[PREVIEW] QUYỂN 406: NĂM NGUYÊN HỰU THỨ 2 (ĐINH MÃO, 1087)

Từ tháng 10 năm Nguyên Hựu thứ 2 đời Vua Triết Tông đến hết tháng đó.

[1] Mùa đông, tháng 10, ngày Canh Thìn, Vua ngự ra vườn sau xem lúa.

[2] Triều tán lang Lưu Tông Kiệt đã về hưu được bãi chức hưu, giữ chức Tỷ bộ lang trung. (Cần xét rõ nguyên do).

[3] Ngày Nhâm Ngọ, vì việc thờ phụng thần vị của Thần Tông hoàng đế ở cung Hội Thánh, Vua không thiết triều.

[4] Ngày Giáp Thân, Trực Long đồ các, Tri châu Quế Châu Miêu Thời Trung được giữ chức Bảo văn các đãi chế, tiếp tục tại nhiệm. Nội thị áp ban Lương Duy Giản^[1] được lĩnh chức Thứ sử Gia Châu.

[5] Xu mật viện tâu: “Quân tướng ở lộ Hoàn Khánh đánh nhau với người Hạ, bắt được người già, trẻ nhỏ và phụ nữ, xin lệnh cho Phạm Thuần Túy chọn lưu lại, rồi dán bảng cáo thị cho thân thuộc của họ biết, đem những người Hán bị bắt trước đây để đổi lấy. Người nào dẫn đường thì thưởng 3 tấm lụa, trẻ em dưới 10 tuổi thưởng 2 tấm.” Vua đồng ý.

[6] Thuần Túy tâu: “Theo chiếu chỉ, bảo thần chỉ huy tướng sĩ đem những người bắt được phân bố ở nơi gần để an dưỡng, không để họ chết oan, bị thương, bỏ trốn; và hỏi tên họ cùng nơi ở trong giặc; trừ những người già biết rõ thứ tự nước Hạ cùng núi sông, đường sá, hoặc còn khỏe mạnh, có thể giữ lại để hỏi han, còn lại đều ghi rõ tên họ, dán bảng ở biên giới, báo cho thân thích, bạn cũ trong giặc biết, nếu có thể đem những người Hán bị bắt trước đây ra đổi lấy những người bắt được hiện nay, thì xin xem xét kỹ, nếu thật sự không có gian trá, thì một người được đổi một người; và bảo họ báo trước với những người tuần tra biên giới cùng cung thủ, dân quen dẫn đến quan, những người dẫn đến và chuyển tiếp, mỗi người dẫn đến một người, được thưởng ba tấm lụa, rồi lần lượt báo số người đổi lấy lên triều đình.

Thần xem xét chiếu chỉ hiện nay, muốn đem những người bắt được ở biên giới phía tây đổi lấy những người Hán bị giặc bắt, tuy là kế hay, nhưng nếu thực hiện vào lúc giảng hòa ngừng binh, thì danh thể đều thuận, không có gì không được. Vì nước Hạ đang ngỗ ngược, khởi binh xâm phạm biên giới, triều đình nên tỏ rõ sự đoạn tuyệt, bảo các quan biên giới chỉnh đốn quân đội nghe lệnh, hoặc thỉnh thoảng xuất kỳ binh, khiến chúng ứng phó không kịp; hoặc quấy rối việc nông của chúng, khiến chúng không thể cày cấy; hoặc dùng mưu phản gián, hoặc chiêu dụ bên cạnh. Phải khiến chúng mệt mỏi, lòng người dao động, thì tên thủ lĩnh hung ác ắt sẽ thay đổi, sau đó mới có thể mong chấm dứt xung đột biên giới. Nếu lúc này bàn đem những người bắt được đổi lấy, e rằng thể thế không nặng, có hại cho việc lớn.

Lại nghe nói những người Hán bị bắt ở biên giới phía tây, đều đưa về nha môn trình nạp, phần nhiều giam giữ ở nơi gần. Nay những người già trẻ bắt được ở địa phương này, chỉ là dân cư vùng Hoành Sơn, dù có người thân khỏe mạnh muốn tuân theo mệnh triều đình, cũng làm sao đến được nơi gần để lấy người bị giam giữ về đổi? Xét như vậy, e rằng chỉ là động tác vô ích, chắc chắn không có lợi thực. Những người bắt được, thần trước đây đã sắp xếp theo thứ bậc, trong đó có những người khỏe mạnh đầu hàng nhận ra, đều đã giao cho đoàn tụ, và bảo quan phiên có thế lực bảo lãnh, giám sát ở dưới tay; những người không có người thân khỏe mạnh nhận ra, đều đã gọi dân phiên tự nguyện tạm thời nuôi dưỡng, lại lấy giấy tờ giao nhận, ghi vào sổ, để đợi người nhận ra sau này, mong rằng người Khương biên giới nghe tin thần, sau này dễ chiêu dụ. Những người khỏe mạnh không có gia đình già trẻ, không thể tin cậy, đều đã phân phối đến lao thành các châu quân gần đó. Việc dán bảng báo cho người Tây đổi người ở địa phương này, thần ngu muội chưa dám thi hành, mong triều đình xem xét việc thần tâu, đợi ngày sau việc biên giới xong xuôi, rồi mới thi hành.” Tờ thiếp vàng: “Nghe nói những người Hán bị giặc bắt, trong lúc giam giữ có phần lỏng lẻo, sau vì triều đình bàn định, muốn đem thành trại mới thu phục đổi lấy, chúng bèn coi là của quý, thường dời đi xa hơn, giam giữ càng chặt. Thần cho rằng việc đổi người bàn hiện nay, chưa nên khinh suất, mong triều đình xem xét kỹ.”

(Thuần Túy tâu này vào ngày 18 tháng 10, chưa biết được chấp thuận hay không, cần xét lại. Thực lục ghi việc Xu mật viện ban chỉ huy vào ngày mồng 6, Thuần Túy tâu lại nói ngày mồng 7^[2], nay theo Thực lục.)

[7] Tri châu Hoài là Giả Dịch bị giáng làm Tri quân Quảng Đức. Dịch vừa bị cách chức Gián quan, Hàn lâm học sĩ Tô Thức và Trung thư xá nhân Tô Triệt đều xin bổ nhiệm ra ngoài, nhưng chiếu chỉ không cho phép. Bấy giờ, Tô Triệt tâu rằng: “Biểu tạ ơn của Dịch đều tự nhận là vì trung trực mà mắc tội, lại chỉ trích các quan là nịnh thần vô cực, bè đảng ngập trời, trên dưới không thông, trung lương thất vọng, đến nỗi dẫn lời trong 《Chu Dịch》 là ‘giẫm sương dày thành băng cứng’, ‘không sớm phân biệt’ để làm răn, muốn triều đình xét tội theo tâm ý, liền thi hành giết chóc. Trong đó có câu: ‘Tô Triệt cầm mệnh lệnh bí mật để báo cho người khác, chí ở việc kết bè đảng tà ác mà hại chính nghĩa.’ Thần không phải là quan Đài Gián, những lời Dịch nói, không dám phân tích từng điều để tâu bày, chỉ có việc nói về thần, lý nên biện minh. Dịch tuy từng làm Gián quan, nay ra làm Thái thú, theo điều lệ không được lại dùng lời đồn để bàn việc. Lời Dịch nói thần cầm mệnh lệnh bí mật báo cho người khác, kính xin triều đình tra hỏi sự thực. Nếu lời nói có thực, thần xin chịu tội theo phép nước.”

