[PREVIEW] QUYỂN 434: NĂM NGUYÊN HỰU THỨ 4 (KỶ TỴ, 1089)

Từ tháng 10 năm Nguyên Hựu thứ 4 đời Vua Triết Tông đến hết tháng đó.

[1] Tháng 10, mùa đông, ngày Đinh Dậu mùng một, ban chiếu không được nhận tờ trình xin nghỉ hưu của Văn Ngạn Bác.

[2] Ngày Mậu Tuất, Hàn lâm học sĩ Tô Triệt dâng lên tập thơ ngự chế của Thần Tông, Tể thần Lã Đại Phòng đọc vài bài thơ, Thái hoàng thái hậu khóc. Đại Phòng tâu rằng: “Văn chương của Thần Tông sẽ trường tồn muôn đời, xin hãy nén lòng.”

[3] Ngày Kỷ Hợi, Hàn lâm học sĩ thừa chỉ Đặng Ôn Bá được bổ làm Long đồ các học sĩ, tri châu Bạc. (Ngày 22 tháng 9, lần đầu bổ nhiệm Lại bộ thư.) Quốc tử tế tửu, trực tập hiền viện kiêm Từ vương phủ Dực thiện Trịnh Mục được làm Cấp sự trung, Thị ngự sử Chu Quang Đình làm Hữu gián nghị đại phu, đều được ban áo kim tử.

[4] Tả ty lang trung, trực bí các Hoàng Liêm được bổ làm Khởi cư lang. Mấy ngày sau, Lưu An Thế tâu: “Thần trộm nghĩ, hai chức sử tả hữu ghi chép lời nói và hành động của bậc quân chủ, chức vụ thanh cao, địa vị trọng yếu, không chức quan nào sánh bằng. Từ khi triều đình lập quốc đến nay, việc giao phó càng thêm trọng trách, bậc sĩ phu một khi được chọn vào chức này, tất phải giúp soạn thảo chiếu thư, rồi vào thẳng cấm lâm, nếu không phải là người có khí độ đoan chính, được trên dưới tin cậy, tài học ưu tú, được trong ngoài suy tôn, thì không thể trao chức này một cách hời hợt. Thần thấy Khởi cư lang Hoàng Liêm khi đứng trong triều không có tiếng là người chính trực, khi làm quan lại có việc a dua, xu nịnh, giỏi việc tiến thân, từ trước đến nay dư luận chưa từng khen ngợi, bỗng nhiên được đề bạt, khiến lòng người bất mãn. Ngày mệnh lệnh ban xuống, đúng lúc thần từ chối ân điển sai lầm, ở nhà chờ chỉ dụ, chưa nhận việc, không dám dâng sớ, nên để cho người này nhân cơ hội chiếm giữ chức vụ. Nay đang lúc bệ hạ phân biệt tà chính, nuôi dưỡng nhân tài, mà người như Liêm không xứng đáng, thực làm nhơ chức vụ thanh cao. Thần lo rằng triều đình đã bổ nhiệm, không có lý do mà bãi miễn, mong bệ hạ từ bi ban lệnh cho chấp chính, bãi chức Tu soạn, giao cho chức sứ giả, tạm để ông ta ra sức ngoài biên, để ngăn chặn dần thói gian tà tiến thân. Mong bệ hạ đặc biệt lưu tâm, sớm ban chỉ dụ.” Không được nghe theo.

(Ngày 16 tháng 9 năm thứ 5, thăng làm Tu soạn, Đô thừa chỉ; ngày 18, làm Thiểm Tây đô tào.)

[5] Xu mật viện tâu, người Man ở Thiệu Châu gần trăm ngày chưa yên, hao tổn binh lực, tốn kém tiền của, rất bất tiện. Chiếu cho Tạ Lân dùng nhiều biện pháp xử lý, không được để các tướng chần chừ trông chờ, sinh ra mối lo khác.

[6] Thượng thư tỉnh tâu, sứ giả nước Vu Điền đến kinh đô, không được ở quá trăm ngày. Theo lời tâu.

[7] Ngày Canh Tý, Ngự sử trung thừa kiêm Thị giảng Phó Nghiêu Dũ được bổ làm Lại bộ thượng thư kiêm Thị độc, Tả gián nghị đại phu Lương Đào làm Ngự sử trung thừa. Hữu gián nghị đại phu kiêm Thị giảng Phạm Tổ Vũ làm Cấp sự trung. Khởi cư xá nhân kiêm Tả ty gián, Tuyên đức lang Lưu An Thế được thăng làm Thông trực lang, giữ chức Tả gián nghị đại phu, vẫn được ban áo tía. Thái thường thiếu khanh, Tập hiền hiệu lí Hàn Xuyên làm Thị ngự sử, Trứ tác tá lang Tư Mã Khang làm Hữu chánh ngôn kiêm Thị giảng. Hàn Xuyên và Tư Mã Khang đều từ chối nhận chức mới, triều đình chấp thuận, nhưng thu lại tờ cáo đã ban. (Mộ chí của Tư Mã Khang chép: “Vì có quan hệ thân thích với người đang nắm quyền, nên từ chối không nhận chức.” Không rõ Hàn Xuyên từ chối vì lý do gì, cần xem xét thêm. Theo tờ tấu của Lưu An Thế vào cuối tháng giêng năm sau, Hàn Xuyên vào ngày 12 tháng này được triệu đối.) Tả ty gián Ngô An Thi làm Trực tập hiền viện kiêm Thị độc.

(Ngô An Thi trước đó vào ngày 24 tháng 7 đã dâng tấu cho rằng việc bổ nhiệm Vương Đảng làm Quốc tử giám thừa là không thích hợp. Sau khi Vương Đảng được đổi làm Thiếu phủ giám thừa, đến ngày 4 tháng 10, Ngô An Thi vẫn giữ chức Ty gián kiêm Trực tập hiền viện và Thị giảng^[1], không rõ khi giữ chức Trực tập hiền viện kiêm Thị giảng có còn kiêm nhiệm chức Gián quan hay không? Theo tờ tấu của Tô Thức vào cuối tháng 6 năm thứ 5, Ngô An Thi vì dâng tấu chỉ trích Vương Đảng mà trái ý Lã Đại Phòng, nên bị cách chức. Tuy nhiên, không thấy ghi rõ thời điểm bị cách chức Ty gián, có lẽ là vào ngày mùng 4 tháng này. Tô Triệt vào tháng 5 năm thứ 5 nói: “Năm ngoái, các quan Ngự sử và Gián quan dâng tấu phản đối việc đắp đê ngăn sông, lời tấu không được chấp thuận, nhưng những người dâng tấu đều được thăng chức tốt.” Cần xem xét thêm. Ngày 12 tháng 10 năm thứ 7, Ngô An Thi được bổ làm Thiên chương đãi chế kiêm Thị giảng.)

[8] Ngày Tân Sửu, sứ giả từ Tây Nam Trình Phiền đến triều cống.

