[PREVIEW] QUYỂN 296: NĂM NGUYÊN PHONG THỨ 2 (KỶ MÙI, 1079)

Bắt đầu từ tháng 10 năm Nguyên Phong thứ nhất đời Thần Tông đến hết tháng đó.

[1] Tháng giêng mùa xuân, ngày Quý Dậu, xuống chiếu rằng lương thực dự trữ ở Bắc Kinh và Châu Định là hơn 6.700.000 thạch, cỏ khô hơn 17.000.000 bó. Từ nay về sau, nếu đổi chác với Ty Chuyển vận, thì phải đối chiếu số lượng hiện có mà giao nhận, lại ủy cho Ty An phủ chuyên trách việc này.

[2] Ngày Ất Hợi, Tây thượng các môn sứ Hàn Tồn Bảo được làm Tứ phương quán sứ, Trung Châu đoàn luyện sứ. Trước đây, Tiết Hướng và Lữ Công Trước cùng được bổ nhiệm vào Xu phủ, Tiết Hướng hết sức kính trọng Lữ Công Trước. Sau một thời gian, Lữ Công Trước cũng dần thân thiết với ông, bàn luận việc thường tương hỗ. Hàn Tồn Bảo dẫn quân Thiểm Tây dẹp loạn Di ở Lộ Châu, Vua muốn thăng chức để khuyến khích người lập công. Tiết Hướng nói: “Lộ Châu vốn không có việc gì, nay ban thưởng hậu cho Tồn Bảo, sau này có người lập công lớn hơn thì lấy gì để thưởng?” Lữ Công Trước nói: “Tiết Hướng nói đúng.” Vua nghe theo.

[3] Bãi bỏ việc mua ngựa ở quân Khả Lam và Hỏa Sơn. Trước đây, quan biên giới đề nghị hai quân này mua ngựa địa phương để tăng cường kỵ binh, sau đó Bắc giới gửi văn thư nói rằng người biên giới thường trộm ngựa đem bán qua biên giới, nên bãi bỏ.

[4] Ngày Bính Tý, xuống chiếu: “Trước đây, Minh Châu kiểm tra tài sản của thương nhân buôn bán với Cao Ly từ 5.000 quan trở lên, lệnh cho Minh Châu ghi tên họ, triệu tập người bảo lãnh, mỗi năm cho phép xuất giấy phép đóng hai thuyền, đi buôn bán những vật không bị cấm, nhưng năm sau phải trở về; nếu xuất thuyền không có giấy phép, sẽ xử theo luật buôn lậu.” Trước đây, cấm buôn lậu với Cao Ly nhưng không thể ngăn chặn triệt để. Đến nay, lại thông thương với Trung Quốc, nên đặt ra luật này.

[5] Quang lộc tự thừa, Tường định thuyết văn Lục Điền, kiêm Tường định lễ văn tế tự ở giao miếu.

[6] Ngày Kỷ Mão, lệnh cho Hàn lâm học sĩ, Quyền tri Khai Phong phủ Hứa Tướng làm Quyền tri Lễ bộ Cống cử, Tri chế cáo Bồ Tông Mạnh, Thiên Chương các thị giảng kiêm Trực xá nhân viện Thẩm Quý Trưởng làm Quyền đồng tri Cống cử.

[7] Thiên Chương các đãi chế Lý Túc Chi được cử làm Quyền phát khiển Khai Phong phủ, Túc Chi từ chối vì bệnh, nên dùng Xu mật trực học sĩ Tiền Tảo thay thế. Mệnh của Tiền Tảo vào ngày Đinh Hợi, nay ghi chung.

[8] Sai Phán đô thủy giám Vương Lệnh Đồ đi xem xét việc đắp đê sông. Vì năm đó số phu dịch tăng gấp đôi.

[9] Xuống chiếu cho Lợi Châu lộ Chuyển vận sứ Lưu Thầm chọn quan điều tra việc Chuyển vận phán quan Tử Châu lộ Trình Chi Tài và Tri Lô Châu Nhậm Cấp tố cáo lẫn nhau. Cấp bị cho là không thể vỗ về, ngăn chặn và xử lý việc người Man, nên bị thay thế trước. Cấp được tái nhiệm chức Tri Lô Châu là do Hùng Bản tiến cử. Ban đầu, Chi Tài muốn dùng binh đánh dân Di La Cẩu, nhưng Cấp cho rằng La Cẩu vốn là hộ thuần phục, chỉ vì đòi tiền xương mà quấy nhiễu biên giới, khác với việc dân Di sinh sống phản loạn, có thể chiêu dụ. Nếu vội dùng binh đánh, chúng cùng đường không chỗ trốn, sẽ chạy sang đất sinh sống, khiến các bộ tộc Phủ Vọng, Cá Thứ liên kết với nhau, càng hung hãn khó trị, từ đó mối họa biên giới bắt đầu. Chi Tài không nghe, bèn hạ lệnh cho Cấp không được bàn việc binh, Cấp bèn dâng sớ tố cáo 15 việc trái pháp luật của Chi Tài liên quan đến Lô Châu. Sau đó, Khất Đệ quả nhiên xâm phạm, Chi Tài vội tố cáo Cấp không kịp thời đánh úp khi Khất Đệ qua Giang An, cùng các việc trái pháp khác. Triều đình nghi ngờ, bèn cách chức Cấp trước và giao cho Thầm xét rõ đúng sai của hai người. Việc Cấp được ghi vào ngày 24 tháng 2 năm Nguyên Niên, ngày 13 tháng 2 năm thứ hai giảm năm khảo khóa, có thể tra cứu trong 《Tần Quan Tập》.

[10] Xuống chiếu lấy 138.240 quan tiền của Ty đề cử xuất mại giải diêm cấp cho Ty đề điểm Khai Phong phủ để mua lương thực dự trữ quân sự.

[11] Chiếu cho Ty Thị dịch: “Bãi bỏ phép lập bảo xa tiền. Những người đã xuất tiền lập hạn nộp, nếu trong vòng nửa năm nộp đủ cả vốn lẫn lãi, thì tha tiền phạt lãi quá hạn. Những người tuy vật lực mỏng nhưng có kinh doanh, thì căn cứ vào sức mà cho vay, không quá một phần ba số cũ. Lệnh cho các quan nguyên làm nhiệm vụ thể lượng kiểm cổ phân nhận thúc thu, hạn trong ba năm kết thúc, mỗi năm ghi rõ số tiền thu được để so sánh thưởng phạt, chuyên ủy một viên quan câu đương công sự đốc thúc. Từ nay những người dùng sản nghiệp thế chấp, đều giữ lại khế ước, mỗi năm thu lãi một phần rưỡi. Các quan lại kiểm cổ nếu dung túng tăng giá trị để mạo nhận, thì xử theo tội vi chế, không được dùng việc bãi quan hay xá giảm để giảm tội. Những người xin vay hàng hóa thì vẫn theo phép cũ kiểm cổ vật lực của nhà mình, số xin không được quá một nửa số có.” Ngày Nhâm Tý tháng 11 năm ngoái, Vương Cư Khanh đã từng kiến nghị. Lại có chiếu ngày Nhâm Dần mùng 2 tháng 12, cần xét lại.

[12] Phép cũ của Thị dịch, cho phép người ta vay tiền, dùng ruộng đất nhà cửa hoặc vàng bạc làm thế chấp, không có thế chấp thì ba người bảo lãnh cho nhau thì cho vay, đều phải trả lãi hai phần mười, quá hạn không nộp lãi thì mỗi tháng phải phạt thêm hai phần trăm. Những kẻ tham lam và con em vô lại, nhiều người lấy hàng của quan không thể trả được, tích lũy lãi và tiền phạt càng nhiều, bị bắt giam đòi hỏi, chỉ còn lại số hư, thực tế không thể thu được. Do đó, Đô đề cử Thị dịch Vương Cư Khanh kiến nghị: Những người dùng ruộng đất vàng bạc thế chấp, thì giảm lãi; những người không có thế chấp chỉ bảo lãnh nhau, thì không cho vay nữa. Từ ngày mùng 7 tháng giêng năm Nguyên Phong thứ 2 trở về trước, ngoài vốn và lãi, những khoản tiền phạt đều được tha, tổng cộng mấy chục vạn quan; những người nợ vốn và lãi, thì gia hạn thêm nửa năm. Mọi người đều cho là thỏa đáng. Điều này căn cứ theo《Tư Mã Quang ký văn》, ngày 19 tháng 2 cần xét lại.

