[PREVIEW] QUYỂN 429: NĂM NGUYÊN HỰU THỨ 4 (KỶ TỴ, 1089)

Từ tháng 6 năm Nguyên Hựu thứ 4 đời Vua Triết Tông đến hết tháng đó.

[1] Tháng 6, ngày Canh Tý mùng một, Phạm Thuần Nhân và Vương Tồn đều ra ở ngoài, dâng sớ xin từ chức, nhưng đều bị giữ lại trong cung, không được phê đáp, không được trả lại, cũng không sai sứ đến tuyên chỉ. Văn Ngạn Bác cùng các quan chấp chính vào chầu, bàn định việc này. Tối hôm đó, khóa viện lại.

[2] Ngày Giáp Thìn, tuyên chỉ: Lấy Đại trung đại phu, Thượng thư Hữu bộc xạ Phạm Thuần Nhân giữ nguyên chức làm Quan văn điện học sĩ, tri phủ Dĩnh Xương (theo 《Chính mục》 ghi ngày 4, Thuần Nhân làm Quan học, tri Dĩnh Xương; nay theo 《Thực lục》, ghi Thuần Nhân vào ngày 5), Trung đại phu, Thượng thư Tả thừa Vương Tồn làm Đoan minh điện học sĩ, tri châu Thái.

[3] Triều đình vừa giáng chức Thái Xác, có người khuyên Thuần Nhân nên rút lui để tự minh oan, nhưng Thuần Nhân nói: “Ta đang noi gương người xưa, muốn làm bề tôi tốt, không muốn làm bề tôi trung, sao có thể tự mình tỏ ra rõ ràng như vậy?” Kẻ tấu hặc quả nhiên hặc tấu Thuần Nhân và Vương Tồn, cả hai đều bị cách chức. Vương Tồn từng bàn việc trong thời Hi Ninh, Thuần Nhân vốn đã khen ngợi ông, đến khi cùng làm chấp chính, ý kiến lại thường hợp nhau. Tuy nhiên, Thuần Nhân từng đề nghị bãi bỏ việc dạy bảo giáp trong kinh kỳ, Vương Tồn một mình nói: “Nay binh sĩ ở kinh đô ngày càng ít, lại bỏ không dạy bảo giáp, không phải là kế sách lâu dài vững chắc cho quốc gia. Hơn nữa, tiên đế không ngại khó khăn mà làm việc này, đã hoàn thành, nay vô cớ bỏ đi, không nên.” Người bàn luận cũng khen ông không tùy tiện a dua.

(Việc bàn bãi bỏ dạy bảo giáp, có lẽ có ngày tháng riêng, không nên ghi ở đây, cần xem xét thêm. Ghi ở đây cũng được.)

[4] Phạm Thuần Nhân và Vương Tồn đã bị bãi chức, Lưu Chí kể lại lời tâu đối của Vương Nham Tẩu trước rèm rằng: “Thái hoàng thái hậu nói: ‘Thuần Nhân sai lầm đã lâu, ban đầu vì ông ta có tiếng tăm lớn, lại được Tư Mã Quang rất coi trọng, nên dùng, không ngờ lại như vậy. Chỉ là được hư danh mà thôi.’ Văn Ngạn Bác nhân đó nói: ‘Cha của Thuần Nhân là Trọng Yêm cũng được hư danh, nhưng so với Thuần Nhân thì có tài lược hơn.’ Thái hoàng thái hậu lại nói: ‘Gián quan nói Thuần Nhân theo phe Thái Xác, e rằng không phải, chỉ là kiến giải lệch lạc thôi.’ Lại nói: ‘Vương Tồn hoàn toàn không có chủ kiến, hôm trước bị Phạm Thuần Nhân nhìn, liền ở lại cùng cứu Thái Xác.’ Lại hỏi các chấp chính: ‘Các khanh thấy Thuần Nhân như vậy không?’ Ngạn Bác nói: ‘Thuần Nhân từ khi được trọng dụng, rất hoang mang.’ Lữ Đại Phòng nói: ‘Mỗi lần nói chuyện, ông ta đều không nghe.’ Lại nói: ‘Vương Tồn trong tỉnh ám chỉ thần cứu Thái Xác, thần không dám nghe lời ông ta^[1], nhưng Thuần Nhân lại nghe theo.’ Thái hậu nói: ‘Thuần Nhân dùng quá mức, nên mới đến nông nỗi này.'”

(Đoạn này căn cứ theo ghi chép của Vương Nham Tẩu, cần xem xét. Vương Nham Tẩu ghi chép việc Thái Tân Châu, tháng 9 năm Bính Tuất, nhận được từ Uông Ứng Thần, nay phụ vào đây. Ngày 5 tháng 4 năm Nguyên Hựu thứ 4, Tri Hán Dương quân Ngô Xử Hậu tấu rằng Thái An Châu làm thơ chế giễu. Ngày 6, Hữu ty gián Ngô An Thi dâng sớ. Ngày 8, trình sớ của Ngô, trong rèm nói: “An Thi luận Thái Xác phỉ báng, nhưng không thấy văn tự^[2].” Văn thư được đóng kín gửi vào, xử lý như thường lệ rồi giao xuống Thượng thư tỉnh. Có chỉ lệnh đưa vào xem, liền cùng với tờ tấu sau đóng kín gửi vào, sau đó lại giao xuống. Từ ngày 7 trở đi, Hữu chánh ngôn Lưu An Thế, Hữu gián nghị đại phu Lương Đào liên tiếp dâng hai tờ tấu. Ngày 12, trình lên, có chỉ lệnh Thái Xác khai báo nguyên do tấu lên, và lệnh An Châu tri châu Tiền Cảnh Dương nộp lên. Ngày 18, lại trình chương tấu của Lương Đào, có chỉ hạ lệnh An Châu khẩn trương báo cáo, hạn trong 3 ngày gửi qua ngựa trạm. Trung thư xá nhân Bành Nhữ Lệ dâng mật sớ cứu giải, đại ý nói Xử Hậu mở đường tố cáo, tệ này không thể để lan rộng. Tuy không nói ra, nhưng ý kiến bàn luận đã rõ.

Ngự sử trung thừa Lý Thường, Thị ngự sử Thịnh Đào từ ngày 12 trở đi biết triều đình xử lý, nghe lời trong rèm, liền hợp chung một chương tấu, nói là hỗ trợ gián quan, nhưng thực chất là bênh vực Thái Xác mà không dám nói rõ, muốn trị tội Xử Hậu mà không dám bàn công khai. Ngày 2 tháng 5, văn thư từ An Châu trả lời, nói: “Ban đầu, Xác viết thơ lên bảng, sau khi dời đến Đặng Châu, đi một trạm, lại sai người lấy bảng về rửa sạch, giao lại kho công sứ An Châu.” Hôm đó, trong rèm nói: “Đảng của Xác nhiều trong triều.” Phạm Nghiêu Phu tâu: “Xác không có đảng.” Lữ Vi Trọng tâu: “Thái Xác có bè đảng trong triều, lời của Phạm Thuần Nhân không đúng.” Trung thư Lưu Sân Lão cũng ủng hộ lời Vi Trọng. Sau đó, Lữ và Phạm đều dâng thư kín.

Trước đó vài ngày, Thái sư cùng ba tỉnh vào chầu, trong màn nói: “Việc Thái Xác không có ai quản, nếu Tư Mã Quang còn, chắc chắn không đến nỗi như vậy.” Các quan đều sợ hãi không biết trả lời thế nào. Hôm đó, đều không dám trình văn bản. Ngày mồng 4, ra chiếu lấy Lại bộ Thị lang Phó Nghiêu Dũ làm Trung thừa, thay Lý Thường làm Binh bộ Thượng thư, Thái thường Thiếu khanh Chu Quang Đình đổi chỗ với Thị ngự sử Thịnh Đào. Ngày mồng 5, Đặng Châu gửi văn bản đến, đều là lời biện minh, nói rằng vốn không có ý đó, lại nói: “Tử Chiêm làm khẩu hiệu ngày lễ Thánh tiết, cũng dùng ‘Tang điền’, há lại là lời chê bai sao?” Ban đầu, An Hậu Khanh nói với các quan: “Tử Chiêm cũng dùng ‘Hải biến tang điền’ làm thơ ngày lễ Thánh tiết.” Sau đó, lời nói của Nam Dương hợp với điều đó, mọi người đều cho rằng Hậu Khanh đã bí mật thông đồng, khuyên dẫn chuyện đó để giải thích. Ngô Truyền Chính dâng sớ đả kích Tằng Triệu dạy Bành Nhữ Lệ cứu Thái Xác, mà không tự nói, sự gian trá còn hơn Nhữ Lệ. Lưu Khí Chi cũng chê trách hai người, và cả Hữu tướng, cho rằng họ kết bè đảng để bảo vệ Thái Xác.

Ngày mồng 5, Khí Tư^[3] lại dâng một sớ tự biện, ngày 12, trình lên. Việc Thái Xác bị giáng làm Tả Trung tán đại phu, Quang lộc khanh, phân ty Nam Kinh. Khí Tư hôm đó vào tỉnh, ban đầu chưa thấy từ đầu, nói rằng nếu bị xử nhẹ^[4], sau khi thấy mệnh lệnh này, và trách phạt Thịnh Đào cùng bốn ngự sử dưới quyền, bèn không soạn từ, cũng không phong hoàn, chỉ làm một tờ tấu riêng bàn về việc đó, và báo với Trung thư xin nghỉ bệnh, về nhà. Trung thư bèn giao cho Dư quyền. Ngày 13, vào tỉnh, nhận được từ đầu: “Thái Xác bị giáng làm An Châu, làm thơ có lời chê bai. Thái thường Thiếu khanh mới bổ nhiệm Thịnh Đào có thể sai làm Tri châu Nhữ Châu, Điện trung Thị ngự sử Trạch Tư có thể làm Thông phán Tuyên Châu, Giám sát Ngự sử Triệu Đĩnh Chi có thể sai làm Thông phán Từ Châu, Giám sát Ngự sử Vương Bành Niên có thể sai làm Thông phán Lư Châu. Bốn người, thần liêu dâng lời nói Thái Xác oán hận, chỉ trích chê bai, Thịnh Đào ở chức vụ phong hiến, thấy Thái Xác vô lễ với Vua cha, mà do dự không dám can ngăn; đến khi triều đình xử lý, mới bắt đầu nói một lời, mà lời nói đúng sai lẫn lộn, cũng không quyết đoán. Trạch Tư trở xuống, lại không thấy chương sớ, ngự sử như vậy, kỷ cương còn dựa vào đâu?” Từ ngày 14 trở đi, ba gián quan dâng sớ liên tiếp nói xử quá nhẹ, Phạm Tổ Vũ mới được bổ nhiệm cũng dâng sớ.

