Định phủ giao cho thủ thần Tôn Cố, các nơi khác giao cho Chuyển vận phán quan Lý Tắc đề cử, vẫn nửa tháng một lần báo cáo tiến độ tu sửa và số tiền lương đã chi.

[11] Ngày Kỷ Tỵ, Hoàng thành phó sứ, kiêm Cáp môn thông sự xá nhân, tri Giai Châu Lưu Xương Tộ được thăng làm Tây Kinh Tác phường sứ, Tẩu mã thừa thụ, Nội cung phụng quan Từ Vũ Thần được thăng làm Cung bị khố phó sứ, ký tư, để thưởng công lao đánh dẹp bộ lạc phiên Họan Thiếp Giáp, Lũng Bô ở Giai Châu. Xương Tộ trước làm Đô giám Tần Phượng lộ, tri Cam Cốc thành Trương Sân muốn mở mang biên giới, sai Thị cấm Vương Thế Văn đến Giai Châu Họan Thiếp Giáp, tập hợp các tù trưởng phiên tộc khao thưởng và dụ dỗ họ. Mọi người nghi ngờ nói: “Đây là muốn liên kết với Hi Hà, chiếm đất của ta.” Liền tụ tập bộ lạc Đại La Tô Mộc Gia, đánh phá thiêu hủy trại Họan Thiếp Giáp, giết quan quân và dân trong trại. Tình hình biên giới rất cấp bách, Sân lo sợ không biết làm thế nào, liền dâng biểu xin Xương Tộ làm tri Giai Châu. Xương Tộ đến, bèn đánh dẹp yên, nhờ công được thăng làm Hoàng thành phó sứ, rồi tiến đánh Điệp Châu, đổi làm Tác phường sứ. Việc này căn cứ theo bài chí mộ của Trương Thuấn Dân. Xương Tộ có việc không cho quân các lộ khác đến Hi Châu đổi lính, xin xét kèm theo.

[12] Chiếu rằng: Các châu quân bị thiên tai ở Hoài Nam Đông lộ, tuần kiểm, huyện úy, cho phép giám sứ của lộ này không cần theo thường lệ tâu cử, đợi đến năm được mùa thì trở lại như cũ.

[13] Lại chiếu rằng: Chuyển vận sứ Hà Bắc cùng với Ngoại đô thủy giám thừa ty xem xét giảm bớt quan lại dư thừa ở các công trình sông ngòi, rồi tâu lên. (Chu bản đã bỏ đoạn này).

[14] Tri Khai Phong phủ Binh tào tham quân, kiêm San định Tư nông tự điều lệ Ngô An Trì tâu: “Trước đây cùng Lữ Gia Vấn xem xét định ra các điều lệ về hàng hộ, sau đó lại sai Tôn Vĩnh điều tra lợi hại, trình bày sự việc, không tránh khỏi có chỗ khác biệt, xin được miễn chức Tri Binh tào tham quân.” Được chấp thuận.

[15] Sùng Chính điện thuyết thư Lữ Thăng Khanh tâu: “Dân ở Hoài Đông phải nộp tiền dịch quá nặng, có người nguyện giảm tiền để được ứng tuyển, bèn triệu tập 58 người chuyên trách các công việc ở các trường vụ, từng tâu xin cả lộ thi hành theo cách này, xin giao cho Chuyển vận phó sứ Du Sung xem xét. Lại cho phép Phát vận ty mua 30 vạn thạch gạo thượng cung để cung cấp cho những nơi thiếu quân lương trong lộ, lệnh cho Chuyển vận ty theo giá hoàn trả.” Được chấp thuận. (Điều này cho thấy Thăng Khanh bỏ việc giảng kinh mà bàn đến chuyện tài lợi, Tân bản đã bỏ đoạn này, nay xin giữ lại).

[16] Ngày Canh Ngọ, Hữu Vũ vệ đại tướng quân Trọng Oản được lĩnh chức Khai Châu đoàn luyện sứ, Trọng Lí^[1] được lĩnh chức Vinh Châu đoàn luyện sứ, Hữu Giám môn vệ đại tướng quân Trọng Chân được lĩnh chức Văn Châu thứ sử, đều do được thi trúng hạng trung ở Học sĩ viện.

[17] Quang lộc tự thừa Trần Tượng Cổ dâng thư tâu: “Mẹ đẻ của thần là Đổng thị đã lấy chồng họ Tôn, vì cảnh nghèo khó, mong được cho về nhà thần.” Chiếu cho Khai Phong phủ xét hỏi, lại cấp tiền.

[18] Chiếu cho Tri Thành Đô phủ Thái Diên Khánh kiêm chức Đề cử mua ngựa ở Nhung Châu, Lê Châu, lệnh cho chọn cử quan lại, ghi tên tâu lên.

[19] Chiếu rằng: Các giám ty mỗi nửa năm phải trình bày việc có hay không có biện pháp sửa đổi, cùng việc bảo cử, phát giác thuộc quan, tâu lên Trung thư khảo sát, nếu có điều gì khả thi, sẽ giao xuống cho các ty, lệnh phải thông báo khắp các nơi thuộc quyền. (Theo lời thỉnh cầu của Hà Bắc chuyển vận phán quan Lữ Ôn Khanh).

[20] Chiếu miễn trừ tiền thuế miễn dịch mùa thu năm Hi Ninh thứ 5 và mùa hạ năm thứ 6 mà dân các châu Lư, Kỳ còn nợ; các châu huyện từng bắt những nhà không phải chịu dịch đóng góp đều, phải nhanh chóng sửa đổi và miễn trừ.

[21] Ban sắc thư khen ngợi cho Lưu Tập Lễ, quan Tri phủ Phượng Tường, Quang lộc khanh. Tập Lễ người Tu Thành, do có công cung ứng 90 vạn quân nhu cho Hi Hà quân. (Tập Lễ truyện chép vào tháng 8 năm Nguyên Phong thứ 2).