[13] Chiếu rằng những công việc xử án hoặc giao cho phủ ty, quân tuần viện thẩm tra trước đây thuộc Tam ty, Tự giám, cùng những việc thuộc Ty Đề điểm Thương trường, Tứ Bài ngạn Tư đồ cấp dưới phạm tội và những việc công cần truy cứu, trước đây giao cho Tam ty thì nay giao cho Đại Lý tự. Theo lời thỉnh cầu của bản tự.

[14] Chiếu việc mẹ của Trần Thế Nho bị hại giao cho Đại Lý寺 xét xử. Do Ngự sử Hoàng Liêm tâu rằng Khai Phong phủ không xét đúng việc Thế Nho biết tình hình nên chuyển sang điều tra. Ban đầu giao cho Khai Phong phủ vào tháng 6 năm Nguyên Niên. Đến tháng 8 năm đó, ngày Nhâm Tý, lại chuyển sang Ngự sử đài.

[15] Chiếu cho Xu mật đô thừa chỉ Hàn Chẩn và Phó đô thừa chỉ Trương Thành Nhất xem xét lại thời gian nhậm chức để lấy chỉ dụ. Chẩn sau đó được bổ làm Long Đồ các trực học sĩ, Thành Nhất được bổ làm Tứ phương quán sứ. Việc này ghi trong Ngự tập ngày mồng 9 tháng giêng.

[16] Chiếu cho Phó đô thừa chỉ Xu mật viện Trương Thành Nhất, đã được cử làm Đô đại đề cử yến thiết các ty, việc xa giá lên cửa vào tiết Thượng nguyên và các nơi hành hạnh yến tiệc, đều giao cho ông đề cử và kiểm tra.

[17] Chiếu do Thái hoàng thái hậu uống thuốc có hiệu quả, các y quan Chu Hữu Chương, Tần Địch, Kháng Thường, Thẩm Sĩ An mỗi người được ban cho một con hoặc cháu làm quan^[1], Trần Dị Giản được thụ chức Dao quận thứ sử.

[18] Ngày Nhâm Ngọ, Mã quân phó đô chỉ huy sứ, Dung Châu quan sát sứ Dương Toại được làm Điện tiền phó đô chỉ huy sứ, Ninh Viễn quân tiết độ sứ. Việc này ghi trong Cựu kỷ.

[19] Thái thường bác sĩ, Kiểm tường Xu mật viện lễ phòng văn tự Vương Bá Hổ được làm Quán các hiệu khám.

[20] Ngự sử Hà Chính Thần tâu: “Khi đến Thái miếu giám sát, Nhiếp thái uý, Dự Chương quận vương Tông Ngạc sai lại truyền lời rằng có việc oan ức. Xét Tông Ngạc là thân thuộc gần, tước vị quận vương, sao lại có việc oan ức? Dù có, không tố cáo lên triều đình mà lại tố cáo với thần, lại đang lúc trai giới, liền nói đến việc này, xin giao cho hữu ty trị tội.” Chiếu giao Đại tông chính ty xét tội, sau đó Đại tông chính ty tâu rằng Tông Ngạc ba lần hỏi không nhận, chiếu phạt 20 cân đồng.

[21] Ty Kiềm hạt lộ Tử Quỳ tâu: “Tri châu Quy Lai là Phủ Vọng Cá chết, xin cho con là Khất Đệ kế tập.” Theo lời tâu.

[22] Ngày Quý Mùi, chiếu cho Tri châu Nguyên Châu Tạ Lân giám đốc việc đánh dẹp giặc Dao ở lộ Hồ Bắc.

[23] Ngày Giáp Thân, ban chiếu cho Tư nông tự, Thị dịch, Ứ điền, Thủy lợi ty phong chứa lương thóc, đều đổi lấy với Hà Bắc Địch tiện ty, không cần tính toán nữa. Bản chí ghi việc này vào năm thứ 5, e là sai, nay theo thực lục. Ngày Mậu Tuất, mùng 8 tháng 3 năm thứ 4 có thể tra cứu.

[24] Ngày Đinh Hợi, lấy em của Tri phủ châu Triết Khắc Nhu là Tây đầu cung phụng quan Khắc Hành làm Lễ tân sứ, Tri phủ châu. Trước đó, Khắc Nhu vì bệnh mắt xin nghỉ hưu, lại xin cho Khắc Hành kế tập. Chiếu cho Khắc Nhu được sai khiển cung quan, nên có mệnh lệnh này. Khắc Hành là con của Kế Mẫn.

[25] Phong nhũ mẫu của Hoàng thái hậu là Vĩnh Gia quận phu nhân Giả thị làm Yến Quốc phu nhân.

[26] Ban chiếu: “Các lộ tu sửa thành trì, đối với hộ trung đẳng trở lên đều phải xuất phu dịch, mỗi phu xuất 100 tiền. Những nơi phu dịch nhiều mà hộ ít, chia làm 5 năm 5 kỳ, còn lại chia làm 3 năm 3 kỳ nộp lên quan, quan sẽ xem xét chiêu mộ người, hoặc tăng thêm binh dịch để cùng xây dựng. Nếu tiền không đủ, phải báo trước số lượng lên triều đình. Gặp năm thiên tai mất mùa đến 3 phần, tạm ngừng nộp tiền.”

[27] Ban chiếu: “Tông thất từ Đại tướng quân trở xuống, ai muốn dự thi thì thi bản kinh và Luận ngữ, Mạnh tử đại nghĩa, tổng cộng 6 đạo, 1 bài luận. Đại nghĩa đúng 5 câu, luận hợp lý là đạt. Hai kỷ đều ghi chép việc lập phép thi kinh nghĩa luận cho tông thất.”

[28] Tri Đại Lý khanh Thôi Đài Phu tâu: “Xin từ nay Đại Lý xét việc, nếu có tình và pháp không tương xứng, cho phép dùng điều lệ của Tam ty để xử đoán tấu lên. Nếu việc trọng đại bí mật, vẫn theo lệ của Thẩm hình viện, Tam ty, Khai Phong phủ lên điện tâu xin xét xử.” Theo đó.

[29] Giáng chức Hữu gián nghị đại phu Tô Tụng làm Bí thư giám, Tập hiền viện học sĩ, tri châu Hào. Ty Môn viên ngoại lang Từ Đại Phương bị tước hai chức, Ngu Bộ viên ngoại lang Tôn Thuần bị tước một chức, đều bị cách chức. Giáng chức Quốc tử bác sĩ Hứa Ngạn Tiên làm Giám tửu thuế châu Cát. Ban đầu, tại Đồng Văn quán xét việc Tôn Thuần tư ý vay tiền quan, Tô Tụng bị liên đới do xử án sai, Ngự sử Thư Đản tâu rằng Tôn Thuần và Tô Tụng thực sự là thân thích, không thể xem là sai sót, nên dù được giảm tội nhưng vẫn bị trách phạt đặc biệt. Đại Lý thiếu khanh Hàn Tấn Khanh và Lữ Hiếu Liêm bị xử phạt do xét án không đúng, mỗi người bị phạt 20 cân đồng. Việc phạt đồng của Tấn Khanh và những người khác diễn ra vào ngày Canh Ngọ mùng 2 tháng 3, nay ghi chung lại. Sách cũ chép rằng Hữu gián nghị đại phu Tô Tụng che giấu việc thuộc hạ vay tiền tăng^[2], bị cách chức tri phủ Khai Phong, giáng làm Bí thư giám, tri châu Hào. Sách mới không chép.

[30] Ngày Mậu Tý, ban chiếu cho Đại Lý tự: “Trước đây tu sửa điển chương, chỉnh đốn chức nghiệp, để xử lý việc ngục tụng của quan phủ. Chương trình tiền triều đã mai một lâu ngày, không thể biết lại, nay vạch kế hoạch đều dựa trên nghĩa lý, quy mô sơ khai, không khoan nhượng, ắt khó thực hiện. Nếu quan lại đều lo sợ, trong lúc thi hành có thể do dự, thì việc trì hoãn tệ hại cũng không khác trước. Nay việc xét án của bản tự có thể tạm theo lệ của Viện chế và Ngự sử đài, không cần báo cáo cho Củ sát ty. Sau khi xử án xong tội đồ trở lên, mỗi tuần trình báo tội trạng lên Trung thư, Xu mật viện hình phòng, đợi sau một năm sẽ có chỉ riêng.” Sau đó một năm, lại ban chiếu theo lệ của phủ Khai Phong báo cáo cho Củ sát ty.

[31] Ngự sử Hà Chính Thần tâu: “Năm Hi Ninh thứ nhất, Lễ bộ thi Thượng xá sinh, đều in chữ “Đặc miễn” trên quyển thi, e rằng không hợp với công luận khi chấm thi, nay Thượng xá sinh thi Lễ bộ, xin không in hiệu nữa.” Theo đó.