[9] Phạm Tổ Vũ tâu: “Thần nghe nói đã có chỉ dụ bổ nhiệm thần làm thí Cấp sự trung. Thần được bệ hạ bổ nhiệm vào chức vụ gián quan, chưa có đóng góp gì, nay lại được thăng chức, thực lòng cảm thấy hổ thẹn và lo sợ. Dù có hy sinh thân mạng cũng không đủ báo đáp ơn trên, nhưng thần có lời khẩn thiết, không dám không trình bày. Từ tháng chín đến nay, thần nghe triều đình lại lập ra Ty Tu hành (ngày 28 tháng chín, lại lập Ty Tu hành), thấy rõ lòng người bất an, ai cũng nói việc đắp đê ngăn sông là không tiện. Thần nhân dịp giảng kinh, thường gặp Phó Nghiêu Dũ, cùng bàn luận về lợi hại, đều cho rằng việc này rất quan trọng, không thể không tâu lên. Đến ngày 28, thần mới dâng sớ, nay mới vài ngày, nghe tin Nghiêu Dũ được đổi làm Lại bộ Thượng thư, còn thần được bổ nhiệm vào chức vụ ở Tả tỉnh. Thần không phải không biết chức Cấp sự trung tuy cao nhưng trách nhiệm nhẹ, còn chức Gián nghị đại phu tuy thấp nhưng trách nhiệm nặng, ai chẳng lấy việc thăng tiến làm vinh, lấy việc tránh được lo lắng làm mừng?

Nhưng thần nghĩ rằng việc đắp đê ngăn sông là mối lo lớn nhất hiện nay, lại nghe nói sai 59 sứ thần đến 59 châu để điều động binh lính đi làm việc, lại sai 4 nội thần và đại sứ thần lo việc tổ chức và thực hiện. Như thế, thiên hạ há chẳng loạn sao? Hơn nữa, dân chúng Hà Bắc chưa từng kêu xin triều đình đắp đê ngăn sông, mà vô cớ khởi công lớn, trái với lẽ trời đất, thay đổi vị trí núi sông, lấy của cải và sinh mạng dân chúng để lấp hố sâu vô cùng, chuốc lấy mối lo không lường, đây là việc liên quan đến an nguy, thần há dám không ra sức tranh luận? Việc sông không thể ngăn, thần đã trình bày rõ ràng. Nếu triều đình cho lời thần là đúng, xin hãy bãi bỏ việc đắp đê ngăn sông, để tránh cho Hà Bắc khỏi cảnh nguy cấp sắp xảy ra, giảm bớt sự khốn khổ cho mấy chục châu, thần nguyện một thân cứu mạng sống của dân chúng nhiều nơi, dù chết cũng không hối hận. Nếu sông không thể không ngăn, cho lời thần là không đúng, thì nên rõ ràng cách chức trách phạt, chứ không nên lại được thăng chức.

Đây là do các đại thần chấp chính muốn dùng chức vụ tốt để bịt miệng thần, khiến thần tham lợi mà không dám nói. Nếu triều đình để các đại thần chấp chính dùng chức vụ để dụ dỗ người, thì kẻ sợ uy sẽ không dám mở miệng, kẻ tham lợi cũng sẽ im lặng, nhà Vua làm sao biết được thực trạng lợi hại của thiên hạ? Đây không phải là phúc của bệ hạ. Nay Thái hoàng thái hậu đang buông rèm nghe chính sự, Hoàng đế chưa thân chính, đúng là lúc cần sáng suốt thông hiểu, mà các đại thần lại dùng quan tước của bệ hạ làm công cụ che đậy lời nói, dù thần rất ngu dốt, cũng không dám nhận. Nếu thần miễn cưỡng nhận chức, là cùng với các đại thần chấp chính lừa dối bệ hạ, nếu một ngày bệ hạ giác ngộ, sẽ nghĩ thần là người thế nào? Kính mong bệ hạ chất vấn các đại thần: Chiếu thư của tiên đế mà thần dẫn ra, có thể dùng hay không? Chỉ dụ bãi bỏ Ty Tu hành mà bệ hạ ban ra trước đây, có thể thi hành hay không? Nay lại lập Ty Tu hành, là đúng hay không? Lời nói trong ngoài thuận tiện hay không? Sau đó xét xem lời thần đúng hay sai. Nếu lời thần đúng, xin ban hành; nếu lời thần sai, xin cách chức trách phạt, để khỏi lạm nhận ân mệnh, nhiều lần từ chối, làm phiền thánh thính.”

[10] Hai ngày sau, Tổ Vũ lại tâu:

[11] Thần nghe rằng, thời Chu Linh Vương, sông Cốc và sông Lạc giao nhau, sắp làm hư hại cung Vua. Vua muốn đắp đê ngăn lại, Thái tử Tấn can, cho rằng không nên. Sông Cốc và sông Lạc chỉ là hai con sông nhỏ, cung Vua là nơi thiên tử ở. Hai con sông nhỏ giao nhau mà làm hại cung Vua, Thái tử Tấn còn hết lời khuyên răn về họa phúc, nói rằng không thể ngăn sông, ngăn sông ắt có họa, vì làm trái với tính tự nhiên của trời đất. Nay sông lớn há chỉ như sông Cốc, sông Lạc, lại không có hại gì đến cung Vua, vì lý do gì mà muốn ngăn lại?

[12] Thời Chiến Quốc, các nước láng giềng đối địch lẫn nhau, nên khuyên người ta động viên dân chúng làm việc. Nước Hàn nghe nước Tần thích khởi sự, muốn làm họ mệt mỏi, không để họ đánh sang phía đông, bèn sai thủy công Trịnh Quốc làm gián điệp đến thuyết phục Tần, khiến họ đào sông Kinh làm kênh tưới ruộng. Chỉ một con kênh mà đã làm Tần mệt mỏi^[2], khiến họ không đánh sang phía đông. Nay việc đắp đê ngăn sông, không biết là mấy con kênh, mà tự làm hao tổn sức dân, tự làm cạn kiệt của cải quốc gia, lại giết hại nhiều sinh mạng, có những tác hại không thể kể xiết, đây chính là điều mà hai nước địch ở tây bắc mong muốn. Vì thế, thần cùng Phó Nghiêu Dũ đã hết lời bàn luận, thực sự vì sự an nguy của dân chúng mấy lộ Hà Bắc, sự an nguy của quốc gia, sự nặng nhẹ của triều đình. Trời đất đã hướng về phía bắc chín năm, ắt không phải sức người có thể ngăn cản được. (Câu “Trời đất đã hướng về phía bắc chín năm”, ắt có chữ sai.) Nay dòng sông vừa khôi phục được phần nào dấu tích cũ của Đại Vũ, chảy vào sông Giới rồi ra biển, vốn không bị ngăn trệ. Muôn khe suối tụ lại, nguồn gốc từ xa xôi, ắt không có lý do gì có thể đổi dòng được, từ xưa cũng chưa từng có việc dễ dàng ngăn sông.