Bấy giờ, các Ngự sử dâng tấu chương luận tội Dịch: “Tài năng tầm thường, may được triều đình bất thứ bạt trạc, cho làm Gián quan, đáng ra phải suy nghĩ công chính, ngày đêm lo báo đáp, nhưng Dịch chỉ biết nịnh hót Trình Di, thầm nhận lời dạy bảo, Di sai khiến như đuổi gia nô. Di đối với người có chút yêu ghét, Dịch liền dâng chương khen chê, phụ họa dưới, lừa dối trên, bội công kết đảng. Căn cứ tội trạng, đáng bị xử tử. Triều đình còn vì Dịch đang ở chức Gián quan, mà khoan dung, tiếc thể diện, thứ bậc còn thấp, cho làm Tri châu Hoài. Dịch không biết tự xấu hổ, sửa đổi chí hướng, lại công khai bịa đặt lời vu cáo, làm liên lụy triều đình, ý muốn đánh cắp danh tiếng dám nói, để lừa dối trong ngoài. Dấu vết gian hiểm, càng muốn che càng lộ. Kính xin sớm ban chỉ giáng chức, để trừng trị thói bè đảng.” Chiếu rằng: “Giả Dịch đã bãi chức Gián quan, không được lại trong biểu tạ ơn chỉ danh bàn việc.” Vì thế có lệnh trách phạt này.

(《Nguyên Hựu để báo》 ngày 16 tháng 10 chép lời tấu chương này, nay theo 《Cựu lục》 phụ vào đây. 《Cựu lục》 chép rằng các Ngự sử dâng tấu chương luận tội Dịch trong biểu tạ ơn văn quá. Xét: Lúc này Hồ Tông Dũ làm Trung thừa, Vương Địch làm Thị ngự sử, Phong Tắc làm Điện trung, Triệu Đĩnh Chi, Phương Mông, Triệu Ngột làm Giám sát, không rõ ai là người tâu. Xét chú ngày 28 tháng 6, thì Ngự sử có lẽ là Phương Mông. Dâng tấu chương, nên khảo cứu. Tấu chương của Tô Triệt cũng thêm vào, tấu chương của Triệt chắc không được ban ra, nhưng nên giữ lại.)

[8] Thần liêu dâng lời: “Trộm thấy ngày 6 tháng 8 năm nay có thánh chỉ: ‘Các quan lang ở Lại bộ, Hộ bộ, Hình bộ sau khi mãn nhiệm, giao cho Thượng thư, Thị lang của bộ mình bảo minh những người có thành tích trị sự rõ ràng, có thể giữ chức lâu dài, thì đặc cách cho tái nhiệm.’ Thần cho rằng pháp này không hợp với tình người, trong dư luận sĩ phu cũng không đồng tình. Tại sao vậy? Chức quan lang tuy là phó tá cho Thượng thư, Thị lang, nhưng việc tuyển dụng của triều đình không phải là nhẹ, từ xưa đã được coi là thanh yếu, thường phải trải qua nhiều lần làm Chuyển vận sứ phó, Đề điểm hình ngục, Tri phủ quận rồi mới được bổ nhiệm. Phàm Thượng thư, Thị lang ra ngoài làm quan, chỉ đến chức Thái thú; còn quan lang ra ngoài, phần nhiều làm Giám ty, thì việc xét xử có thể liên quan đến nhau, mà địa vị và uy tín không quá cách biệt. Cho nên khi còn ở trong bộ, có danh là phó tá, nhưng không có thực quyền thống nhiếp, các điều lệnh có thể tham gia đề xuất, ý kiến có thể tự giữ vững. Nhưng các thuộc hạ đối với cấp trên, thường hay xu nịnh và tùy tiện nghe theo, còn những người dám phản đối và không khuất phục thì rất ít. Nay đưa vào pháp luật, thành tích trị sự phải đợi cấp trên bảo minh, thì người ta sẽ lo lắng vì không được bảo minh; quyền ở cấp trên, thì sẽ cảm thấy thiếu thốn vì không được lòng cấp trên. Cấp trên cũng cho rằng việc giữ hay bỏ là ở mình, có quyền khen thưởng hay cách chức mà tự cho mình là đúng, thì địa vị của quan lang càng trở nên thấp kém, nếu không phải là người đặc biệt xuất chúng, ắt sẽ phải luồn cúi và nịnh hót không ngừng, còn đâu thời gian để đề xuất điều lệnh, giữ vững ý kiến?

Chế độ của triều đình, Thái thú tuy là chức quan cao quý, nhưng không được tiến cử Thông phán, vì cho rằng nếu cho phép tiến cử, thì quyền lực sẽ chỉ tập trung vào Thái thú, mà chức vụ của Thông phán sẽ không thể thực hiện được. Điều này có thể suy ra tương tự. Nay các chức Thừa, Bạ, Duyện thuộc ở các lộ quản khố trường vụ, nếu có công lao thành tích thì phải đợi Chuyển vận sứ, Tri châu bảo minh, đó là pháp lệnh dùng để quản lý các tiểu lại dưới quyền, e rằng không phải là ý của tiên triều khi đặt ra chức quan lang. Thượng thư tỉnh ở dưới cung khuyết, phàm những người phụng chức, trị sự có hay không, tài năng có hơn kém, triều đình có thể nhìn thấy rõ, các quan chấp chính có thể tận mắt chứng kiến, há phải đợi cấp trên bảo minh rồi mới biết được? Cho nên chỉ có hại mà không có lợi. Thần xin bãi bỏ pháp lệnh bảo minh quan lang, không thi hành nữa.”

Tờ thiếp hoàng nói: “Quan lang đã được triều đình tuyển chọn, đã hoàn thành nhiệm vụ lại có thành tích trị sự rõ ràng, thì ắt sẽ được thăng tiến, mới hợp với công luận. Nếu còn phải đợi Thượng thư, Thị lang bảo minh, mới cho tái nhiệm như cũ, thì thật không hợp với tình người, pháp lệnh có chỗ sai lầm, nên sửa đổi.”

Chiếu rằng chỉ thị ngày 6 tháng 8 năm nay không thi hành nữa.

(Nguyên Hựu để báo ngày 18 tháng 10, nay theo thực lục chép vào đây. Thực lục chép: “Bãi bỏ việc Thượng thư, Thị lang Lại bộ, Hộ bộ, Hình bộ bảo minh thành tích trị sự của quan lang. Ban đầu, Văn Ngạn Bác đề xuất, triều đình nghe theo lời xin của ông, định ra pháp lệnh, nhưng các quan gián đàn luận rằng không đúng, nên bãi bỏ.” Nay ghi đầy đủ lời tâu, nhưng không rõ tên các quan gián, cần tra cứu. Lúc đó Hồ Tông Dũ làm Trung thừa, Vương Địch làm Thị ngự, Phong Tắc làm Điện viện, Triệu Đĩnh Chi, Phương Mông, Triệu Ngột ba người làm Sát quan, Khổng Văn Trọng làm Tả gián nghị đại phu, Hàn Xuyên làm Tả ty gián, Đinh Chất làm Hữu chánh ngôn.)

