[PREVIEW] QUYỂN 458: NĂM NGUYÊN HỰU THỨ 6 (TÂN MÙI, 1091)

Bắt đầu từ tháng 5 năm Nguyên Hựu thứ 6 đời Vua Triết Tông đến hết tháng đó.

[1] Tháng 5, ngày Kỷ Mùi mùng một, bãi bỏ việc thiết triều ở điện Văn Đức, tế Thái Xã, các cơ quan giữ đúng chức trách. Thái sử tâu: “Nhật thực hai phần, không đạt đến mức đã tâu trước.” Ngày hôm sau, Lã Đại Phòng và các quan dâng lời chúc mừng.

(Tấu sớ của Lương Đào cần xem xét, phụ lục tháng 6 ngày Nhâm Thìn.)

[2] Ba tỉnh và Xu mật viện cùng trình lên hai báo cáo thắng trận từ Hi Hà và Diên An. Tô Triệt tấu rằng: “Gần đây báo cáo từ biên giới khá nhiều, ý của người Tây Hạ là muốn chiếm hai pháo đài. Nay giữa mùa hạ mà đã như vậy, sang thu sẽ càng đáng lo, chi bằng sớm thương lượng để giải quyết.” Ý ông muốn nhượng bộ. Lã Đại Phòng nói: “Việc này không thể. Quốc gia hàng năm ban cho họ 25 vạn lượng bạc và lụa, đối với Tây Hạ tương đương một triệu, lẽ nào để họ tùy ý xâm phạm? Cần phải vừa ban ân vừa thi hành uy quyền.” Công Nham Tẩu nói: “Đất đai có vị trí chiến lược, lẽ nào dễ dàng bàn đến việc bỏ đi? Không biết nếu đã nhượng bộ, liệu sau này họ có còn đòi hỏi thêm không?” Thái hoàng thái hậu nói: “Rợ phương Bắc không biết chán.” Lưu Chí nói: “Rợ phương Bắc quả thật không biết chán.” Nham Tẩu nói: “Không thể một mực tỏ ra yếu thế.” Hàn Trung Ngạn nói: “Xem xét đạo lý thế nào thôi.” Rồi lui ra. Trung Ngạn đồng ý với Tô Triệt, chỉ có Nham Tẩu cho rằng hai pháo đài Chất Cô và Thắng Như từ thời Nguyên Phong đã thuộc về ta, đến thời Nguyên Hựu hòa đàm phân giới, đáng lẽ thuộc về đất ta, nhưng người Tây Hạ cố tranh, vì nơi đó vừa có địa thế chiến lược vừa màu mỡ, nếu mất đi thì Lan Châu và Hi Hà sẽ nguy, nên ông chủ trương theo ý kiến của Phạm Dục, cho rằng không thể bỏ. Còn Triệu Tiết lại muốn nhượng bộ, Tô Triệt từ khi làm quan giữ chức Hiến đã theo ý kiến của Tiết, nên mới đưa ra lời tấu như vậy.

Theo ghi chép của Vương Nham Tẩu ngày 2 tháng 5, cần xem xét lại ngày 27 tháng 7. Vương Nham Tẩu trong “Triều luận” nói: Hai pháo đài Chất Cô và Thắng Như ở Lan Châu là nơi có lợi thế để đóng quân, Lan Châu nhờ đó mà yên ổn. Người Hạ nhiều lần xâm phạm biên giới, người bàn luận cho rằng ý họ là nhắm vào hai pháo đài này. Nham Tẩu tấu rằng: “Người ta nói không dùng binh tuy là ý tốt trước mắt, nhưng e rằng địa hình thuận lợi rơi vào tay giặc, họ sẽ lợi dụng, ta không còn gì để khống chế, dù hối hận cũng không kịp. Vì ý của họ không chỉ ở hai pháo đài, mà là nhắm vào con đường Hi Hà – Lan Châu. Nếu bỏ hết các nơi như Hi Hà, Lan Châu, rút về núi cố thủ để bảo vệ Trung Quốc, đó là việc rất tốt, nhưng e rằng quốc gia không chịu bỏ hết, thì hai pháo đài này liên quan đến sự an nguy của Hi Hà – Lan Châu. Một khi con đường Hi Hà – Lan Châu nguy, Quan Trung cũng không yên, việc hôm nay không thể không thận trọng.”

Lại tấu rằng: “Ta đâu phải tiếc đất? Bốn trại còn bỏ cho họ, huống chi hai pháo đài nhỏ! Chỉ vì hai pháo đài này có địa thế khác biệt, liên quan đến cả con đường Hi Hà – Lan Châu, ta vẫn phải giữ từ trước đến nay. Lại bộ vẫn còn danh sách quan lại được cử đến, đâu phải là không giữ. Hai pháo đài này nếu không giữ, họ sẽ cho là ta không giữ, nếu họ lại đưa ra yêu sách khác, thì ta sẽ xử lý thế nào? Phạm Thuần Nhân từng nói, việc này nên ban thêm tuế tứ để hòa đàm, nhưng sao đến nay vẫn chưa xong? Bệ hạ xem họ có biết chán không? 25 vạn lượng bạc và lụa hàng năm họ còn không biết ơn, nếu ban thêm, liệu họ có biết cảm kích mà không tham lam nữa, hỏi họ có dám đảm bảo không?” Lại tấu rằng: “Sáu nơi ở Định Tây nếu mất địa giới, thì khoảng cách giữa ta và đất giặc sẽ gần, dân cư giữa hai thành của ta sẽ khó canh tác, khách thương cũng không thể qua lại, thế lực cô lập nguy hiểm khó giữ.”)

[3] Ngày Canh Thân, Trung Thái Nhất cung sứ, Quan văn điện học sĩ, Tả ngân thanh quang lộc đại phu kiêm Thị độc Phùng Kinh dâng tấu xin nghỉ hưu. Chiếu chỉ không chấp thuận, miễn cho ông không phải vào cung giảng sách.