[22] Ngày Tân Mùi, chiếu rằng dân các châu Phu Diên, Hoàn Khánh và quân Bảo An thiếu ăn, ngoài việc đã miễn giảm thuế hạ, tạm thời cho hoãn thu.

[23] Ngày Nhâm Thân, chiếu rằng các châu huyện không bị thiên tai ở Hà Bắc, đều phải tổ chức bảo giáp, các Giám ty phải khuyến khích, tập luyện bốn loại võ nghệ, thời gian nông nhàn thì duyệt binh; hộ từ tứ đẳng trở xuống, quan cấp cung nỏ, Quân khí giám phải khảo sát và báo cáo.

[24] Bãi bỏ các quan thu thuế tiền lụa ở các lộ. Trước đó, Vua phê hỏi: “Tam ty hiện sai quan nào ở Hoài Nam thu thuế tiền lụa?” Trung thư tâu là Tư môn lang trung Vương Đạo Cung và Thái tử trung xá Triệu Đỉnh. Chiếu bãi chức. (Chu sử bỏ đi, nay khôi phục lại. Lời phê của Vua căn cứ vào 《Ngự tập》 thêm vào).

[25] Chuyển vận sứ lộ Tần Phượng là Hùng Bản tâu rằng hai châu Quỳ, Nhung trước đây không có việc biên giới, quan thủ lệnh chỉ dùng võ nhân, quan lại và dân chúng đều chán ghét, xin từ nay chọn dùng văn thần. Vua đồng ý.

[26] Ngày Quý Dậu, ban chiếu sai cựu quyền Kinh Đông lộ chuyển vận phán quan, Thái tử trung xá Vương Tử Uyên đưa đến Thẩm quan đông viện, bổ làm thông phán Dương Châu. Vì tội tự ý lập ty Thị dịch vụ ở Mật Châu, mượn tiền quan mua trầm hương. Sách 《Long Xuyên biệt chí》^[2] chép: Năm Hi Ninh, Vương Tử Uyên làm Kinh Đông chuyển vận phán quan, tri Mật Châu, thuyền buôn nước ngoài thường buôn lậu trầm hương, bèn công khai mời thương khách vào quan, mua với giá rẻ, tự cho là kế hay, tâu lên triều đình. Trung thư hộ phòng kiểm chính quan Hướng Tông Nho biết được, mừng nói: “Pháp luật cấm việc này, Tử Uyên làm giám ty, biết người phạm pháp mà không cấm, lại bỏ tiền mua, đúng là kẻ có tội.” Tử Uyên bị tội, trầm hương đều bị tịch thu, lúc ấy cho là kế lạ. Năm Nguyên Hựu đầu, người buôn trầm hương kiện lên triều đình, lệnh Hộ bộ trả lại bảy phần tiền, người bàn tán cho là quá đáng.

[27] Ngày Giáp Tuất, ban chiếu thăng tướng quan ở Dân Châu, Hoàng thành phó sứ Lưu Duy Cát, lĩnh Anh Châu thứ sử, Nội tàng khố sứ Tôn Chân đều làm Hoàng thành sứ; đội tướng trở xuống đều được thăng chức và giảm năm khảo khóa. Để thưởng công đánh dẹp bộ lạc phiên loạn biên giới ở Dân Châu.

[28] Ban chiếu cho Kinh Tây chuyển vận ty báo cáo tình hình cứu tế dân lưu tán, Ty Nông tự báo cáo thứ tự khôi phục ruộng đất và thủy lợi.

[29] Đại lễ sứ Hàn Giáng xin sai Kiểm chính trung thư lễ phòng công sự Hướng Tông Nho đảm nhiệm việc Nam Giao, được chấp thuận. Từ đó về sau, mỗi khi có đại lễ, từ Trung thư chọn hai viên quan phụ trách, hoặc chỉ chọn một viên.

[30] Ngày Bính Tý, ban chiếu: “Hạn hán lâu ngày, cầu mưa chưa ứng, lệnh cho trưởng quan thân hành cầu đảo ở núi sông. Nghe nói các lộ Kinh Nguyên, Hoàn Khánh, Phu Diên từ tháng bảy trở đi có mưa, những nơi thiếu giống lúa mạch thì quan cho vay, nếu quan không có giống thì mượn tiền mua.”

[31] Ban chiếu cho các lộ Kinh Nguyên, Hoàn Khánh, Phu Diên, Vĩnh Hưng, Tần Phượng chuyển vận ty cùng với tướng soái bàn bạc, rút bớt quân mã biên giới về nội địa; hoặc đóng quân ở châu quân, dùng dân bắn cung thay thế. Vì các lộ Thiểm Tây thiếu lương thực.

[32] Lại có chiếu rằng: “Nghe nói dân chúng các trấn Trấn, Triệu, Hình, Minhh, Từ, Tương chạy về phía nam, số lượng không ít, có thể lệnh cho Ty chuyển vận thường bình của Hà Bắc Tây lộ khẩn trương báo cáo tình hình cứu tế hiện nay lên triều đình.” Việc này căn cứ theo 《Ngự tập》.

[33] Ban cho Đổng Việt, Phán quan Ty chuyển vận Lộ Quỳ Châu, áo mặc màu đỏ; ban cho Tôn Khuê, Chuyển vận sứ, sắc thư khen ngợi và 200 tấm lụa bạc; Khấu Bình, Tri châu Thi Châu, đã mất trước đó, ban cho gia đình ông một nửa số lụa bạc; những người khác được giảm năm khảo khóa khác nhau. Do Hùng Bản tâu rằng Đổng Việt và những người khác có công chiêu dụ người Man ở Thi Châu là Điền Trung Hiện và những người khác.