[32] Ngày Kỷ Sửu, Tư chính điện đại học sĩ, Hữu gián nghị đại phu, tri châu Hàng Triệu Biện được làm Thái tử thiếu bảo trí sĩ.

[33] Ngày Tân Mão, quyền phát khiển Lợi Châu lộ đề điểm hình ngục, Thái thường bác sĩ Lã Khai được quyền làm Tri châu Nhung. Khai từ chức đề hình Lợi Châu lộ đến làm Tri châu Nhung ắt có nguyên do, cần xét lại, nếu không có thì bỏ đi.

[34] Đại Lý bình sự Nguyên Kỳ Ninh được làm Hiệu thư Sùng Văn viện, đồng Tri Lễ viện. Do Vua phê rằng: “Tham tri chính sự Nguyên Củng có con là Kỳ Ninh, hỏi thăm các sĩ nhân, đều khen là hiếu thảo cẩn thận, xem văn chương cũng khá điển nhã” nên có mệnh này. Trước đó, vào dịp Thượng nguyên, các con của các chấp chính đều đi chơi, riêng Kỳ Ninh vốn ốm yếu nên không đi. Vua thích nghe ngóng việc ngoài, đối với các phụ thần khen ngợi Kỳ Ninh, cho là hiếu học chăm chỉ, nên có mệnh này.

[35] Vua phê: “Thị vệ Bộ quân và Quân đầu dẫn kiến ty quản lý quân bị và việc vay mượn ở Đông Kinh, nghe nói từ trước đến nay việc sai phái không có phân biệt nặng nhẹ, lao động không đồng đều, đều do ý riêng của quan chủ quản nhận hối lộ, dù có người giữ công bằng cũng không có phép tắc để từ chối yêu cầu. Nên theo lệ sai phái thặng viên đã định trước, giao cho Yến Đạt soạn điều lệ, gửi Thừa chỉ ty xem xét tâu lên ban hành, quân bị và việc vay mượn vẫn thuộc Bộ quân ty sai phái.”

[36] Chiếu cho Kinh Hồ Nam lộ^[3] Chuyển vận ty bãi bỏ việc xây dựng lầu gác ở Đàm Châu, việc tu sửa thành trì hạn trong 5 năm, Toàn Châu và Thiệu Châu hạn trong 3 năm hoàn thành, nếu binh lính không đủ thì cho phép mộ dân phu.

[37] Vua phê: “Trực Hàn lâm y quan viện Thẩm Sĩ An và y học Ngô Hữu Thành chữa bệnh cho Gia vương Quần có công, Sĩ An đợi thăng chức Phó sứ, giảm thời gian khảo xét 2 năm, Hữu Thành đặc cách thăng một chức.”

[38] Ngày Nhâm Thìn, chiếu cho Tam ty xuất bạc, lụa, vải và tiền muối mạt 20 vạn quan, ban cho Hà Bắc chuyển vận ty để mua lương thực dự trữ.

[39] Ngày Quý Tỵ, Vua phê: “Nghe nói Thiểm Tây, Hà Bắc, Kinh Đông từ mùa đông năm ngoái không có tuyết, có thể lệnh cho chuyển vận ty tìm đến các danh sơn linh từ cầu đảo.”

[40] Lại phê: “Nghe nói Giai Châu, Thành Châu sau khi bị thiên tai, dân đói khổ, kẻ lưu vong chưa dừng, quan phủ ban đầu không lo liệu cứu tế, có thể hạ lệnh cho Ty Nông tự cùng với Ty Đề cử của bản lộ nhanh chóng thi hành.”

[41] Tam ty xin rằng những người được tăng lương theo pháp kho thóc, nếu có chức vụ trong tay, nếu dám lừa gạt tài vật hoặc mượn tiền vật để cầm cố, tội và thưởng đều theo pháp kho thóc; người bị lừa không bị tội, nếu tự tố cáo, cũng được thưởng theo pháp nặng. Chiếu cho Ty Tường định trùng tu biên soạn sắc lệnh lập pháp. Ty Biên soạn sắc lệnh nói: “Những người thi hành pháp nặng mà mượn tiền vật, nên xử tội theo tội nhận hối lộ; nếu việc công liên quan đến chức vụ, dù nhận sau khi có lỗi, cũng nên thi hành theo pháp nặng; những người vì mua bán để kiếm lợi, hoặc mượn tiền vật đã trả mà việc phát giác, chưa có pháp, nay định theo điều nhận hối lộ, nếu đã trả mà việc phát giác thì giảm năm bậc, người nhà giảm hai bậc so với người phạm tội; lại nhân của các ty giám sát giao cho các ty lẫn nhau kiểm tra.” Theo đó.

[42] Ngày Giáp Ngọ, chiếu rằng tài sản của quan lại chết vì lam chướng ở An Nam, lệnh cho Ty Chuyển vận báo số lượng và tên chủ sở hữu.

[43] Chiếu: “Huyện Tự Phố, Châu Thần đặt đồn Long Đàm, điều quân đồn trú và dân đinh mỗi loại năm mươi người, một viên Tuần kiểm sứ thần.” Theo lời xin của Ty Đô Kiềm hạt Lộ Hồ Bắc.

[44] Giáo thụ phủ học Kinh Triệu là Tương Quỹ tâu: “Trong lễ xuân thu thích điện, lấy Khổng Tử làm Tiên thánh, Nhan Tử làm Tiên sư, chén rượu của Tiên thánh đặt ở phía tây, chén rượu của Tiên sư đặt ở phía đông, việc bày biện đồ tế, sắp xếp thịt tế, rửa tay, rửa chén, dâng lễ vật, đọc chúc văn, lạy quỳ, lên xuống, tiến thoái các nghi thức, đều không khác gì với Khổng Tử, nhưng tượng của chín người lại ngồi ở hai bên, không được dùng chén rượu và đĩa thịt. Thần ngu muội không hiểu người đặt ra lễ này đã xử lý như thế nào. Hơn nữa, Khổng Tử là thầy, Nhan Tử tuy là bậc đại hiền, nhưng cũng chỉ là học trò như chín người kia. Nay suy tôn Nhan Tử để phối hưởng với Khổng Tử mà lễ nghi lại ngang nhau, còn chín người kia thì không được dự hưởng. Lấy Khổng Tử làm Tiên thánh, Nhan Tử làm Tiên sư, nhưng danh hiệu Tiên sư vốn không bằng Khổng Tử, đó là do lễ chế thời Đường Khai Nguyên. Lễ chế thời Khai Nguyên có những điều cải cách, bớt thêm không hợp lý, không chỉ có việc này. Xin bàn xuống cho các quan Lễ bàn luận, lấy nghi thức thích điện thời Khai Nguyên để xem xét quy định lại, có thể gọi là ‘Duyễn quốc công Nhan Tử’, không gọi là Tiên sư, không đọc chúc văn, các nghi thức bày biện đồ tế, sắp xếp thịt tế, dâng lễ, đọc chúc, dâng rượu, đều giảm bớt, không được ngang với thầy, và đưa chín người kia vào điển lễ tế tự, Nhan Tử thấp hơn Khổng Tử, chín người thấp hơn Nhan Tử, để sửa lại lỗi thất lễ thời Khai Nguyên.”

Vua xuống chiếu cho Lễ viện xem xét quy định. Quan Lễ tâu: “Năm Hiển Khánh thứ 2 đời Đường, Trưởng Tôn Vô Kỵ bàn rằng: Theo lệnh thời Vĩnh Huy, đổi Chu Công làm Tiên thánh, Khổng Tử làm Tiên sư, Nhan Hồi, Khâu Minh đều được thờ phối. Cẩn xét 《Lễ ký》 có viết: ‘Phàm việc học, mùa xuân, quan làm lễ thích điện tế Tiên sư.’ Trịnh Khang Thành chú: ‘Tiên sư, như Cao Đường Sinh về lễ, Chế Thị về nhạc, Mao Công về thi, Phục Sinh về thư, đều là những người có thể làm thầy.’ Lại viết: ‘Khi mới lập học, làm lễ thích điện tế Tiên thánh.’ Trịnh chú: ‘Như Chu Công, Khổng Tử vậy.’ Căn cứ vào 《Lễ ký》 để quy định, rõ ràng tự có sự khác biệt, Tiên thánh thì không phải Chu Công tức là Khổng Tử, Tiên sư thì chỉ giỏi một kinh. Từ Hán, Ngụy trở đi, việc lựa chọn mỗi thời mỗi khác, Nhan Hồi, Khổng Tử, thay nhau làm Tiên sư, Tuyên Phụ, Chu Công, thay nhau làm Tiên thánh. Vì thế, cuối đời Trinh Quán, Vua đích thân ban chiếu, nay xin đổi lệnh theo chiếu, như vậy là hợp lý.” Vua nghe theo.