[4] Cơ quan Tường định biên tu Cáp môn nghi chế tâu rằng: “Theo nghi thức cũ, khi Tuyên huy sứ gặp các quan trong các dịp khởi cư, chúc mừng, yến tiệc, thì thông báo và đáp lời. Nay khôi phục lại chức Tuyên huy sứ Nam Bắc viện, nghi thức và ân điển đều theo chế độ cũ. Những việc thuộc chức trách của Tuyên huy sứ theo chế độ cũ, xin được tuân theo; nếu thiếu, thì theo nghi thức hiện hành. Lại nữa, Tam sư, Tam công, theo nghi thức cũ, xếp dưới Sứ tướng, đứng hàng trước Bộc xạ văn ban, khi yết kiến, tạ ơn, từ biệt thì lễ nghi ngang với Đại khanh giám. Từ khi thi hành chế độ quan chức mới, vị trí đứng và xếp hạng đều trên các Tể thần, nhưng nghi thức yết kiến, tạ ơn, từ biệt và dự yến tiệc vẫn chưa có quy định, xin được theo lệ của Tể thần. Lại nữa, vào ngày các quan khởi cư, nếu Tể thần vắng mặt, thì quan cao cấp kế tiếp sẽ thay thế chủ trì. Hiện nay, Môn hạ thị lang và Trung thư thị lang thuộc hai tỉnh, vào trước theo thứ tự riêng, vị trí đứng cách xa, khó mà chào hỏi, xin khi Tể thần vắng mặt, tạm thời cho Môn hạ thị lang đứng trên Thượng thư tả thừa để chủ trì.” Được chấp thuận.

[5] Xu mật viện tâu: “Tại các lộ Hi Hà Lan Dân, Phu Diên, giặc Hạ giết hại và bắt người cùng gia súc, phá hủy các đài phong hỏa. Quân của Kinh lược ty chặn đường rút lui của chúng, bắt sống thủ lĩnh, chém được thủ cấp.” Chiếu rằng: “Các lộ phải răn dạy tướng sĩ tại các thành trại biên giới, tăng cường tuần tra, chuẩn bị phòng thủ kỹ lưỡng. Nếu giặc Hạ lại xâm phạm, phải xem xét tình hình, dùng mưu kế, mai phục, nhân cơ hội đánh úp, không được khinh suất tham công, để bị giặc dụ dỗ; cũng không được vu cáo giặc xâm phạm, gây ra họa biên giới; lại phải đề phòng mưu mẹo của chúng, giả vờ đánh phía đông nhưng thực ra đánh phía tây, hoặc nhân cơ hội tấn công ở nơi khác. Các lộ Hoàn Khánh, Kinh Nguyên, Tần Phượng, Hà Đông cũng phải tuân theo chỉ thị này.”

[6] Chiếu cho các quan Đề điểm quản đương cung quan, mỗi khi gặp các việc khai khải, bãi tán, chước hiến tại cung quan của mình, được miễn tham dự triều hội. Theo lời thỉnh cầu của Lễ bộ.

[7] Ty chế trí giải diêm Thiểm Tây tâu: “Ty Đề cử xuất mại giải diêm mỗi năm vận chuyển và bán số muối, chỉ là để chi trả, nếu không đặt hạn chế việc các hộ vận chuyển xin chở, e rằng sẽ có sự lừa dối ở các trường khác. Xin rằng số muối cần vận chuyển và bán mỗi năm^[1], lệnh cho các hộ vận chuyển trong mùa đông năm trước, đều đến trường muối xin chở hết số muối.” Theo đó.

[8] Trước đó, mẹ của Thái Xác là Minh thị đã dâng đơn lên Thượng thư tỉnh, xin được chuyển chỗ ở cho Thái Xác. (Ngày 22 tháng 4, ngày Tân Hợi.) Tam tỉnh đem đơn của mẹ Thái Xác cùng với việc Lữ Huệ Khanh tự xin chuyển đến Tuyên Châu trình lên, Thái hoàng thái hậu không cho phép chuyển chỗ ở cho Thái Xác, chỉ cho phép chuyển chỗ ở cho Lữ Huệ Khanh. Lã Đại Phòng và Lưu Chí vốn muốn giúp Thái Xác, nhưng không thực hiện được kế hoạch ban đầu. Phó Nghiêu Dũ nói nhỏ với Vương Nham Tẩu: “Huệ Khanh lại nhờ sức của Minh thị.” Nham Tẩu nói với Lưu Chí: “Mẹ Thái Xác sáng sớm cũng đến Mật viện. Sao không báo cho bà ấy biết việc không thành, để bà ấy sớm về, nếu ở lâu sợ sẽ gây ra nhiều lời bàn tán.” Lưu Chí nói: “Đợi tâu lên rồi sẽ cho bà ấy về.” Nghiêu Dũ lại nói: “Việc chuyển chỗ ở cho Huệ Khanh, ý của Thượng hoàng cũng khó khăn, chỉ sợ sẽ gây ra lời bàn tán.” Hôm đó, Huệ Khanh được bổ nhiệm làm Trung tán đại phu, Quang lộc khanh, phân ty tại Nam Kinh, quyền Trung thư xá nhân Tôn Thăng phản đối, cho rằng Huệ Khanh chưa đủ ba năm để được chuyển chỗ, không có lý do mà được phục chức, chắc chắn không thể thực hiện. Nham Tẩu trách Nghiêu Dũ, Nghiêu Dũ không trả lời được, lại trách Tô Triệt, nói với Đại Phòng: “Việc của Huệ Khanh muốn bàn như thế nào?” Đại Phòng nói: “Muốn tạm theo chỉ đạo trước đây, Hình bộ cho rằng sau khi chuyển chỗ ở thì tính lại ba kỳ.” Đại Phòng và Lưu Chí muốn dùng ba năm sau khi kiểm cử, Nghiêu Dũ nói: “Đợi đến tháng chín có lẽ được.” Đại Phòng và Lưu Chí không trả lời. Ngày Nhâm Tuất trình lên, đều giữ hai ý kiến, Thái hoàng thái hậu nói: “Đợi đủ ba năm.”