Ngày 18, lại có chỉ dụ: “Trách thụ chức Biệt giá ở Anh Châu, an trí ở Tân Châu, cấp ngựa trạm để phát đi, lệnh cho các châu sai quan chức từ Thừa vụ lang trở lên đi hộ tống^[5], nếu không có thì sai quan chức khác.” Hôm đó, Công Túc đang nghỉ phép, lại đến lượt tôi tạm quyền soạn chiếu. Sau đó, Tể tướng bên hữu và Trung thư Thị lang đều được triệu, bèn đến gặp họ, ba vị đều nói: “Ban đầu vì mẹ già không muốn vượt qua núi, nhưng trong màn buông có lời: ‘Núi có thể dời, nhưng châu này không thể dời.'” Các vị không dám nói thêm gì, mệnh lệnh liền ban xuống, chỉ không sai sứ thần đi. Các vị đều lấy làm mừng. Ngày 19, có lệnh ban ra, liền sai Nội thị tỉnh Cung phụng quan Bùi Ngạn Thần và Tam ban Phụng chức Mã Kinh áp giải đi. Bốn vị Gián quan và Trung ty đều muốn cứu giúp, nhưng sợ trái với lời bàn ban đầu, lại không hợp lễ, nên không dám nói. Phạm Tể tướng nói: “Tôi cũng không dám nói.” Duy có Lưu Sân Lão nói: “Ngày mai sẽ cùng các vị bàn trước màn buông.”

Ngày 20, màn buông hạ xuống, không thấy có chỉ dụ nào. Ngạn Thần xin ba điều, trong đó có một điều: “Nếu gặp lúc Xác bị bệnh, xin dùng kiệu khiêng đi.” Vương Chính Trọng cứu giúp ba vị Ngự sử nói: “Nay lấy việc không nói mà trách họ, sợ rằng người sau sẽ không chọn lời mà nói, rối ren khó chịu^[6].” Trong màn buông nói: “Nói nhiều có hại gì? Triều đình sẽ biện luận phải trái với họ.” Ngày 18, Lương Huống Chi và Ngô Truyền Chính lại vào chầu^[7], được khen ngợi: “Các khanh đối với việc này có công lớn, nếu việc nói năng cứ như thế, sẽ được trời phù hộ.” Hôm đó, Lý Thường được bổ làm Long đồ các Tri châu Đặng Châu, Tằng Triệu được bổ làm Đãi chế Tri châu Dĩnh Châu, Bành Nhữ Lệ bị cách chức Trung thư Xá nhân, làm Tri châu Từ Châu, Hàn Xuyên từ Dĩnh Châu lại được triệu làm Thái thường Thiếu khanh.

Trung thừa Phó Nghiêu Dũ tâu: “Hình Thứ là đảng phái thân tín của Xác, xin xử trí một người này, còn lại không cần hỏi.” Thị ngự sử Chu Quang Đình cũng luận tội Thứ phụ họa Xác. Hữu chánh ngôn Lưu An Thế tâu: “Thứ là người mà bốn vị xã tắc thần, Thái Xác, Chương Đôn định sách trong cung, Trung thừa Hoàng Lí giúp đỡ bên ngoài, Thứ qua lại dự bàn ở giữa. Xin minh xét để định tội. Việc này ở cơ quan có thể minh xét bốn điều: Năm Nguyên Phong thứ 7, tiệc mùa thu, Tiên đế lệnh Diên An quận vương ra gặp quần thần, việc đã định, một là, Diên An quận vương tức là Vua hiện tại; Tiên đế bệnh nặng, Thái mẫu không cho hai vương vào hầu, tránh hiềm nghi như vậy, hai là; ngày 29 tháng 2, Thái mẫu đưa ra bộ kinh do Hoàng đế viết để cầu phúc tiêu tai cho Thần Khảo, lệnh các đại thần xem, ngay hôm đó liền ban chiếu lập Hoàng thái tử, ba là; nhà Thân Hiền vừa xong, chưa hết tang, Thái mẫu liền lệnh hai vương dời đi, bốn là.” Ngày 28, Thứ bị cách chức giáng một bậc, thêm sai giám sát thuế muối rượu ở Vĩnh Châu, đợi hết hạn thì không bổ chức nữa, lệnh cơ quan tại chỗ thu hồi cáo thư, đợi khi bản quan hết tang thì trao lại. Ngày 30, ban xuống lời tâu của các quan Đài gián về Phạm Nghiêu Phu và Vương Chính Trọng giao cho Tả tỉnh.

Tháng 6, ngày mùng một, Phạm tướng dời đến ở chùa Báo Ân, Vương Tả thừa dời đến ở nhà An Hậu Khanh. Hai ông dâng sớ xin ra ngoài nhậm chức, đều bị giữ lại trong cung, không được ra ngoài, cũng không được phê đáp, cũng không được trả lại, cũng không được sai sứ đi. Ngày mồng 4, buông rèm, Thái sư cũng vào, bèn quyết định nghị sự. Tối hôm đó, khóa viện. Ngày mồng 5, tuyên chỉ: Thuần Nhân lấy chức Quan văn điện học sĩ nhậm chức Tri phủ Dĩnh Xương, Vương Tồn lấy chức Đoan minh điện học sĩ giữ chức Thái châu. Hôm đó, Sân Lão triệu tôi, bèn gặp nhau ở trong tỉnh, kể rõ việc ấy: “Trong rèm nói: ‘Thuần Nhân xét thấy sai lầm đã lâu, ban đầu vì tiếng tăm lớn, lại được Tư Mã tướng công tiến cử rất trọng, bèn dùng lớn, không ngờ lại như thế. Nguyên lai chỉ là hư danh.’ Thái sư tâu: ‘Cha ông là Trọng Yêm cũng nhờ hư danh mà được, nhưng so với Thuần Nhân thì có tài lược hơn.’ Thái mẫu lại nói: ‘Gián quan nói Thuần Nhân theo phe Xác, e rằng không phải, chỉ là kiến giải của ông ta thiên lệch thôi.’ Lại nói: ‘Vương Tồn hoàn toàn không có chủ kiến, hôm trước chỉ bị Phạm Thuần Nhân nhìn, liền tự nhận chức khác.’ Lại hỏi mọi người: ‘Có thấy Thuần Nhân như thế không?’ Lộ công nói: ‘Thuần Nhân từ khi được dùng lớn, có phần hoảng hốt.’ Các ông cũng nói: ‘Mỗi lần nói, không nghe.’ Vi Trọng nói: ‘Vương Tồn mỗi lần ở trong tỉnh ngầm bảo tôi cứu giúp, tôi không dám nghe lời ông ta, mà Thuần Nhân lại nghe theo.’ Thái mẫu lại nói: ‘Thuần Nhân dùng quá mức, nên mới đến nông nỗi này.'” Nham Tẩu nói ngày 12, e là ngày 20; lại nói ngày 18, e là ngày 28. Nhưng bản truyền như thế, tạm theo đó.

Sau lại được cuốn 《Hành niên ký》 của Lưu Chí từ cháu của ông là Tuân, nội dung tương đồng với ghi chép của Vương Nham Tẩu, nay đều chú thích ở đây. Lưu Chí viết: “Tháng 5 năm thứ 4, giáng chức Thái Trì Chính ở An Châu làm Biệt giá ở Anh Châu, an trí ở Tân Châu. Phạm Nghiêu Phu bãi chức Tể tướng, lấy chức Quan văn tri Hứa Châu; Vương Chính Trọng bãi chức Tả thừa, lấy chức Đoan minh tri Thái Châu; Trung thừa Lý Thường làm Binh thư; Thị ngự sử Thịnh Đào tri Nhữ Châu; Vương Bành Niên, Trạch Tư, Triệu Đĩnh Chi đều bổ làm Thông phán; Xá nhân Bành Nhữ Lệ (tự Khí Tư) lấy chức Bản quan tri Từ Châu; Tằng Triệu (tự Tử Khai) đổi làm Cấp sự trung, sau đó lấy chức Đãi chế tri Dĩnh Châu; Người đang để tang, nguyên Tri Hà Dương là Hình Thứ (tự Hòa Thúc) bị cách chức, tước một quan, giám thuế ở Vĩnh Châu, xuống Vệ Châu chờ mãn tang rồi phát phối.

Trước đó, Tri Hán Dương quân Ngô Xử Hậu nhận được 10 bài thơ khắc ở An Châu của Thái Trì Chính, trong đó có ba bốn bài có lời oán thán, Xử Hậu chú giải rồi dâng lên. Vua hạ chiếu hỏi tội Thái Trì Chính, tấu chương đến, ông ta tự biện bạch kỹ lưỡng. Các gián quan Lương Đào, Lưu An Thế, Ngô An Thi liên tiếp dâng sớ xin trị tội, nhưng các quan đài gián chỉ có Trung thừa Lý Thường nói một lời, Thịnh Đào nói một lời, còn lại đều im lặng. Bành Nhữ Lệ biết Phạm Thuần Nhân, Vương Tồn có ý bênh vực Thái Trì Chính, bèn theo họ, biện luận cho Thái Trì Chính, xin trị tội Ngô Xử Hậu; đến khi bổ nhiệm Thái Trì Chính làm Quang lộc khanh, phân ty, ông ta phong hoàn từ đầu. Tằng Triệu hứa cùng Bành Nhữ Lệ bàn luận, nhưng sau đó không làm, Nhữ Lệ một mình dâng sớ, nói xấu Tằng Triệu, cho rằng ông ta bán đứng mình.