[9] Các bề tôi dâng lời tâu: “Kính thấy từ khi Bệ hạ lên ngôi đến nay, đã nhiều lần ban bố chiếu lệnh, giảm bớt và miễn trừ các khoản nợ thuế hạ và thuế thu tích tụ của dân, cùng các khoản lợi nhuận từ phường trường bị thất thoát, và các khoản tiền của công nhân không phải do xâm chiếm, lừa đảo, sử dụng sai mục đích mà bị mất mát. Các châu huyện tại địa phương, dựa vào ý chỉ của các giám ty, không chịu tuân theo chiếu lệnh để miễn trừ trực tiếp, mà thường để các lại viên giấu giếm các hồ sơ gốc, công khai đòi hỏi. Hoặc chỉ miễn trừ được hai ba phần mười; hoặc đã miễn trừ tiền lãi, nhưng tiền gốc vẫn còn; hoặc đã nộp quá nhiều tiền lãi, nhưng không tính vào tiền gốc để xóa nợ; hoặc tuy có thông báo rõ ràng về việc miễn trừ, nhưng quan lại lại viện cớ chưa tính toán kỹ, kéo dài thời gian; hoặc giả vờ đã báo lên tỉnh, tự, nhưng chưa có quyết định; hoặc phường trường bị thất thoát, nhà cửa, dụng cụ đã không còn, nhưng vẫn giam giữ người già yếu, đòi nợ chưa dứt; hoặc đã nộp đủ, nhưng không trả lại giấy tờ gốc. Có những người dân nghèo khổ, thất nghiệp, lo chống đói rét còn chưa xong, lại bị quan lại bắt giữ, thúc ép, không còn chút hy vọng sống. Thực chất là do các giám ty ở các lộ không suy xét đến chính sách nhân hậu của triều đình, chỉ sợ kế hoạch năm không đủ^[3], cản trở việc thăng tiến; các quan lại châu huyện lại bị ràng buộc bởi thói quen cũ, trên dưới che giấu, dẫn đến tình trạng này.

Kính nghĩ rằng hai Thánh thượng trị vì, thương yêu dân chúng, xóa bỏ nợ nần, mà dám ngăn chặn, bưng bít, khiến triều đình có tiếng là ban ân huệ, nhưng thực tế chưa đến được với thiên hạ, e rằng không phải là ý nguyện thương xót, đau lòng của hai Thánh. Kẻ bề tôi ngu muội xin hạ lệnh cho Ngự sử đài trước hết thu thập các báo cáo của các giám ty ở các lộ, xác minh rõ ràng, rồi điều tra các khoản nợ của dân chưa được xử lý, hoặc đã xử lý nhưng chưa dứt điểm, xin giao cho lại viên bàn bạc, xử phạt nghiêm khắc, để an ủi người dân vô tội ở phương xa, thiên hạ may mắn lắm thay!”

Chiếu lệnh các lộ và phủ giới giám ty, trong vòng một tháng phải nhanh chóng xử lý theo chiếu lệnh, và báo cáo rõ ràng.

(Sự việc ngày 6 tháng 10 năm Nguyên Hựu thứ 2 trong 《Nguyên Hựu để báo》, cần tra cứu tên người tâu.)

[10] Ngày Ất Dậu, ban chiếu rằng nước Vu Điền hàng năm dù cử nhiều sứ giả đến cống nạp, nhưng chỉ được ban thưởng thêm một lần.

[11] Định lại nghi thức đến cung Cảnh Linh để bái tạ và triều yết, lệnh cho các quan Đại khanh giám và Thị ngự sử trở lên đi theo hầu tế.

(Ngày 27 tháng 6, Đinh Mùi, sửa lại nghi chú, một năm mới đến viếng khắp các điện.)

[12] Hàn Lâm học sĩ kiêm Thị độc Tô Thức tâu: “Thần gần đây trộm thấy Lưu Thuấn Khanh dâng biểu chúc mừng, kể rõ tội trạng của A Lý Cốt, lại nghe Thuấn Khanh tâu xin tước bỏ quan tước của A Lý Cốt, sau đó lại nghe A Lý Cốt dâng chương xin được tha mạng. Có người bàn nên cho hắn cơ hội tự đổi mới. Theo ý thần, cả hai cách đều chưa thỏa đáng. Vì sao? A Lý Cốt hung ác xảo quyệt, phản phúc, chắc chắn không có lý do gì để thay đổi tâm tính. Nay nghe nói con gái hắn đã gả cho con trai Lương Ất Bố, đoán rằng lâu dài họ sẽ hợp lực chống lại triều đình, cùng gây họa biên cương. Nay hắn dâng chương xin tha mạng, chắc là vì bộ tộc vừa bị đánh bại, bị chúng phản bội, thân tín ly tán, sợ ta thừa thắng đánh dẹp, lực lượng không chống đỡ nổi, nên giấu tình, nhẫn nhục để mưu việc lớn. Nếu để hắn nghỉ ngơi vài năm, tích lũy sức mạnh, mượn danh nghĩa quan tước của ta để uy hiếp các tộc Khương, giết hại những kẻ không theo mình, một khi thế lực đã hình thành, liên kết với phương Tây Bắc, ắt sẽ thành mối lo cho Trung Nguyên, không chỉ là nỗi họa một phương. Hơn nữa, giặc Hạ ngang ngược trời đất, phản nghịch, vốn là do coi thường triều đình, cho rằng ta không dám đánh dẹp. Nay nếu ta thuận theo lời xin của A Lý Cốt, thì điều hắn đoán chắc chắn không sai. Giặc Tây Phiền sáng làm phản, chiều đã được hòa hoãn, thì lời thỉnh cầu của nước Hạ, lẽ nào không được chấp nhận? Hai kẻ thù ngang ngược như vậy, muốn đánh muốn hòa đều tùy ý, thì mối lo phương Tây sẽ không bao giờ dứt.

Nhưng nếu theo lời xin của Thuấn Khanh, tước bỏ quan tước của hắn, thì phải phát binh đánh sâu vào đất địch. Hắn vừa mất thủ lĩnh lớn, cả nước đều lo sợ, quân ta tiến sâu, nếu không có kế sách gì khác, e rằng khó thành công. Thần nghĩ nên sai tướng biên cương đem hậu lễ, cử người khéo nói để ly gián nội bộ, phá tan thế lực của hắn. Nay nghe nói các tộc như Ôn Khê Tâm đã bị hắn khống chế, khó mà động binh, nhưng Tâm Mâu Khâm Chiên ở sát bên hắn, tuy bề ngoài cùng phe nhưng lòng dạ khác nhau. Nếu dùng kế của thần trước đây, sai tướng biên cương thương lượng với Quỷ Chương: nếu hắn có thể liên kết bộ tộc của mình với Ôn Khê Tâm, Tâm Mâu Khâm Chiên cùng đánh A Lý Cốt, đưa Triệu Thuần Trung lên ngôi, thì sẽ tha mạng cho hắn. Đây chính là dùng man di đánh man di, không có kế nào hay hơn.

Nếu triều đình thuận theo lời xin hòa hoãn của A Lý Cốt, thì phải tỏ lòng thành, đối đãi như cũ, không dùng mưu kế để đối phó với hắn, vài năm sau, hắn ắt sẽ tự tung tự tác, đó chính là nuôi hổ để tự chuốc họa. Vì vậy, thần mong triều đình vừa không chấp nhận lời xin hòa hoãn của hắn, vừa không tước bỏ quan tước của hắn, để đó không bàn tới, coi như không có, ngầm sai tướng biên cương dùng mưu kế đối phó, có lẽ là cách hay. Thần nhiều lần làm phiền bệ hạ, tội đáng chết.”

[13] Ngày Bính Tuất, ban chiếu rằng: “Bãi chức tướng kiêm nhiệm của quan thủ thần châu Ung, giao cho quan binh lộ kiêm nhiệm. Các chức tri châu Tân, Hoành đều dùng võ thần, nếu có biên cảnh, sai đi ứng phó; chức thông phán, cho cử người có tư cách từ tri huyện trở lên trong hàng kinh triều quan đảm nhiệm.”

[14] Phụng nghị lang, đạo phán châu Nghi Hoàng Đào được đổi thụ chức Trang trạch phó sứ, sung chức Đô giám lộ Quảng Nam Tây, kiêm tri châu Tân. Triều thỉnh lang Hà Uyển được bổ làm Công bộ lang trung.