(Huệ Khanh được bổ nhiệm phân ty, tức ngày mồng 2 tháng 5. Ngày 22 tháng 4, mẹ Thái Xác dâng đơn. Ngày 24 tháng 8, báo cho mẹ Thái Xác. Những việc này đều căn cứ vào 《Vương Nham Tẩu hệ niên lục》. Nhật ký của Lưu Chí có khác với ghi chép của Nham Tẩu, nay phụ chú như sau: “Ngày mồng 2 tháng 5, Lữ Huệ Khanh phân ty, từ phó sứ được bổ nhiệm làm Trung tán đại phu, Quang lộc khanh, phân ty tại Nam Kinh, cho phép ở ngoài tùy ý cư trú. Huệ Khanh bị giáng chức vào tháng 9 năm Nguyên Hựu thứ nhất, năm sau dùng pháp kiểm cử một kỳ của Trung thư để bổ nhiệm phân ty, nhưng các người nói không ngừng, nên bị bãi bỏ. Năm sau chỉ chuyển đến Tuyên Châu cư trú, đến nay lại sắp đủ ba năm, tổng cộng gần năm kỳ. Pháp kiểm cử của Hình bộ, tản quan dùng ba kỳ để xét, bộ này muốn tính từ sau khi chuyển chỗ ở, điều này không đúng, nên trình lên. Ban đầu, trong liêm cũng nghi ngờ, nên nảy sinh tranh luận. Đã cho phép tấu lên, nên được chấp thuận. Sau đó, buổi tối nhận được nội giáng, xá nhân Tôn Thăng tấu phản đối, dẫn lời trong chế từ khi bị giáng chức, nói rằng kẻ đại gian nên bị phế, không nên phục chức, nếu không muốn phế bỏ hoàn toàn, vẫn phải theo lệ của Thẩm Quát, bảy năm sau mới có thể bàn việc phục chức. Ngày mồng 4, Lữ Huệ Khanh theo Hình bộ, tính từ sau khi ở Tuyên Châu ba kỳ.” Việc của mẹ Thái Xác mà Lưu Chí ghi chép, xem riêng ngày 24 tháng 8, ngày Tân Hợi.)

[9] Xu mật đô thừa chỉ Lưu An Thế tâu:

[10] Thần từ năm ngoái bị bệnh, được xin về nghỉ ở Sùng Phúc, chưa được mấy tháng lại được triệu dụng. Tuy thánh ân rộng lớn, không bỏ sót kẻ tài hèn, nhưng thần vốn chất phác ngu muội, chưa có gì báo đáp được một phần vạn, ngồi hưởng bổng lộc hậu mà ngày ngày lo lắng xấu hổ. Đến như những việc cần kíp hiện nay, những thiếu sót trong chính sự triều đình, mỗi khi nghe thấy, nhiều lần muốn tâu bày, nhưng đã rời khỏi chức vụ giám sát, không dám vượt quá phận mình. Kính xem tờ trát của Thượng thư tỉnh ngày 7 tháng 4 năm nay, xét rằng các quan gần được phép tâu việc, ba tỉnh cùng vâng thánh chỉ, lệnh cho Ngự sử đài thi hành. Thần được làm quan tòng, trực tiếp nhận chiếu chỉ, việc liên quan đến quốc thể, nghĩa phải hết lời can gián, mong bệ hạ lưu tâm nghe xét.

[11] Thần nghe triều đình bổ nhiệm Lữ Huệ Khanh làm Trung tán đại phu, Quang lộc khanh, phân ty Nam Kinh, dư luận xôn xao, lòng người chấn động. Kính nghĩ Bệ hạ mới lên ngôi, cố gắng thuận theo ý dân, vì Huệ Khanh, Thái Xác bọn họ tàn hại dân chúng, phá hoại đất nước, phụ lòng giao phó, bị thiên hạ oán ghét, nên lần lượt bị giáng chức đày đi, đẩy ra nơi xa^[2]. Dù là kẻ ngu dốt tầm thường, cũng đều hiểu rõ lòng hai Thánh, vốn là vì sinh linh thiên hạ trừ họa hại, chẳng phải do yêu ghét, nên nói rằng nên đày vĩnh viễn đến nơi hoang vu^[3], suốt đời không được dùng. Huệ Khanh từ khi dời đến Tuyên Thành^[4], mới hơn hai năm, xét theo phép thường, chưa đáng được khôi phục, không rõ vì lý do gì, lại vội phục chức khanh? Người bàn tán cho rằng mẹ Thái Xác hiện ở kinh sư, kêu xin triều đình, mong con được trở về, đại thần chưa dám thẳng thừng nghe theo lời thỉnh cầu ấy, nên dùng Huệ Khanh để thử lòng hai cung^[5]. Nếu mệnh lệnh về Huệ Khanh được thi hành, thì sẽ nhân đó mà khôi phục Xác. Xác đã được dùng lại, thì bọn Chương Đôn sẽ nổi lên như lông nhím. Những người lo kế sách cho thiên hạ quốc gia, há được yên ổn sao!