[13] Kính mong bệ hạ cùng các đại thần chấp chính xem xét lời nói của bọn thần là đúng hay sai. Nếu lời bọn thần nói là đúng, xin hãy vì sinh dân ở nhiều nơi, vì an nguy của quốc gia, vì sự nặng nhẹ của triều đình mà gấp rút ban chỉ dụ dừng việc tu sửa sông ngòi. Nay đang là mùa đông giá rét, nên sớm ban ân đức để cứu dân khỏi cảnh chết đói chết rét, đồng thời trị tội Lý Vĩ và những kẻ khác vì tội lừa dối. Nếu cho rằng lời bọn thần là không đúng, rằng những ghi chép trong sách vở đều không đáng tin, rằng sông nhất định sẽ quay về dòng cũ, không gây vỡ đê ở nơi khác thành đại họa cho châu huyện; không khiến binh dân nhiều nơi khổ sở vì lao dịch, dẫn đến bỏ trốn, trở thành giặc cướp; không cần gấp rút thu mua hàng ngàn hàng vạn vật liệu, dẫn đến chặt phá cây cối trái mùa, hủy hoại tạo vật của trời đất, gây phiền nhiễu cho dân chúng ở châu huyện, thôn xóm, phường phố, bị đánh đập, gông cùm, thúc giục gấp gáp, khiến trăm họ hoảng loạn, ly tán; lại tránh lãng phí tiền của quốc gia không đáng, dẫn đến công tư cùng kiệt, kho tàng trống rỗng, trong thì kẻ gian thừa cơ gây chuyện, ngoài thì bốn phương nghe tin, nảy lòng làm loạn. Chỉ cần các đại thần đảm bảo chắc chắn không có những việc kể trên, việc đưa sông về dòng cũ nhất định thành công, thì lời bọn thần rõ ràng là sai trái, há có thể chỉ im lặng chịu đựng mà thôi, ắt phải trị tội bọn thần vì đã nói sai, cách chức để răn đe người sau, mới có thể làm sáng tỏ phép tắc của triều đình.

[14] Nay không thử nghiệm lời bọn thần nói, có đúng không để cứu việc triều đình làm quá, mà chương tấu vừa dâng lên, chưa được mấy ngày, đã được ưu đãi thăng chức tốt. Thần không biết mưu kế của các đại thần này là vì nước hay vì mình? Nếu vì nước, thì nên công khai lời nói trong thiên hạ, hết sức bàn về lợi hại của việc sông ngòi, không nên dùng chức quan để chiều chuộng, khiến người ta không dám nói; nếu vì mình, thì chỉ muốn người khác đồng ý với mình, mà không quan tâm đến ý kiến khác biệt, há chỉ việc nước không nên như vậy, mà ngay cả việc tính toán cho bản thân các đại thần cũng chưa phải là đúng. Bề tôi càng thăng quan, thì càng phải lo cho nước sâu sắc hơn; ân sủng càng nhiều, thì càng phải yêu Vua tha thiết hơn. Nếu thần nghe mệnh rồi im lặng không nói, không chỉ lòng thần thực sự có điều hổ thẹn, mà người có thức cũng sẽ chỉ trích thần là kẻ tham lợi vô sỉ, quên nước bất trung. Kính mong Thánh từ hỏi rõ các đại thần, lời nói về việc đổi dòng sông có đúng như trên đã trình bày không, mấy việc ấy có hay không, phân biệt rõ phải trái, minh bạch có thể hay không, để bọn thần không thể im lặng. Thiếp hoàng: “Hôm qua mở cửa đập thứ ba, thứ tư, mà cửa đập thứ bảy bị vỡ, đã không như ý người ta dự đoán. E rằng việc đóng cửa đập sau này, ắt có họa không lường được.”

[15] Ngày Nhâm Dần, chiếu rằng từ nay về sau, Khởi cư lang, Khởi cư xá nhân từng soạn chiếu thư, nếu được bổ làm Trung thư xá nhân, thì miễn thi tuyển.

[16] Triều phụng lang Hàn Tông Cổ làm Tư phong lang trung.

[17] Tả gián nghị đại phu Lương Đào tâu: “Nghe nói việc tu sửa sông ngòi chuẩn bị vật liệu số lượng rất lớn, các châu huyện dọc sông bị bắt mua, thời hạn gấp gáp, gây nhiều phiền nhiễu. Bọn thần nghĩ rằng dân Hà Sóc đã lâu chịu thiên tai lũ lụt, nếu lại bắt đóng góp thêm, thực sự không chịu nổi. Nay dòng sông chảy về đâu chưa biết, không nên làm khổ dân thêm. Xin răn đe các Giám ty và quan lại Đô thủy các lộ, những vật liệu dùng cho việc tu sửa sông ngòi, ngoài việc triều đình cung cấp, đều phải do quan mua, không được quấy nhiễu dân.” Theo lời tâu.

[18] Điện trung Thị ngự sử Tôn Thăng tâu: “Thần trộm nghĩ dân ba lộ là cánh tay của quốc gia, triều đình càng nên ban ơn. Nay việc đắp đê sông đã khởi công, mà Hà Bắc là nơi đầu tiên chịu hại, số binh phu và vật liệu không biết bao nhiêu. Thần nghe nói hiện nay giá cỏ sao^[3] đắt gấp mấy lần. Nếu tất cả đều dùng giá thị trường để mua, thì khó mà chu toàn, ắt sẽ phải bắt ép các hộ dân theo thứ bậc, khiến cả lộ náo động, không yên ổn. Nếu lấy thời gian gấp rút làm kỳ hạn, sẽ thấy nhà cửa không giữ được, e rằng không phải là ý của bệ hạ ban ơn cho dân chúng. Kính mong Thánh từ đặc biệt ban chỉ hạ lệnh cho Đô đề cử tu hà ty, việc thu mua vật liệu cần phải kéo dài thời hạn, tăng giá trị, không được vô cớ bắt ép; lại lệnh cho An phủ ty của bản lộ thường xuyên kiểm tra, nếu thời hạn gấp gáp, giá trị thấp, sức dân khó mà đáp ứng, thì lần lượt xem xét tâu lên^[4], để yên lòng dân một lộ, thì trong ngoài đều may mắn lắm!” Tờ dán thêm: “Lại xin thỉnh thoảng sai người đi thăm dò kín đáo, xem các hộ dân có bị quấy nhiễu vô cớ hay không.”