Nay xem xét danh hiệu Khổng Tử, Nhan Tử, các đời đều có căn cứ, khó thay đổi ngay, việc phối hưởng, chính hưởng, ý nghĩa lễ vốn là một, nghi thức đồ tế, đọc chúc, dâng rượu, cũng khó giảm bớt. Việc xin đưa chín người vào điển lễ tế tự, vì nghi thức thích điện cũ của châu huyện không có văn bản về việc thờ phối Thập triết, xét lại nghi thức tế tự thời Hi Ninh, Thập triết đều được thờ phối, mỗi vị đặt hai bàn, hai đĩa, một mâm, một bình, một chén, quan được cử dâng lễ, một lần dâng rồi thôi. Xin từ nay các văn miếu ở Tam Kinh và các châu, tượng Thập triết trong lễ xuân thu thích điện, đều theo nghi thức tế tự thời Hi Ninh.” Vua nghe theo. Chu bản chép: Lời tâu của Tương Quỹ, không được thi hành, cũng không có lý lẽ gì, nên bỏ đi. Nay theo Mặc bản.

[45] Ngày Ất Mùi, Lý Thừa Chi, chức Bảo Văn Các Đãi Chế, quyền Tam Ty Sứ, được bổ nhiệm làm Long Đồ Các Trực Học Sĩ. Vua phê rằng: “Thừa Chi đến nhậm chức đã hơn một năm tám tháng.” Nên có mệnh lệnh đặc biệt này. Thừa Chi từ nhỏ được anh là Túc Chi nuôi dưỡng, khi lớn lên, đối xử với anh như cha, yêu thương con của anh như con mình, mọi ân huệ đều ưu tiên dành cho anh. Đến lúc này, ông tha thiết từ chối chức Học Sĩ, xin nhường cho Túc Chi, và nói: “Anh thần làm Đãi Chế đã hai mươi năm rồi.” Vua nói: “Khanh và anh em hiếu thuận, đủ để khuyến khích phong tục, Túc Chi cũng nên được thăng chức.” Năm tháng sau, Túc Chi được bổ nhiệm làm Long Đồ Các Trực Học Sĩ. Túc Chi nhận chức Trực Học Sĩ vào tháng sáu, sử chép rằng “cùng lúc được bổ nhiệm” là sai.

[46] Chiếu chỉ các châu quân từ tế, trai tiếu, cầu đảo, trước đây sai quan lớn ra khỏi thành qua đêm, từ nay sẽ do Thông Phán thay mặt thực hiện.

[47] Ngày Bính Thân, Vua nói với các đại thần: “Trước đây vì Thiểm Tây thiếu hụt ngân sách, phát hành nhiều tiền giấy, khiến giá tiền giấy giảm mạnh, nên đã đặt ra pháp mua muối bằng tiền giấy ở kinh đô. Vốn muốn ổn định giá muối, chuyển tiền ra biên giới, nhưng việc phát hành tiền giấy cho Thiểm Tây không có hạn chế, trong kinh đô đã chi ra năm trăm vạn quan, cuối cùng vẫn không cứu được tệ nạn tiền giấy. Đó là do những người mới vào triều khinh suất bàn luận thay đổi pháp luật, sau này thấy pháp luật không thể thực hiện được, vẫn cố chấp không chịu sửa đổi.” Vương Khuê nói: “Lợi ích không gấp trăm lần thì không thay đổi pháp luật.” Vua nói: “Đại để pháp quân thâu, như Quản Trọng nước Tề, Tang Hoằng Dương nhà Hán, Lưu Yến nhà Đường, tài trí của họ chỉ đủ để thực hiện, huống chi những người kém hơn! Triều đình bắt đầu thi hành chính sách, cần phải trân trọng, dù thanh niên không hài lòng, nhưng đối với quốc kế rất thuận tiện, hãy tạm yên tĩnh chờ đợi.” Việc những người mới vào triều khinh suất bàn luận thay đổi pháp luật cần được xem xét, có thể liên quan đến Thẩm Quát. Bản chí rất sơ lược, đã chú thích vào ngày 27 tháng 2 năm Hi Ninh thứ 10, nay dùng văn bản thực lục và bảo huấn.

[48] Bổ nhiệm Bành Trì, chức Trấn Nam Quân Tiết Độ Suy Quan, làm Trứ Tác Tá Lang. Trì đề cử Lưỡng Chiết Thị Dịch Ty, hơn một năm, thu được mười chín vạn quan tiền lãi, nên được đặc biệt khen thưởng.

[49] Ngày Đinh Dậu, đặt hai chức quan câu đương công sự ở Đại Lý tự, dùng các đại tiểu sứ thần để đảm nhiệm.

[50] Chiếu rằng chức Đại Lý thiếu khanh có quyền hạn ngang với phán quan của Tam ty, còn thừa thì ngang với chuyển vận phán quan.

[51] Văn Ngạn Bác tâu: “Phó chỉ huy sứ Kị tiệp là Lý Thành năm trước phá được Bối Châu, công lao đứng đầu, lại thêm võ nghệ tinh thông, xin cho đến cửa khuyết để trình diễn thử, đổi lấy một chức ở hàng trước.” Vua nghe theo.

[52] Chiếu rằng: “Cáp môn chi hậu là Triệu Kham phụng mệnh đem áo mùa đông ban cho Hạ quốc chủ, lại tự ý nhận thư của người Thổ, hãy giao cho Khai Phong phủ xét tội.”

[53] Ngày Mậu Tuất, Tả tàng khố sứ Lý Hi Nhất được bổ làm Kiềm hạt lộ Vĩnh Hưng quân. Hi Nhất vốn được bổ làm Đô giám của lộ này, tự xin được làm Kiềm hạt một lộ. Vua phê: “Hi Nhất từng trải qua nhiều chức vụ ngoài, có lẽ nên thăng lên Kiềm hạt, hãy trình bày rõ thứ bậc để tiến cử.” Rồi bổ nhiệm ông ta.

[54] Ban cho 100 tấm độ điệp để tu sửa thành Minh Châu.

[55] Dân huyện An Dương, châu Tương là Đoạn Giản, vì cha bị mù cả hai mắt, đã chặt tay lấy tủy xương cho cha uống, mắt cha lại sáng như thường.

[56] Tháng 2, ngày Canh Tý, mùng một, chiếu rằng: “Tác viện ở Bảo Châu chiêu mộ dân làm thợ, cấp tiền bạc và giày dép, cùng tiền thưởng Nam Giao ngang với quân Sương.” Vì trước đây, các tác viện ở các châu quân đều dùng quân Sương để thay thế.

[57] Ngày Tân Sửu, ty Kinh chế Hi Hà lộ biên phòng tài dụng tâu: “Các quan người Thổ là Nội tàng sứ khố Lý Lận Chiên Nột Chi xin giúp xây thành ngoài Hi Châu.” Vua nghe theo. Lại cấp mỗi ngày một thăng gạo cho người chuyên chở đất, không được ép buộc quy định số người phải đi làm. Năm sau, xây thành Hà Châu, Dân Châu, các quan người Thổ là Triệu Thuần Trung, Triệu Kết Thành Mã đều đưa người đến giúp xây thành, cũng được cấp gạo.

[58] Mã quân đô ngu hậu Yến Đạt tâu: “Các quân trong ngoài khi tập bắn nỏ, xin cho phép dùng móc sắt đeo tay để đạp bắn, không dùng bao ngón tay. Móc sắt đeo trên cổ tay, đạp mạnh lấy lực, so với dùng bao ngón tay, tăng thêm sức mạnh, thuận tiện khi bắn. Khi gặp địch gần, cầm đao gậy cũng không bị cản trở.” Vua nghe theo. Sau đó, xuống chiếu cho các quân dùng móc sắt đeo tay để đạp bắn, mỗi người thêm ba đấu lực.

[59] Ngày Nhâm Dần, xuống chiếu từ nay những người mang khí giới của Vua gặp khi thiếu người, thì sai nội thị áp ban kiêm nhiệm.

[60] Thăng Tiệp dư họ Tống lên làm Sung viện.

[61] Vua phê: “Viện Thẩm hình và Bộ Hình xin được cử thêm quan tường nghị, tường đoạn vào viện thi, tích tụ chưa xử đến hơn 500 vụ án, tội nhân bị giam cầm, ngày đêm chờ xét xử, sao có thể để tình trạng ứ đọng như vậy. Từ ngày mồng 3 tháng này, các quan lại phải ở lại làm việc.”