[12] Thần trộm xem sách 《Quốc triều hội yếu》 quyển 237, ngày 24 tháng 5 năm Ung Hi thứ 2 đời Thái Tông hoàng đế, Trung thư môn hạ tâu rằng: “Những người từng giữ chức quan bị khiển trách ở ngoài, đã được ân xá, xin cho họ trở về triều, để họ có cơ hội lập công chuộc tội.” Hoàng đế không đồng ý, bảo tể tướng rằng: “Triều đình muốn trị nước, phải dùng người hiền lương, phân biệt rõ ràng giữa quân tử và tiểu nhân. Phàm là bậc nhân quân, trước hết phải tự chính thân mình, cũng như việc trị gia, nếu gia trưởng không chính thì gia đình sẽ loạn. Nghe lời gièm pha của kẻ tiểu nhân, thì đến cả người thân ruột thịt cũng bị ly gián, làm sao có thể đạt được đạo lý gia đình hòa thuận, tộc họ yên vui được! Việc lớn nhỏ tuy khác nhau, nhưng đạo lý thì như nhau. Nay ở những nơi xa xôi hiểm ác như đảo Quỳnh, Nhai^[6], có rất nhiều người bị đày ải, từ khi tế giao đến nay, há chẳng nghĩ đến họ sao? Nhưng những kẻ này như con ngựa hại đàn, sao có thể dễ dàng bàn đến việc tha thứ được!” Thần trộm nghĩ rằng nhân đức của tổ tông đều ban khắp muôn loài, nhưng khi đối phó với tiểu nhân thì nhất quyết xử lý theo nghĩa lý. Mong bệ hạ kế thừa và phát huy, không sai lầm, không quên lãng, giữ vững chính sách ban đầu, kiên định như vàng đá, trong lúc rảnh rỗi, thường xuyên xem lại lời dạy của tiên đế. Ngày sau nếu có đại thần nào còn giữ quan điểm khoan dung, khéo léo biện hộ cho kẻ gian ác, mong bệ hạ lấy lời nói chí lý của Thái Tông để bác bỏ sự sai trái của họ, khiến cho bọn tiểu nhân trong ngoài không thể lợi dụng kẽ hở của triều đình để lung lay chính đạo, thiên hạ sẽ rất may mắn!

[13] Chiếu cho Lý Hiến được tùy ý cư trú.

(Sự việc ngày mồng 2 tháng 5 trong 《Chính mục》, cần xem xét thêm.)

[14] Ngày Giáp Tý, Trung Thái nhất cung sứ, Quan văn điện học sĩ, Tả ngân thanh quang lộc đại phu kiêm Thị độc Phùng Kinh được bổ nhiệm làm Kiểm hiệu Tư không, sung chức Tuyên huy Nam viện sứ, phán Trần Châu. (Ngày 23 được miễn chức.) Kinh dâng năm tờ biểu xin nghỉ hưu, được lưu lại lâu ngày, nên có sự bổ nhiệm này. Từ khi khôi phục chức Tuyên huy sứ, việc bổ nhiệm bắt đầu từ đây.

(Lưu Chí nói.)

[15] Tả Triều thỉnh lang, Kinh Tây lộ Chuyển vận phó sứ Bành Thứ Vân từ chối mệnh lệnh mới được bổ nhiệm làm Hà Bắc lộ Chuyển vận phó sứ. Triều đình đồng ý.

(Việc của Thứ Vân cần xem xét. Ngày 6 tháng 4 được bổ nhiệm làm Hà Bắc, ngày 16 tháng 6 đổi làm Hoài Nam. Hoặc bỏ đi.)

[16] Giám sát Ngự sử Từ Quân Bình tâu: “Theo chế độ cũ về nhiệm tử, theo lệnh Thiên Thánh, những người được bổ nhiệm chức vụ nhờ ơn huệ, khi đủ điều kiện tuyển chọn hoặc được ân điển bổ nhiệm, hoặc do tấu xin, đều phải đủ 25 tuổi mới được bổ nhiệm làm quan. Thời Hi Ninh, đặt ra quy định nghiêm ngặt về thi cử, những người thi đỗ được phép bổ nhiệm làm quan từ năm 20 tuổi. Đầu thời Nguyên Hựu, có những người được miễn thi do làm nhiệm vụ Trai lang, được phép tham gia tuyển chọn từ năm 20 tuổi như người thi đỗ, từ đó số quan viên tăng lên một cách vô lý. Xin khôi phục lại chế độ cũ thời Thiên Thánh. Lại nữa, văn thần về hưu lấy 70 tuổi làm mốc, nhưng sứ thần 70 tuổi vẫn được bổ nhiệm làm giám đương ở địa phương gần, đến 80 tuổi mới về hưu. Xin cho phép họ về hưu theo quy định như văn thần, và cấp bổng hưu cũng theo đó. Xưa kia, việc để tang cha mẹ không phân biệt sang hèn, đời sau có chế độ khởi phục, là do việc quân cấp bách. Nay thái bình vô sự, lễ nghĩa có thể thực hiện, nhưng nhiều tiểu sứ thần và đại sứ thần quản quân vùng biên không xin giải chức để chịu tang. Xin ban lệnh cho võ thần đều phải giải chức để chịu tang.” Triều đình đồng ý. Riêng các đại tiểu sứ thần đang giữ chức vụ vùng biên, hoặc nguyên là quân ban được đổi bổ, hoặc tiểu sứ thần không phải do tấu bổ, hoặc người nhờ võ cử làm quan, vẫn giữ nguyên như cũ.

[17] Hôm đó, sau khi việc tấu sự ở điện Diên Hòa xong, Lã Đại Phòng xin được ở lại để xin từ chức, dẫn lời bàn của Lý Đức Dụ rằng: “Diêu Sùng, Tống Cảnh làm tướng cũng không quá ba năm. Triều ta Lữ Di Giản tuy ba lần nhậm chức, nhưng mỗi lần cũng không quá ba năm.” Sau đó, ông ra ở viện Báo Ân. Ba ngày sau, được lệnh trở lại làm việc như cũ. Đây là ân lễ đặc biệt, chỉ dành cho những ngày lẻ khi Thái hậu buông rèm nghe chính sự. (Ngày 9 cũng ghi vào đây, theo ghi chép của Vương Nham Tẩu. Việc đặc biệt buông rèm, theo hành trạng của Đại Phòng. Ngày 9, ngày 10 và ngày 18 đều có thể tra cứu.) Ban đầu, lại dịch ở đô tỉnh là Nhậm Vĩnh Thọ vì việc định lại ngạch quan lại, bị cách chức, sau lại phạm tội tham nhũng, bị bắt giam. Phủ Khai Phong do dự, vụ án lâu không xử, các quan đàn hặc đều đổ lỗi cho Đại Phòng, vì thế ông xin từ chức. Mấy ngày sau, Thái hoàng thái hậu ban chỉ dụ cho Khai Phong, vụ án của Vĩnh Thọ mới được xử.