[34] Xu mật viện tâu: “Nhậm Khắc Cơ, Nhập nội cung phụng quan, Tẩu mã thừa thụ công sự ở Quảng Tín quân, Bảo Châu, tâu rằng: ‘Sau khi điều tra, thấy rằng ở chợ Quảng Tín quân, khách phương Bắc mua bán hàng hóa rất gấp.’ Cùng với Vương Lâm, Hoàng thành sứ, Tri quảng Tín quân, và Lộ Chửng, Điện trung thừa, Thông phán Quảng Tín quân, tâu rằng: ‘Ở chợ Quảng Tín quân, gần đây khách phương Bắc nhập hàng hóa ít, việc mua bán hàng hóa so với trước đây có vẻ gấp hơn.’ Cùng với Tiết Hướng, Đô tổng quản Lộ Định Châu, kiêm An phủ giám mục sứ, tâu rằng: ‘Sau khi điều tra, thấy rằng ở chợ Quảng Tín quân, hiện nay khách phương Bắc mua bán đều theo lệ thường, cùng với việc tính toán thấy rằng tiền và hàng hóa hiện nay lại ít, nếu như năm trước không có việc gấp, thì số lượng lớn sẽ được tính toán lại như trước.'” Chiếu rằng: “Những điều Vương Lâm, Lộ Chửng, Nhậm Khắc Cơ tâu, so với sự thật điều tra có chỗ khác nhau, Vương Lâm, Lộ Chửng lệnh cho Ty chuyển vận Hà Bắc Tây lộ, Nhậm Khắc Cơ lệnh cho Khai Phong phủ, cùng điều tra tội và báo cáo.” Việc này căn cứ theo 《Thời chính ký》 ngày 9 tháng 8, nay thêm vào.

[35] Ngày Đinh Sửu, ban cho Ty an phủ Hoàn Khánh 1.000 giấy độ tăng, để chuẩn bị cứu tế dân Hán và Phiên đói khổ.

[36] Binh bộ Lang trung, Tập hiền điện Tu soạn Trương Sô làm sứ thần chúc mừng sinh thần Liêu chủ, Hoàng thành sứ, Trung châu Thứ sử Thạch Giám làm phó sứ; Đồn điền Lang trung, quyền Quản câu Tam ty Khai sách sứ Hàn Đạc làm sứ thần chúc mừng năm mới, Nội điện Sùng ban Vương Cẩn Sơ làm phó sứ. Tri chế cáo Chương Đôn làm sứ thần chúc mừng sinh thần Liêu Quốc mẫu, Dẫn tiến sứ, Trung châu Đoàn luyện sứ Miêu Thụ làm phó sứ; Vệ úy Thiếu khanh Tống Xương Ngôn làm sứ thần chúc mừng năm mới, Tây kinh Tả tàng khố Phó sứ Quách Nhược Hư làm phó sứ. Thụ từ chối vì bệnh, đổi mệnh Dẫn tiến sứ Chu Vĩnh Thanh, Vĩnh Thanh lại từ chối vì mẹ bệnh, đổi mệnh Đông thượng các môn sứ Lý Bình. Sau đó, Đôn được cử làm Sát phỏng, mệnh Tri chế cáo Hứa Tướng thay thế. Lúc đó, quân địch đem 20 vạn quân áp sát biên giới Đại châu, sai sứ xin đất, các sứ thần đi sứ hàng năm đều ngại đi, chỉ có Tướng vui vẻ nhận mệnh. Trương Sô xin việc Đại châu, chiếu trả lời rằng không biết, Tướng vào triều tâu rằng: “Thần là người hầu cận^[3], việc lớn triều đình, không thể không biết. Người phương Bắc cho rằng thần không dám nhắc đến việc Đại châu, lời nói hơi xâm phạm, nếu không có cách nào bác bỏ thì sẽ tổn thương quốc thể.” Lập tức ra chiếu cho đến Xu mật viện xem văn thư, từ đó thành lệ. Khi đến nơi, người tiếp đón của địch là Tiêu Hi quả nhiên hỏi Tướng về việc Đại châu, Tướng nhiều lần bác bỏ, họ mới không dám nói nữa. Việc này được thêm vào theo bản truyện của Tướng, cần xem xét kỹ hơn.

[37] Thái thường tự tâu: “Đại giá lỗ bạ, xe phụ của năm cỗ xe lớn đều đặt ở phía sau. Kính xét 《Chu Lễ》 chép: ‘Xe Bộc: Phàm xuất quân, đều có xe dê^[4], mỗi loại đều có xe riêng.’ Người chú giải cho rằng các xe riêng đều theo xe chính. Vậy thì xe phụ của các cỗ xe lớn nên đặt sau xe chính. Lại nữa, xe da vốn là xe dùng trong cung đời trước; cờ năm con trâu, có lẽ là xe phụ của năm mùa thời xưa, dùng trâu gỗ để chở cờ, dùng người khiêng, đã mất đi chế độ ban đầu. Hai thứ này nên bỏ đi^[5].” Đều được chấp thuận.

[38] Chiếu cho quan biên tu sắc lệnh và san định là Đại Lý tự thừa Đinh Chấp Lễ được thăng một bậc, vì đã biên soạn xong sách kế hoạch hàng năm.

[39] Ngày Mậu Dần, chiếu cho Ty An phủ lộ Kinh Tây, dân lưu tán được cấp lương thực hàng ngày theo phép cấp cho người ăn xin, đến tháng chín thì dừng, nếu không đủ thì dùng gạo thường bình để bổ sung. Lại chiếu cho các Ty Chuyển vận phủ Thành Đô, lộ Lợi Châu cứu tế nạn đói và dịch bệnh, phải báo cáo thứ tự tiến hành.

[40] Ngày Kỷ Mão, Ty Điều lệ của Ty Nông tự xin cho các chức Huyện thừa và Chủ bạ mới được bổ nhiệm kiêm nhiệm chức Cấp nạp quan, được chấp thuận.