[62] Ngày Quý Mão, xuống chiếu: “Nghe nói ở các châu Tân, Lệ, Đức, Bác, trộm cướp nổi lên liên tiếp, lệnh cho đề điểm hình ngục Uông Phụ Chi đốc thúc bắt giữ, không để chúng tụ tập. Nếu quan bắt trộm cướp lơ là, sẽ bị xét tội báo lên.”

[63] Lại xuống chiếu định số tiền công sứ: Tam ty và phủ Khai Phong mỗi năm một vạn quan, Tư nông tự ba nghìn năm trăm quan, Tướng tác giám ba nghìn quan, Đô thủy giám hai nghìn năm trăm quan, Quần mục ty, Quân khí giám, Đô đề cử thị dịch ty mỗi nơi hai nghìn quan, Binh bộ một nghìn năm trăm quan, Hình bộ trừ số tiền chi hàng tháng của Đại Lý tự trước đây, thêm một nghìn quan, Quốc tử giám bảy trăm quan, đều bắt đầu từ năm nay. Những nơi không được định lại thì vẫn theo lệ cũ.

[64] Ngày Giáp Thìn, xuống chiếu bãi bỏ phép nghĩa thương ở ba châu Uy, Mậu, Lê. Trước đây, Tri châu Hưng Châu La Quan xin đặt nghĩa thương ở bốn lộ Xuyên Hạp, được chấp thuận. Sau đó, Ty đề cử lộ Thành Đô phủ tâu rằng ba châu Uy, Mậu, Lê có người Hoa và người Di cùng ở, thuế má không nhiều, trước đây không thi hành phép mới, việc tính toán hàng năm và dự trữ quân lương đều do Ty chuyển vận điều động thuế thóc từ các châu Bành, Thục đến nộp và mộ người vào nộp, e rằng không thể đặt nghĩa thương. Vì thế có lệnh này.

[65] Lại có chiếu rằng các giáo thụ ở các vương phủ từ nay không được giữ quá hai nhiệm kỳ.

[66] Lại có chiếu: “Gần đây đã bãi chức Đô đại đề cử ở ty Khố vụ tại kinh, các kho vụ thuộc quyền quản lý của ty này, lệnh cho Phó sứ Tam ty, Phán quan, Câu đương công sự chia theo mùa kiểm tra và tâu lên Trung thư.”

[67] Ngày Ất Tỵ, Viện Thẩm hình và Bộ Hình xin lấy đất của Viện Thẩm quan Đông làm Viện Thẩm hình, đất của Viện Thái thường Lễ làm Ty Tường đoạn của Bộ Hình. Được chấp thuận.

[68] Thái thường thừa, Hiệu lý Tập hiền là Cố Lâm được quyền phát khiển làm Suy quan phủ Khai Phong, Thái tử trung doãn, Trực Viện Tập hiền, Suy quan phủ Khai Phong là Phạm Dục vẫn giữ chức Kiểm tường quan của Viện Xu mật. Ngày 17, Lâm bị bãi chức Suy quan, Lữ Công Trước có nói thêm.

[69] Chiếu cho Ty Đề cử lộ Hà Bắc Đông mượn 4 vạn quan tiền Thường bình, chia cấp cho phủ Đại Danh và châu Thiền để mua lương thực quân đội.

[70] Ngày Bính Ngọ, Ty Kinh lược Hà Đông tâu: “Tuần kiểm quân Hoả Sơn là Hàn Vị tự ý dẫn quân lính vào địa giới phía bắc, bắn nhau với quân địch, và dụ dỗ bộ tộc phiên đến trụ sở, đối đãi như khách.” Chiếu cho Vị bị cách chức, lệnh cho Ty Chuyển vận điều tra tội trạng.

[71] Chiếu cho cháu trai của Hoàng thái hậu là Lễ tân sứ, Thứ sử châu Vinh là Cao Công Kỷ, vì bệnh lâu ngày xin nghỉ, được miễn chức Câu đương Ty Nha của Tam ty, sai làm Đề điểm Quán Sùng Tiên, miễn phải đến chầu hàng ngày.

[72] Ngày Đinh Mùi, chiếu cho Tri châu Nam Kiếm là Vạn Công Nghi bị truất một chức, miễn cách chức. Thông phán Hoàng Tử Xuân, Tri quân Thiệu Vũ là Chu Ước, Thiêm phán Lý Thượng Tân, mỗi người bị phạt 20 cân đồng, bị thay chức. Các chức Tuần kiểm, Tuần trà diêm, Huyện lệnh, Huyện uý bị truất chức, cách chức, phạt đồng, thay chức tổng cộng 29 người. Đều vì tội không phát hiện được giặc Liệu Ân đi qua địa phận mình, và đánh dẹp không có công, dù đã được ân xá giảm tội nhưng vẫn bị xử phạt.

[73] Thái thường thừa Trình Hạo được bổ làm Phán quan Vũ học. Ngày 15, Hạo bị bãi chức, Lữ Công Trước có nói thêm.

[74] Ngày Canh Tuất, cơ quan Kế nghị thố trí biên phòng công sự tâu rằng: “Xin lấy chính binh, Hán và Phiền cung tiễn thủ, cường nhân của Hoàn Khánh lộ, liên kết thành tám tướng: Tướng thứ nhất đóng ở Khánh châu, tướng thứ hai đóng ở Hoàn châu, tướng thứ ba đóng ở Đại Thuận thành, tướng thứ tư đóng ở Hoài An trấn, tướng thứ năm đóng ở Nghiệp Lạc trấn, tướng thứ sáu đóng ở Mộc Ba trấn, tướng thứ bảy đóng ở Vĩnh Hòa trại, tướng thứ tám đóng ở Bân châu.” Triều đình đồng ý.

[75] Chiếu cho Chuyển vận sứ Tử châu lộ là Cao Bỉnh và Phán quan là Trình Chi Tài đều được thăng một chức. Vì có công vận chuyển lương thảo trong việc đánh dẹp người Di ở Lô châu.

[76] Chiếu rằng: “Nghe nói các châu Tân, Lệ, Thương vì bị thiên tai, đến nay dân chúng vẫn thiếu ăn. Hãy sai quan đề cử là Lý Hiếu Thuần lo việc cứu tế, những việc cần làm thì làm xong rồi tâu lên, việc quan trọng thì xin chỉ dụ, xét xem các tri huyện, huyện lệnh có kẻ bất tài thì tạm thời điều chuyển.”

[77] Ngày Tân Hợi, Tri Việt châu, Cấp sự trung, Tu soạn tập hiền điện là Trình Sư Mạnh bị giáng làm Hữu gián nghị đại phu. Vì trước đây khi làm Tri Quảng châu đã xử án sai về tội đánh đòn người buôn bán, và xử lý tiền thuế không đúng.

[78] Cơ quan Đô kiềm hạt Kinh Hồ Bắc lộ tâu rằng: “Ở Bản Đẩu bảo thuộc Thần châu đã chém được mười thủ cấp giặc Man, giết hại rất nhiều, tàn đảng cùng khốn chạy tán loạn, đều là những kẻ yếu hèn. Những kẻ nào tự quy hàng, xin răn dạy rồi cho về, để tỏ uy tín.” Chiếu rằng những kẻ tự quy hàng thì tha tội chết, không ban thưởng, cho họ được ở lại như cũ.

[79] Chiếu rằng: “Nghe nói giá lúa gạo ở các châu Tề, Duyễn, Tế, Vận rất cao, mỗi đấu gần hai trăm tiền, dân lưu tán kiếm ăn rất nhiều. Ty Nông hãy bảo các châu huyện lấy lúa trong kho Thường bình bán ra, so với giá mua vào, mỗi đấu lỗ không quá mười tiền, thì mở nhiều nơi bán rộng rãi, các châu Tân, Lệ, Thương cũng làm như vậy.” Tam ty lại tâu: “Lúa gạo ở các châu Tề, Truy đắt đỏ, sợ rằng vào khoảng xuân hạ sẽ càng khó kiếm ăn, xin ngưng việc chở hai mươi vạn thạch lúa từ sông Quảng Tế, bán ra với giá hạ, số tiền bán được gửi về Thượng Kinh tính vào thuế năm.” Triều đình đồng ý.