(Ngày 18 tháng 5, Vĩnh Thọ bị xử đánh trượng và đày đi, theo ghi chép trong 《Long Xuyên Lược Chí》 của Tô Triệt^[7], và 《Dĩnh Tân Di Lão Truyền》, các chương tấu đã nêu trước đây.)

[18] Ngày Ất Sửu, Hùng Châu đoàn luyện sứ, Tri Châu Châu Trương Lợi Nhất kiêm chức Bản lộ Binh mã Tổng quản, vì Lợi Nhất đang giữ chức chính nhiệm, theo lệ cũ.

[19] Ngày Bính Dần, Cấp sự trung Chu Quang Đình tâu: “Vụ án cướp của Vương Ngũ ở Hoành Châu có tình tiết đáng thương. Xin lệnh cho Hình bộ và Đại Lý tự từ nay về sau khi xử án, nếu có tình tiết đáng thương, chỉ căn cứ theo điều luật cũ mà tâu lên, không được thêm vào những lời nghi ngờ.” Được chấp thuận.

[20] Quốc tử giám tâu: “Xin từ nay về sau, những người được bổ làm Trung xá sinh và Ngoại xá sinh, nếu sau ba ngày kể từ khi yết bảng mà không vào học, đều bị xóa tên.” Được chấp thuận.

[21] Ban chiếu cho ghi vào sách tế tự mộ của Thương vương Hà Thiện Giáp ở Tương Châu và mộ của Nhan Chân Khanh ở huyện Phí, Châu Nghi.

[22] Ngày Đinh Mão, ban chiếu rằng: “Tả bộc xạ Lã Đại Phòng nhiều lần dâng sớ xin ra làm quan ngoài, đã ban chiếu đáp lại không chấp thuận, nơi nhận văn thư của ông không được nhận.”

(Theo sách 《Triết Tông ngự tập》. Không rõ Lã Đại Phòng lấy cớ gì xin ra làm quan ngoài, có lẽ là do người bàn tán về việc Nhậm Vĩnh Thọ. Ngày 6, ngày 10 và ngày 18 tháng này, Triệu Quân Tích có nói việc này có thể tra cứu. Ngày 1 tháng 8 năm thứ 5, Lưu Chí cũng có nói việc này cần tra cứu.)

[23] Ngày Mậu Thìn, Tể thần Lã Đại Phòng tấu: “Tiến tấu viện truyền báo giả mạo Thị ngự sử Giả Dịch tấu xin thúc giục tra xét việc của Nhậm Vĩnh Thọ, thần nay đã lấy được báo cáo của Tiến tấu viện, xác thực có việc soạn thảo văn bản giả mạo, kính cẩn trình lên, mong bệ hạ giao cho hữu ty điều tra tận gốc.” Vua phê: “Việc Tiến tấu viện truyền báo tấu chương của Giả Dịch, trước hết hãy hỏi Giả Dịch, từ khi được chỉ dụ bổ nhiệm làm Thị ngự sử đến nay, đã từng dâng tấu chương nào chưa? Nếu có, hãy sao chép lại trình lên. Đợi khi đối chiếu không có văn bản truyền báo đó, thì giao cho Khai Phong phủ điều tra kỹ càng người đầu tiên giả mạo tấu chương của Giả Dịch, làm rõ vụ án rồi tâu lên. Còn báo cáo đã trình, nay giao xuống.”

(Theo 《Ngự tập》. Ngày 26 tháng 3, Giả Dịch được bổ làm Thị ngự sử^[8]. 《Lưu Chí nhật ký》 chép: “Ngày 9 tháng 5, Ngự sử đài trình tấu, xin điều tra tận gốc kẻ giả mạo văn bản, được phê giao cho Khai Phong phủ điều tra. Gần đây, người ta truyền nhau tấu chương của Giả Dịch xin chức có viết: ‘Thần trước làm quan Ngự sử, từng dâng 300 việc, được thi hành chưa đến một nửa, như việc Nhậm Vĩnh Thọ đến nay vẫn chưa xong, xin xử lý nhanh, giao cho thần xem xét. Nếu thỏa đáng, thần mới dám nhận chức.’ Tam tỉnh cùng phụng chỉ, hạn trong 5 ngày phải xử lý xong… Lời lẽ thô tục, không đúng thể chế, người hiểu biết đều biết đó là giả mạo, đây đều là kẻ thù của Vĩnh Thọ tạo tin đồn để kích động mọi người, muốn tăng thêm trách nhiệm cho Vĩnh Thọ. Lã Đại Phòng dâng tráp tử niêm phong, gửi đến Trung thư trình lên. Trước đó có chỉ dụ, các nơi không được tiếp nhận văn bản của Lã Đại Phòng. Trung thư không dám nhận, sai người truyền lại chỉ dụ phê vào tráp tử của Lã Đại Phòng rằng: ‘Trước hết hỏi Giả Dịch, nếu quả thực không có văn bản đó, thì giao cho Khai Phong phủ điều tra, tức thì giao Tam tỉnh tấu lên. Nếu đợi báo cáo của Giả Dịch, thì lâu ngày khó điều tra, nay đã rõ là giả mạo, nên lập tức điều tra, đồng thời hỏi ý kiến Giả Dịch.’ Ngày 15^[9], Phạm Bách Lộc đến nói, việc điều tra tấu chương giả mạo vẫn chưa rõ ràng. Ngày 26, Bách Lộc lại đến nói, đã bắt được kẻ giả mạo là Thái thường tán giả Lý Thế Anh.”)

[24] Ngày Kỷ Tỵ, A Lý Cốt sai Ôn Khê Tâm vào cống.

(Tháng giêng năm Nguyên Hựu thứ tư, con trai của Khê Tâm được ban ơn, vợ được phong làm Huyện quân. Tháng hai năm nay, con trai của Khê Tâm là Ba Ôn được làm Thắng Châu thứ sử, ngày này cần xét lại.)