Ban đầu, Vua không muốn trị tội nặng Thái Trì Chính, nên khi tôi cùng các quan tiến trình, cũng vì ông ta mà nói, chỉ dừng ở phân ty, nhưng các vị cứ tranh cãi không thôi, rơi vào tình trạng bè phái. Phạm, Vương nhiều lần ở trước rèm và khi ở lại riêng đều khẩn thiết cứu giúp, Phạm nói riêng với khách rằng: ‘Cha tôi thời Minh Túc, chuyên bàn về khuyết điểm dưới rèm.’ Khách nghiêm mặt đáp: ‘Lời của tướng công sai rồi. Thời thế khác nhau, hôm nay dưới rèm có gì sai sót?’ Khách lui ra, than thở bất bình, kể lại với người khác. Con trai Phạm báo với thân tín của Thái Trì Chính rằng: ‘Cha tôi cứu được có thứ tự rồi.’ Do đó, Gián viện thu thập những việc này dâng lên, đồng thời hặc tội Tể tướng, Tả hạt, Xá nhân, các quan đài dâng hơn mười sớ.

Từ mùa xuân năm nay, Hình Thứ sai người thân tín đến kinh đô, tuyên bố với mọi người rằng Thái Trì Chính có công lớn nhận di chiếu định sách, không thể để ở ngoài. Mưu tính việc triệu hồi, tạo nhiều đường lối, nhưng dấu vết bí mật, trên dưới đều lo sợ, chưa có cách nào phát hiện. Đúng lúc việc này tự lộ, lòng người cực kỳ chán ghét, mà Phạm, Vương các vị lại kích động, Vua không vui, nên dẫn đến đại loạn. Vua trước mặt mọi người dụ các Tể chấp rằng: ‘Núi có thể dời, việc này không thể dời.’ Thuần Nhân, Vương Tồn không được như ý, xin từ chức, trong rèm dụ Văn Thái sư rằng: ‘Thấy Thuần Nhân sai lầm nhiều không? Ban đầu vì ông ta có danh tiếng, nên trọng dụng, nhưng lại chỉ muốn vây bắt kẻ xấu, không biết vì sao lại có hư danh như vậy.’ Thái sư tấu: ‘Người này nông nổi, không phải tài năng Tể tướng, chuyên lo thu phục lòng người, gần đây càng thêm mơ hồ. Cha ông ta là Phạm Trọng Yêm cũng dùng thủ đoạn này để có được danh tiếng.’ Vua dụ: ‘Nên để ông ta đi, nên bổ nhiệm chức gì?’ Tôi dựa vào thứ tự chức danh trong Trung thư, và mấy vị Tể tướng gần đây ra ngoài làm Đại học sĩ, dâng lên. Vua dụ: ‘Vốn nên dùng lệ, nhưng vì hoàn toàn không phân biệt, nên bổ nhiệm chức danh thứ nhất.’ Do đó, cùng Vương Chính Trọng đều có mệnh lệnh này. Tằng Triệu ban đầu đổi chức Tịch phi, nghe người bàn tán, nên cũng xin ra ngoài. Đại để việc Thái Trì Chính trong rèm đã nổi giận, mà các vị lại tranh cãi như vậy, nên thành ra thế.”

[5] Học sĩ điện Tư chính, Tri phủ Dĩnh Xương là Tăng Hiếu Khoan được bổ nhiệm làm Tri châu Trịnh.

(Chính mục ghi ngày mùng 4, Thực lục cũng ghi như vậy, nay dời phụ vào ngày mùng 5.)

[6] Xu mật viện tâu: “Các lộ tấu báo rằng: vùng biên giới thường có người và ngựa qua lại, cùng với tin do thám cho biết trong giới giặc cũng đang tập hợp binh lính. Lo rằng các quan biên thùy thấy nước Hạ cử sứ đến, nên lơ là phòng bị.” Chiếu chỉ cho các ty Kinh lược các lộ Thiểm Tây, Hà Đông, phải theo dõi sát sao ý đồ của giặc, chuẩn bị đối phó; đồng thời răn dạy các tướng lĩnh, quan lại ở các thành trại dọc biên giới phải tăng cường do thám xa, cẩn thận phòng ngự, không để lâm vào tình thế bất ngờ mà mắc mưu giặc.

Ngự sử trung thừa Phó Nghiêu Dũ tâu: “Thần nghe nói người Hạ đến xin hòa, người ta đồn rằng họ nhất định sẽ đòi đất. Thần nghĩ rằng, hiện nay biên phòng chưa vững, sĩ khí chưa hưng, dân lực chưa đủ, thưởng phạt không rõ ràng, tướng súy khó nương cậy. Điều đáng lo nhất là ý kiến bất đồng, bình thường bàn việc, có khi kéo dài hàng tháng mà không thể thống nhất, nếu bất đắc dĩ phải dùng binh, làm sao có thể ứng phó kịp thời, điều khiển tình thế từ xa ngàn dặm được? Thần thật lấy làm lo cho bệ hạ. Từ xưa đến nay, việc hòa hoãn với rợ phương Bắc, chưa từng có ai có thể chống lại thiên uy mà thỏa lòng người, chỉ có kẻ càng chịu khuất phục sâu, thì càng có thể vươn xa. Mong bệ hạ tạm thời dùng đức để vỗ về, chuyên tâm vào việc giữ hòa khí và an dân, thì thiên hạ may mắn biết bao!” (Theo tấu nghị của Phó Nghiêu Dũ phụ chép, ngày tháng cần tra cứu thêm.)

[7] Ngày Ất Tỵ, Tả Gián nghị đại phu Lương Đào tâu: “Thần nghe rằng vào đầu niên hiệu Nguyên Hựu, có chỉ dụ bãi bỏ việc tu sửa thành hào kinh sư, lòng dân trong kinh đều vui mừng, ca hát nhảy múa, khắp nơi đều náo nhiệt. Một ngày kia lại khởi công đại dịch, lòng dân đều lo sợ, huống chi việc này làm hao tổn sức dân, gây oán than, tổn hại quốc khố, chi phí rất lớn. Triều đình lấy cớ lòng dân chưa yên mà lo lắng, đây không phải là đạo an dân; lấy cớ tài lực chưa dồi dào mà suy nghĩ, đây không phải là lý tiết kiệm tài chính. Nếu bãi bỏ việc này, sẽ được cả hai lợi ích, thực là việc cấp bách, mong bệ hạ lưu tâm quyết định.”

Thiếp hoàng: “Thần nghe rằng chi phí tiền quan hiện nay mỗi năm khoảng hơn chín vạn quan, thời hạn bốn năm, mỗi ngày thuê hai nghìn phu; nay lại rút ngắn thời hạn thành hai năm, mỗi ngày sử dụng bốn nghìn phu, chỉ là gộp thời hạn lại, thực chất không giảm được nhân công, các chi phí khác cũng không tiết kiệm được gì. Thần nghe rằng việc đào hào ở hai mặt tây bắc đã có tiến độ, còn phía đông nam mới bắt đầu khởi công. Xin trước hết ra lệnh không đào hào hai mặt đông nam nữa, để yên lòng dân; đồng thời yêu cầu Khai Phong phủ nhanh chóng ra lệnh, ban bố nhiều văn cáo, niêm yết cho dân chúng biết, và nghiêm khắc xét những kẻ mượn danh nghĩa động viên dân cư, kết tội tâu lên, trừng trị nặng, để dưới chốn kinh thành, mọi người đều biết rõ ân ý của triều đình. Thần nghĩ rằng việc di dời dân cư, đào bới mồ mả, khiến người sống không yên, người chết không yên, trước đây dân chúng lo sợ, chính vì lẽ đó, đến khi có chỉ dụ bãi bỏ việc này, ai nấy đều vui mừng, nay không thể lại gây phiền nhiễu. Xin nhanh chóng ra lệnh bãi bỏ, căn cứ vào chỗ đang tu sửa, dùng quân binh Quảng Cố để hoàn thành công việc, còn các phu dịch thì lập tức giải tán, thực là tiện lợi. Quân Quảng Cố vốn có hơn ba nghìn binh lính, mỗi năm lại có hai nghìn quân Sương từ các lộ điều đến, có thể giao phó việc chuẩn bị vật liệu, tu sửa dần dần; các quan chức và sĩ quan cũ có thể phân công phụ trách. Nay nếu không đào hào hai mặt đông nam, chỉ dùng quân Quảng Cố tu sửa thành hào đã xong, về lâu dài thực là yên ổn.

Thần nghe rằng Thiếu giám Tướng tác Hồ Tông Viêm dưới triều tiên đế từng dâng sách bàn về địa lý, rất chi tiết và đúng đắn. Sách này hẳn còn trong cung, xin ra lệnh tra cứu, thánh thượng xem xét sẽ thấy rõ lợi hại. Nếu có thể ban ra, xin giao cho Tam tỉnh, rồi lại đưa vào cung. Sợ rằng thời gian lâu ngày, khó tìm kiếm, mong thánh thượng xem xét kỹ, sai Hồ Tông Viêm lấy bản sao dâng lên. Tông Viêm hiện đang giữ chức Suy quan Khai Phong phủ.”

(Ngày 7 tháng 7 lại tâu, ngày 18 tháng 10 có thể tra cứu. Phạm Tổ Vũ nói thêm, xem vào cuối tháng 5. Cần tra xem tháng ngày nào bãi bỏ, tháng ngày nào lại tu sửa.)

[8] Ngày Bính Ngọ, Hàn lâm học sĩ, Tả triều nghị đại phu Hứa Tướng được phong làm Trung đại phu, giữ chức Thượng thư Hữu thừa. (Theo 《Hứa Tướng truyện》: “Tướng làm Thượng thư Hữu thừa, thường bàn luận về những việc cũ thời Hi, Phong, dùng chức Tư chính điện học sĩ để cai quản Định châu.”) Xu mật trực học sĩ, Triều phụng đại phu, Hộ bộ Thượng thư Hàn Trung Ngạn được phong làm Trung đại phu, Thượng thư Tả thừa; Xu mật trực học sĩ, Trung tán đại phu, Thiêm thư Xu mật viện sự Triệu Chiêm được phong làm Trung đại phu, Đồng tri Xu mật viện sự. Vợ của Hữu gián nghị đại phu Phạm Tổ Vũ và vợ của Trung Ngạn là chị em họ, Tổ Vũ dẫn lý do hiềm nghi xin được tránh mặt. Hữu ty gián Ngô An Thi nói rằng em gái của Trung Ngạn đã gả cho con trai mình, Hữu chánh ngôn Lưu An Thế cũng nói con trai mình đã cưới con gái của Trung Ngạn, đều xin được tránh mặt. Chiếu chỉ đặc biệt không cho phép tránh mặt, nhưng không được lấy làm tiền lệ. Tổ Vũ và những người khác cố từ chối, cuối cùng không được chấp thuận.