[19] Thăng lại tâu: “Thần trộm nghĩ theo nghĩa lý của 《Xuân Thu》, ắt phải trừng trị kẻ cầm đầu gian ác, mà hình phạt của triều đình, cốt ở việc trừng phạt kẻ gian tà. Kính nghĩ rằng chính sách thời Hi Ninh, cốt muốn khôi phục những gì đã đổ nát, sửa chữa tệ hại, xuất phát từ lòng thương dân yêu vật, nhưng bọn tiểu nhân may mắn trong một thời, tham công danh, mạo nhận thưởng, tranh nhau làm những việc hà khắc, tự ý hành động. Cho nên kẻ lừa dối trên, phá hoại pháp luật để buôn bán, Lữ Gia Vấn, Ngô An Trì là người khởi xướng; kẻ bịa đặt, vu khống để xử án ở Đại Lý, Thôi Đài Phù, Dương Cấp là người đứng đầu; cho đến Ngô Cư Hậu, Lữ Hiếu Liêm tàn bạo cướp bóc ở Kinh Đông, Giả Thanh, Vương Tử Kinh đào bới đến cùng cực ở Phúc Kiến; Kiển Chu Phụ, Chu Ngạn Bác phân phối muối trị giá trăm vạn ở Giang Tây, khiến cha con không thể bảo toàn; Lý Tông tăng thuế vô danh ở Giang Đông, Hoài, Chiết khiến người già phải lưu lạc; Lữ Công Nhã, Hoắc Tường thúc ép thời hạn nuôi ngựa, Thẩm Hi Nhan, Phạm Tuân thu gom số dư thuế hàng năm. Người dân khắp nơi, bị xâm hại đến tận xương tủy, gia đình tan nát, tiếng oán than tràn ngập trong ngoài, làm tổn thương khí hòa hợp tột cùng của trời đất, làm vấy bẩn đức hiếu sinh của bậc thánh nhân, nói ra thật đau lòng. Mấy kẻ này, bản tính tàn nhẫn, coi dân như cỏ rác, thực là kẻ cầm đầu gian ác. Từ khi Bệ hạ lên ngôi, lần lượt cách chức, giáng chức, nặng nhẹ khác nhau, nhưng chưa đủ để tạ lỗi với thiên hạ. Trong số đó, tuy có kẻ thay đổi bề ngoài để che đậy lỗi lầm của mình, mong được thương xót, nhưng ví như rắn độc, đang ẩn nấp, thở dốc, liếc nhìn, may mắn có kẽ hở, lại sẽ phun nọc độc.

Nay dân chúng ở mấy nơi bị hại, vết thương chưa lành, mà Lý Tông^[5], Chu Ngạn Bác, một người được bổ làm Tri châu Tương Châu, một người được bổ làm Tri châu Kiền Châu, đều là những quận lớn, nổi tiếng. Như thế, làm sao để trừng trị kẻ gian, ngăn chặn điều ác, tạo nên sự giáo hóa nhân hậu của thánh triều? Hơn nữa, Hà Chính Thần làm quan đến chức Thị tòng, vì phụ họa xử án, mà không được làm Tri châu Nhiêu Châu. Nếu Lý Tông, Chu Ngạn Bác chưa muốn bị đày đến nơi hẻo lánh, thì xin hãy bổ làm Tri châu một quận nhỏ, để an ủi dân chúng bị hại khắp nơi. Kính mong Thánh từ xem xét kỹ, đặc biệt thu hồi mệnh lệnh, thì thiên hạ may mắn lắm thay!”

Chiếu cho Chu Ngạn Bác được bổ nhiệm chức khác.

(Chu Ngạn Bác được bổ nhiệm chức khác, sách 《Chính mục》 chép việc ngày 6 tháng 10, nay phụ vào ngày tháng này, và lấy toàn bộ bản tấu chương của Tôn Thăng chép vào đây. Thăng bàn về Ngạn Bác và Lý Tông hai người, nay chỉ có Ngạn Bác có chỉ dụ này. Lý Tông, ngày 4 tháng 5 năm Nguyên Hựu thứ nhất, từ Chuyển vận phán Tử Lộ bị giáng làm Tri châu Cát Châu; ngày 28 tháng 9 năm nay, đổi làm Tri châu Tương Châu; sau đó lại từ Tương Châu đổi làm Tri châu Lộ Châu, vào ngày 28 tháng 6 năm thứ 6. Chu Ngạn Bác, từ Chuyển vận phán Giang Tây ra làm Tri quân Hưng Quốc, vào ngày 22 tháng 2 năm Nguyên Hựu thứ nhất; đổi làm Tri châu Kiền Châu, vào ngày 28 tháng 9 năm nay; lại ngày 1 tháng 8 năm thứ 5, lại làm Tri châu Kiền Châu.)

[20] Ngày Quý Mão, ban chiếu: “Các huyện bị thiên tai mất mùa thuộc Vĩnh Hưng quân, châu Diệu, Đồng, Giải, Hoa, Thiểm và phủ Hà Trung năm nay, lệnh cho Ty Chuyển vận khẩn trương xem xét, không phân biệt mức độ thiệt hại, đều tạm miễn tập luyện dân binh vào mùa đông năm nay. Nếu hộ dân không bị thiên tai, cũng được miễn. Các huyện hoàn toàn không bị thiên tai, vẫn phải tuân theo quy định mà tập luyện.”

[21] Ngày Giáp Thìn, ban yến rượu ở điện Tập Anh.

[22] Khởi cư lang kiêm Thị độc Nhan Phục được bổ làm Trung thư xá nhân.

(Ngày 6 tháng 5 năm thứ 5, đổi làm chức Thiên chế, Tế tửu; tháng 7, mất.)

[23] Ngày Bính Ngọ, quy định các độ điệp trống chưa bán ở kinh đô và các lộ, mỗi tờ bán với giá 170 quan, tiền cạo tóc tính riêng.

[24] Ngày Đinh Mùi, Long Phiền sai người đến triều cống.

[25] Ngày Mậu Thân, Hàn lâm học sĩ Tô Triệt tấu: “Tập ngự chế của Thần Tông hoàng đế gồm 935 thiên, chia thành 90 quyển, cùng 5 quyển mục lục. Trong đó, 40 quyển đều ban cho Trung thư, Xu mật viện. Lại có thủ trát của biên thần, bàn về kế sách công thủ bí mật, trước đây đã được chỉ dụ sao chép thành biệt tập, không cho phép ban hành. Lại có một bài tựa trong tập ngự chế, ghi chép đức lớn, phát minh lời huấn thị quan trọng. Thần trộm thấy các tập ngự chế của tổ tông đều được xây dựng nhà lớn ở Tây Thanh, đặt tên là Long Đồ các, Thiên Chương các, Bảo Văn các để lưu giữ sách ấy, làm lời huấn thị bất hủ. Lại khắc bản in riêng, ban khắp cho người quý thân gần gũi. Xin hạ lệnh giao cho Tam tỉnh, theo lệ cũ mà thi hành.” Chiếu rằng tập ngự chế được thu tàng ở Bảo Văn các.

(Cựu lục chép: “Không xây dựng các riêng. Thánh văn, thần hàn của Thần Tông, về sau biên chép đến hơn chín nghìn đạo, lúc ấy sưu tập chỉ được một phần mười, còn tám nghìn đạo không thu nhập, ý gian ở đâu? Lại không xây các, không phải lệ cũ của tổ tông.” Tân lục biện rằng: “Thánh văn, thần hàn, há có thể lẫn lộn làm một? Thánh văn là tập ngự chế; thần hàn là những gì do ngự bút viết ra. Nay biên chép tập ngự chế văn, lại lẫn với thư hàn, sao chỉ hơn chín nghìn đạo? Huống chi lúc sách vừa thành, tấu lên, sao có lý xây các thu tàng ngay trong ngày? Từ ‘không xây các riêng’ trở xuống 49 chữ nên bỏ đi.”)