[41] Sai Câu đương Ngự dược viện Lý Hiến đến châu Tương ban chiếu thư và thuốc thang cho Hàn Kỳ. Việc này căn cứ theo 《Ngự tập》, chắc chắn có lý do, cần tra cứu thêm. Nếu không có gì đặc biệt thì bỏ đi.

[42] Ngày Canh Thìn, Kiểm chính công sự Ngũ phòng Trung thư Lý Thừa Chi tâu: “Các khoản tiền ăn thêm mà quan lại ở kinh thành xin cấp đều không đồng đều, và số người hầu được cấp cũng không có quy định cụ thể, đến cả bổng lộc của lại viên nhiều ít cũng nên đặt thành phép chung.” Chiếu cho Thừa Chi cùng quan Kiểm chính phòng Khổng mục san định.

[43] Ngày Tân Tỵ, chiếu cho các hộ ở phủ Khai Phong được miễn thuế thu hơn một nửa, thì thuế thu năm ngoái và tiền thuê đất chăn nuôi cũng tạm hoãn thu.

[44] Vua phê: “Dân lưu tán từ các phủ Chân Định, châu Hình, châu Minh, châu Từ, châu Tương, châu Triệu ngày ngày đi qua kinh thành, mà số người từ châu Từ lại càng đông, tuy đã nhiều lần chiếu cho các cơ quan chức trách cứu tế, nhưng đều không thấy thi hành theo thứ tự, nên lệnh cho các Ty Chuyển vận phải nhanh chóng báo cáo rõ ràng.”

[45] Tham tri chính sự Lữ Huệ Khanh tâu: “Tiền lương thường bình căn cứ theo nguyện vọng xin cấp thành quan tiền hoặc thạch gạo, khi nộp thì thu lãi hai phần; nếu muốn dùng lương thực, bạc, lụa, tơ, the, vải để chiết nạp thì cho phép, nếu xin cấp lương thực thì nộp bằng hiện vật, mỗi thạch lãi không quá hai đấu. Việc cấp phát và thu nạp đều ước tính theo giá trung bình, nếu vật ít không đủ tiền thì bù tiền để nộp; nếu tiền ít không đủ vật thì tiền thừa được cấp tiếp. Các hộ thuộc đẳng thứ ba trở xuống, nếu muốn chiết nạp tiền miễn dịch thì cũng theo cách này.” Được chấp thuận.

[46] Ngày Nhâm Ngọ, lệnh cho Hàn lâm học sĩ kiêm Thị độc học sĩ Nguyên Cương quyền Tam ty sứ. Cương xin miễn dự giảng diên, được chấp thuận.

[47] Quyền Hộ bộ phó sứ, Thái thường thiếu khanh Giả Xương Hoành kiêm Đô đề cử Thị dịch ty, Đại lý bình sự, Biên tu Tư nông tự điều lệ San định quan Ngô An Trì làm Thái tử trung doãn, kiêm Quyền phát khiển Đồng đề cử Thị dịch ty.

[48] Hàn lâm học sĩ, hành Khởi cư xá nhân, Quyền Tam ty sứ Tăng Bố bị cách chức, giữ nguyên chức làm Tri Nhiêu châu. Đô đề cử Thị dịch ty, Quốc tử bác sĩ Lữ Gia Vấn làm Tri Thường châu. Quân khí giám ngục cụ, Bố bị tội không phát giác lại nhân dạy bảo hàng hộ thêm lời hoa mỹ, lẽ ra không nên tấu mà tấu, tội công trượng tám mươi; Gia Vấn cũng bị tội không phát giác Tạp mại vụ thu nhiều tiền lãi hàng tháng, tội công trượng sáu mươi. Trung thư lại nói: “Bố tâu về tài chính thời Trị Bình, có tiền trong Nội tàng khố chín mươi sáu vạn quan, nên trừ vào số thu, Bố lại trừ vào số chi. Lệnh Ngự sử đài Suy trực quan Kiển Chu Phụ hặc tội Bố tâu, ý muốn nói triều đình chi phí nhiều hơn trước, khiến tài chính thiếu hụt, số thu không đủ chi. Tội tấu sự giả dối, phạt đồ hai năm”, nên có mệnh lệnh này. Ngụy Kế Tông vẫn bị truất một chức, bắt thôi việc. Ban đầu, việc lập Thị dịch, Bố thực sự cùng làm, sau đó đoán ý Vua nghi ngờ Thị dịch có tệ, bèn gấp trị tội Gia Vấn. Gặp lúc Lữ Huệ Khanh và Bố có hiềm khích, nhân cơ hội này hãm hại Bố, mà những người bàn luận cũng không ủng hộ Bố. Chu Phụ là người Song Lưu.

[49] Ngày Quý Mùi, Hàn lâm thị độc học sĩ Dương Hội, Trần Dịch cùng làm Hàn lâm học sĩ. Sau đó, Tri chế cáo, kiêm Tri gián viện Đặng Nhuận Phủ nói: “Từng bàn về lỗi lầm của Trần Dịch, nay Dịch được bổ làm Hàn lâm, thần đang đương chế, xin cho quan đương chế kế tiếp soạn từ.” Chiếu bãi mệnh lệnh của Dịch. Trước đó, Nhuận Phủ từng nói: “Tên lính Đặng châu là Trần Mỹ, Tề Quý đêm vào nha môn châu, thông dâm với tỳ nữ, giết con trai Dịch và vợ nó, Dịch tự thấy cửa nhà bừa bãi, đều khoan dung che chở. Việc Đặng châu hặc tấu khác với Chuyển vận ty, xin sai quan xét lại.”

[50] Long Đồ các đãi chế, quyền Ngự sử trung thừa Đặng Oản kiêm Trực học sĩ viện. Oản thay thế Dịch, là việc ngày Giáp Thân, nay ghi chung lại.