[9] Điện trung thị ngự sử Tôn Thăng tâu: “Thần nghĩ rằng triều đình đặt ra chức gián quan, ngự sử để làm tai mắt cho nhà Vua, chính là muốn kiểm tra những việc riêng tư của đại thần. Nay gián quan, ngự sử có bảy người, mà lại để ba gián quan không tránh mặt đại thần vì hiềm nghi, thì tai mắt của nhà Vua đã bị bỏ đi một nửa rồi. Dù bệ hạ đối đãi với đại thần bằng sự công bằng, trách nhiệm gián quan bằng đại nghĩa, nhưng vốn đã có phép tắc, đã cho phép tránh mặt, thì tình người thường không tránh khỏi ý riêng, đã bỏ phép nước, lại ức chế tình người, nên công luận chưa được hài hòa. Thần e rằng Trung Ngạn cũng không thể tự an, còn gián quan thì làm sao tránh được trách nhiệm? Kính mong bệ hạ xem xét kỹ, chỉ thị cho họ được tránh mặt theo quy định, để làm yên lòng công luận.” Không được trả lời.

[10] Tả Gián nghị đại phu Lương Đào tâu: “Thần kính nghĩ rằng việc trị quốc của quốc gia, cần kíp nhất là tìm người hiền tài; mà việc tìm được nhân tài khó khăn nhất, không gì bằng chức Tể tướng. Hiện nay việc nước nhiều, chức vụ Tể tướng lại càng cần phải chọn được người tài. Bệ hạ thông minh cần kiệm, ngày đêm lo việc trị nước, bổ nhiệm các bề tôi phụ tá, mong thành tựu đạo công bằng, nhưng kẻ gian tà nhiều lỗi lầm, phụ lòng thánh ân, trong việc bổ nhiệm, không thể sai lầm thêm nữa. Phải chú ý đến việc chọn người, trước hết xem đức độ, sau đó xem tài năng. Có đức độ thì không làm điều gian tà, có tài năng thì có thể giúp việc nước. Đức độ là điều mà mọi người trông đợi; tài năng là điều mà sĩ phu kính phục. Trong hai điều này, phải có một thứ vượt trội, khi mệnh lệnh ban ra, trong ngoài đều vui mừng, làm rạng rỡ tài năng biết người của Bệ hạ, tăng thêm uy thế của thiên hạ nhìn về đất nước, thực là phúc của tông miếu xã tắc. Thần trước đây được Bệ hạ hỏi riêng, thần đã tâu rõ những điều mình biết, không dám giấu giếm. Nếu Bệ hạ chưa cho là thỏa đáng, xin hãy tạm để trống chức vụ ấy, lưu tâm kỹ lưỡng, xem xét và chọn lựa cẩn thận.”

Thiếp hoàng: “Nếu tìm người tài kinh luân toàn diện, chưa dễ gì có ngay, nếu không được thì hãy tìm người đôn hậu thành thực, tuy tài lực có chỗ chưa đủ, nhưng không dám kết bè kết đảng lừa dối, giữa Vua tôi có thể tin cậy lẫn nhau. Chỉ cần mở rộng ân đức, tuân thủ pháp độ, thì tự nhiên dần dần đạt được sự yên ổn. Bệ hạ thông minh, ắt đã tự biết chọn người, thần nói lời ngu muội để tỏ lòng trung, mong có chút ích lợi. Thần nghe nói hai chức Tả, Hữu thừa vừa được bổ nhiệm, tài mỏng danh nhẹ, sĩ phu không phục. Mệnh lệnh của triều đình đã ban ra, thần không dám bàn càn, nhưng đại thần thay đổi nhiều lần, không phải là đạo yên ổn, lại nữa những người ấy chưa có lỗi lầm rõ rệt, xin Bệ hạ hãy răn dạy họ, khiến họ hết lòng làm việc, thử thách qua thời gian, từ từ xem hiệu quả, nếu vội vàng tin tưởng, e rằng làm sai ý thánh.”

(Lương Đào tâu riêng những điều mình biết, cần xem xét thêm.)

[11] Hữu gián nghị đại phu Phạm Tổ Vũ tâu rằng: “Thần thấy việc bổ nhiệm Hàn Trung Ngạn làm Tả thừa, Hứa Tướng làm Hữu thừa. Chấp chính đại thần liên quan đến an nguy của quốc gia, trị loạn của thiên hạ, nên phải chọn người có uy tín, không thể không coi trọng. Thần không biết Bệ hạ dùng hai người này dựa vào tiêu chuẩn gì? Hai người này đều không có phong tiết, uy tín vốn thấp, đặt họ vào chức vụ trọng yếu sẽ không làm tăng uy thế quốc gia, không chỉ không có ích lợi gì mà còn có thể gây ra điều xấu, Bệ hạ lâu ngày ắt sẽ tự biết. Trung Ngạn là con của Hàn Kỳ, nhưng không có được tài năng gì của cha, chỉ biết tùy thời cúi đầu, quan sát triều đình, nịnh bợ quyền thế để mưu cầu phú quý mà thôi. Bệ hạ vì công nghiệp của Hàn Kỳ mà kỳ vọng vào Trung Ngạn, thần cho là quá đáng. Nếu vì Hàn Kỳ mà dùng Trung Ngạn, thì chấp chính không phải là chức quan để thưởng công. Hứa Tướng cũng không có tài năng, chỉ giỏi xu nịnh chấp chính, mọi lời bàn luận đều là những lời nước đôi, sĩ đại phu không ai không khinh thường. Từ năm Nguyên Phong thứ tám, ông ta ra làm tri phủ Thành Đô, Bệ hạ vốn chưa từng biết đến, gần đây triệu về làm Hàn lâm, nay lại được trọng dụng, người ta không phục. Bệ hạ trị vì nhiều năm, tất cả quần thần từ đầu đến cuối đều rõ ràng, nay dùng hai người này, thần e rằng Thánh ý chưa xem xét kỹ; nếu việc này xuất phát từ sự tiến cử của đại thần, thì đó là việc bỏ công lập tư, làm lầm lạc Bệ hạ.

Thần trước đây đã tâu xin tạm để trống chức Hữu thừa, cũng chưa đến mức thiếu người, vì dùng người không đúng mà kẻ hy vọng thì nhiều. Việc bổ nhiệm lần này khiến người hiền không được khuyến khích, mà kẻ tầm thường ai chẳng mong may mắn? Dù có được trăm người như Trung Ngạn, cũng chẳng ích gì cho triều đình. Trước sau các lần bổ nhiệm chấp chính đều do Bệ hạ thánh chọn, không ai không hợp lòng dân, chỉ có Hàn Chẩn làm tướng không hợp ý người, còn lại những người được dùng đều có tiếng tốt. Nay hai người này hoàn toàn không giống những người được bổ nhiệm trước đây, nếu việc này xuất phát từ ý của đại thần, từ đây uy quyền dần dần rơi vào tay kẻ dưới, đó là điều thần rất lo lắng. Thần đã tâu xin tránh việc thân thích, nhưng Bệ hạ coi gián quan là tai mắt, thần có điều nghe thấy, không dám không báo cho Bệ hạ biết. Kính mong Bệ hạ từ nay nếu chức chấp chính có khuyết, hãy tự mình lựa chọn, xem xét kỹ lưỡng, dùng người cẩn thận, đừng để mất lòng dân, thần vô cùng mong mỏi.”

(Đoạn này dùng bản tấu chương của Phạm Tổ Vũ trong gia tàng bổ sung vào.)

[12] Trung thư tỉnh tâu: “Thượng thư, Thị lang, Học sĩ, Đãi chế và các quan hai tỉnh, Giám sát ngự sử của Ngự sử đài trở lên, Lang quan Tả Hữu ty, Tư nghiệp Quốc tử giám, mỗi người trong vòng một tháng phải tiến cử hai viên học quan trong và ngoài kinh. Từ nay về sau, khi có khuyết chức cũng phải tuân theo quy định này. Pháp lệnh về việc triệu tập thi cử, tự nhiên phải thay đổi. Cùng với lệnh năm Nguyên Hựu: Các quan tâu cử học quan trong và ngoài kinh, phải là người đỗ Tiến sĩ, tuổi từ ba mươi trở lên, không có tội tư, không bị cách chức, đã từng giữ chức vụ được hai năm trở lên; nếu người đó có đạo đức thuần hậu, học vấn uyên bác, hoặc đỗ đã lâu năm, không màng danh lợi, dù chưa từng giữ chức vụ cũng được phép tiến cử. Nhưng gần đây, các quan trong và ngoài triều tiến cử học quan quá nhiều, không phù hợp với quy định trước, xin đợi khi có khuyết chức, gặp khi triều đình ban chỉ, mới được phép tiến cử.” Được chấp thuận.

[13] Tả Gián nghị đại phu Lương Đào tâu: “Thần kính nghe rằng tổ tông trị quốc, kinh phí tài chính, pháp lệnh tốt đã nhiều lần bàn bạc. Khi đó, mệnh lệnh trên rất nhẹ nhàng, sức dân rất nhàn rỗi, quốc dụng rất dư dả, nguyên nhân là gì? Là do thương nhân thông thương, hàng hóa không bị ách tắc. Pháp lệnh của tổ tông, nên thuận tiện cho muôn đời, chỉ mong bệ hạ xem xét kỹ và ra sức thi hành, ắt sẽ có ích cho đại kế. Mong Thánh từ chỉ đạo Hộ bộ, kiểm tra lại các pháp lệnh đã thi hành trước đây của Tam ty và Giác hóa vụ, tất cả trình lên triều đình, kính xin chọn cử quan lại, hạn trong một tháng xem xét kỹ, lấy những điều thích hợp nhất với hiện tại, cùng các quan Hộ bộ thảo luận, định thành pháp lệnh, sai các đại thần chấp chính xem xét lại, rồi lần lượt thi hành.” Thiếp hoàng: “Những pháp lệnh cũ mà Hộ bộ kiểm tra, xin triều đình nghiêm khắc yêu cầu trong thời hạn gần, phải bảo đảm không bỏ sót, kết tội, lần lượt tâu lên. Các quan xem xét nếu cần đối chiếu văn bản, cho phép một mặt đến nơi thuộc quyền lấy, hạn trong ba ngày phải trả lại chỗ cũ, chỉ được dùng lại thuộc hạ của mình, cấp thêm một ít giấy bút, không được xin thêm gì khác. Khi xong việc văn bản, tâu xin chỉ đạo của triều đình.”