[80] Chiếu Lễ bộ: “Những tiến sĩ thi hạ đệ bảy lần, các khoa tám lần, đã từng qua điện thí; tiến sĩ chín lần, các khoa mười lần, đã từng qua thi ở Lễ bộ, tuổi từ bốn mươi trở lên; tiến sĩ năm lần, các khoa sáu lần, đã từng qua điện thí; tiến sĩ sáu lần, các khoa bảy lần, đã từng qua thi ở Lễ bộ, tuổi từ năm mươi trở lên, cho phép dự điện thí. Người ở ba lộ được giảm một lần thi. Trước năm Hoàng Hựu nguyên niên, tiến sĩ thi ở Lễ bộ hai lần, các khoa ba lần, cũng theo quy định này, không hạn chế tuổi. Những tiến sĩ thi một lần, các khoa hai lần, tuổi từ sáu mươi trở lên, đặc cách ban ơn.” Lại chiếu: “Khai Phong phủ, Quốc tử giám những người trước kỳ thi nhàn tuế đã đến Lễ bộ^[4], tiến sĩ năm lần, các khoa sáu lần, tuổi từ năm mươi trở lên, cho phép dự điện thí.” Lại chiếu, bản chữ đỏ và đen đều in lại vào ngày mùng một tháng 3, nay bỏ đi.

[81] Trên phê: “Kinh Đông, Hoài Nam, Lưỡng Chiết lộ ứng phó cống phẩm cho sứ thần Cao Ly, có thể giao cho mỗi lộ một Giám ty phụ trách, cấm dùng vào việc khác.”

[82] Ngày Nhâm Tý, Ty chuyển vận Lộ Tử Châu tâu: “Tháng 11 năm ngoái, tên man Khất Đệ dẫn quân xâm phạm biên giới, đốt phá cướp bóc, tuy đã rút về, nhưng lo chúng sẽ quay lại. Xin tăng thêm quân cấm và chiếu cho Nghĩa quân châu Thi, Kiềm đến trại Nạp Khê, huyện Giang An để phòng thủ, đợi khi tập hợp được con em người Di có thể dùng được, và khi biên sự yên ổn, sẽ dần giảm bớt.” Theo lời tâu. Lại lệnh lưu lại 200 người Nghĩa quân châu Thi, Kiềm, mỗi tháng cấp một thạch lương.

[83] Chức phương lang trung, Tri châu Lô là Nhậm Cấp được giảm hai năm khảo khóa. Do Hàn Tồn Bảo tâu rằng Nhậm Cấp có công trong việc đánh dẹp người Di. Ngày mồng 9 tháng giêng, Nhậm Cấp đã được thay chức, nay vẫn lấy chức Tri châu Lô để giảm năm khảo, cần xét lại.

[84] Đoan minh điện học sĩ kiêm Hàn lâm thị độc học sĩ, Đề cử Sùng Phúc cung Tư Mã Quang tâu: “Phạm Tổ Vũ, người cùng biên soạn 《Tư trị thông giám》, đã được cải làm kinh quan và bãi nhiệm, xin cho ở lại cục để biên soạn.” Theo lời tâu.

[85] Chiếu cho các ty Đề điểm, Đề cử phủ Khai Phong, các ty Chuyển vận, Đề cử lộ Kinh Đông, Hà Bắc tạm ngừng thu nợ của các hộ thuộc đẳng thứ tư trở xuống, đợi đến mùa hạ lúa chín mới thu nạp. Lại lệnh cho ty Chuyển vận Hà Bắc trình bày các khoản nợ còn lại đang thu của các châu huyện bị thiên tai là tiền của cơ quan nào, số nợ là bao nhiêu để tâu lên.

[86] Ngày Quý Sửu, phục chức Thái thường thiếu khanh, Tri châu Thiền là Hàn Thục làm Hữu gián nghị đại phu, vẫn giữ chức cũ. Trước đây Thục bị giáng chức một kỳ vì tội tiến cử sai người, đến khi xét lại, Tri gián viện Hoàng Lí tâu rằng Thục trị quận và trị sông đều có công lớn, nên có mệnh lệnh này.

[87] Vua phê: “Man Khất Đệ ở Lô Châu tuy là giặc nhỏ, không đáng lo ngại, nhưng bên đó võ bị không tu sửa, binh lực yếu kém, đồ phòng thủ thiếu thốn, nếu giặc biết được tình hình thực tế của ta, hung hăng vượt sông đến ngay dưới thành Lô Châu, hoặc quan lại giữ thành kém mưu lược, xảy ra chút sai sót, thì cả lộ sẽ hoảng loạn, quân các quận lân cận khó cứu viện kịp thời, chỉ trong chốc lát sẽ thành mối họa lớn. Nay tuy đã điều từ kinh đô hai chỉ huy bộ quân, nhưng đường xa, chưa biết khi nào đến, nên chọn gần đó điều hai chỉ huy bộ quân thổ binh hạ phiên của lộ Tần Phượng.”

[88] Giáp Dần, bãi chức Trình Hạo làm phán quan Vũ học. Do ngự sử Hà Chính Thần tâu rằng Hạo học thuật viển vông, xu hướng lập dị. Hai ngày sau, lại bãi chức Cố Lâm làm suy quan phủ Khai Phong, lệnh cho vẫn giữ chức phán quan Vũ học. Lâm nhận mệnh hơn mười ngày, còn Hạo chỉ mới tám ngày.

Đồng tri Xu mật viện Lữ Công Trước tâu: “Thần nghe Cao Dao bàn mưu, lấy việc biết người là khó, Mạnh Tử bàn đạo, lấy việc biết lời là quan trọng. Cái gọi là biết người thì sáng suốt, có thể dùng người đúng chỗ, lo gì Hoan Đâu, sợ gì kẻ khéo nói làm vẻ đẹp lòng như Khổng Nhâm, đó là biết người. Lời lẽ thiên lệch biết chỗ che đậy, lời lẽ thái quá biết chỗ sai lầm, lời lẽ tà vạy biết chỗ lìa xa, lời lẽ trốn tránh biết chỗ cùng quẫn, đó là biết lời. Cho nên nói đức của đế vương, không gì lớn bằng biết người, mà cơ thành bại, ở chỗ xét lời. Vì thế Nghiêu, Thuấn ở ngôi, mắt sáng tai thông, hỏi bốn nhạc để khó kẻ gian, sai nạp ngôn để ngăn lời gièm, khiến kẻ ghét ngay thẳng xấu chính đạo, không thể làm loạn phong tục thiên hạ, kẻ gièm pha tìm tội, không thể lay chuyển ý chí nhà Vua, rồi sau bốn cửa yên ổn, triều đình trong sáng, quyền về tay Vua, thiên hạ không việc.

Thần trước được bệ hạ đề bạt ở Xu phủ, ngày vào tạ không dám kể lể việc nhỏ, bèn bàn đến cách phân biệt trung tà. Từng vì bệ hạ gắng sức trị nước, mười năm không ngơi, việc chính sự lớn nhỏ, ngày càng muốn sửa sang, mà trong triều đình, lời tà vẫn thịnh. Đại để kẻ tiểu nhân hại người quân tử, tất tìm lời then chốt để đánh trúng, khiến họ không thể tự giải thích. Khi triều đình sửa đổi pháp độ ban đầu, mọi người trong triều ngoài nội, ai chẳng bàn luận, bệ hạ độ lượng bao dung, há đều ghi chép? Mà kẻ tiểu nhân hãm hại, chỉ trích chưa thôi, nếu xưa có lời bàn khác, nay không được người nói dung thứ, tất bị chỉ là kẻ phá hoại pháp độ, không thể dùng lại, nếu bệ hạ không chú ý xét kỹ, thì người ngay thẳng tốt lành, đều bị bài xích. Lúc ấy thần sơ lược tâu việc này, bệ hạ đã ban ơn mở lòng. Gần đây bổ nhiệm Cố Lâm làm suy quan phủ Khai Phong, Trình Hạo làm phán quan Vũ học, bọn quan lại nghe tin, đều cho rằng Hạo trước làm ngự sử, từng có lời tâu, bệ hạ không cho là lỗi mà dùng lại, biết triều đình dùng người, không bỏ rơi mãi, tất sẽ truyền khắp bốn phương, sĩ nhân không ai không vui mừng ngưỡng mộ. Nhưng mệnh lệnh ban ra mấy ngày, lại vì lời nói mà bãi chức, thì biết điều thần tâu trước, phong khí ấy vẫn chưa dứt.