[51] Điện trung thừa Vương Khuê làm Giám sát ngự sử lý hành. Không lâu sau, Khuê mất, chiếu ban cho nhà ông ta một trăm ngàn tiền, do Ngự sử trung thừa Đặng Oản xin thêm ban cấp và lo việc tang.

[52] Lệnh cho Tri chế cáo, Trực học sĩ viện Chương Đôn làm Hà Bắc Tây lộ sát phỏng sứ. Ngày 27 tháng giêng, Tăng Bố làm Sát phỏng Tây lộ, Đôn chắc chắn là thay thế Bố; ngày 20 tháng này, đổi lệnh cho Thẩm Quát.

[53] Quang lộc khanh, Trực Chiêu văn quán, Tri Kinh Nam Phan Túc làm Tri Ngạc Châu. Theo lời xin của ông ta. Việc theo lời xin căn cứ vào 《Chu sử》, cần xem xét thêm.

[54] Tri gián viện Đặng Nhuận Phủ tâu: “Theo chế độ gần đây, những người thi Hình pháp đều được phép rời nhiệm sở. Vì tri huyện, huyện lệnh phụ trách nhiều việc, cùng với việc thực hiện pháp luật mới không thể thiếu người, từ nay tri huyện, huyện lệnh không được phép đi thi.” Theo lời tâu.

[55] Chiếu rằng các tri châu, thông phán nếu gặp việc đón tiếp sứ phương Bắc, dù đang có tang, đều tạm thời cho phép nghe nhạc; nếu tri châu là võ quan đang để tang cha mẹ, thì cho phép báo lên An phủ ty để tạm cử quan khác đi thay.

[56] Đề điểm biên tu Ty Nông tự điều lệ Lữ Huệ Khanh tâu: “Tiền và thóc của kho Thường bình, đều cấp phát một lần vào thời điểm dân thiếu thốn, nơi nhiều ruộng khô thì tháng hai, nơi nhiều ruộng nước thì tháng ba là hạn. Thu theo thuế mùa thu, hạn đến cuối năm nộp đủ, sang tháng chạp mà không nộp thì theo luật về nợ thuế. Nếu tằm và lúa mạch được mùa, cho phép thu theo thuế mùa hạ, không được quá một nửa, hết hạn mà không đủ thì không cấp phát lần sau. Những trường hợp được tạm hoãn theo điều lệ thì không thuộc hạn này.” Theo lời tâu.

[57] Chiếu cho các lộ giám ty tìm đến các danh sơn, linh từ, giao cho trưởng lại cầu mưa, lại sai phụ thần cáo lên Trung Thái Nhất cung.

[58] Thiên Chương các đãi chế Chu Mạnh Dương mất. Chiếu cho con rể ông ta làm quan, lại ngoài lệ cho một cháu trai làm quan; nghe nói nhà ông ta nợ tiền quan cả gốc lẫn lãi mấy ngàn quan, đều được miễn.

[59] Ngày Giáp Thân, ban chiếu cho Quyền phát khiển Chuyển vận sứ Lộ Tử Châu là Trần Thầm thăng một bậc, Quyền phát khiển Chuyển vận phán quan là Lã Khai thăng một nhiệm kỳ, vì có công trong việc ứng phó sự việc ở Lộ Châu.

[60] Cáp môn Thông sự xá nhân là Địch Vịnh được bổ làm Tây thượng Cáp môn phó sứ, do Vương Thiều tâu rằng Vịnh có công đánh trận ở phía tây Đào Châu.

[61] Ban chiếu giáng chức Ngự sử đài Suy trực quan, Chức phương Viên ngoại lang là Điền Tằng một bậc, Kinh Tây Chuyển vận sứ là Ngô Kỷ Phục, Chuyển vận phán quan là Tằng Kháng, Đề cử Thường bình đẳng sự là Hồ Tông Sư mỗi người phạt một cân đồng, Đề điểm Hình ngục là Trần Thế Tu phải về kinh. Kỷ Phục và các quan khác xét việc Quyền tri Đường Châu, Ngu bộ Lang trung là Tô Quyên sơ suất trong việc kiểm tra binh mã ty, lưu lại tu sửa kênh mương và lãng phí tiền công sứ, Quyên không phục. Vụ kiện kéo dài không quyết định, bèn sai Tằng đến châu xét xử. Quyên lại tố cáo giám ty bịa đặt vu khống không đúng sự thật, Tằng không xét cùng, bèn lệnh cho Thẩm hình viện và Đại Lý tự căn cứ vào tình trạng sự việc của Quyên để xin chỉ. Lúc đó đã cách chức Tằng và các quan khác, Quyên bị xử trượng sáu mươi, nhưng tội được tha do đại xá.

[62] Ngày Bính Tuất, Vua sai Tri chế cáo Thẩm Quát làm Sát phỏng sứ lộ Hà Bắc Tây, thay thế Chương Đôn. Trước đó, Vua sai nội thị ghi chép xe của dân để phòng bị biên giới, dân chúng không hiểu ý triều đình, nên xôn xao lo sợ. Lại có việc Ty thị dịch lo ngại muối giếng ở Tây Thục không thể cấm được, muốn lấp hết các giếng tư và chở muối Giải đến để bù vào. Hai việc này được nhiều người bàn tán, nhưng chưa được xem xét.