(Lương Đào tâu ngày 7 tháng 6, ngày 16 sai Phạm Dục v.v…; cuối tháng 11, Lương Đào lại tâu.)

[14] Ngày Đinh Mùi, nước Hạ sai sứ sang triều cống.

(Theo 《Mục Diễn truyền》: “Năm thứ tứ, người Hạ sai sứ vào triều, muốn đổi bốn trại để lấy lại Lan Châu và Tắc Môn Trại. Triều đình sai Diễn tiếp đón sứ giả, dùng lý lẽ bác bỏ, sứ giả nước Hạ không biết trả lời thế nào.” Truyện này dựa theo bia mộ của Trương Thuấn Dân viết về Diễn. Nay bia mộ có nhiều chữ sai, nên theo 《Diễn truyền》. Lúc đó Diễn làm Hộ bộ viên ngoại lang. Bia mộ lại chép: “Sau đó, người Hạ vào chúc mừng ngày Hưng Long và Khôn Thành, đều sai Diễn tiếp đón. Sứ giả nước Hạ muốn nói điều gì, nhưng đều sợ Diễn nên thôi.” Cần xem xét thêm.)

[15] Tả Gián nghị đại phu Lương Đào tâu: “Triều đình trước đây cắt bỏ các trại ở Thiểm Tây, Hà Đông, đã là sai lầm trước đây. Nay bên ngoài lại đồn rằng các đại thần muốn cắt đất Lan Châu, Định Tây cho người Tây. Thần nghe trong 《Chu thi》 có câu: ‘Xưa tiên vương nhận mệnh trời, như Thiệu Công, mỗi ngày mở mang đất đai trăm dặm’, chính là lời răn cho ngày nay vậy. Các đại thần không lo vạch kế sách chế ngự ngoại địch, khiến người xa kính đức sợ uy, mà chỉ ngày ngày muốn cắt đất, làm suy yếu thế nước, thật không phải là hết lòng trung thành. Thần nghe nói những vùng đất này đều là nơi hiểm yếu của người Tây, họ nhất định muốn chiếm được, hơn hẳn những nơi khác. Trước đây từng có ý kiến này, nhưng Phạm Thuần Nhân và Lã Đại Phòng tranh luận nên đã dừng lại. Nay Thuần Nhân đã đi, chỉ còn Đại Phòng một mình nắm quyền, nên nêu lại ý kiến trước, không nên mập mờ sợ hãi. Đại Phòng là người Tây, hiểu rõ lợi hại, mong hai cung trách nhiệm ông ta phải hết lòng trung thành, không được giấu giếm.”

(Theo 《Lương Đào hành trạng》, cần xem xét thêm.)

[16] Hộ bộ thị lang Tô Triệt được bổ nhiệm làm Lại bộ thị lang. Ba ngày sau, đổi làm Hàn lâm học sĩ.

[17] Triều đình ra chiếu chỉ cho Chu Trật, vừa được bổ nhiệm làm Kinh Đông lộ đề điểm hình ngục, nhận chức vụ khác. Trật vốn là Đô quan viên ngoại lang, được bổ nhiệm chức này, nhưng các quan gián nghị cho rằng không hợp, nên đổi làm Quyền tri Túc Châu.

(Lần bổ nhiệm đầu tiên là ngày 24 tháng 4, cần xem xét ai là người đã tâu lên.)

[18] Vương Củng, Tri châu Hải Châu, được bổ nhiệm làm Tri châu Mật Châu. (Việc nhậm chức Tri châu Hải Châu vào ngày 26 tháng 3; việc bãi chức Tri châu Mật Châu vào ngày 22 tháng 9.) Hàn Chính Ngạn, Tri châu Thương Châu, hàm Triều thỉnh đại phu, được bổ nhiệm làm Thiếu phủ Giám. Thiệu (Dược Ti), Tri châu Trịnh Châu, hàm Thừa nghị lang, được bổ nhiệm làm Kim bộ Lang trung.

[19] Hữu chánh ngôn Lưu An Thế tâu: “Thần trộm thấy trong tháng chạp năm ngoái, người dân huyện Côn Sơn, châu Tô là Chu Nghênh, Chu Dục đã đến Hộ bộ kiện cáo việc Chương Đôn dùng giá rẻ mua cưỡng ép tài sản thế chấp của dân, bèn trình bày đầy đủ, xin trị tội ông ta. Sau đó được triều đình giao cho Phát vận ty xét hỏi sự thực, đến tháng giêng năm nay, bản ty đã tâu lên sự việc, tuy còn lấp lửng, chưa rõ hết tình hình, nhưng đại thể đã thấy rõ, lời tố cáo của Chu Nghênh không đến mức vu khống^[8], như việc Đôn dùng tên con trai là Thừa sự lang Chương Viện, nộp đơn mua ruộng đất bán công của 21 hộ^[9], đều có chứng cứ rõ ràng, là điểm then chốt. Thần cho rằng nếu Chương Viện không báo cho cha, tự ý giao dịch, thì phải chịu tội tách riêng tài sản; nếu Đôn giả mạo danh nghĩa, thì tự có luật giáng chức. Hơn nữa, trong đơn của Chu Nghênh cũng chỉ rõ ngày nộp đơn, Viện đang ở kinh ứng thi, thì sự gian trá của Đôn lại càng rõ ràng, bèn dùng luật lệ hợp lệ tâu lên, tưởng rằng có thể bàn tội ngay, nhưng đã mấy tháng nay, chưa thấy thi hành, trên dưới đều sợ hãi, đến mức như vậy.

Xét Đôn ở nhàn dật nơi quê nhà, mà khí thế hung bạo, quan lại đều sợ, thà làm trái pháp luật của bệ hạ, chứ không dám trái ý Đôn. Nếu Đôn có quyền thế, thực hiện ý muốn của mình, thì tệ nạn trong thiên hạ sẽ đến mức nào! Nay đã xét rõ sự việc, đều có chứng cứ, không còn gì nghi ngờ, mà cố tình trì hoãn, thần e rằng có người ngầm giúp Đôn, lại sẽ bới móc chuyện nhỏ nhặt, hỏi đi hỏi lại, thì ơn xá của Minh đường, ắt sẽ được tha bổng. Như vậy thì kẻ đại gian sao mà may mắn, còn dân lành sao mà bất hạnh! Kính mong thánh từ xem xét kỹ sự việc, rõ ràng sai bảo Tam tỉnh, sớm cho kết án, còn các châu, huyện, Giám ty không nhận đơn kiện của Chu Nghênh, cũng xin đặc biệt giáng chức. Để kẻ loạn chính ngang ngược, quan lại bẻ cong pháp luật vì tư lợi^[10], biết có phép tắc, dễ bề kiềm chế, dân xa xôi bị oan ức, có chỗ kêu oan.”

[20] Lại tâu rằng: “Thần từ tháng 12 năm ngoái đến nay, nhiều lần dâng tấu hặc tội Chương Đôn cưỡng ép châu huyện, không tuân theo quốc pháp, dùng giá rẻ mua ruộng đất thế chấp của dân, khiến Chu Nghênh cùng ba người khác phải vượt ngàn dặm đến Bộ xin kêu oan. Sau đó, triều đình sai Phát vận ty điều tra, đã có chứng cứ rõ ràng, nhưng kéo dài nửa năm vẫn chưa xử lý. Thần vào ngày 24 tháng trước lại tâu lên ở điện Diên Hòa, được nghe lời tuyên dụ, lệnh xử án ngay, nhưng đến nay đã hơn một tháng vẫn chưa thấy chỉ thị. Thần nghĩ rằng Đôn khí thế hung hãn, ức hiếp kẻ yếu, dùng tên con trai giả mạo để mua nhiều ruộng đất, công khai lập sổ riêng, không chút kiêng sợ, tội trạng rõ ràng, không phải là việc giấu giếm. Thế mà Thượng thư tỉnh cố tình trì hoãn, mong được ân xá, điều này hoàn toàn trái với ý nhân từ của bệ hạ. Thần mong bệ hạ ban chỉ, sớm xử án nghiêm minh, để kẻ loạn pháp không thể may mắn thoát tội, dân oan ức được giải tỏa.”

[21] Tả Gián nghị đại phu Lương Đào cũng tâu: “Xưa nay, đại thần tranh lợi với dân đã là điều không nên. Gián quan tâu việc, bị đè nén lâu không xử, làm rối loạn công lý, tổn hại sự sáng suốt của triều đình. Dù Đôn không biết, cũng không phải là vô tội. Mong bệ hạ xử lý, để răn dạy kẻ khác.”

[22] Ngày hôm đó, có chiếu rằng: “Chương Đôn vi pháp mua ruộng, phạt 10 cân đồng, ruộng đất phải sửa lại, sai khiển chờ khi mãn tang sẽ lấy chỉ. Còn quan chức ở huyện Côn Sơn, châu Tô vi pháp bán ruộng công, cùng các quan chức ở châu và lộ không nhận đơn kiện, lệnh cho Phát vận ty trình bày chức vụ, tên họ để tâu lên, chờ khi đến, sẽ cùng với quan thể lượng không đúng là Tiêu Thế Kinh xin chỉ, không được tha dù có ân xá.” Sau đó, Thế Kinh chỉ bị phạt 10 cân đồng.