(Từ chức Đề hình phủ giới thăng lên Lang trung.)

[15] Ngày Đinh Hợi, các quan thần dâng lời tâu: “Thần trộm thấy từ khi triều đình mở mang biên cương đến nay, việc phạt tội không rõ ràng, thưởng công quá bừa bãi, không xét thực chất, chỉ tin vào lời nói, nên trên dưới đều có thể lừa dối nhau, xa gần đều quen thói lừa gạt. Mỗi khi xuất quân, chỉ cần có chút công nhỏ thì liền tăng số lượng chiến lợi phẩm, thậm chí giết hại người già trẻ vô tội để lấy đầu, bản thân chưa vào trận đã mua đầu để báo công, còn quân triều đình nếu có thương vong thì không nói đến một hai phần trăm. Tệ nạn này kéo dài hơn mười năm, các đại tướng đều biết rõ nhưng không hề chất vấn, khiến triều đình lãng phí tiền bạc vào những kẻ hèn nhát, ban tước quan chức cho những kẻ vô tri. Việc xác minh công tội trong quân đội, triều đình dựa vào đó để thưởng phạt, là trách nhiệm của đại tướng. Đại tướng gian dối, không báo cáo đúng sự thật, triều đình im lặng chịu sự lừa gạt, nếu cứ kéo dài như vậy, mong muốn thưởng phạt đều đúng để phục lòng ba quân, khiến họ ra sức lập công, uy hiếp được rợ phương Bắc, há chẳng phải nguy hiểm sao! Nay các lộ tâu công, thần e rằng tướng lại quen thói cũ, lừa gạt bừa bãi, biến hư thành thực, ít thành nhiều, tội thành công, khiến triều đình ban ân quá bừa bãi, đến cả kẻ vô công cũng được hưởng, ngược lại khiến tướng lại có công không được khích lệ, kẻ có tội không biết sợ. Mong triều đình nghiêm khắc ban chỉ dụ, giao cho các lộ An phủ ty xem xét kỹ lưỡng, căn cứ sự thật kết tội xác minh

^[4], không được qua loa; lại lệnh cho Giám ty của bản lộ giám sát hư thực, giao cho Ngự sử đài thường xuyên điều tra tấu trình, nếu có chút không đúng sự thật, sẽ bị giáng chức nặng. Như vậy, việc thưởng phạt trong quân đội sẽ không có gì sai sót, các tướng không dám lừa gạt, quân sĩ có chỗ khích lệ, triều đình không phải lãng phí tiền của vô ích.”

Chiếu rằng: “Gửi văn thư cho các lộ Kinh lược ty ở Thiểm Tây, Hà Đông, theo như lời tâu của các quan thần, yêu cầu các tướng sĩ báo công, trước hết phải giao cho quan thống lĩnh gốc điều tra kỹ lưỡng, kết tội xác minh. Sau khi báo cáo lên Suý ty, yêu cầu xem xét thêm, nếu thực sự không có gian lận, thì bản ty lại làm bản tâu trình kết tội xác minh. Đồng thời gửi văn thư cho các lộ Chuyển vận ty, Đề hình ty thường xuyên giám sát, nếu có gian lận, phải kín đáo tâu trình, sau khi xác minh đúng sự thật, các cơ quan xác minh trước đó sẽ bị bàn bạc giáng chức nặng. Và gửi văn thư cho Ngự sử đài, yêu cầu điều tra tấu trình.”

(Đây là việc ngày 9 tháng 10 trong báo cáo của Nguyên Hựu, cần tra cứu tên người tâu để bổ sung.)

[16] Hà Bắc đô chuyển vận sứ Cố Lâm tâu: “Trước đây theo chỉ dụ triều đình, xét việc Hà Bắc từ khi sông Hoàng Hà vỡ đê đến nay, chưa thấy rõ lợi hại của việc tu sửa, nên lệnh cho các quan thủy lợi bàn bạc kế hoạch và địa điểm cần tu sửa cùng vật liệu cần dùng^[5], báo cáo rõ ràng. Sau đó lại nhận chỉ dụ triều đình, đặt tên là cơ quan Giảng nghị Hà sự. Gần đây, Đô thủy sứ giả Vương Hiếu Tiên tâu, xin hợp nhất cơ quan Giảng nghị Hà sự với cơ quan Đề cử Tu hà, đặt tên là Đô đại Đề cử Tu hà ty. Thần nghe nói theo lệ cũ, chỉ khi đã xác định địa điểm tu sửa mới lập Đề cử Tu hà ty để thống lĩnh công việc. Hiện nay đang chờ nước sông rút xuống, xem xét hướng dòng chảy, cân nhắc lợi hại để tâu lên, rõ ràng khó có thể lập sẵn cơ quan tu sửa; đã hợp nhất cơ quan Giảng nghị Hà sự thành Đô đại Đề cử Tu hà ty, lại tách ra làm hai việc giảng nghị và tu sửa, không chỉ danh và thực khác nhau, mà còn lo ngại về sự chồng chéo trong văn bản. Xin cho mọi việc liên quan đến giảng nghị Hà sự đều theo chỉ dụ ban đầu, lấy tên là cơ quan Giảng nghị Hà sự, đợi khi bàn định xong địa điểm cần tu sửa sẽ tâu lên, và theo lệ cũ triều đình cử quan khảo sát lại, nếu thấy hợp lý mới cho phép khởi công, lúc đó sẽ đổi lại thành Đô đại Đề cử Tu hà ty.” Chiếu theo lời tâu, đợi khi bàn định xong việc tu sửa sông sẽ đổi lại thành Đô đại Đề cử Tu hà ty.

(Việc này ghi trong Nguyên Hựu để báo ngày 9 tháng 10, cần xem xét lại các bàn luận về tu sửa sông, nên chọn lọc. Chiếu ngày 8 tháng 2 và 26 tháng 4 cần tra cứu thêm.)

[17] Ngày Mậu Tý, làm lễ cung tạ tại các điện Thiên Hưng ở Cảnh Linh cung; ngày Kỷ Sửu, tại các điện Hi Văn; ngày Canh Dần, tại hồ Ngưng Tường, Trung Thái Nhất cung, chùa Tập Hi, đạo quán Lễ Tuyền.

[18] Ngày Tân Mão, ban đức ân: giảm tội cho tù nhân tử hình trong khu vực Tây Kinh, tha tội cho những người bị án trượng trở xuống; người già từ 80 tuổi trở lên, mỗi người được cấp rượu, thức ăn, trà và lụa, thường xuyên quan tâm giúp đỡ. Đây là do lễ phụng an dung nhan Thần Tông đã hoàn tất.

[19] Ngày Bính Thân, xuống chiếu không ban lịch mới cho nước Hạ, vì sứ giả của Can Thuận đến tạ phong sách và chúc mừng lễ Khôn Thành chưa đến.

[20] Xuống chiếu rằng sứ giả nước Vu Điền nếu có biểu chương đến, thì mỗi năm cho phép vào cống một lần, còn lại cho buôn bán ở châu Hy, châu Tần.

[21] Ngày Kỷ Hợi, người Long, Trương phiên ở tây nam sai người vào cống.