Lúc đó, Thẩm Quát đang tu sửa sách khởi cư chú, Vua hỏi Quát: “Khanh có biết việc ghi chép xe không?” Quát đáp: “Thần biết.” Vua hỏi: “Khanh nghĩ sao?” Quát đáp: “Thần không biết xe sẽ dùng vào việc gì?” Vua nói: “Người phương Bắc nhiều ngựa, thường dùng ngựa để thắng trận, nếu không có xe thì không thể địch nổi.” Quát nói: “Nếu quả như vậy, thì khi giặc đến, người già trẻ nhỏ, mồ mả, ruộng vườn, nhà cửa đều phải bỏ lại, mà bản thân còn bị quân giặc cướp bóc, thì còn rảnh đâu để lo xe? Nay bệ hạ ghi chép mà chưa lấy của dân, có gì đáng lo?” Vua vui mừng nói: “Lời khanh nói rất phải. Sao nhiều người bàn tán thế?” Quát đáp: “Lợi ích của xe chiến đã thấy rõ qua các đời. Vu Thần dạy Ngô Tử dùng xe chiến, từ đó bá chủ Trung Quốc; Lý Tĩnh dùng xe thiên sương, lộc giác để bắt Hiệt Lợi. Thần chỉ không rõ một điều, xe nhẹ mà người xưa nói là xe chiến, năm ngựa xoay trở, lợi ở chỗ nhẹ và nhanh. Nay xe chở đồ của dân, nặng nề thô kệch, dùng trâu kéo, một ngày không đi được ba mươi dặm, gặp mưa tuyết thì không tiến nổi, nên người đời gọi là xe thái bình, có thể dùng trong thời bình, nhưng e rằng không thể dùng trong chiến tranh.” Vua lại vui mừng nói: “Chưa có ai hiểu Trẫm như khanh, nên suy nghĩ thêm. Khanh có nghe về lợi ích của việc cấm muối ở Tây Thục không?” Quát đáp: “Thần cũng biết sơ qua.” Vua hỏi: “Thế nào?” Quát đáp: “Giếng tư đã cho phép bán, thì không thể không có mua bán tư. Nếu lấp hết các giếng tư và chở muối Giải đến, chỉ bán qua quan, đó cũng là một cách giảm hình phạt và thu lợi. Nhưng ở vùng biên giới Trung, Vạn, Nhung, Lô, giếng nhỏ rất nhiều, không biết làm sao ngăn chặn muối của giặc? Như vậy, sau này vùng biên giới lại phải tăng thêm đồn canh, thì e rằng lợi không bù được hại. Xin hãy sai các quan kế toán và biên lại cân nhắc kỹ lợi hại, rồi mới làm.”

Hôm sau, cả hai việc đều bãi bỏ, các quan chấp chính vui mừng, hỏi Quát: “Ông có thuật gì mà chỉ nói chuyện một lúc đã bãi bỏ được hai việc này? Vua rất thích thuyết xe thái bình của ông.” Quát đáp: “Thánh chúa có thể dùng lý lẽ để thuyết phục, không thể dùng lời nói để tranh cãi. Nếu xe có thể dùng, muối của giặc có thể cấm, thần không dám cho là không được.” Việc ghi chép xe của dân, sách thực lục không chép. Tháng 12 năm ngoái và ngày 12 tháng 2 năm nay là ngày Canh Thìn có thể tra cứu. Việc cấm muối thì hoàn toàn không thấy ghi. Thẩm Quát tu sửa sách khởi cư chú vào ngày 7 tháng 7 năm thứ 7, còn việc làm Tri chế cáo thì không rõ thời gian, sách thực lục nhân việc Quát đi sát phỏng Hà Bắc nên chép vào. Nay cũng ghi thêm việc này.

[63] Bảo Văn các đãi chế Thường Trật kiêm thị độc. Ngày 19 tháng 10, sử Mặc lại chép việc này, sử Chu đã bỏ đi, sử mới theo đó, vì là trùng lặp.

[64] Chiếu cho Tam ty cấp 1 triệu thạch gạo tẻ đến chuyển vận ty Hà Bắc để phong trữ.

[65] Đồng phán đô thủy giám Tống Xương Ngôn, Lý Thừa Chi và thừa Vương Lệnh Đồ tâu rằng, cửa sông Biện đã xuất hiện bãi cát mới, vào lúc giao mùa thu đông, nước chắc chắn sẽ rút bớt, xin tạm thời đóng cửa sông Biện, đợi nước cạn thì tăng cường tu sửa đê bờ và cửa cống, sau đó sẽ xem xét lại. Đồng phán đô thủy giám Hầu Thúc Hiến và thừa Lưu Hoàn xin không đóng cửa sông Biện, mà tạm thời làm đập ngăn sông dưới cửa cống Khổng Cố, để nước chảy vào cửa cống, đợi tu sửa đê bờ xong thì mở đập. Chiếu theo lời xin của Thúc Hiến. 《Thực lục》 ngày 3 tháng 4 nhuận năm thứ 8, cần xem xét lại. Lại có việc ngày 26 tháng 4 năm này Vương Củng tuyển quan, và ngày 29 tháng này Trương Hổ tâu, đều cần tham khảo.

[66] Chiếu rằng những sĩ tử ở các lộ khác đến học tại các châu quân có giáo thụ ở Ngũ lộ, được bổ sung thi làm sinh viên Thượng xá, Nội xá, nhưng không được vượt quá một phần ba số người của bản lộ.

[67] Chiếu cho ty đề điểm phủ Khai Phong theo các chuyển vận ty khác tăng thêm một viên quan quản câu văn tự, không được sai đi nơi khác. Theo lời xin của Thái Xác.

[68] Ngày Mậu Tý, sai tướng tác giám thừa Hồ Tông Hồi đi kiểm tra kho thóc lộ Hà Bắc Đông, trước hết đến châu Thiền và Bắc Kinh để tính toán số lượng kho có thể chứa lương, vẽ đồ bản tâu lên.

[69] Ngày Kỷ Sửu, chiếu rằng những nơi thiếu quân nhiều ở các lộ, lệnh cho giám ty tuyển cử sứ thần đi chiêu mộ bổ sung. Phủ Khai Phong Thái Xác, Kinh Đông Lý Sát, Triệu Tế, Kinh Tây Lưu Tông Kiệt, Lý Nam Công đều được cử làm đề cử chiêu binh; Phu Diên Triệu Tiết, Hoàn Khánh Sở Kiến Trung, Kinh Nguyên Vương Quảng Uyên, Tần Phượng Trương Sân được cử làm đề cử sai tướng binh. Ngày 18 tháng 9 cần xem xét lại.