(Cựu lục chép việc Chương Đôn mua ruộng rất sơ sài, vì né tránh cho Đôn. Nhưng đến ngày 8 tháng 6, vẫn chép lệnh không tha cho Tiêu Thế Kinh, còn Tân lục lại bỏ đi, không rõ vì sao, nay theo Cựu lục. Cựu lục còn chép ngày 22 tháng 7, Lương Đào, Lưu An Thế, Ngô An Thi nói: “Hình phạt Đôn quá nhẹ, chưa thỏa lòng công luận, huống chi Đôn cùng Thái Xác, Hoàng Lý, Hình Thứ vốn giao kết, tự xưng là bề tôi của xã tắc, thiên hạ gọi là bốn kẻ xấu. Bệ hạ không ngại việc thay đổi, tự để lại mối họa nuôi hổ, nên chờ Đôn mãn tang, đặc cách phế bỏ.” Chiếu lưu lại chờ. Tân lục đều theo Cựu lục. Xét: Tập của An Thế cũng có chương này, là chương thứ bảy. “Không ngại việc thay đổi, tự để lại mối họa nuôi hổ”, hai câu này có thể không có, hoặc sử quan dựa vào ý của An Thế mà thêm bớt. Nhưng ba chữ “Chiếu lưu lại” rất không rõ. Xét: Chương thứ tám của An Thế nói: “Bàn về việc phạt đồng không đúng, nay đã hơn một tháng, chưa được thi hành.” Chương chín cũng nói, chương mười lại nói: “Nay đã nhiều tháng, chưa được thi hành.” Vậy ba chữ “Chiếu lưu lại” trong Tân lục và Cựu lục chắc không đáng tin. “Chiếu lưu lại” tức là không thi hành, rồi không trả lời An Thế sao? Đến ngày 22 tháng 8, mới có lệnh chờ mãn tang cho làm quan cung, Tân lục lại hoàn toàn theo Cựu lục, đáng tiếc quá sơ sài.

Nhật lục của Tăng Bố: “Ngày Quý Mùi tháng 8 năm Nguyên Phù thứ nhất, sai Tiêu Thế Kinh, Yên Nhược Mông làm quan sai sứ thặng viên. Vua hỏi thế nào, Bố bèn nói: ‘Thế Kinh năm Nguyên Hựu thứ năm từng hai lần dâng chương xin khôi phục pháp miễn dịch, lời lẽ rất thiết tha, cửa khảm phê đến thực có ngày tháng dâng lên, nhưng ba tỉnh kiểm tra văn tự chưa thấy, nên chưa được ban ân.’ Vua nói: ‘Trong cung chắc có văn tự, đợi lệnh kiểm tra.’ Lần đối đáp sau, Bố lại nhắc đến, bèn nói: ‘Vương Sâm xin khôi phục thanh miêu, liền được làm lang quan, Thế Kinh vì hạn hán liên tục dâng chương xin khôi phục pháp dịch, nếu có thể kiểm tra thấy, nhân đó khen thưởng, cũng đủ để khuyến khích.’ Vua ba lần đồng ý.” Bố lại nói: ‘Thế Kinh năm Nguyên Hựu điều tra việc Chương Đôn mua ruộng, nói không vi pháp, bèn phạt 10 cân đồng. Xin sai khiển ở đô đường, Lã Đại Phòng nói: ‘Việc đương nhiệm chưa xong, sao được sai khiển?’ Thế Kinh rốt cuộc không tự trình bày, đến nay trong lý lịch vẫn còn lỗi này. Làm đề cử thường bình Quảng Đông đủ hai năm, sách dịch thành, thành tựu từ tay ông, nhưng Thái Kinh cho rằng thỉnh cầu sắp xếp không đúng, giao cho Lại bộ, người ta thực oan cho ông.'”) Cấp sự trung Triệu Quân Tích bác tấu tội ác của Chương Đôn không nên chỉ xử phạt tiền, xin giáng chức. Không nghe theo.

(Việc Quân Tích bác tấu phạt tiền của Chương Đôn, theo bản truyền.)

[23] Ngày Mậu Thân, ban chiếu cho Thứ sử Ôn Châu, Tri châu Thái Châu là Hướng Tông Hồi rằng: “Trước đây, các cơ quan phòng bị trộm cướp không cẩn thận, để chúng ngày càng lớn mạnh không kiểm soát được, gây nhiễu loạn cho dân. Khanh là thân thích của triều đình, thực sự gánh vác trọng trách ở châu, chỉ đạo mưu lược, cuối cùng đã dẹp yên được, công lao ấy đã được nghe, Trẫm rất khen ngợi.”

[24] Xu mật viện tâu rằng, Hạ quốc chủ là Càn Thuận dâng biểu tâu bày sự việc, nay soạn chiếu trả lời rằng: “Xem xét những việc đã tâu, đã rõ. Về đất đai hai nơi Lan Châu và Tắc Môn, chiếu chỉ trước đã nói rõ, không cần bàn thêm nữa. Về số người bị bắt ở Vĩnh Lạc, từ khi có thông báo đến nay đã lâu, e rằng trong đó có người đã chết, hoặc sau này lại tìm thấy thêm người, nay đã hạ lệnh cho Kinh lược ty Phu Diên lộ, đợi đến khi trao trả; nếu số người trao trả khác với số đã báo trước, cũng cho phép giao nhận theo số thực tế, tính theo đầu người để cấp lương thực và thưởng lụa. Còn về bốn trại Gia Lô, Mễ Chi, Phù Đồ, An Cương, ước tính cấp trong một ngày, những nơi cần phân định ranh giới, đều theo chiếu chỉ đã ban và thể lệ trước đây, hội bàn với Kinh lược ty Phu Diên lộ, thông báo cho các lộ suý thần, cử quan tuỳ nghi xem xét, xác định việc phòng thủ, không được xâm phạm lẫn nhau.” Đều theo đó.

(Ngày 8 tháng 7 năm Nguyên niên, và cuối tháng 3 năm thứ 2, ngày 8 tháng này và cuối tháng 10 năm nay cần xem xét thêm.)

[25] Ngày Tân Hợi, Thừa nghị lang, Trực tập hiền viện, Khởi cư xá nhân Vương Nham Tẩu được quyền Lại bộ Thị lang, ban cho tam phẩm phục. Triều phụng lang, Trực long đồ các, Quang lộc khanh Phạm Dục kiêm quyền Hộ bộ Thị lang. Khởi cư lang, kiêm Thị giảng Nhan Phục kiêm quyền Trung thư xá nhân, đều đợi khi có chính quan thì bãi. (Ngày 8 tháng 8, Phục chính thức được bổ làm Trung thư xá nhân; ngày 6 tháng 6 năm thứ 5, Phục lại được bổ làm Thiên chương các Đãi chế, Thị giảng, Quốc tử tế tửu; ngày 7, mất.) Hữu chánh ngôn Lưu An Thế làm Khởi cư xá nhân kiêm Tả ty gián. An Thế vào chầu, Thái hoàng thái hậu dụ rằng: “Bề tôi vừa được phú quý liền đổi tiết tháo, khanh nên luôn giữ như ngày nay.” An Thế lạy tạ.

(Theo tấu sớ của An Thế và 《Danh hành lục》^[11].)

[26] Đổi mệnh cho Tri xu mật viện sự An Đào làm Minh đường Lễ nghi sứ, Môn hạ thị lang Tôn Cố làm Nghi trượng sứ, Trung thư thị lang Lưu Chí làm Lỗ bạ sứ, Đồng tri xu mật viện sự Triệu Chiêm làm Kiều đạo đốn đệ sứ.

[27] Triệu Tiết tâu: “Người Hạ gần đây đã sai sứ đến triều tạ ơn, tiếp tục sai sứ chúc mừng Khôn thành tiết, xin nghiêm cấm biên lại, đừng xâm phạm gây hấn.” Chiếu cho Kinh lược ty Thiểm Tây, Hà Đông răn bảo các tướng quan biên giới, không được dung túng người biên giới, lấy cớ tuần tra, do thám để sinh sự.

[28] Chiếu rằng từ nay về sau, quan lại bị thay thế thì lập tức bãi chức. Theo lời thỉnh cầu của quan Giang Nam Đông lộ Chuyển vận ty Khổng Bình Trọng.

[29] Ngày Nhâm Tý, chiếu: “Từ năm nay, trong số tiền phong trang dùng cho việc dạy bảo giáp mùa đông ở các lộ, Hà Bắc giảm 15.000 quan, để lại 35.000 quan; Hà Đông giảm 5.000 quan, để lại 20.000 quan; Thiểm Tây giảm 10.000 quan, để lại 20.000 quan. Nếu gặp khi chi dùng không đủ, thì lấy số tiền dư từ năm bị thiên tai để bù vào. Từ nay về sau, dù có thiên tai, sự cố, số người được miễn dạy nhiều, cũng không được xin miễn phong trang.”

[30] Tả Gián nghị đại phu Lương Đào, Hữu Gián nghị đại phu Phạm Tổ Vũ tâu rằng: “Thần trộm thấy An Đào vốn là đồ đảng của Thái Xác, Chương Đôn, triều đình riêng chưa bãi miễn, dư luận trong ngoài vốn đã bất bình. Nay mẹ ông ta tuổi cao bệnh lâu, Đào đáng lẽ phải xin nghỉ, về thăm nom thuốc thang, nhưng vẫn vào triều làm việc như thường ngày. Bởi Đào nhân chức thứ tướng còn khuyết, mong cầu tiến thân, sĩ phu chỉ trỏ, không ai là không khinh bỉ. Đại thần như thế, e rằng không giúp gì được cho phong hóa hiếu trị của bệ hạ. Kính mong bệ hạ xét lòng quên mẹ tham quyền của ông ta, đặc cách cho nghỉ phép, để ông ta về phụng dưỡng mẹ ốm.”

(Lương Đào tự chú rằng: “Mấy ngày sau, An Đào chịu tang mẹ.” Ngày 6 và 12 tháng 7 nên xem cùng việc này.)