[26] Tả Gián nghị đại phu Lưu An Thế tâu: “Thần từng xem lời đối đáp của Lý Giáng đời Đường với Hiến Tông, nói rằng Vua tôn quý như trời, bề tôi thấp hèn như đất, như ánh sáng mặt trời mặt trăng, uy lực sấm sét. Kẻ bề tôi nhỏ suy nghĩ ngày đêm, vốn muốn dâng lời can gián mười việc, đến lúc đã bỏ đi năm sáu; khi niêm phong dâng lên, lại cắt bớt một nửa, được thấu đến trên chỉ còn hai ba phần. Từ đó suy ra, những lời bề tôi dâng lên trước mặt thiên tử, đều là đã suy nghĩ kỹ lưỡng, tự cho là lời không thể thay đổi. Dù tài trí người có lớn nhỏ xa gần không đồng đều, lời bàn luận chưa hẳn đều đạt đến chỗ hoàn hảo, nhưng cốt ở chỗ Vua tôi cùng suy xét với tấm lòng chí công, chọn lấy điều hay mà thi hành, thì thiên hạ hầu như không còn kế sách nào bị bỏ sót. Nay hai thánh thượng ngự trị, ủy thác trọng trách cho đại thần, lúc này càng nên mở rộng đường ngôn luận, để ngăn ngừa tắc nghẽn. Thần ngu muội mong bệ hạ thấu hiểu tệ hại thời xưa, cốt sao thông suốt tình hình thiên hạ, những lời tâu bàn của các quan đài gián, nên đặc biệt lập sổ sách trong cung, trước ghi mục việc, sau giao ra ngoài. Nếu ba tỉnh họp bàn cho là khả thi, thì sau chương sớ, ghi rõ thứ tự đã thi hành rồi tâu lên; hoặc lời bàn ít hợp lý, khó theo được, cũng ghi rõ tình trạng không thi hành, niêm phong tâu lên. Thần cúi xin bệ hạ thêm cân nhắc, nếu việc quyết định của chấp chính đã được chuẩn y, thì chờ ghi vào sổ, rồi đem bản chính giao xuống ba tỉnh; hoặc thánh ý cho là không phải, thì khi đại thần tâu việc, có thể hỏi thêm trực tiếp. Điều quý là lời trung ngôn đảng luận đều được thánh thượng xem xét, sự chọn lựa bỏ bớt đều chí công, làm khuôn phép cho đời sau.” Qua một tháng, không được trả lời.

[27] An Thế lại tâu: “Thần vào ngày 20 tháng trước lên điện, đã từng dâng tờ tâu, xin lập sổ ghi chép các chương sớ của quan đài gián trong cung, trước hết ghi lại các việc, sau đó giao cho các quan chấp chính họp bàn, phê duyệt xem có thể thực hiện hay không, rồi cùng nhau tâu lên, đợi khi ghi chép xong, mới đem bản chính giao xuống Tam tỉnh, đến nay vẫn chưa được thi hành. Thần e rằng bệ hạ cho rằng việc phòng ngừa hơi nghiêm ngặt, sợ làm tổn thương ý của các quan phụ tá, không muốn để lộ ra ngoài, nên giữ lại trong cung. Tuy nhiên, điều thần nói là vì muốn lập ra phép tắc muôn đời cho triều đình, chứ không phải chỉ vì những điều nhỏ nhặt mà khuyên bệ hạ nghi ngờ đại thần. Hiện nay, các tờ tâu trong thiên hạ giao cho Thượng thư tỉnh, tất phải gửi lại Trung thư, Trung thư trình bày cách xử lý và dự định thế nào rồi tâu lên; khi nhận được chỉ dụ giao cho Thượng thư tỉnh thi hành, tất phải qua Môn hạ tỉnh phúc tấu nhiều lần, rồi mới ban hành. Đó là vì kỷ cương ràng buộc lẫn nhau, không phải đều vì nghi ngờ chấp chính mà đặt ra. Nay thần xin lấy lời của đài gián, giao cho Tam tỉnh nghị tấu xem có thể thực hiện hay không, thì có gì khác với việc này? Thần vốn không dám lấy những việc xa vời khó thực hiện để ép Vua lấy danh, chỉ mong trong lúc lựa chọn, phải thật công bằng và thận trọng, không vì người mà bỏ lời nói mà thôi. Kính mong bệ hạ xét đến lòng thành khẩn của thần, muốn mở rộng sự thông minh để giúp đỡ, sớm đem tờ tâu của thần giao xuống thi hành.”

(Việc theo hay không cần xem xét.)

[28] Ngày Canh Tuất, Hoàng thành sứ, Huệ Châu thứ sử, Nội thị tỉnh áp ban Phùng Tông Đạo được làm Chiêu tuyên sứ, vẫn giữ chức Nội thị tỉnh nội thị áp ban.

[29] Ngày Tân Hợi, triều hiến ở cung Cảnh Linh.

[30] Ngày Quý Sửu, Vua ngự ở điện Nhĩ Anh, triệu các quan giảng đọc giảng xong sách 《Tam triều bảo huấn》, Thị độc Tô Tụng tâu rằng: “Bệ hạ chăm chỉ tìm đạo trị nước, noi theo tổ tông, thần đây mỗi lần đều hổ thẹn vì kiến thức nông cạn, không thể phát huy, để giúp ích cho bệ hạ xem xét.” Vua sai nội thị tuyên đáp rằng: “Đạo trị nước của tổ tông, có gốc rễ từ đây, đến khi kết thúc chương này, đều nhờ vào sự khai mở.” Tụng và các quan cúi đầu tạ ơn.

[31] Ngày Giáp Dần, ban chiếu: “Tằng tổ của Thái hoàng thái hậu là Thái sư, Ngụy vương Quỳnh cải phong làm Ngô vương, tằng tổ mẫu là Yến quốc Thái phu nhân Lý thị được tặng làm Bân quốc Thái phu nhân, Hàn quốc Thái phu nhân Lý thị được tặng làm Trần quốc Thái phu nhân; ông nội là tặng Thái sư, Sở vương Kế Huân cải phong làm Duyễn vương, bà nội là Lỗ quốc Thái phu nhân Khang thị được tặng làm Sở quốc Thái phu nhân, Dự quốc Thái phu nhân Quách thị được tặng làm Dương quốc Thái phu nhân, Tần quốc Thái phu nhân Vương thị được tặng làm Thương quốc Thái phu nhân; cha là tặng Thái sư, Đường vương Tuân Dụng cải phong làm Chu vương, mẹ là Ngô quốc Thái phu nhân Tào thị được tặng làm Việt quốc Thái phu nhân, Tần Hán quốc Thái phu nhân Lý thị được tiến phong làm Kinh Ung quốc Thái phu nhân^[6].