[22] Trước đó, Cấp sự trung Triệu Quân Tích tấu bác bỏ bài thi đình của Diệp Tổ Hợp, cho rằng lời lẽ trong bài thi có ý chê bai tông miếu. Tổ Hợp vừa bị bãi chức Lễ bộ Lang trung mới được bổ nhiệm, lại trở về làm Binh bộ Lang trung. (Ngày 22 tháng 8). Sau đó, Ngự sử Triệu Đĩnh Chi và Phương Mông liên tiếp tấu rằng: “Lời bác bỏ của Quân Tích rất không hợp lý. Nay lấy bản in bài thi của Tổ Hợp để xem xét kỹ, thấy không có lời lẽ nào chê bai, không biết Quân Tích căn cứ vào đâu mà cho là chê bai. Xin hãy để Quân Tích nêu rõ lời chê bai của Tổ Hợp, giao cho các quan gần gũi xem xét, để làm rõ đúng sai, khiến các sĩ tử dự thi và các quan chức bàn luận không còn lo sợ hậu họa.” Tổ Hợp cũng dâng chương tự biện. Triều đình xuống chiếu cho Hàn lâm học sĩ, Trung thư xá nhân và Gián nghị đại phu cùng xem xét.

Khi đó, Tô Thức, Tô Triệt và Lưu Ban tấu rằng: “Chúng thần cho rằng Tiên đế thân chính ra đề thi cống sĩ, vốn muốn mọi người đều nói hết ý kiến, không phải kiêng kỵ gì. Sĩ tử bàn luận việc, muốn đi sâu vào gốc rễ, lời nói có khi đề cập đến tổ tông. Việc có đúng sai, nghĩa lý khó che giấu, chỉ nên xem xét lời nói ấy đúng hay sai để quyết định thăng giáng, không thể cứ thấy là chê bai. Xem xét kỹ bài thi của Diệp Tổ Hợp, thấy đại ý viết: ‘Từ đời tổ tông đến nay, kỷ cương pháp độ còn sơ sài, theo lối cũ mà không cải tiến, thực sự không ít.’ Lại viết: ‘Cùng với các bề tôi trung trí, hiền tài, hợp sức đổi mới.’ Chúng thần cho rằng tổ tông dẹp loạn phục hưng, thái bình trăm năm, kỷ cương pháp độ rất rõ ràng đầy đủ. Dù thời thế thay đổi, lý ra cũng nên có chút điều chỉnh, nhưng không thể nói là ‘theo lối cũ sơ sài’ rồi muốn triều đình cùng đại thần ‘hợp sức đổi mới’. Xét kỹ, rõ ràng Tổ Hợp học thuật nông cạn, nghị luận sai lầm, nhưng nếu bảo là chê bai tông miếu thì cũng không đúng.” Đĩnh Chi lại tấu: “Các đại thần trong triều phần lớn là quan chấm thi lúc đó, nếu Tổ Hợp thực sự có lời lẽ như vậy, sao dám cho đỗ đầu?”

Thức bèn dâng tấu riêng: “Khi Tổ Hợp đỗ, thần là quan biên soạn, theo đánh giá ban đầu của Lữ Huệ Khanh, Tổ Hợp được xếp hạng ba, thuộc loại Giáp khoa; nhưng quan chấm phúc khảo Tống Mẫn Cầu xếp Tổ Hợp hạng năm, thuộc loại bị đánh trượt. Thần từng tâu rõ sự việc, xin đánh trượt. Xem lại bài thi của Tổ Hợp, thấy viết: ‘Từ đời tổ tông đến nay, kỷ cương pháp độ còn sơ sài, theo lối cũ mà không cải tiến, thực sự không ít.’ Nay Tổ Hợp dâng chương tự biện, lại bỏ bớt câu đó, chỉ viết: ‘Từ đời tổ tông đến nay, kỷ cương pháp độ so với thời xưa, cũng có chỗ theo lối cũ chưa cải tiến.’ Rõ ràng Tổ Hợp biết câu ‘sơ sài’ là không đúng, nên bỏ đi.” Ban đầu, triều đình xuống chiếu cho Hàn lâm học sĩ, Trung thư xá nhân và Gián nghị đại phu cùng xem xét, nhưng Khổng Văn Trọng không ký tên cùng Tô Thức, mà dâng tấu riêng, nói: “Tổ Hợp xu nịnh thời thế, vượt cấp đỗ đạt, xét tâm ý, không thể nói là vô tội.” Đĩnh Chi và Mông bèn bỏ ý kiến.

(Khổng Văn Trọng dâng tấu riêng, hẳn là kể tội Tổ Hợp rất kỹ, nên ý kiến của Đĩnh Chi và Mông không được chấp nhận. Tiếc là sách cũ không ghi đầy đủ, còn sách mới lại bỏ đi. Truyện cũ của Văn Trọng chép: ‘Lữ Công Trước nói Văn Trọng bị Tô Thức dụ dỗ, bàn việc đều theo ý Thức’, hẳn là căn cứ vào việc này. Sách mới tuy đã biện minh là vu khống, nhưng không rõ ràng. Sách cũ trong truyện Quân Tích có chép việc Tổ Hợp, lại viết: ‘Tiên đế ban đầu ra đề thi cống sĩ, muốn họ bàn việc đương thời, để tùy thời thay đổi, sửa chữa tệ nạn, mà bài thi của Tổ Hợp hợp ý Vua, nên được xếp đầu. Đến hai mươi năm sau, Quân Tích mới truy cứu lời nói ấy, cùng nhau hãm hại.’ Sách mới bỏ qua không biện minh, thật là sơ lược.)

[23] Ngày Canh Tý, ban chiếu cho Bí thư thừa hai năm được bổ làm Hiệu lý ở Bí các.

[24] Trang trạch sứ Chủng Nghị làm Tây thượng các môn sứ, kiêm chức Khang Châu thứ sử; Cung bị khố phó sứ Phó Tuân Đạo làm Tây kinh Tả tàng khố phó sứ; Cung uyển sứ Bành Bảo làm Hoàng thành sứ, kiêm chức Mậu Châu thứ sử; Cung uyển sứ Vi Vạn làm Tây kinh Tả tàng khố sứ; Hoàng thành sứ, Giai Châu phòng ngự sứ, đeo ngự khí giới, quyền bản lộ Kiềm hạt Lý Tường làm Tuyên chính sứ, bỏ đeo ngự khí giới, sung chức Chính kiềm hạt; Tả tàng khố phó sứ Mã Dụng Thành làm Tả tàng khố sứ; Phiên quan Tây thượng các môn sứ, Giai Châu phòng ngự sứ Bao Thuận làm Tứ phương quán sứ; Hoàng thành sứ, Đăng Châu phòng ngự sứ Bao Thành làm Đông thượng các môn sứ. Mỗi người được ban 500 lượng bạc và 500 tấm lụa. Hoàng thành sứ, Thông Châu phòng ngự sứ Triệu Thuần Trung làm Tây thượng các môn sứ; Đông thượng các môn sứ, Quả Châu phòng ngự sứ Diêu Hủy làm Tứ phương quán sứ; Hoàng thành sứ Vương Quang Thế kiêm chức Uy Châu thứ sử; Cung bị khố phó sứ Dương Hòa được giảm một năm khảo khóa; Cung uyển sứ Vương Văn Chấn kiêm chức Gia Châu thứ sử; Hoàng thành sứ, Khai Châu đoàn luyện sứ Vương Chiêm được thăng một bậc; Hoàng thành sứ Tần Quý kiêm chức Xương Châu thứ sử; Hoàng thành sứ Dương Tiến kiêm chức Trung Châu thứ sử; Tây thượng các môn sứ, Hùng Châu phòng ngự sứ Lý Trung Kiệt làm Đông thượng các môn sứ. Những người còn lại đều được ban thưởng khác nhau. Từ Chủng Nghị đến Triệu Thuần Trung, vì có công thu phục Đào Châu, bắt được Quỷ Chương; còn từ Diêu Hủy đến Lý Trung Kiệt, vì có công đánh dẹp giặc Khương.