[31] Ngày hôm sau, Tổ Vũ lại tâu: “Thần trộm thấy từ khi Phạm Thuần Nhân bị miễn chức, chức Tể tướng bên phải vẫn bỏ trống. Xưa kia, chức Tam công không nhất thiết phải đủ người, vì người xứng đáng giữ chức vụ này không dễ tìm. Tể tướng thay trời trị vạn vật, liên quan đến an nguy, trị loạn của quốc gia. Nếu không phải người tài, thiên hạ sẽ tan rã, họa bại của quốc gia sẽ theo đó mà đến. Chi bằng tạm để trống chức vụ, cũng chưa gây hại gì. Triều đình trước đây cũng không đặt nhiều Tể tướng cùng lúc. Gần đây, Bệ hạ dùng Lữ Công Trước đến ba năm, mới bổ nhiệm Tể tướng khác, rất hợp với ý của tiên vương là cẩn trọng trong việc dùng người. Hiện nay, trong hàng ngũ chấp chính, có người đáng phải cách chức mà chưa bị cách, mọi người đều cho là gian tà, nên không thể dùng. Còn những người mới tiến cử, cũng chưa thực sự xứng đáng. Người được đề bạt từ trong đám đông, chỉ vài năm đã lên đến chức Tể tướng, nếu không có danh đức, lâu ngày được thiên hạ tin tưởng, thì lòng người trước hết đã không phục, không thể giúp triều đình được vững mạnh. Như Phạm Thuần Nhân vốn có tiếng tăm lớn, Bệ hạ nghe theo thanh danh của ông ta mà dùng hơi quá, chính sự không làm thỏa lòng người, nên dễ dẫn đến thất bại. Phàm là bề tôi trung lương, cũng cần phải nuôi dưỡng qua thời gian, đợi đến khi tiếng tăm đã chín muồi, rồi mới dùng, thì người tài năng bình thường cũng có thể trở thành hiền tướng. Nay nếu không dừng lại ở việc tiếng tăm chưa đủ, hoặc lại dùng người không xứng đáng, thì trị loạn từ đây sẽ phân rõ, đó là vì trừ bỏ đại gian mà lại thành họa cho quốc gia, thần rất lo lắng. Xin Bệ hạ hãy xem xét kỹ việc này, không cần vội vàng, nếu lỡ dùng nhầm người, hối hận cũng không kịp, xin Bệ hạ hãy suy nghĩ thêm.”

[32] Ngày Quý Sửu, Lễ bộ tâu: “Thái thường tự trình: Theo lệ cũ, khi tế ở Minh đường hưởng Thái miếu, dù cử quan đại diện làm lễ, nhưng các đồ tế khí trong từng gian thờ đều dùng đồ tế tự của hoàng đế. Sắp tới, trong đại lễ Minh đường, Thái miếu cử quan đại diện làm lễ, xin các đồ tế khí trong từng gian thờ và các vật dụng tẩy rửa của quan tế tự đều theo lệ này.” Được chấp thuận.

[33] Lễ bộ tâu: “Nước Mạc Lê, ban thứ Lãnh Di, Hồi Mạt Túc Mê^[12] mang theo biểu chương của Hắc Hãn vương nước Vu Điền và Vua nước họ đến cống. Vì trước đây chưa từng vào cống, xin được áp dụng theo quy chế tiến cống của nước Vu Điền.” Được chấp thuận, lại ban chiếu rằng từ nay nếu có trường hợp tương tự mà không tuân theo điều khoản giải phát xin cống, thì cho phép giao dịch tại chỗ xong, rồi cho về nước.

[34] Thượng thư tỉnh tâu: “Các nơi tâu án tù nhân bị giam giữ, có những người chờ xét xử chưa quyết, bị giam lâu ngày, xin đặt thời hạn, thúc giục giám sát, để trừ bỏ tệ nạn kéo dài.” Được chấp thuận.

[35] Hộ bộ tâu: “Việc tu sửa của Điếm trạch vụ rất nhiều, các tướng quân giám tu không được phép điều động đi nơi khác.” Được chấp thuận.

[36] Ngày Ất Mão, ban chiếu: “Quyền Hộ bộ Thị lang Phạm Dục, Hộ bộ Lang trung Mục Diễn trong vòng một tháng xem xét các pháp lệnh cũ của Tam ty và Giác hóa vụ có thể áp dụng hiện nay, cùng Hộ bộ tham khảo, soạn thành luật.”

(Ngày mùng 7 tháng này, Lương Đào nói…; cuối tháng 11, lại nói…)

[37] Quốc tử Tư nghiệp Thịnh Kiều được làm Bí các Hiệu lý, bổ nhiệm làm Ký thất Tham quân của Vương phủ.

[38] Ngày Bính Thìn, Hộ bộ tâu: “Các cơ quan Quang lộc, Vệ úy tự, Thiếu phủ, Quân khí giám, cùng lại viên Thái thường tự, không phân biệt cũ mới trong việc xin cấp phát, sẽ chi tiền mặt theo tỷ lệ tại Thái phủ tự, vẫn theo pháp lệnh cũ về kho.” Được chấp thuận.

[39] Ngày Đinh Tỵ, Lý Chi Thuần, Bảo Văn các Trực học sĩ, Tri thành đô phủ, được bổ nhiệm làm Hộ bộ Thị lang; Thái Kinh, Long đồ các Đãi chế, Tri Doanh châu, được bổ nhiệm làm Bảo Văn các Trực học sĩ, Tri thành đô phủ. Các gián quan Lương Đào, Phạm Tổ Vũ, Ngô An Thi, Ngự sử Chu Quang Đình đều tâu rằng việc này không nên, nói: “Thần trộm nghĩ Chi Thuần là người cẩn trọng, nhân hậu, hiểu rõ việc chính sự, trước đây từng nhận mệnh đi sứ, ở Thục tám năm, kế nhiệm chức suý, trung hậu trấn tĩnh, dân chúng càng thêm yên vui. Nay đột nhiên dùng một người trẻ tuổi khinh bạc thay thế, dân chúng phương xa chắc chắn không được hưởng ân huệ của triều đình. Huống chi Thái Kinh là kẻ ô uế vô sỉ, xa xỉ phóng túng không kiêng sợ, chính sự ác độc ở Đông Bình, thần đang muốn bàn luận, nay lại bổ nhiệm hắn làm trấn thủ phương xa, làm sao có thể làm gương răn dạy phong tục? Hơn nữa, Thái Kinh trong đảng của Thái Xác, là kẻ hung hãn, xảo quyệt nhất, dùng lợi lộc dụ dỗ bọn tiểu nhân, giúp họ tạo thanh thế hão, lòng dạ gian trá, dám làm việc phi nghĩa, đến nơi ắt sẽ khoe khoang tài năng để lấn át bậc tiền bối, tự cho mình thông minh, chắc chắn không chịu giữ gìn sự yên ổn. Dân Thục một khi bị xáo trộn, e rằng sẽ sinh ra chuyện khác, trở thành mối lo ngày sau. Kính mong bệ hạ đặc biệt ban chỉ, chọn người trung lương, đức hạnh, già dặn để an định dân chúng phương xa, hoặc ban chiếu ưu đãi cho Chi Thuần tiếp tục tại nhiệm, để dân chúng phương xa biết được lòng nhân từ, lo lắng của bệ hạ.” (Lương Đào tâu việc này vào ngày 18 tháng 6.)

Phạm Tổ Vũ lại tâu: “Thành đô kiêm quản hai lộ Kiềm hạt, trọng trách phương diện, là việc quan trọng nhất. Từ thời tổ tông đến nay, việc này đặc biệt được cẩn trọng. Nghe nói Chi Thuần khoan hậu, giản dị, người Thục yên ổn, nên tạm để ông ấy hoàn thành nhiệm kỳ, hoặc tăng chức tước, tiếp tục tại nhiệm. Nay Hộ bộ tuy muốn có người tài, nhưng việc an nguy của phương xa hàng ngàn dặm cũng không phải là nhỏ. Thái Kinh tuy có tài năng, nhưng tuổi trẻ khinh suất, không phải là người đoan chính, nhân hậu. Lại nữa, theo lệ cũ, người từ thành đô phủ trở về thì làm chấp chính, thứ đến là làm Tam ty sứ, Tri Khai Phong phủ. Triều đình đang cần phân biệt tà chính, như Thái Kinh là kẻ cần phải kiềm chế, không nên đề cao. Nay thăng chức làm trấn thủ phương xa, thì địa vị càng cao, làm bước đệm để ngày sau trọng dụng, thực không thỏa đáng. Kính mong hãy để ông ấy giữ nguyên chức vụ cũ.” Chiếu cho Thái Kinh làm Giang, Hoài, Kinh, Chiết đẳng lộ Phát vận sứ, bãi bỏ chỉ dụ bổ nhiệm làm Bảo Văn các Trực học sĩ, Tri thành đô phủ; Lý Chi Thuần vẫn giữ chức Tri thành đô phủ, hết nhiệm kỳ sẽ tiếp tục tại nhiệm.

(Việc thay đổi mệnh lệnh của Lý Chi Thuần và Thái Kinh diễn ra vào ngày 25, nay ghi chung lại. Xét: Thái Kinh trước đây chưa từng làm Tri Vận, có lẽ chữ “Đông Bình” là sai, có thể tra cứu vào ngày 6 tháng 8 nhuận năm thứ 6.)

[40] Chiếu rằng: “Từ nay về sau, chức Thái học chính và Thái học lục đều theo phép Hi Ninh, chọn sinh viên Thượng xá sung vào; nếu thiếu sinh viên Thượng xá thì chọn sinh viên Nội xá. Những người đang tại chức, đợi đến khi mãn nhiệm kỳ thì bãi chức. Những người đã được bổ nhiệm, sẽ được bố trí công việc khác.”

(Chính mục chép: “Bãi bỏ chức quan chính và lục của Quốc học.”)

[41] Chiếu rằng: “Cấp tiền và gạo cho những người cô quả, mồ côi: từ 20 người trở lên, cấp 20 quan tiền và 10 thạch gạo; từ 7 người trở xuống, cấp 10 quan tiền và 7 thạch gạo; từ 5 người trở xuống, cấp 7 quan tiền và 5 thạch gạo; từ 3 người trở xuống, cấp 2 quan tiền và 1 thạch gạo.”

(Chính mục chép việc ngày 18, nay phụ vào đây.)

[42] Tri châu Trần Châu, Tư chính điện học sĩ Hồ Tông Dũ tâu rằng, châu này mưa dầm liên tiếp, sông ngòi dâng cao, xin hoãn thuế hạ năm thêm một tháng. Triều đình đồng ý.

[43] Lại bộ Thị lang Phạm Bách Lộc dâng sách 《Thi truyền bổ chú》 gồm 20 quyển, được ban chiếu khen ngợi, và đưa sách vào Bí thư tỉnh.