[25] Chiếu rằng: “Các phủ, giám trong kỳ thi cống cử, nếu có người võ nghệ tuyệt luân mà sách nghĩa không đạt, nhưng văn lý có chỗ đáng tham khảo, thì tâu lên xin xét, nhưng không áp dụng điều khoản này.”

[26] Thượng thư tỉnh tâu: “Phát vận ty tâu rằng, từ nay về sau, cử một viên quan phụ trách văn thư, theo sứ, phó sắp xếp việc vận chuyển, và khi vào kinh tâu việc, để lại một viên ở bản lộ.” Được chấp thuận.

[27] Ngày Canh Ngọ, Điện trung thị ngự sử mới được bổ nhiệm là Dương Úy xin từ chối vì mẹ già, được chấp thuận. Lại lệnh cho Ngự sử trung thừa là Triệu Quân Tích cử một viên quan khác tâu lên.

(Ngày 24 tháng tư, ngày 28 tháng năm cần xét cùng việc này.)

[28] Chiếu cho Hiệu thư lang Hoàng Thường sau hai năm tại chức, được làm Tập hiền hiệu lý.

[29] Thái Nguyên phủ lộ kiềm hạt kiêm Đệ nhất tướng, Hoàng thành sứ, Khang Châu thứ sử là Ti Hổ bãi chức kiêm tướng tá, vẫn giữ chức Kiềm hạt bản lộ. Vì Sử ty dựa vào Ti Hổ để thống chế các tướng trong tình huống khẩn cấp, nên có mệnh lệnh này.

[30] Xu mật viện tâu: “Sau khi rút quân khỏi trại Quán Bảo ở Cừ Dương, lo rằng còn có dân lưu lại trong các động, chưa về với triều đình.” Chiếu lệnh cho Kinh Hồ Bắc lộ đô kiềm hạt ty cử các quan man trung thuận dẫn dắt, các huyện, trại biên giới cấp giấy công, cấp tiền để đưa họ về quê. Các quan man cứ mỗi người dẫn về được một người thì thưởng năm quan tiền, và phải báo cáo số người đã về cùng số tiền thưởng đã chi cho Xu mật viện. Sau đó, lo rằng số tiền ít, không đủ khuyến khích họ tích cực chiêu dụ, nên chiếu tăng thêm năm quan tiền, và dùng muối, lụa để thưởng.

[31] Thượng thư tỉnh tâu: “Các quan giám lâm, chủ ty nhận hối lộ của người khác^[10], cho phép người khác tố cáo, nếu phạm tội uổng pháp, tội trượng thưởng mười quan tiền, tội đồ hai mươi quan, tội lưu ba mươi quan. Nếu không uổng pháp thì giảm một nửa. Tội trượng, chủ điển bị cách chức, vĩnh viễn không được bổ dụng. Tội đồ thì bị biên quản ở châu lân cận.” Được chấp thuận.

[32] Đại Lý tự tâu: “Khi xét xử hoặc quyết định việc, nếu khanh, thiếu khanh đáng phải tránh né, thì được miễn ký tên. Nếu cả hai đều phải tránh né, thì gửi văn thư đến Khai Phong phủ.” Triều đình nghe theo.

[33] Hình bộ tâu: “Các điều khoản về một lộ có quy định không được dựa vào việc từ chức hoặc được ân xá để giảm tội, nên xóa bỏ. Tháng 9 năm Hi Ninh thứ 8, theo lời tấu của Viện Mật, binh sĩ Bảo Ninh ở Phượng Tường phủ không được phép đổi ngạch hoặc chuyển sang quân khác, nếu vi phạm, sẽ bị xử theo tội tự ý sai khiển, không được dựa vào việc từ chức hoặc ân xá để giảm tội. Năm Nguyên Phong thứ 4, Trung thư tỉnh tâu, xin cấp tiền công sứ cho Ty Phiên bộ ở Hi Hà Lan Dân lộ, theo định mức hàng năm do Chuyển vận ty chia làm hai kỳ cấp phát, ngoài việc chi phí liên quan đến biên sự, nếu tự ý sử dụng sẽ bị phạt tù hai năm, không được dựa vào việc từ chức hoặc ân xá để giảm tội. Tháng 5 năm Nguyên Phong thứ 6, chiếu chỉ rằng việc thu mua lương thực quân đội tại kho không hỏi ý nguyện của binh sĩ, sẽ bị xử theo tội vi chế, không được dựa vào việc ân xá hoặc từ chức để giảm tội. Tất cả đều nên xóa bỏ.” Triều đình nghe theo.

[34] Ngày hôm đó, xử án ngục tù của Nhậm Vĩnh Thọ. Lưu Chí kể lại sự việc như sau: “Vụ án của Vĩnh Thọ kéo dài một năm. Vĩnh Thọ thông hiểu văn pháp, tinh thông công việc, trước đây ở lại ngạch phòng phạm tội bị đuổi khỏi tỉnh, sau đó có người kiện việc riêng của ông ta, cả chế ngục và Khai Phong đều xét hỏi, sau khi được ân xá, ông ta còn mạo nhận tiền và lụa tám tấm, bị án vấn và chịu trượng một trăm roi. Hình bộ tra xét điều lệ thích phối, đã trình lên đô tỉnh, hình phòng chất vấn, cho rằng không xét theo án vấn, bản tự liền đổi không làm án vấn, xử tội đồ một năm. Trung thư nghi ngờ việc trước sau không thống nhất, giao cho Hình bộ, Hình bộ vẫn xử như trước rồi trình lên Trung thư. Ba tỉnh họp bàn, cho rằng Vĩnh Thọ vốn không đáng thương, nhưng việc lại ngạch trước đây, triều đình chọn cử người chủ trì xử lý, nay vì sự oán hận của đám đông muốn giết ông ta, như việc ngụy thư trước đây, mà triều đình lại tăng nặng tội của ông ta, đúng là làm vừa lòng sự oán hận riêng của đám đông, có hại đến chính thể, nên trình bày rõ ràng. Vĩnh Thọ theo án xử của pháp tự, lại sợ không thể làm yên lòng mọi người, nên thêm hình phạt biên quản nghìn dặm, còn lại đều giảm nhẹ, những người được ân xá không cần ban đặc chỉ, mọi người đều cho là hợp lý. Vĩnh Thọ từng lạm quyền làm oai làm phúc, những người bị xử đều là lại sử của các ty, nên mới bị oán hận như vậy. Nghe nói Cấp sự trung giữ lại một đêm, ngày hôm sau liền thi hành.