[25] Phạm Thuần Nhân tâu: “Thần thấy rằng quy chế thưởng công cũ có những điểm chưa hợp lý và chưa tiện lợi, cần phải sửa đổi. Những điều này cần được điều chỉnh kịp thời theo từng việc cụ thể, để không làm sai lệch ý định ban thưởng chính xác của bệ hạ. Nếu cứ tạm theo lệ cũ, đợi đến sau này mới sửa đổi quy chế, thì trong giai đoạn đầu bệ hạ mới lên ngôi, khi các tướng sĩ đang lập công, việc ban thưởng có thể không công bằng, khiến lòng người thất vọng, làm giảm ý chí chiến đấu. Dù sau này có sửa đổi, mọi người cũng chưa chắc tin tưởng, điều này đã gây tổn hại cho việc biên phòng, khó mà khắc phục được. Thần mong bệ hạ ra lệnh cho Tam tỉnh và Xu mật viện xem xét lại quy chế thưởng công cũ, nếu có điểm nào chưa hợp lý thì căn cứ vào tình hình thực tế để sửa đổi cho công bằng và ban hành ngay. Đồng thời, nên tiến hành sửa đổi quy chế cũ, để không làm ảnh hưởng đến chính sự của bệ hạ và sớm giải quyết việc biên phòng. Gần đây, ở Hoàn Khánh lộ, em thần là Thuần Túy đã tâu lên rằng, theo lệ cũ, việc tính số người trong gia đình của các tướng lĩnh tham chiến vào cùng một chỗ để chia phần thưởng là không hợp lý. Việc này đã rõ ràng, và khi thần còn ở Hoàn Khánh, thần cũng từng tâu xin cải cách. Thần mong bệ hạ ra lệnh cho Tam tỉnh và Xu mật viện sớm thi hành.” (Có thể chọn lọc và thêm vào phần tâu của Phạm Thuần Túy về việc chia đều thưởng cho người trong gia đình.) Chiếu chỉ định lại quy chế thưởng công quân sự.

[26] Chiếu cho đặt trường mua gạo ở kho quan tại kinh sư để bình ổn giá thị trường.

[27] Ngày Quý Mão, Thượng thư Tả thừa Lưu Chí tâu:

[28] Thần đảm nhiệm chức vụ bên cạnh bệ hạ, lo lắng sâu sắc, trách nhiệm nặng nề, dù ngày đêm hết lòng tận tụy, nhưng cuối cùng vẫn sợ không đền đáp được gì. Thần nghĩ rằng việc cấp bách của quốc gia không gì bằng nhân tài, bề tôi gần gũi phụng sự Vua, chỉ có việc tiến cử người hiền. Thần thấy các vị như Phó Nghiêu Dũ, tri châu Trần; Vương Nham Tẩu, tri châu Tề; Lương Đào, tri châu Lộ; Trương Thuấn Dân, thông phán châu Quắc; Cổ Dịch, tri quân Quảng Đức, đều sớm được bệ hạ biết đến và đề bạt, giao phó trách nhiệm can gián. Không may, chí hướng và sự nghiệp của họ chưa được thực hiện, đã bị vu cáo và ghen ghét, bị cách chức và điều đi ngoại nhiệm, mỗi người đã vài tháng. Xét thấy Nghiêu Dũ và các vị kia đều là bề tôi trung trực, giữ vững đạo lý, không khuất phục, tại chức chưa lâu nhưng biết gì nói nấy, đây vốn là những người bệ hạ từng yêu mến và khen thưởng, chắc chắn chưa từ bỏ. Tuy nhiên, thần lo lắng quá mức, sợ rằng họ ở ngoại nhiệm lâu ngày, triều đình dần cũng quên mất, không ngại vượt quyền, xin dâng lời can gián

[29] Tài năng của mỗi người khác nhau, việc làm cũng khác biệt, có người giỏi về chính sự, có người tài về văn học, có người khéo léo trong ngôn ngữ phụng sự, có người làm gương về đạo đức. Nay trong triều đình có nhiều người tài, về các mặt này không thiếu, nhưng những người công bằng, trung thành, chất phác, thẳng thắn, không sợ kẻ thù, không a dua bè phái, giữ vững tiết tháo, có thể đảm đương việc lớn, sẵn sàng vì nước hi sinh, tuân thủ pháp luật, thì không chỉ ngày nay khó tìm, mà từ xưa đến nay cũng hiếm có. Ví như thân thể con người, tai, mắt, tay, chân, da, tóc, móng, thiếu một thứ cũng không được, nhưng tứ chi phải lấy xương làm chủ. Vì vậy, từ xưa các bậc quân vương đều đề cao, khen ngợi những người trung trực, gọi họ là bề tôi cốt cán. Sách truyền có câu: “Trên núi có thú dữ, thì rau cỏ cũng không dám hái.” Ý nói thú dữ ở trên núi, thì vật trong núi không dám xâm phạm, cũng như bề tôi trung trực đứng trong triều, thì bọn gian nịnh sẽ sợ hãi. Nay những người như Nghiêu Du đều có tiết tháo cốt cán, được công luận coi trọng, bè đảng gian tà sợ hãi, huống chi trong lúc bệ hạ đang sáng suốt phân biệt trung nịnh, hăng hái tiến cử hiền tài, mà lại để cho mấy người ấy lưu lạc nơi ngoại quận, bị bọn gian tà sai khiến, thần thực sự đau xót.

Lại xem gần đây, đường lối ngôn luận có khác trước, tuy chương tấu dâng lên nhiều, bàn luận không ít, nhưng những người được tiến cử đều là kẻ hào cường hoặc thân thuộc cũ, những người bị bài xích đều là kẻ cô hàn hoặc có oán hận, lòng a dua bè phái không chút e dè. Bệ hạ hãy thử xem xét kỹ ý tứ trong các chương tấu gần đây của những người dâng lời, trong đó có ai tâm huyết chân thành, lời nói trung thực, lo nước như đói khát, bàn việc biết đại thể như Nghiêu Du không? Có ai đứng một mình không sợ, đàn hặc kẻ quyền thế, một lòng phụng sự Vua, không chút tư ý như Nham Tẩu không? Có ai giữ vững chính đạo, không sợ quan lớn, không a dua đồng liệt, ghét gian ác, chỉ trích cái xấu như Thuấn Dân, Đào và Dịch không? Dùng cách này để thử nghiệm, thì chân giả lập tức hiện rõ.

[30] Hiện nay bậc thánh minh đang ở ngôi cao, đang sửa sang chính sự tốt đẹp, nhưng bọn tiểu nhân không vui, tranh nhau tiến cử ở dưới, bày bè kết đảng, tạo ra lời báng bổ, muốn làm đổ vỡ người lương thiện, lung lay chính lệnh, rối ren hỗn loạn, thật đáng sợ vậy! Nhưng trên dưới lừa dối nhau, ai là người giúp bệ hạ phân biệt được? Lúc này, chỉ nên thu tụ nhân tài, đặt họ vào triều đình, nếu con đường chính trực được mở rộng, thì ý chí gian tà sẽ tiêu tan, và đạo trị nước sẽ thành. Thần là kẻ thấp hèn, ngay thẳng vụng về, không có chút giúp đỡ nào từ thân tộc, nhưng vẫn được hai bậc thánh chọn lựa, đặt vào vị trí này, ơn đức rất lớn, thì lòng báo đáp, há lại giống như người thường? Vì vậy, thần phải biết gì nói nấy, dám tránh tội lỗi sao? Thần mong bệ hạ thương xét sâu sắc, đặc biệt quyết đoán, triệu những bề tôi trung chính này vào để sử dụng, để làm yên lòng dân, tiêu trừ bè đảng gian tà, thiên hạ may mắn biết bao!