Tằng tổ của Hoàng thái hậu là Thái sư, Thân vương Mẫn Trung cải phong làm Định vương, tằng tổ mẫu là Ngụy quốc Thái phu nhân Lương thị được tặng làm Kinh quốc Thái phu nhân, Lỗ quốc Thái phu nhân Trương thị được tặng làm Trần quốc Thái phu nhân, Đường quốc Thái phu nhân Chu thị được tặng làm Dự quốc Thái phu nhân, Trần quốc Thái phu nhân Vương thị được tặng làm Đường quốc Thái phu nhân; ông nội là tặng Thái sư, Vinh vương Truyền Lượng cải phong làm Vệ vương, bà nội là Việt quốc Thái phu nhân Ngô thị được tặng làm Ngô quốc Thái phu nhân; cha là tặng Thái sư, Chu vương Kinh cải phong làm Tần vương, mẹ là Dự quốc Thái phu nhân Lý thị được tặng làm Yến quốc Thái phu nhân, Ký quốc Thái phu nhân Trương thị được tặng làm Hàn quốc Thái phu nhân. Tằng tổ của Hoàng thái phi là tặng Tư không Bách Tường được gia phong làm Thái bảo, tằng tổ mẫu là Vệ quốc Thái phu nhân Tôn thị được tặng làm Tần quốc Thái phu nhân; ông nội là tặng Tư đồ Sĩ Thanh được gia phong làm Thái phó, bà nội là Tào quốc Thái phu nhân Khang thị được tặng làm Ngụy quốc Thái phu nhân; cha là tặng Thái úy Diên Hòa được gia phong làm Thái sư, mẹ là Tô quốc Thái phu nhân Đường thị được tặng làm Lỗ quốc Thái phu nhân, Trấn quốc Thái phu nhân Vương thị được tặng làm Chu quốc Thái phu nhân, Ích quốc Thái phu nhân Lộc thị được tặng làm Hán quốc Thái phu nhân; kế phụ là tặng Hòa châu Đoàn luyện sứ Sĩ An được gia phong làm Lai châu Phòng ngự sứ.” Tất cả đều là do ân điển từ lễ Minh đường.

[32] Hộ bộ Thượng thư Lữ Công Nhụ tâu: “Chế độ triều yết quy định: nhật tham^[7], lục tham, vọng tham, sóc tham. Những quan chức chưa được bổ nhiệm sai khiển và quan chức thăng triều đều phải tham gia triều yết. Hàng năm vào dịp sóc tham, trừ những ngày nghỉ và có việc riêng, gặp ngày thiết triều mới đến. Trong số các quan triều, có nhiều người từ năm Nguyên Phong đã ra ngoài, gần đây mới về kinh tham gia bộ chưa lâu, lại được bổ nhiệm sai khiển ra ngoài, nên đối với nghi lễ triều đình vốn không quen. Xin đổi vọng tham thành lục tham, sóc tham thành vọng tham, không thêm bớt gì về nghi chế, cũng không ảnh hưởng đến công việc.” Chiếu cho Lễ bộ, Ngự sử đài và Cáp môn cùng bàn bạc kỹ rồi tâu lên. Sau đó, chiếu rằng quan sóc tham đều kiêm tham dự vọng tham, quan vọng tham kiêm tham dự lục tham.

(Sách cũ chép: “Năm Nguyên Phong, sóc vọng và lục tham đều có quy định, đến nay thay đổi.” Sách mới bỏ đi.)

[33] Lại có chiếu: “Việc đào sông hào giao cho cơ quan quản lý kinh thành phụ trách. Những người đang được thuê làm việc, theo lệ phóng đông tạm ngừng thuê mướn. Các quan lại phụ trách bộ dịch, gửi về Lại bộ. Nếu sau này khi khởi công thiếu người phụ trách bộ dịch, thì liệt kê số lượng cần thiết^[8], chọn người rồi tâu lên Thượng thư tỉnh.”

(Việc này chắc có nguyên do, cần tra cứu. Phạm Tổ Vũ cuối tháng 5, Lương Đào ngày 6 tháng 6, ngày 7 tháng 7 có tâu, có thể tham khảo.)

[34] Ngự sử trung thừa kiêm Thị giảng Phó Nghiêu Dũ tâu: “Theo lệnh được bổ nhiệm làm Lại bộ Thượng thư, thấy rằng Hàn lâm học sĩ Thừa chỉ Tô Tụng cùng hàng với thần, mà thần lại ở trên ông ấy. Tụng từ chức Lại bộ Thượng thư mới được bổ nhiệm chức hiện tại, xin khi vào chầu ở Nhĩ Anh, cho phép thần vẫn đứng sau Tụng như cũ.” Được chấp thuận.

[35] Tri Hàng Châu Tô Thức tấu: “Bản châu tiến sĩ Uông Khái cùng một trăm bốn mươi người đến trình bày với thần, nói rằng: ‘Theo chiếu chỉ ngày 19 tháng 4 năm Nguyên Hựu thứ 4, thi phú và kinh nghĩa mỗi loại lấy năm phần. Triều đình cho rằng học giả lâu nay truyền kinh nghĩa, một khi thêm thi phú, người học còn ít, nên lập pháp năm phần, nhằm ưu đãi thi phú, khuyến khích người học từ chương. Sau đó, học giả trong thiên hạ ngày đêm tranh nhau học thi phú, đều đã thành thạo, dù có lệnh chia đều lấy người, nhưng vì đã quen, không muốn thay đổi nữa. Hơn nữa, học giả cũng cho rằng triều đình khôi phục lại cách chọn người của tổ tông, coi trọng từ chương, nên sĩ nhân đều lấy việc không biết làm thơ làm điều xấu hổ. Gần đây, người chuyên học kinh nghĩa chỉ còn một hai phần mười. Nếu chia đều số người đỗ, e rằng sẽ thiệt thòi cho tiến sĩ thi phú, khó bắt họ bỏ thi phú đã học để chuyển sang khoa kinh nghĩa. Hoặc có thể căn cứ vào số lượng người học kinh nghĩa và thi phú mà chia tỷ lệ lấy người, xin căn cứ vào tình hình trình bày.’

Thần trước đây từng giữ chức Thị tòng, thực sự thấy được việc triều đình khôi phục thi phú, vì từ khi dùng kinh nghĩa chọn người, học giả tranh nhau theo đuổi hư danh, văn chương chỉ có một khuôn mẫu, ngày thi không phân biệt được hay dở, việc chọn lựa không thỏa mãn được dư luận, mà sau khi đỗ đạt, văn chương học được không áp dụng được vào thực tế, nên mới khôi phục lại cách chọn người của tổ tông, kết hợp cả thi phú. Nhưng những kẻ bàn tán xằng bậy, muốn được tiếng khoan dung, tranh nhau nói rằng học giả trong thiên hạ không thích thi phú, triều đình sợ mất lòng sĩ nhân, nên đổi pháp, mỗi loại lấy năm phần. Tuy nhiên, thần ở kinh đô, thấy Thái học sinh học thi phú chiếm bảy phần mười. Thần vốn là người Thục, nghe nói tiến sĩ Thục học thi phú chiếm chín phần mười. Khi ra làm quan ở Đông Nam, trải qua mười quận, lại thấy nhiều sĩ nhân Giang Nam, Phúc Kiến đều tranh nhau làm thơ phú, trong đó có người giỏi, đã theo kịp người xưa, còn người chuyên học kinh nghĩa, sĩ nhân lấy đó làm xấu hổ. Từ đó biết rằng lời nói trước đây về việc học giả trong thiên hạ không thích thi phú đều là sai. Chỉ có tiến sĩ Hà Bắc, Hà Đông, mới đổi sang học thanh luật, e rằng chưa giỏi, nhưng văn chương kinh nghĩa của họ cũng kém hơn các nơi khác, không chỉ riêng thi phú.