Sáu ngày sau, (ngày Bính Tý, 18), nội giáng Ngự sử An Đỉnh tâu về hình thưởng, xin sửa lại ân trạch của Triệu Tư Phục cho con trai ông ta, và tội đồ của Nhậm Vĩnh Thọ. Phê rằng: ‘Nên theo lời tấu.’ Bên ngoài đóng dấu ‘Cấp tốc’ và các chữ khác. Sau đó tâu hai việc trong đó có những điều cần trình bày trực tiếp, nay cách xa ngày thùy liêm, đợi đến ngày 22 sẽ trình lên, trước tiên xin tâu báo. Hữu thừa Tô Triệt ban đầu không muốn tâu, muốn bàn riêng, vì Vĩnh Thọ ngày 13 đã xử xong, khó thay đổi, cần phải trình bày rõ ràng. Viết thư báo cho Triệt, rồi ký tên vào. Đến ngày thùy liêm trình lên, Vĩnh Thọ đổi thành tội đồ, theo luật sắc chiết trượng pháp, đánh thêm mười roi nhỏ.”

(An Đỉnh bàn về ân trạch của Triệu Tư Phục, nay thấy ngày 22 Canh Thìn, chỉ không ghi chép việc bàn về hình danh của Nhậm Vĩnh Thọ. Ngày 18 Bính Tý, có chương tấu của Triệu Quân Tích bàn về Vĩnh Thọ, nhưng không được thi hành, nay phụ chú ở đây.)

[35] Ngày Tân Mùi, Kinh Hồ Bắc Lộ chuyển vận sứ Lý Thục tâu: “Quyền quản Kinh Hồ Nam Lộ an phủ kiềm hạt, sắp xếp việc bãi bỏ quân đồn trú ở Thượng Lí, huyện Thì Trúc, nay xin trình bày công trạng của các quan câu đương cùng tướng quan, sứ thần để báo lên.” Chiếu rằng: Quan câu đương công sự, Tả triều phụng lang Trần Thượng Năng được giảm ba năm khảo khóa, được ưu tiên bổ nhiệm; Lệnh huyện Lưu Dương, châu Đàm là Vương Nghĩa Ninh được thăng một bậc, giữ chức Tri huyện Vũ Cương, châu Thiệu, đợi khi mãn nhiệm mà không gây ra việc gì thì đặc cách không cần người tiến cử mà được chuyển sang chức hợp lệ; Lệnh huyện Vũ Cương là Tiêu Tòng được bổ làm Lệnh huyện Lưu Dương, châu Đàm; các tướng quan, sứ thần còn lại đều được giảm năm khảo khóa theo thứ bậc.

[36] Trước đó, triều đình cử Đường Nghĩa Vấn xử lý việc ở Cừ Dương, nhưng binh tướng thua chết, chỉ có thể bãi bỏ. Sau đó cử Tạ Linh bãi bỏ Thì Trúc, Tạ Linh cho rằng họ Dương chiếm cứ Hồ Nam, Hồ Bắc, các bộ tộc ở động khe liên kết với nhau. Hồ Bắc trước đã bãi bỏ Cừ Dương, người Man ở Hồ Nam biết Thì Trúc chắc chắn sẽ bị bãi bỏ, đã mưu tính từ lâu. Nay muốn vội vàng bãi bỏ, e rằng khó thành công, xin hãy tạm hoãn lại một thời gian, chờ cơ hội thuận lợi. Các quan chấp chính nghi ngờ ông có ý khác, liền bãi chức Tạ Linh ở Đàm Châu, thay bằng Lý Thục. Lý Thục đến, bàn việc bãi bỏ Thì Trúc, lại nói như Tạ Linh, các quan chấp chính nhìn nhau tức giận. Lúc đó Thượng thư Hữu thừa Tô Triệt nói: “Việc bàn về Thì Trúc đã qua hai vị tướng, mà lời nói đều giống nhau. Triều đình sao không tạm nghe theo lời họ, nếu trong vài tháng không thành công, khi đó trách phạt cũng chưa muộn.” Triều đình nghe theo. Không lâu sau, Lý Thục dụ dỗ tù trưởng người Man là Dương Quang Tiềm, khiến ông ta tự mình dẫn bộ tộc, đưa binh dân và khí giới ở Thì Trúc trở về nhà Hán. Tấu chương dâng lên, triều đình đồng ý, lại lấy lương thực ở Thì Trúc chia cho những người đói trong vùng Man. Tất cả những gì tích trữ ở Thì Trúc đều được đưa về an toàn, không mất một mũi tên, không giết một người, quả thật lời bàn của Tạ Linh vốn không sai.

(Theo 《Long Xuyên Lược Chí》^[11]. Tạ Linh từ Đàm Châu đổi làm Giang Ninh, vào ngày 22 tháng giêng. Lý Thục chính thức nhận chức Đàm Châu vào ngày 4 tháng 6, lại được thêm chức Tập Hiền Hiệu Lý, chắc là nhờ công lao này.)

[37] Ngày Nhâm Thân, chiếu rằng đền thờ Đông Phương Sóc ở Đức Châu nhà Hán vì cầu đảo có ứng nghiệm, được đưa vào điển lễ thờ cúng.

[38] Ngày Giáp Tuất, chiếu cho Bảo Văn các đãi chế Diệp Khang Trực làm Tri châu Bạc Châu. Hữu triều phụng lang Lý Sát quản câu huyện Tiên Nguyên, cung Cảnh Linh và quán Thái Cực, được tùy ý cư trú. Đều theo lời xin của họ.