[70] Chuyển vận ty lộ Hà Bắc Tây xin rằng, những nơi bị thiên tai chiêu mộ người thiếu ăn hoặc lưu dân để hưng công, ngoài việc triều đình ban thóc, những việc liên quan đến nông điền, thủy lợi và tu sửa thành hào, đều cấp tiền thóc từ kho thường bình. Theo lời xin.

[71] Ngày Canh Dần, triều đình ra chiếu sai quan Ty Nông tự đến Kinh Tây để chẩn tế dân lưu tán; và lệnh cho Ty Chuyển vận Hà Bắc phải tuyên dụ, chăm lo cho dân chúng đang tìm nơi làm ăn, không để họ phải lưu lạc, tuần tra bắt trộm cướp, bảo đảm cho dân được an cư; đồng thời lệnh cho phía Đông lấy 50.000 thạch gạo tẻ trong số 150.000 thạch đã chi để chẩn tế.

[72] Chiếu rằng: “Các quan viên từng bị vu oan, bị cách chức, sau khi minh oan được phục chức, sẽ được nhận bổng lộc. Những người không đảm nhiệm công vụ, hoặc vào ngày phụng triều, sẽ được cấp theo lệ của quan Phân ty.”

[73] Chiếu rằng: “Hà Bắc bị hạn hán, dân chúng đang thiếu ăn, chỉ những việc cấp bách như phòng chống lũ lụt và sửa chữa thành trì mới được điều động phu xuân, còn lại tạm đình chỉ trong một năm.” Đây là theo đề nghị của Phán Đô thủy giám Lý Lập Chi.

[74] Ty An phủ Hoàn Khánh tâu rằng, dân thục hộ bị hạn hán, thiếu lương thực, xin vay 70.000 thạch lương thực từ Khánh Châu và 30.000 thạch từ Hoàn Châu. Triều đình đồng ý.

[75] Ngày Tân Mão, nhà Vua ban chiếu: “Hà Bắc đã tuyển chọn Nghĩa dũng và Bảo giáp, việc mới bắt đầu, cần phải có người tài chuyên tâm lo liệu thì sau này mới thu được hiệu quả thực tế. Phía Tây lộ giao cho Tri chế cáo Thẩm Quát, phía Đông lộ giao cho Long đồ các đãi chế Tăng Hiếu Khoan phụ trách, tất cả các quan chức liên quan đến Bảo giáp đều được quyền tiến cử hoặc khiển trách. Đồng thời cho phép không cần theo thời hạn mà cử quan đi hoặc thân chinh kiểm tra.” Nhà Vua muốn noi theo phép Bát trụ quốc của nhà Hậu Chu, nên giao cho các quan tòng sự đảm nhiệm, không thuộc về phủ Súy. Điều này căn cứ theo tự chí của Thẩm Quát. Quát còn nói: Triều đình mới tổ chức dân binh, Hà Bắc, Hà Đông, Thiểm Tây có được 100 vạn quân tinh nhuệ, gọi là Bảo giáp. Hà Bắc đã tập hợp trước 30 vạn người, triều đình ra chiếu chọn hai người trong số các quan tòng sự để phân công phụ trách.

[76] Chiếu rằng: Dân chúng ở Hoài Nam, Khai Phong phủ bị thiên tai, được miễn đi phu xuân năm sau; Ty Chuyển vận Hà Bắc Tây lộ phải điều tra tình hình thiệt hại ở các châu Hình, Minh, v.v., và miễn thuế thu.

[77] Lại có chiếu rằng: Binh sĩ Vũ vệ Kinh Đông đang phiên chế ở Hà Bắc nên rút về doanh trại nghỉ ngơi, để tiết kiệm lương thực biên giới.

[78] Ngày Nhâm Thìn, Sát phỏng sứ kiêm các châu Thanh, Tào, Vận, Bộc, Tề, Truy thuộc Hà Bắc Đông lộ là Tăng Hiếu Khoan tâu: “Trước đây thần cùng Tăng Bố cùng xem xét và định ra các quy chế về việc giảng dạy, duyệt binh và thưởng phạt ở các lộ. Nay Tăng Bố đã ra ngoài, xin nhân dịp phụng mệnh đi sứ này, điều tra thêm những điều chưa tiện trong quy chế cũ, rồi cùng với Sát phỏng sứ Tây lộ xem xét và định ra, xin chỉ dụ.” Chiếu cho Thẩm Quát và Tăng Hiếu Khoan, trước khi lên đường, cùng biên soạn xong rồi tâu lên. Lại tâu: “Lộ này đã sắp xếp xong bảo giáp, Tuần kiểm, Huyện úy, xin giao cho các cơ quan có trách nhiệm lựa chọn bổ nhiệm; những người không đảm đương được công việc, không cần theo thường lệ, hãy chọn người thay thế.” Đều theo lời tâu.

[79] Ngày Quý Tỵ, chiếu cho Chuyển vận ty Hà Bắc Đông lộ: “Dân bị thiên tai, nếu không kịp trình báo, cho phép nộp đơn sau hạn để xem xét miễn giảm. Nghĩa dũng, bảo giáp ở Hà Bắc, vì thiên tai mà muốn đi đến các châu, huyện khác để kiếm sống, hãy làm đơn trình lên huyện; khi được mùa, các châu, huyện nơi đến phải thông báo cho họ trở về làm ăn; thuế qua đường dưới một trăm đồng đều được miễn. Cử quan đặt trường ở các cửa Nam Huân, An Thượng, cấp gạo cho dân lưu tán, mỗi người mỗi ngày hai thăng, trẻ con một nửa.” Lúc đó, dân lưu tán từ phương bắc đến gần ba vạn người.