[44] Chiếu ban cho Hạ quốc chủ rằng: “Xem tờ tấu của ngươi, trước đây đã sai người đến Diên Châu bàn việc trao đổi dân sống ở Vĩnh Lạc và trả lại bốn thành trại để đổi lấy cửa trại và đất đai hai nơi ở Lan Châu, thực sự là để triều đình cân nhắc và ban cho một quyết định. Ngươi kế thừa phong ấn của tổ tiên, thành kính tuân theo chức cống, gần đây sau khi ngừng chiến tranh, lại dâng lời xin trả lại đất, nhiều lần ban chiếu chỉ, đã rõ ý Trẫm. Không ngờ thời gian qua đi lâu mà vẫn chưa thấy ngươi thi hành mệnh lệnh. Nay xem tờ tấu, thấy rõ lòng thành của ngươi. Tuy ngươi còn có lời bày tỏ về việc thay đổi kế hoạch, nhưng lòng kính trọng đối với việc lớn, thực sự là để nghe quyết định. Lại nghĩ đến lòng trung thuận của ngươi, thật đáng khen ngợi. Dù yêu cầu đổi đất phải tuân theo chiếu chỉ trước, nhưng lời thỉnh cầu cân nhắc, nên ban ơn đặc biệt. Ngoại trừ đất đai của người Hán và người Phiên, đã chỉ rõ, khó mà đổi được, còn lại tất cả tuế cống, căn cứ theo chiếu chỉ trước, sẽ được tiếp tục như cũ sau khi hoàn thành việc phân định địa giới. Nay ban ơn đặc biệt, lệnh cho Hữu ty không cần đợi hoàn thành việc phân định địa giới, mà lập tức kiểm tra và thi hành theo lệ. Ngươi hãy thể hiện lòng biết ơn và tin tưởng của triều đình, tuân thủ nghiêm ngặt biên giới, mãi mãi nghĩ đến sự yên ổn, để bảo vệ lâu dài.”

[45] Ngày Kỷ Mùi, Trương Thụ, Đề điểm hình ngục Kinh Hồ Nam lộ, tâu rằng: “Hiện nay việc man di đã yên, nhưng vẫn lo người dân chưa yên ổn trở về làm ăn, nên ở các nơi hiểm yếu như khe động, nên lưu lại một số binh lính và cung thủ để phòng ngự. Đã gửi văn thư đến các châu, tạm thời đặt trại, phân bố binh lính canh giữ, mỗi quý thay đổi một lần, còn quan viên thì mỗi tháng thay phiên nhau.” Triều đình nghe theo.

(Sách mới không chép.)

[46] Ngày Quý Hợi, Hàn lâm học sĩ Tô Triệt kiêm chức Lại bộ Thượng thư. (Theo sách 《Chính mục》, việc ngày 24.) Quyền Chuyển vận sứ Hà Bắc lộ, Trực bí các, Triều nghị đại phu Tạ Khanh Tài, đến ngày mãn nhiệm kỳ này, được lệnh tiếp tục giữ chức. (Ngày 6 tháng 10, kiêm lĩnh Đô thủy.) Bảo văn các Đãi chế Tưởng Chi Kì được bổ làm Đô chuyển vận sứ Hà Bắc lộ, Trực bí các.

[47] Vì trời nắng nóng, triều đình cho phép thợ thuyền ở kinh thành nghỉ ba ngày.

[48] Ngự sử trung thừa Phó Nghiêu Dũ tâu: “Thần thấy năm nay ở nhiều nơi, tằm và lúa mạch đều được mùa, giá cả vì thế mà rất rẻ. Nghe nói các Giám ty ở các nơi đang ráo riết đòi nợ cũ, không chỉ tốn công đánh đập, mà còn làm tăng thói tham lam bạo ngược của công sai, chắc chắn không thể dùng một vụ mùa để trả hết nợ cũ, khiến dân chúng than thở, cho rằng được mùa còn khổ hơn mất mùa. Bởi vì hễ gặp hạn hán, lũ lụt thì nợ cũ đều được hoãn, nhưng nếu được mùa thì lại phải trả hết nợ cũ. Xin triều đình chỉ đạo các Giám ty, mỗi ngày cho nộp một phần, đến mùa thu lại cho nộp tiếp, để dân chúng nghèo khổ được an ổn phần nào.” Thiếp hoàng: “Thần lo rằng nếu chậm trễ sẽ không kịp việc, nếu được chấp thuận, xin ban hành sớm.”

[49] Ngày Ất Sửu, Tri châu Trần Châu là Hồ Tông Dũ tâu: “Châu này địa thế thấp trũng, đến mùa thu hạ, các nơi như Hứa, Thái, Nhữ, Đặng, Tây Kinh và Khai Phong mưa lớn, thì nước các sông đều chảy vào sông Sa Hà, Thái Hà của Trần Châu rồi cùng đổ vào sông Dĩnh Hà, không thể chứa nổi, nên trong địa phận Trần Châu nước đọng thành đầm lầy. Nay chỗ hợp lưu của Sa Hà vào Dĩnh Hà có một con kênh cổ là Bát Trượng Câu, có thể đào vét, chia dòng nước sông Thái Hà thành một nhánh riêng, từ ranh giới Dĩnh, Thọ chảy thẳng vào sông Hoài, như vậy dù nước sông Sa Hà có cuồn cuộn cũng không bị ngăn trở. Trước đây, huyện lệnh Hạng Thành là Diêu Tịch từng đề xuất ý kiến này, thần thấy triều đình đã sai Phủ giới Đề hình La Thích hội bàn với Kinh Tây, Hoài Nam, xem xét việc thủy lợi, xin giao riêng cho La Thích lấy ý kiến của Diêu Tịch và những điều lợi hại mà châu này trình bày để xem xét kỹ, nếu khả thi thì điều động dân phu các châu huyện hai lộ cùng thực hiện.” Chiếu cho La Thích theo lời tâu của Hồ Tông Dũ, vẫn kiêm chức Đề cử Hoài Nam, bốn lộ liền nhau, cùng lo việc thủy lợi.

(Cựu lục ngày 26 chép việc Phạm Tổ Vũ bàn việc kinh thành, đã đưa vào ngày 28 tháng 5.)

[50] Ngày Bính Dần, Đại Lý tự tâu: “Quan lại bản tự mỗi khi nghênh giá, xin được ở ngoài vòng cấm để khởi cư, tránh bị quân lính ngăn cách.” Chiếu rằng: “Thêm một viên Cáp môn Chi hậu, từ nay về sau ở trước nhạc Quân Dung Trực thông xướng khởi cư. Những nơi địa vị chật hẹp, quan lại đông đều làm theo lệ này.”

(Bản mới bỏ đi.)

[51] Ngày Đinh Mão, Mỹ nhân họ Trần mất. Tặng chức Sung nghi, sai Diên Phúc cung sứ, Ninh Quốc quân Lưu hậu, Nhập nội Nội thị tỉnh Đô tri là Trương Mậu Tắc lo việc tang lễ.

(Mẹ của Huy Tông.)

[52] Tri Xu mật viện sự An Đào xin từ chức, không cho, chiếu không nhận chương tấu của An Đào.

[53] Sùng Nghi sứ Đổng Chính Tẩu áp tặng lễ vật sinh thần cho Hạ quốc chủ, Như Kinh phó sứ Lý Ngoạn áp tặng quần áo mùa đông cho Hạ quốc chủ.

[54] Hồ Bắc chuyển vận ty tâu: “Huyện Trường Lâm, Kinh Nam nay đã khôi phục làm quân Kinh Môn, các quân chỉ huy nhân ngạch và số người điều động đồn trú đều theo như cũ.” Theo lời tâu.

[55] Ngày Mậu Thìn, Tả Gián nghị đại phu Lương Đào tâu: “Theo chỉ dụ triều đình, sai người đem lễ vật ban tặng nhân dịp sinh thần của Đại Ninh quận vương Nguyên Tất. Vì có lệ gửi thư, kính nghe rằng tổ tiên thường sai những người thân tín bên cạnh trong cung^[13], đều là ân điển đặc biệt, về sau dần lan đến các quan thị tùng, gần đây phần nhiều là các quan ngôn quan, sợ rằng làm tổn hại đến lệ cũ của triều đình, dần mất đi ý nghĩa của tổ tiên trong việc quản lý bề tôi. Mong được miễn thi hành, để hợp với công luận.” Chiếu chỉ đổi sai Nhập nội cung phụng quan, Câu đương Ngự dược viện Diêm An.

[56] Lương Đào lại tâu: “Thần trộm thấy chế độ khoa cử, lấy kinh nghĩa và từ phú, mỗi loại tiến sĩ lấy năm phần. Nghe nói tiến sĩ phần nhiều theo khoa từ, thường là bảy phần mười, hoặc có châu không có người ứng thi kinh nghĩa. Như vậy, thì giới hạn năm phần chắc chắn không thể thực hiện được^[14]. Thần ngu muội xin thánh từ đặc biệt ban chỉ dụ, không chia làm hai khoa để lấy, chỉ căn cứ vào số người dự thi của hai khoa nhiều hay ít, dùng hạn ngạch để lấy đều những người đỗ. Nam tỉnh tâu danh theo cách này. Việc này quý ở chỗ thống nhất, hợp với sự công bằng, trên hợp với ý của bệ hạ trong việc nuôi dưỡng nhân tài.” Dán thêm tờ vàng: “Giả sử có mười người hạn ngạch, nhưng có trăm người dự thi, bảy mươi người kinh nghĩa, ba mươi người từ phú, thì lấy bảy người kinh nghĩa, ba người từ phú; nếu có phần lẻ, thì lấy những người có lý lẽ ưu tú.”

(Tấu chương này của Lương Đào không rõ thời gian, vì cuối tháng bảy bàn về mấy việc không thi hành, tạm ghi vào đây tháng sáu. Tập của Lương Đào ghi phụ sau khi làm Trung thừa, e là nhầm.)

[57] Chiếu chỉ: “Lễ tế Nam Giao và Bắc Giao, đã sai quan chấp chính làm Sơ hiến, đã nhận lời thề giới, nhưng có việc không đến, cho phép quan chức sự trong buổi tế có chức vụ cao nhất thay quyền hành sự.”