Thần thực không khéo, từng cùng một hai người quen biết riêng nói về thánh đức bệ hạ, thầm nghĩ bệ hạ tuổi xuân đang độ, ở ngôi cao sang, nắm quyền sinh sát, mà nhớ công người, quên lỗi người, lượng bao dung như trời đất biển cả, đó là điều bề tôi yêu mến mà ai nấy đều muốn đứng trong triều. Bề tôi lớn nhỏ, dù gian tà lập dị như Đặng Oản, còn bị giáng chức chưa đầy năm, đã lại làm thị tòng, trao chức phương diện, thì đời thịnh minh, vốn không có người bị bỏ rơi, tà chính hiền ngu, cũng chưa dễ lấy một lời mà định. Thần ngu nghĩ rằng ngày nay công khanh sĩ đại phu, từng có lời bàn về pháp lệnh triều đình, nhưng lòng yêu Vua vì nước, càng lâu càng sáng tỏ rất nhiều. Kẻ hùa theo giống nhau, đón ý phụ họa, mà lời gian việc xấu cuối cùng bị bệ hạ soi xét, cũng không ít. Như vậy người vốn chưa dễ biết, kẻ sĩ cũng không thể coi thường. Huống chi như Hạo, bệ hạ sớm tự biết, ông ta lập thân hành xử, vốn có đầu đuôi, giảng học bàn nghĩa, càng lâu càng thông suốt. Vả lại khi ở ngạch ngự sử, thường có lời tâu, đều ý tứ trung hậu, không mất lễ bề tôi, nếu được dùng lại ở đời thánh, ông ta ra sức báo nước, chưa hẳn kém người đương thời. Thêm nữa chức phán quan Vũ học được bổ, cũng chưa phải chỗ quan trọng của quan chức, mà kẻ tiểu nhân cứ khăng khăng cho là không thể, chỉ muốn chặn đường ngay thẳng, ngăn cản người tốt, ý đồ của họ, không chỉ một hai người mà thôi. Thần lo lắng chút ít, bọn gièm pha ngăn trở ngày càng thịnh, thì kẻ giữ đạo ngay thẳng hướng công càng khó tự lập, đối với chính sự thánh minh không phải không tổn hại. Thần được ơn khác người thường, nếu có điều đáng nói, không dám sợ hãi im lặng, để phụ ơn bệ hạ, mong bệ hạ xét cho.”

[89] Chiếu rằng: “Quan thuộc Đại Lý tự, có thể theo lệ của Ngự sử đài, cấm ra ngoài yết kiến và tiếp khách.”

[90] Đề cử phủ lộ Thành Đô tâu: “Châu Hán từ năm Hi Ninh thứ 7 bị thiên tai, trong số những nhà tuyệt tự có 34 hộ với 98 người chết chưa được chôn cất, xin cấp mỗi người 2.000 tiền để thu xếp mai táng, bán ruộng đất của những hộ tuyệt tự để bồi hoàn lại cho quan.” Được chấp thuận. Chu sử chú thích: “Việc này rất nhỏ, lại bán ruộng đất của những hộ tuyệt tự để thu xếp mai táng, đã có điều khoản rõ ràng trong biên sắc, nên xóa bỏ.” Tân sử lại giữ lại.

[91] Trên mặt trời có vết đen như quả mận, kéo dài 10 ngày rồi tan. Cựu kỷ ghi chép việc này, tân kỷ không ghi, tản nhật chí cũng giống.

[92] Ngày Ất Mão, chiếu rằng: “Nếu Khất Đệ lại xâm phạm đất tỉnh, giao cho Vương Quang Tổ cùng các quan bắt trộm cướp chia quân tiến đánh, khiến chúng phải chịu trừng phạt, không được để chúng đốt phá cướp bóc, lại lệnh cho chuyển vận sứ hợp lực kinh lý.”

[93] Lại chiếu rằng: “Các châu Duyễn, Vận, Tề, Tế, Tân, Lệ, Đức, Bác đang đói kém nghiêm trọng, dân chúng thiếu ăn rất nhiều, có thể cử quan đi các châu, tăng cường chiêu mộ dân làm lính, để bổ sung vào số quân thiếu của phủ giới Khai Phong, Kinh Đông, Kinh Tây.”

[94] Thượng phê: “Sở đồng đề cử giáo tập quân mã của ty Mã quân điện tiền đã hết hạn thi thử, những binh lính trước đây không đạt chuẩn, có thể cùng với quân bản bộ hợp vào đội quân giải ngũ.” Do Dương Toại tâu rằng trong 32 chỉ huy Phụng Nhật, Long Vệ có 210 người đã hết thời gian tập luyện, nhưng kỹ năng bắn cung vẫn chưa đạt chuẩn.

[95] Lệnh cho Phó sứ Tả Tàng khố Trương Khắc Minh tuyển chọn binh lính Phụng Tiên để bổ sung vào quân chuyển viên. Khắc Minh vừa nhậm chức Đô giám lăng Vĩnh Định trở về, dâng sớ xin thăng chức tuyển chọn, nên có mệnh lệnh này.

[96] Tri Đại Lý khanh Thôi Đài Phù tâu: “Tội lưu trở xuống, quan trưởng và phó thân hành tra hỏi, quyết định xử lý; tội đại tịch xin gửi văn thư đến Ngự sử đài chọn cử một viên quan từng giữ chức thân dân, thường tham gia triều chính để thẩm vấn; nếu là tội đại tịch do đặc chỉ suy xét hoặc liên quan đến quan chức, thì tùy thời xin chỉ sai quan.” Chiếu rằng: “Tội đại tịch gửi văn thư đến Ngự sử đài cử quan đến Củ sát ty thẩm xét lại, các việc khác theo như lời tâu.” Sau lại có chiếu: “Báo Ngự sử đài cử quan cùng Củ sát ty đến Đại Lý tự thẩm xét lại.” 《Cựu kỷ》 chép: “Chiếu Đại Lý xử tội trọng tịch, Ngự sử đài cùng Củ sát ty thẩm xét lại.” 《Tân kỷ》 không chép.

[97] Ngày Bính Thìn, Phán Quốc tử giám Lý Định tâu: “Chức trực giảng lấy việc truyền thụ kinh thuật làm nhiệm vụ, xin không bắt họ quản lý việc quy củ.” Theo lời tâu.

[98] Chiếu rằng: “Muối ở Giải Trì mỗi năm lấy 242 vạn quan làm định mức, bắt đầu từ năm sau. Số tiền tăng thêm mỗi năm là 12 vạn quan, một nửa giao cho Tam ty phong trang, một nửa giao cho Thiểm Tây chuyển vận ty sử dụng.” Trước đây, muối ở Giải Trì được chia làm Đông diêm và Tây diêm, Tây diêm chỉ được bán ở những địa phương quy định, lại thêm các châu quân biên giới mua cỏ lương, cấp quá nhiều tiền, nên cả tiền và muối đều rẻ mà khó bán, thương nhân không đi lại, giá quan tự chia làm hai. Do đó, Tam ty và chế trí Giải diêm ty tâu: “Giá Đông diêm cao, giá Tây diêm thấp, xin cho phép Tây diêm được tự do buôn bán, và tăng giá ngang với Đông diêm, để ổn định phép tiền, mỗi năm có thể tăng thêm 12 vạn quan. Sau này cấp tiền không còn chia Đông Tây, các quy ước về Tây diêm ở quan độ đều bãi bỏ.” Đều theo lời tâu. Muối ở Giải Trì trước đây lấy 220 vạn quan làm định mức, đến khi chuyển vận sứ Bì Công Bật xin tăng thêm 10 vạn để giúp mua lương thực biên giới, đến nay là 242 vạn. Tam ty lại tâu: “Thương nhân đã xin xuất Tây diêm, nên bắt họ nộp thêm tiền bù thiếu để giá ngang với phép mới.” Cũng theo lời tâu. 《Thực hóa chí》 chép đoạn này, từ “trước đây” trở xuống giống với thực lục, đã chú thích vào ngày 27 tháng 2 năm Hi Ninh thứ 10^[5]. Thẩm Quát tự chí, về việc muối bị hư hỏng, có bốn nguyên nhân, đây là nguyên nhân thứ ba. Bốn nguyên nhân đã chú thích vào ngày 27 tháng 2 năm Hi Ninh thứ 10. Xem theo tự chí của Quát thì Tam ty sứ đã thực hiện lời tâu, nhưng Quát bị bãi chức vào ngày 9 tháng 7 năm Hi Ninh thứ 10, thực lục lại chép việc này vào tháng 2 năm Nguyên Phong thứ 2, không rõ vì sao.

[99] Ngày Đinh Tỵ, chiếu rằng: “Hà Bắc, Kinh Đông, Hà Đông, Thiểm Tây lâu không mưa, có thể phân phái quan Lễ bộ đến cầu đảo ở Đông Nhạc, Tây Nhạc, Bắc Nhạc và Ngũ Đài Sơn.”

[100] Trứ tác tá lang, Tư nông tự chủ bạ Hoàng Nhan được thăng làm Thái tử trung doãn kiêm Giám sát ngự sử lí hành.

[101] Tặng Liên thị, người vốn là cung nữ triều Nhân Tông, làm Mỹ nhân, phong hiệu Phùng Dực quân quân.