[80] Chiếu cho Dẫn tiến sứ, Đạt châu Đoàn luyện sứ Vương Quân Vạn cùng mười bốn người khác được thăng chức khác nhau. Quân Vạn được ban thêm năm trăm tấm lụa, cho một người thân làm quan, ngoài lệ được thêm một bậc. Hoàng thành sứ, Uy châu Thứ sử Khang Tòng Lĩnh được làm Văn châu Đoàn luyện sứ, cho một con làm quan. Nội điện Thừa chế Trương Chi Gián được thăng làm Văn Tư phó sứ. Đều là để thưởng công đánh dẹp ở châu Đào.

[81] Hữu gián nghị đại phu, Tập hiền học sĩ Tống Mẫn Cầu dâng lên mười quyển sách biên soạn về nghi chế các cửa cung.

[82] Thiêm thư Trấn Ninh quân phán quan Tôn Thiện tâu: “Dân lưu vong từ các phủ Chân Định, Hình, Minh, Từ, Tương và châu Triệu đi qua cầu phao ở châu Thiền ngày càng nhiều. Các hộ thuộc ba bậc trên đều nói sợ bị cướp đoạt, tình thế không thể ở lại. Xin cho các châu này cử thông phán, chức quan cùng lệnh tá đến làng xã, ưu đãi và cứu tế; nếu an định được hơn một nghìn người, xin ban thưởng và thăng chức tùy theo công lao. Đối với các hộ thuộc bậc thứ tư và thứ năm còn nợ tiền gốc và lãi của khoản vay thanh miêu, xin gia hạn thời gian nộp. Ruộng bỏ hoang của dân lưu vong, tạm thời cho người thuê, theo pháp lệnh ruộng bỏ hoang, nộp dần theo năm. Số tiền thanh miêu còn nợ, đợi khi họ trở về sẽ thi hành.” Triều đình đồng ý, và lệnh lập pháp để báo cáo.

[83] Tri châu Diên Châu Triệu Tiết tâu: “Theo chiếu chỉ, vì vùng biên giới bị hạn hán, người Hán và người Phiên thiếu lương thực, dân chúng sắp bỏ đi, giao cho thần phải an ủi và vỗ về, nhanh chóng bàn kế hoạch an định. Gần đây, vùng biên giới có mưa, nhưng dân chúng thiếu hạt giống, những người Hán và người Phiên làm nghề cung tiễn thủ muốn mượn giống của quan, mỗi người được cấp một thạch lúa mì. Và kiểm tra các trại thành, hào lũy chưa đạt độ sâu một trượng, thuê dân đói để sửa chữa. Gỗ mà dân biên giới khai thác và trâu bò, ngựa không bán được, dùng tiền quan mua lại. Người Hán và người Phiên mua ngựa có thể dùng trong chiến đấu, trả giá cao. Lương thực ở Kinh lược ty và kho thường bình, đều giảm giá bán.” Chiếu chỉ các lộ Tần Phượng, Hi Hà, Kinh Nguyên, Hoàn Khánh theo lời tâu, làm theo cách này, trước tiên báo cáo thứ tự thi hành.

[84] An phủ ty lộ Vĩnh Hưng quân tâu, xin gia hạn một tháng để thu nhận đơn tố cáo thiên tai. Đề cử ty lộ Hà Bắc Đông xin miễn thuế dịch cho các hộ thuộc bậc thứ năm và trung đẳng trở xuống. Triều đình đều đồng ý.

[85] Ngày Giáp Ngọ, Thị ngự sử tri tạp sự Trương Hổ tâu: “Hầu Thúc Hiến xin không đóng cửa sông Biện, xây dựng đê ngang, đặt thêm sào chống, sửa chữa lại cửa đập cũ, thông thoát dòng nước trở lại sông. Nhưng nếu giữa đông giá lạnh, cửa đập bị băng tắc, nước dồn ứ tràn qua đê mới, lớn thì kinh thành có thể gặp nguy, nhỏ thì dân cư ven sông Biện bị hại. Dù tiết kiệm được một hai mươi vạn vật liệu, nhưng tăng thêm sào chống, chi phí cũng không ít. Xin theo lệ cũ đóng cửa sông Biện.” Không được trả lời. Lại tâu: “Dân lưu tán ở Hà Bắc phần nhiều chạy về Kinh Tây, tuy đã sai quan cứu tế, nhưng xin cấp thêm độ điệp cho tăng và cáo thụ quan chức không tên, để chiêu mộ người đóng góp lương thực cứu tế.” Vua xuống chiếu cho quan Ty Nông tự đã sai, hội với Ty Chuyển vận, lấy lương thực từ kho tỉnh để cứu tế. Nếu thiếu, thì tính toán số lượng cần dùng về cáo thụ không tên, bổ điệp, sắc cáo, độ điệp, tâu lên.”

[86] Sáp nhập hai huyện Ma Dương và Chiêu Dụ của châu Thần vào châu Nguyên. 《Thực lục》 chép: Sáp nhập huyện Ma Dương của châu Thần vào trại Cẩm Châu, thuộc châu Nguyên. Nay theo 《Cửu vực chí》. 《Chí》 lại chép: Năm thứ 8, bãi bỏ trại Cẩm Châu và huyện Chiêu Dụ, Ma Dương. 《Địa lý chí》 cũng chép: Năm thứ 8, sáp nhập nhân hộ trại Cẩm Châu và bãi bỏ huyện Chiêu Dụ vào Ma Dương, thành một huyện. Việc này xảy ra vào cuối tháng 2 năm thứ 8. 《Thực lục》 lại chép: Bãi bỏ huyện Chiêu Dụ của châu Thần, nhập vào châu Nguyên. Nay đều theo 《Cửu vực chí》. Lại nữa, 《Thực lục》 cuối tháng 2 năm thứ 8 và tháng 12 có chép, đã chú thích đầy đủ ở đó.