Thiếp hoàng: “Lữ Công Trước và những người khác cũng từng cùng bàn về những người này, đều cùng ý kiến với thần, nhưng vì chưa biết ý bệ hạ, nên chưa tiện tâu trình, thần mới dám kín đáo dâng lời này. Nếu đợi các quan tiến cử rồi mới triệu họ, thì không bằng đặc cách ban chỉ dụ, giao cho tam tỉnh, để ơn mệnh xuất phát từ bệ hạ.”

Lại thiếp hoàng: “Nếu chưa muốn triệu hết một lượt, thì Nghiêu Dũ, Nham Tẩu, Thuấn Dân ba người vốn xin ra ngoài làm quan, không phải bị giáng chức, xin trước hết ban chỉ dụ^[6]; hoặc chưa muốn chỉ định chức vụ, thì hãy triệu về kinh đợi lệnh, cũng không sao, xin bệ hạ xem xét quyết định.”

Lại thiếp hoàng: “Nghiêu Dũ, Nham Tẩu vì nhiều lần dâng sớ xin giữ Thuấn Dân, triều đình không nghe, nên xin ra ngoài làm quan, thực ra không có tội gì. Đào vì trực tiếp trách cấp sự trung Trương Vấn không thể phản bác văn thư của Thuấn Dân, nên bị giáng chức, trong ngoài đều nói Đào thực sự vô tội, lại từng dâng sớ xin bãi bỏ việc bàn về xe phục của Lễ bộ, bị những kẻ quyền thế giận, nên mới bị giáng chức. Thuấn Dân vì bàn việc biên giới, tình cờ nhắc đến đại thần, nên bị cách chức ngự sử, xin ra ngoài làm quan, cũng không phải phạm tội, hiện nay việc biên giới diễn biến đúng như Thuấn Dân nói, chứng tỏ tầm nhìn vượt trội, dù có tội còn nên khoan dung, huống chi vô tội? Giả Dịch hết sức bàn về việc bè đảng, rất có đầu đuôi, không tránh kẻ thù, vì nước phân biệt phải trái, là điều khó đối với bề tôi, đã được bổ nhiệm ra ngoài, lại vì biểu tạ ơn nhắc lại việc trước, nên bị kẻ thù bài xích, lại bị giáng đến nơi xa xôi hẻo lánh.”

Lại thiếp hoàng: “Thần mong bệ hạ xem xét nguyên nhân những người này bị giáng chức ra ngoài, cùng các chương sớ bàn việc từ trước đến nay, xem xét xu hướng của họ, thì sự thật tự nhiên rõ ràng, không còn gì nghi ngờ. Nếu thần nói sai sự thật dù chỉ một chút, xin chịu tội chết.”

Lại thiếp hoàng: “Thần quen biết Nghiêu Dũ, Đào, Nham Tẩu từ khi còn hàn vi, hiểu rõ tâm ý họ, chắc chắn có thể đảm bảo họ không phụ sự tin dùng của triều đình. Thuấn Dân, Dịch trước đây không quen biết, nhưng nghe nói họ giữ mình công chính, được sĩ đại phu khen ngợi đến tám chín phần mười, chỉ có bọn gian tà ghét họ mà thôi.”

[31] Ngày Giáp Thìn, Tuyền Châu được tăng thêm chức Thị bạc, theo lời thỉnh cầu của Lý Thường, Thượng thư Hộ bộ.

(Trong bản truyện của Lý Thường có ghi: “Xin khôi phục các xưởng đúc tiền ở các châu Thư, Ngạc và Thị bạc ở Tuyền Châu”. Việc Thị bạc ở Tuyền Châu đã được nhắc đến, còn lại cần xem xét thêm.)

[32] Ngày Bính Ngọ, Lý Chi Thuần, Thị chế Bảo Văn các, được bổ nhiệm làm Trực học sĩ Bảo Văn các, Tri phủ Thành Đô. Chu Quang Đình, Viên ngoại lang Tả ty, được thăng làm Thái thường Thiếu khanh. (Trong bản truyện cũ của Chu Quang Đình có ghi: “Thăng làm Thái thường Thiếu khanh. Hữu chánh ngôn Đinh Chất luận rằng Quang Đình trước kia làm quan nhỏ, xu nịnh quyền thế, thi hành pháp luật quá tàn khốc, kết bè kết đảng với Trình Di, làm hại người lương thiện, khi đi sứ Hà Bắc, cầu danh cầu lợi, làm cạn kiệt kho tàng ở các châu quận biên giới. Lời tâu tuy không được chấp nhận, nhưng giới sĩ phu đều vui mừng.” Bản mới đã bỏ hết những chi tiết này.) Hàn Tông Đạo, Lang trung Hữu ty, được thăng làm Thái phủ khanh. Trương Nhữ Hiền, Thừa nghị lang, Trực Long Đồ các, được bổ nhiệm làm Lang trung Tả ty. Phạm Tử Kỳ, Chuyển vận sứ Thiểm Tây, được bổ nhiệm làm Đề cử Sùng Phúc cung. Liêu Chính Nhất, Tiền Ty hộ Tham quân Hoa Châu, được bổ nhiệm làm Chính tự. (Việc Liêu Chính Nhất được bổ nhiệm chức vụ trong quán không cần ghi chép, nhưng cần ghi thêm việc Tô Thức ra sách bị Dương Khang Quốc, Triệu Đĩnh Chi, Vương Địch luận tội. Có thể tham khảo các ngày 24, 28 tháng 12 và ngày 19 tháng giêng năm thứ 3.) Vương An Lễ, Tư chính điện Học sĩ, được bổ nhiệm làm Đề cử Sùng Phúc cung. Các quan ngự sử luận tội ông giả bệnh từ chối đi xa, nhưng An Lễ cũng tự xin phụng từ, nên có mệnh lệnh này. Phạm Thuần Lễ, Thái thường Thiếu khanh, được bổ nhiệm làm Phát vận sứ các lộ Giang, Hoài. Các ngự sử luận rằng Thuần Lễ nhờ ấm mà được làm quan, không thể đảm nhiệm chức Phụng thường.

(Theo bản cũ và bản mới, Tô Triệt viết cáo từ nói rằng Thuần Lễ tự xin bổ nhiệm ra ngoài, trong gia truyện của Lữ Công Trước cũng nói Tôn Thăng luận tội Thuần Lễ vào tháng 8 năm thứ 5 khi làm Cấp sự.)

[33] Du Sư Hùng, Câu đương công sự lộ Hi Hà Lan Hội, Tuyên đức lang, Quân khí Giám thừa, được thăng làm Phụng nghị lang, sung chức Chuyển vận phán quan Thiểm Tây, được ban áo tía. Lưu Thuấn Khanh, Long Thần vệ Tứ sương Đô chỉ huy sứ, Thứ sử Cao Châu, Tri phủ Hi Châu, được thăng làm Đoàn luyện sứ, sung chức Mã quân Đô ngu hậu. Đây là để khen thưởng công lao bàn luận việc biên giới của họ.