Triều đình đối với tiến sĩ năm lộ, đã hứa với Lễ bộ Cống viện chia tỷ lệ lấy người, chắc chắn không có lý do bỏ sót một lộ nào. Nay thần căn cứ vào tình hình của tiến sĩ Uông Khái, không dám không tấu trình, cũng đoán rằng các nơi khác cũng sẽ có người trình bày như vậy, xin triều đình xem xét ý kiến của mọi người, đặc cách cho khoa thi tới, tùy theo số lượng người học thi phú và kinh nghĩa mà chia tỷ lệ lấy người. Nếu kinh nghĩa không đủ một người, cho phép nhập vào số lượng thi phú. Ngoài khoa thi tới, từ nay về sau chỉ cho phép ứng thí khoa thi phú, để học giả không còn nghi ngờ, chuyên tâm học tập.” Tờ phụ chú nói: “Tiến sĩ thi phú vẫn học kinh, không phải bỏ kinh nghĩa.”

(Thức tấu vào ngày 18 tháng 10 năm thứ 4.)

[36] Ngày Ất Mão, ban chiếu cho An Đào, trước là Chính nghị đại phu, Tri Xu mật viện sự, được đặc cách khởi phục làm Chính nghị đại phu, Tri Xu mật viện sự. An Đào cố từ chối, được chấp thuận.

(Ngày 4 và 18 tháng 9, Phạm Tổ Vũ có nói…)

[37] Kinh lược sứ Hoàn Khánh lộ là Phạm Thuần Túy tâu: “Theo điệp văn của Kinh lược ty Phu Diên lộ: ‘Căn cứ theo tờ trình của Bảo An quân, theo điệp văn của Hựu Châu: “Những hộ dân ở Vĩnh Lạc, trừ những người đã chết trong những năm qua, hiện đã tập hợp được 155 người, sẽ đến biên giới vào ngày 10 tháng 11 để giao nhận. Bốn trại cũng đã cử quan chức khác đến nhận vào cùng ngày.” Việc điệp văn của Hựu Châu nói rằng cùng ngày nhận bốn trại, khác với chỉ dụ trước đây của triều đình, đã tâu lên xin được biết.’

Bản ty trước đây theo chỉ dụ của triều đình, đã nhận được quy định cụ thể về việc cấp đất và trại. Sau khi xem xét kỹ, thấy rằng trong khu vực đất bỏ hoang được thu hồi, có các hộ dân Hán và Phiên là dân cung tiễn thủ đang sinh sống và canh tác. Nếu đợi đến khi có thông báo mới ra lệnh, thì lúc đó chắc chắn sẽ có người Tây đến xâm chiếm đất cũ, cướp bóc. Các hộ gia đình chắc chắn có kho chứa lương thực và nhà cửa bằng gỗ, làm sao có thể tháo dỡ và di chuyển được? Chắc chắn sẽ bị bỏ rơi và mất mát. Muốn triệu tập các quan chức Phiên cấp cao, để họ thông báo cho các hộ dân đang sinh sống tại địa phương, yêu cầu họ thu dọn, tránh bị tàn phá. Sau đó nhận được văn bản chỉ đạo của Xu mật viện: ‘Nếu ngay lập tức ra thông báo thu dọn đồ đạc, sẽ gây hoang mang, lo sợ, có thể khiến người Tây đến xâm chiếm, chiếm đóng, hoặc gây ra sự việc.

Hơn nữa, đến lúc đó đã có quân lính bảo vệ, có thể thu dọn và di chuyển.’ Nay theo điệp văn của Phu Diên lộ, bản ty xem xét: Hạ quốc đã chỉ định ngày 10 tháng 11 để giao nhận dân, nhưng lại muốn cùng ngày nhận bốn trại bỏ hoang. Kinh lược ty Phu Diên lộ tuy đã tâu lên triều đình, nhưng e rằng Hạ quốc sẽ vào ngày đó cho quân mã ra, uy hiếp và gây hoang mang. Dù triều đình đã ra lệnh cấm, nếu việc di dời bốn trại chưa xong, không được xâm phạm, nhưng e rằng lúc đó họ sẽ không tuân theo. Trong các trại bỏ hoang của bản lộ, tài sản công tư và quân dân, chắc chắn chưa thể bị cướp đoạt ngay, nhưng khoảng hơn 900 hộ dân cung tiễn thủ Hán và Phiên đang sinh sống trong khu vực đất bỏ hoang, phân tán khắp nơi, mỗi nhà trong năm được mùa này đều có kho chứa lương thực, lại có nhà cửa bằng đất, nếu họ dùng quân mã đến uy hiếp, lợi dụng cơ hội cướp bóc, làm sao có thể di dời hết được? Chắc chắn sẽ gây náo loạn, đuổi bắt, khiến họ bỏ rơi tài sản. Dù có quân lính bảo vệ, làm sao có thể bao quát hết được? Hơn nữa, các tướng sợ vi phạm quy định của triều đình về việc không được gây sự để lập công, nếu bị quân địch uy hiếp, liệu họ có dám chiến đấu để bảo vệ tài sản của dân?

Xét như vậy, việc bảo vệ chỉ là ngăn chặn những kẻ gây rối ở biên giới, còn khi dân chúng di dời vội vã, nếu bị quân địch uy hiếp, chắc chắn khó cứu được, chỉ có thể thúc giục dân chúng bỏ chạy, coi như xong việc. Lo ngại rằng dân chúng đã mất đất, lại phải di dời, nếu bị quân địch tàn phá, tay không mà đến, chắc chắn sẽ rất khốn khổ, có thể gây ra sự việc. Hơn nữa, Hựu Châu đã báo sẽ giao nhận dân, nay đã gần đến ngày, xin triều đình xem xét, cho phép từ nay di dời trước các hộ dân Hán và Phiên trong khu vực đất bỏ hoang, sau khi xong xuôi, tiếp tục di chuyển tài sản công trong các trại bỏ hoang, cố gắng hoàn thành trước ngày giao nhận dân, để dân chúng không bị cướp bóc, thêm phần khốn khó, cũng tránh được việc hai bên đối đầu, đột nhiên xảy ra sự việc, có vẻ không bất tiện. Xin triều đình ban chỉ đạo nhanh chóng.”

Tờ phụ: “Quân lính bảo vệ dân chúng di dời, cũng như bảo vệ việc vận chuyển tài sản công dọc đường, nếu gặp quân địch uy hiếp cướp bóc, e rằng không thể hoàn toàn tránh né, đó là rơi vào kế của họ. Nếu họ xâm phạm quá lớn, tất phải chiến đấu. Xin triều đình cũng ban chỉ đạo xem xét kỹ, cho phép quan chức chỉ huy bí mật ra lệnh cho các tướng lĩnh được cử đi, để phòng ngừa vạn nhất. Những người được giao nhận và những người chưa từng bị tra hỏi, số lượng rất ít, xin triều đình xem xét kỹ có nên hay không.”

(Thuần Túy tâu vào ngày 3 tháng 10.)