[102] Xuống chiếu: “Chức Kiềm hạt phủ Thành Đô là nhiệm vụ trọng yếu, khác với các lộ khác. Từ nay, các việc xử lý công vụ của ty Kiềm hạt đều phải tham khảo ý kiến của Tri phủ. Các nghi thức tiếp đãi phải tuân theo thể lệ trước khi Thái Diên Khánh nhậm chức, không được tùy tiện cắt giảm. Thứ tự chỗ ngồi với các ty Giám phải tuân theo chiếu lệnh thời Hi Ninh. Bãi bỏ quy định về thứ tự xếp hạng với Thông phán trong lộ.” Trước đây, hai viên Kiềm hạt Thành Đô khi yết kiến Tri phủ chỉ đi dọc hành lang, khi lui thì lên ngựa ngay tại thềm sảnh đường. Đến khi Thái Diên Khánh kiêm chức Đô Kiềm hạt, bắt phải đi lên thềm nhưng không được lên ngựa. Bằng Kinh vốn là chấp chính cũ, kiêm chức An phủ sứ, nên lễ nghi đối với Kiềm hạt bị giảm bớt, có người bàn luận việc này, nên ban chiếu này. Bản gốc chép: Triệu Biện, Bằng Kinh vốn là chấp chính cũ làm An phủ sứ, nên lễ nghi đối với Kiềm hạt bị giảm bớt. Bản chép tay sửa lại, nay chỉnh sửa lại.

[103] Ty Mã quân tâu rằng quân Vân Kị thiếu 2.115 người, xuống chiếu cho tuyển bổ từ các quân Vân Tiệp.

[104] Lại xuống chiếu: “Các chỉ huy Vũ Ninh ở bốn lộ Xuyên Hạp vốn là quân Sương được huấn luyện, trước đây đã thăng làm quân Cấm, nên xóa tên khỏi biên chế cũ của quân Sương.”

[105] Ngày Mậu Ngọ, xuống chiếu: “Các nơi đặt ty Thị dịch vụ, việc vay mượn tiền đều phải tuân theo pháp lệnh của ty Thị dịch vụ ở kinh đô, cho phép dùng vàng bạc, vật phẩm, vải lụa làm vật thế chấp, lãi suất không quá 1 phân 2 ly.”

(Xem chiếu ngày 9 tháng giêng và lời tâu của Vương Cư Khanh, cũng như chiếu ngày 5 tháng 9 năm thứ 3 để tham khảo thêm.)

[106] Ngày Canh Thân, xuống chiếu: “Gần đây đã ban chiếu cho các quan lại, người về hưu, phân ty, nha hiệu, quân dân, tăng nhân người Bắc giới quy thuận phải khai báo nơi ở, năm tháng quy thuận, chức vụ hiện tại và tên họ để tâu lên. Những người từ Tây giới đầu hàng hoặc được đưa đến cũng phải làm theo quy định này. Tất cả những người từ Tây Bắc giới vào đất Hán phạm tội bị lưu đày cũng phải khai báo năm tháng và nơi ở để báo cáo.”

[107] Chiếu rằng: “Nhập nội đông đầu cung phụng quan Tống Dụng Thần không cần đợi Lô Bỉnh áp vận gạo đến kinh, và nay nước sông chưa thông, hãy đi trước để xem xét việc đào sông Lạc thông với sông Biện, báo cáo lợi hại.” Ngày 6 tháng 12 năm Nguyên niên, lần đầu sai An Đào đi, ngày 21 tháng 3 năm thứ hai, bãi chức Lô Bỉnh.

[108] Lại chiếu: “Các lộ đang vào mùa xuân thiếu mưa, lo sinh châu chấu hại lúa, hãy lệnh cho các lộ Hà Bắc, Thiểm Tây, Kinh Đông Tây, giám ty thường xuyên nhắc nhở các châu huyện diệt trừ, không để sinh sôi.”

[109] Ngày Ất Sửu, Tri châu Thương Châu là Trương Vấn tâu: “Dân đói đến nỗi ăn thịt lẫn nhau, nay trong kho châu có 49.000 thạch đậu tương, có thể dùng trong 5 năm, đang dần hư hỏng, xin để lại dùng trong 2 năm, còn lại ban cho dân đói, có thể cứu sống 30.000 người.” Vua phê: “Có thể giao cho Đề cử thường bình sự Lý Hiếu Thuần nhanh chóng xem xét thi hành rồi tâu lên.”

[110] Ngày Mậu Thìn, chiếu tăng thêm Giám sát ngự sử lý hành Hà Chính Thần, Thư Thiện cùng xét vụ án Thái học. 《Cương yếu》 chép: sinh viên Ngu Phiền. Không cho phép tiếp khách. Theo yêu cầu của Ngự sử đài. Vụ án Thái học ban đầu giao cho Khai Phong, vào ngày 5 tháng 12 năm Nguyên niên, không rõ khi nào chuyển sang Ngự sử đài, có thể tra cứu vào ngày 1 tháng 3 và ngày 17 tháng 5 năm này.

[111] Kinh chế Hi Hà lộ biên phòng tài dụng ty trình bày mười việc: Xin thu hồi ruộng chức điền của quan viên ở Hi Hà, Dân châu, Thông Viễn quân để chiêu mộ cung tiễn thủ, căn cứ theo số mẫu ruộng nguyên được cấp của mỗi quan, mỗi mẫu mỗi năm cấp cho bản ty mười ngàn tiền, là việc thứ nhất. Đã thu hồi các xưởng giấm công sứ ở ba châu một quân về bản ty để hỗ trợ, xin định mức tiền ăn ba bậc cho các giám quan theo số lợi thuế hàng tháng của từng nơi, cuối tháng tính gộp, nộp từ tiền lãi ròng của xưởng giấm, là việc thứ hai.

Hai trường muối ở trấn Diêm Quan thuộc Dân châu và trại Diêm Xuyên thuộc Thông Viễn quân, gần đây đã được chuyển về bản ty, thu nhập hàng năm tăng thêm, xin từ năm nay lập riêng giới hạn, cuối năm so sánh tăng giảm để thưởng phạt, là việc thứ ba. Phủ Phượng Tường tăng thêm ty Thị dịch vụ, cùng với năm ty Thị dịch vụ ở Tần, Hi tương trợ lẫn nhau, điều động sử dụng linh hoạt, là việc thứ tư. Các châu quân trong lộ hàng năm cử quan đặt trường mua lương, gặp lúc giá lúa cao thì bán ra thu lãi, xin theo số tiền lãi thu được, nếu trên một vạn quan thì giảm thời gian khảo xét một năm, trong đó người được tuyển chọn miễn thi và được bổ nhiệm ưu tiên, cứ hai vạn quan thì thăng một bậc, là việc thứ năm.

Bốn ty Thị dịch vụ mỗi nơi tăng thêm một viên giám quan kiêm quản việc mua bán, có thể bãi bỏ bốn người chuẩn bị sai sứ của bản ty, là việc thứ sáu. Ty đúc tiền ở trại Uy Viễn thuộc Thông Viễn quân đổi sang đúc tiền đồng, bãi bỏ ty đúc tiền mới lập ở huyện My thuộc phủ Phượng Tường, là việc thứ bảy. Các mỏ ở lộ Tần Phượng nếu không cho phép bản ty kinh chế, xin lệnh cho ty Chuyển vận hoàn trả lại vốn đã đầu tư; nếu cho phép kinh chế, xin điều người được tuyển chọn là Dương Huy ở mỏ Trần Thuật về bản ty; các mỏ nếu do bản ty lập ra, xin đều thuộc quản lý của bản ty, là việc thứ tám.

Các trại (Quảng Hòa) Xuyên^[6], Lệ Xuyên, Lư Xuyên thuộc Dân châu, trại Thục Dương thuộc Thông Viễn quân xin lập mười giám chăn nuôi, chiêu mộ binh lính làm chỉ huy giám mục, ruộng doanh điền xin theo lệ quan trang chiêu mộ hai trăm lính Vĩnh Tế, số lính Vĩnh Tế tổng cộng một nghìn người, để làm công việc ở mười sáu quan trang và bốn doanh điền, tiền cấp đều do bản ty tự lo, là việc thứ chín. Gặp việc gấp xin theo lệ ty Trà trường, cho phép tạm sai các quan đang chờ bổ nhiệm hoặc đã được thay thế đảm nhiệm, là việc thứ mười. Lại xin xây dựng bảo Bắc Hà ở Tây Nguyên thuộc Hà châu. Đều được chấp thuận.

[112] Bỏ hai trại Bạch Khải và Hoàng Thạch ở châu Đỉnh.