[34] Chiếu cho Quỷ Chương đổi xe cũi, hộ tống đến Đại Lý tự xét xử rồi tâu lên, dẫn vào điện y theo lệ tù nhân bị xử tử. Ban đầu, bàn định muốn giữ Quỷ Chương ở biên giới, Phạm Thuần Nhân tâu:

[35] Thần gần đây trực tiếp nghe lệnh tuyên dụ, muốn giữ Quỷ Chương ở biên giới để chiêu dụ con của hắn. Thần đã tâu đối^[7], chi bằng hãy cho hắn đến kinh đô; lại được nghe lời dạy bảo, Tam tỉnh, Xu mật viện hãy bàn bạc thêm, giữ Quỷ Chương tại nơi dừng chân trên đường, đợi chỉ thị khác. Thần có ý kiến riêng, đã từng ghi chép lại cho Văn Ngạn Bác và các vị xem xét, cũng xin trình lên bệ hạ, xin vạch ra một điều như sau:

[36] 1. Triều đình bắt được tội nhân, nếu sợ con cháu của hắn mạnh, phòng ngừa mối hiềm khích mà không xử tử, thì pháp luật sẽ bị bỏ phế. Như bọn Lương Ất Bồ, giả sử bắt được, nếu có con cháu mạnh, thì cũng sẽ nuôi dưỡng. Nếu chỉ muốn giữ Quỷ Chương để chiêu dụ con của hắn, thì có nhiều điều lợi hại.

[37] 2. Nếu giữ Quỷ Chương để chiêu dụ con của hắn, ắt hắn sẽ nói: “Cha ta còn sống là nhờ chúng ta, nếu ta đến, thì cha con đều chết.” Như vậy, chắc chắn không có lý do quy thuận triều đình. Nếu để hắn lại thống lĩnh bộ tộc, ra sức báo thù, thì Quỷ Chương nên thường xuyên tồn tại, nếu đột nhiên chết, thì đủ để trở thành nguyên nhân oán hận phản loạn, lại để lại mối họa về sau.

[38] 3. Quỷ Chương vốn không phải là thủ lĩnh, chỉ vì dụ giết Cảnh Tư Lập và tiêu diệt quân đội của ta, phạm tội lớn với triều đình trước, mà cáo tội ở Dụ Lăng. Giả sử giữ hắn có ích, còn sợ không làm dịu cơn giận của thần minh, nay giữ hắn vô ích, thì việc cáo tội ở lăng là vô nghĩa.

[39] 1. Quỷ Chương nay đã hơn bảy mươi tuổi, giả sử có thể ràng buộc lòng con cháu của hắn, cũng không được bao lâu, huống chi lại bị giam cầm nơi đất khách, buồn rầu cô độc, cái chết của hắn sớm muộn cũng sẽ đến. Một khi hắn chết, con cháu hắn ắt sẽ quay lại oán trách triều đình, dù có giải thích rằng hắn được chết lành, họ cũng chẳng tin, lại còn phải giải quyết mâu thuẫn với con cháu của kẻ tội đồ, điều này sẽ làm tổn hại nghiêm trọng đến uy thế của triều đình. Nếu để họ nghi ngờ và oán hận, họ ắt sẽ nói: “Đã lừa ta đầu hàng, rồi lại giết cha ta.” Như vậy, họ sẽ có cớ để nổi loạn.

[40] 2. Nếu giữ Quỷ Chương mà không cho hắn được sống thoải mái đôi chút, hắn ắt sẽ chết vì buồn chán; nếu cho hắn sống thoải mái, thì những chiến sĩ đã phải chịu đựng gian khổ nơi sa trường, đều sẽ cảm thấy bất bình.

[41] 3. Quỷ Chương từ thời tiên triều đến nay, trước sau đã giết hại rất nhiều tướng sĩ Trung Quốc, cùng người Hán và người Phiên, những người chết oan uất chưa được giải tỏa, gia đình họ cô quả nghèo khổ, chỉ mong xé xác hắn ra mà ăn. Nay triều đình bắt sống được hắn, ngày ngày mong hắn bị xử tử nơi phố chợ để thỏa nỗi oán hận của người sống lẫn kẻ chết, vậy mà nay lại nuôi dưỡng hắn, đối đãi còn hơn cả những người có công, chỉ khiến cho cả người sống lẫn người chết đều phẫn nộ, làm tổn thương hòa khí.

[42] 4. Triều đình ban thưởng công lao tuy không liên quan đến việc Quỷ Chương sống hay chết, nhưng những người xả thân chiến đấu, thấy triều đình giết chết kẻ mà họ bắt được, thì lòng họ sẽ vui mừng; nếu tha và nuôi dưỡng hắn, thì lòng họ sẽ uất ức. Nay giặc lớn chưa dẹp yên, càng nên thấu hiểu tâm tình của tướng sĩ.

[43] 5. Việc bắt được Quỷ Chương, vốn là do các tướng Phiên ở Hi Hà oán hận hắn đã hại mình, nên mới hăng hái xin đi theo Du Sư Hùng. Nay đã liều chết bắt được hắn, nếu không cho họ được thỏa lòng, e rằng sẽ làm nản chí chiến đấu của họ.

[44] 6. Giao Chỉ đang muốn gây chuyện, nếu Quỷ Chương bị xử tử ở kinh đô, thì bốn phương dễ dàng nghe tin, người Giao cũng sẽ từ bỏ ý đồ, khiến uy danh vang xa, quốc thế được tôn nghiêm.

[45] 1. A Lý Cốt thấy lệnh kiêm Tiên đến cầu xin tha cho Quỷ Chương, đợi khi nào được thì mới nộp cống. Nếu còn giữ Quỷ Chương ở biên giới, không chỉ A Lý Cốt lấy cớ không được như ý nên trì hoãn, không chịu nộp cống, mà còn nói rằng: “Quỷ Chương ở trong hay ngoài đều như nhau”, nếu nay giữ hắn ở biên giới, hậu đãi nuôi dưỡng, thương xót sự yếu đuối của hắn, thì đúng như lời A Lý Cốt nói, hắn sẽ ban ơn cho con của Quỷ Chương, còn đâu để cảm kích triều đình nữa?

[46] 2. Giết Quỷ Chương, thì trên có thể thỏa cơn giận của Tiên đế, thứ hai có thể chính pháp lệnh của triều đình, khiến bốn phương biết sợ; thứ ba, có thể rửa nhục ở Đạp Bạch, Nam Xuyên, tăng thêm dũng khí của quân sĩ, thỏa lòng phẫn nộ của thần nhân; lại có thể khiến A Lý Cốt biết triều đình quyết tâm trừ ác, không dám khinh mạn đòi hỏi, sớm nộp cống. Một việc mà nhiều lợi ích theo sau. Do đó, Quỷ Chương bắt đầu bị tống giam.

(Cuối tháng 9, Tô Thức tấu chương có thể tham khảo.)

[47] Ban đầu, bàn việc biên giới phía tây, các quan cận thần nhiều người dâng kế, xin trả lại toàn bộ đất đã chiếm, chỉ có Lữ Công Trước và Lã Đại Phòng kiên quyết không đồng ý. Đến khi Quỷ Chương bị bắt, quân Tây Hạ rút lui, có người lại nói nên phong quan cho Quỷ Chương, đưa về Tần Phượng; có người nên thả về, để bắt hắn phải tỏ lòng thành; lại có người nói rằng chiến thắng ở Hi Hà, công phòng thủ Kinh Nguyên đều không đáng ban thưởng. Lữ Công Trước nói: “Quỷ Chương gây họa biên giới hai mươi năm, Tiên đế muốn bắt sống mà không được, nay hai Thánh để hắn không chết, ân đã rất hậu rồi, còn phong quan làm gì? Huống chi thả về? Công lao nơi biên giới tuy không nên ban thưởng quá mức, nhưng có công mà không báo đáp, thì lấy gì để sai khiến người ta?” Vua đều nghe theo.

(Theo gia truyền của Lữ Công Trước, hoặc ghi chép vào ngày 12 tháng 12.)

[48] Ngày Đinh Mùi, Phạm Tổ Vũ xin ở Nhĩ Anh các treo lại bức tranh chữ “Vô Dật” và “Hiếu Kinh” do Vương Chu và Thái Tương viết thời Nhân Tông, Vua đồng ý.