[38] Lại tâu: “Bản ty nhận chỉ triều đình, giao trại An Cương cho nước Hạ, hiện đã theo thứ tự chỉ dụ thi hành. Riêng các tướng quan tại địa phương đến bản ty trình bày: ‘Từ khi thu phục trại An Cương, phía đông giáp với trại cũ Lệ Nguyên Bảo, phía tây giáp với trại cũ Nhu Viễn Bảo và tiếp giáp với đất Đông Cốc thuộc Hoài An. Các hộ dân thuộc bộ lạc ở biên giới các trại này, thấy An Cương mở rộng đất đai, liền kết nối với trại An Cương, cũng tiến ra ngoài canh tác và định cư. Nay triều đình chỉ lệnh giao trại An Cương, không có văn bản rõ ràng về việc giao toàn bộ đất đai đã mở rộng. Không rõ các hộ dân canh tác ở vùng đất tiếp giáp với hai trại cũ lân cận, xâm phạm sang địa giới phía tây, có nên di dời họ hay không?’ Bản ty xét thấy, tuy chỉ dụ ban đầu không nói rõ, nhưng vì đã giao trại An Cương cho nước Hạ, thì những vùng đất xâm phạm tiếp giáp với An Cương sau khi thu phục, lẽ ra cũng nên giao theo trại. Không nên chỉ giao trại bỏ hoang, mà còn tiếc nuối đất canh tác của hai bên lân cận, sau này lại khiến người phương tây gây sự, làm phiền triều đình đòi lại. Tóm lại, toàn bộ vùng biên giới hai bên, có lẽ nên lấy địa giới cũ trước khi đặt trại An Cương làm giới hạn. Bản ty đã căn dặn các tướng quan thi hành như vậy, nhưng lo ngại có chỗ chưa hợp ý triều đình, kính xin ban chỉ dụ nhanh chóng.”

(Ngày 18 tháng 10, Thuần Túy tấu việc này.)

[39] Chiếu rằng: “Những hộ dân người Hán và người Phiên ở ngoài trại An Cương, đều theo lời xin mà cho di chuyển trước, nhưng không được vội vàng, khiến dân chúng bị kinh động. Nếu có hộ dân cư trú ngoài các trại Gia Lô, Mễ Chi, Phù Đồ, cũng cho thi hành theo như vậy.”

(Lời chiếu dùng theo sách cũ ghi chép thêm vào, vẫn ghi đầy đủ nguyên văn sách cũ như sau. Xu mật viện tâu: Kinh lược ty lộ Hoàn Khánh tấu: “Theo điệp của Kinh lược ty lộ Phu Diên: Nước Hạ định ngày 10 tháng 11 giao nộp nhân khẩu, nhưng muốn chọn ngày nào để nhận bốn trại bỏ hoang. Thần đoán rằng nước Hạ ắt sẽ vào ngày đó đưa quân mã ra, uy hiếp và gây kinh động. Những dân Hán và Phiên là cung thủ sống rải rác ngoài đồng nội ở bốn vùng đất bỏ hoang, đều có kho lương và nhà cửa, nếu họ đưa quân mã đến, ắt sẽ cướp bóc, gây náo động và đuổi dân đi, khiến họ bỏ chạy, dù có quân phòng thủ cũng không thể bảo vệ khắp nơi. Xin cho phép từ nay những hộ dân Hán và Phiên trong vùng đất bỏ hoang được di chuyển trước, sau khi xong việc, tiếp tục chuyển vận vật tư trong trại, cố gắng hoàn thành trước ngày giao nộp nhân khẩu.” Chiếu rằng: “Những hộ dân người Hán và người Phiên ở ngoài trại An Cương, đều theo lời xin mà cho di chuyển trước, nhưng không được vội vàng, khiến dân chúng bị kinh động. Nếu có hộ dân cư trú ngoài các trại Gia Lô, Mễ Chi, Phù Đồ, cũng cho thi hành theo như vậy.” Sách cũ ghi chép lời tấu của lộ Hoàn Khánh như thế này, nhưng chiếu chỉ lại là trả lời lời tấu của Thuần Túy về việc ngoài trại An Cương, hai lời tấu của Hoàn Khánh, sách cũ chỉ ghi một, tuy văn hơi giản lược, nhưng sai sự thật. Nay ghi đầy đủ cả hai bản tấu, vẫn dùng sách cũ ghi chép phụ chú bên dưới.)

[40] Hình bộ tâu: “Khai Phong phủ tấu: ‘Theo chỉ huy tạm thời trước đây, xin tạm dừng việc xăm chữ và sung quân đối với tội trộm cắp, còn những kẻ phạm tội cướp không thuộc diện xăm chữ và sung quân, xin vẫn giữ lại việc xăm chữ và sung vào quân sương.’ Xin theo lời tấu.” Được chấp thuận.

[41] Ngày Mậu Ngọ, Phạm Tử Kỳ, chức Hà Bắc đô chuyển vận sứ kiêm Ngoại đô thủy sứ giả, Tập Hiền điện tu soạn, vẫn giữ chức Trực Long Đồ các, được quyền làm Hà Đông lộ chuyển vận sứ.

(Ngày 22 tháng 8.)

[42] Ngày Kỷ Mùi, Hình bộ tâu: “Theo quy định của Hình bộ thời Nguyên Phong, việc chủ trì tra xét vụ án, điều tra tội phạm và xem xét hành vi phạm tội, mỗi vụ án đều có liên quan từ đầu đến cuối, có những việc cần làm, nhưng lại phải đi lại nhiều lần, rõ ràng là phiền phức và tốn kém. Nay muốn hợp nhất việc tra xét và xem xét thành một vụ án, để tiện việc nắm rõ tình hình.” Triều đình đồng ý.

[43] Chiếu rằng những người quy thuận được bổ nhiệm làm quan triều đình trở lên, nếu gặp tang cha mẹ, ngoài việc được nghỉ theo quy định, đặc biệt được miễn mặc tang phục.

[44] Ngày Nhâm Tuất, Vũ Văn Xương Linh, quyền phát khiển Kinh Tây lộ chuyển vận phó sứ, được bổ làm Tả ty viên ngoại lang, quyền phát khiển Đồng châu; Trương Cảnh Tiên, chức Thừa vụ lang, được quyền làm Kinh Tây lộ chuyển vận phán quan. (Theo việc này, chắc là do bàn lại việc đắp đê sông, nên lại được dùng, cần xem xét thêm.) Thiệu (Dược Ti), chức Kim bộ lang trung, được quyền làm Tri Đồng châu.

[45] Tam tỉnh tâu: “Các lộ chuyển vận ty mượn tiền phong trang của triều đình và tiền thường bình, mua lương thực dự trữ, lệnh cho đề hình ty quản lý, đợi chuyển vận sứ thu tiền rồi mới giao dịch. Lo rằng họ sẽ che giấu lẫn nhau, vi phạm pháp luật, nên muốn lệnh cho Hộ bộ giám sát, nếu có vi phạm, sẽ xử theo luật về việc tự ý sử dụng tiền phong trang của triều đình.” Triều đình đồng ý.

[46] Tháng này, Hựu châu gửi thư, tùy theo việc khảo sát, sẽ định lại ranh giới các thành trại không được ban tặng, theo lệ của Tuy châu. Lệnh cho Bảo An quân gửi thư, theo lệ của Tuy châu.

(Sách 《Chính mục》 có ghi việc này, cùng với cuối tháng 12 và ngày 24 tháng giêng năm sau, cần xem xét thêm.)