(Theo 《Chính Mục》 ngày 26 tháng giêng, Lý Sát ở Bạc Châu, 《Thực Lục》 không chép. Diệp Khang Trực từ chức Bảo chế, Thiểm đô tào được bổ làm Đàm Châu vào ngày 22 tháng giêng, vì bệnh từ chối, nên đổi mệnh lệnh, nay gộp vào đây.)

[39] Ty Đề cử diêm thuế lộ Hà Bắc tâu: “Xin đem số thuế muối đã thu được ở các trường vụ, trên số tiền ngạch tổ thu trước đây là năm phần, thêm vào hai phần, thành bảy phần, lập làm ngạch tổ. Vẫn chỉ cho phép lấy số tiền thực thu được, cùng với số tiền liệu đã thu nộp và phê duyệt tại chỗ trong năm đó, so sánh với ngạch tổ, để xét thưởng phạt. Số tiền sao chưa nộp, tức bỏ qua không so sánh, nhưng trong năm không vi phạm thời hạn, hoặc tuy vi phạm thời hạn nhưng đã nộp thuế gấp đôi, mới cho phép tính số để so sánh.” Theo lời tâu.

(Bản mới bỏ đi.)

[40] Ngày Bính Tý, chiếu cho Lễ bộ Thượng thư Đặng Ôn Bá làm Tri châu Thái Châu, theo lời xin của ông.

(Ngày 22 tháng 2.)

[41] Lại bộ tâu: “Theo điều lệ, quan viên không vì phạm tội mà bị xét đoán rời chức, chú thích rằng: Những người được tiến cử nhưng không nhận chức, hoặc đối điều, tựu điều, tránh thân, đinh ưu, bãi nhiệm v.v., được bổ nhiệm sai khiển khác, nếu nguyện bù đủ số ngày tháng nhiệm kỳ trước thì cho phép; nếu bù không đủ hai năm, nguyện làm đủ một nhiệm kỳ nữa cũng cho phép. Vì từ trước đến nay, sứ thần đối điều sai khiển, đều hợp lệ tính chung số năm tháng nhiệm kỳ trước, mãn nhiệm thì không hỏi nguyện hay không nguyện, bù đủ cũng không cho phép làm đủ một nhiệm kỳ nữa. Gần đây có sứ thần đối điều ở ngoài, xin theo điều trên bù đủ số ngày tháng nhiệm kỳ trước, lại xin làm đủ một nhiệm kỳ nữa. Nhưng xét kỹ điều lệ nguyên không có văn bản về đối điều, cũng không có ý nghĩa thêm vào, hai chữ ‘đối điều’ e là hư văn, nay xin bỏ hai chữ đó trong phần chú thích.” Theo lời tâu.

[42] Ngự sử trung thừa Triệu Quân Tích và các quan tâu rằng: “Thần trộm thấy gần đây có chiếu chỉ, cho Nhậm Vĩnh Thọ được đặc cách theo án quyết trước của Đại Lý tự, xử đánh hai mươi trượng vào mông, đày đi xa nghìn dặm. Thần đã xem xét kỹ hồ sơ án từ Hình bộ và Đại Lý tự, thấy rằng trước đây đã xét ra Vĩnh Thọ nhận hối lộ từ Nhậm Trung Lập, phạm tội tham nhũng theo luật kho, bị xử lưu đày, nhưng được miễn do đại xá. Việc báo cáo không trung thực chưa được tấu lên, nên giảm một bậc xử đánh một trăm trượng. Đô tỉnh cho rằng Khai Phong phủ đang xét việc Vĩnh Thọ mạo nhận tiền thực liệu chưa kết án, nên gửi lại Hình bộ, đợi án xong sẽ xử theo tội nặng hơn. Sau đó, Hình bộ và Đại Lý tự xét lại án sau, xử tội đồ một năm, cùng với một số án lệ khác đều xử đày, trình lên Thượng thư tỉnh; đồng thời tâu rằng Vĩnh Thọ tình tiết nặng, nên xin chỉ thị, rồi được đặc chỉ thi hành. Thần xét thấy Vĩnh Thọ trước sau tham nhũng tới bảy trăm tấm lụa, tình tiết rất nặng, nên đặc chỉ này có lẽ là để xử ngoài luật. Nay lại bỏ tội nặng, xử tội nhẹ, không phù hợp với đề nghị ban đầu của cơ quan, khiến trong ngoài xôn xao, không hiểu ý triều đình. Pháp luật là để giữ công bằng trong thiên hạ; đặc chỉ là quyền lợi của Vua. Nếu pháp luật và tình tiết tội không tương xứng, thì pháp nhẹ mà tình nặng, đặc chỉ sẽ xử nặng; pháp nặng mà tình nhẹ, đặc chỉ sẽ xử nhẹ. Đó là ý nghĩa của quyền lợi. Nay Vĩnh Thọ tình tiết rất nặng, mà đặc chỉ lại xử nhẹ, khiến trong ngoài không phục. Kính xin thánh chỉ thu hồi mệnh lệnh đã ban, sửa theo pháp luật thích hợp, dùng án lệ nặng mà Hình bộ đã trình để xử đày, nhằm răn đe kẻ tham lam gian trá, cũng để thiên hạ biết rõ triều đình không dung túng kẻ gian lại.”

(Tấu ngày 18 tháng 5. Ngày 10 tháng này, Giả Dịch có tâu, có thể tham khảo. Nhậm Trung Lập được nhắc đến trong sớ bàn về biên chế quan lại của Tô Triệt cuối tháng 6 năm thứ 5. Vĩnh Thọ được đổi án thành tội đồ theo tấu của An Đỉnh, đã ghi kèm ngày 10 Canh Ngọ.)

[43] Ngày Đinh Sửu, Xu mật viện tâu: “Theo chiếu lệnh năm Nguyên Hựu, các quan sứ thần tuần hạt trạm dịch cấp cước, mã đệ cùng lệnh, tá của huyện mình, mỗi khi đến trạm đều phải kiểm điểm, cuối tháng do thông phán của châu mình khảo xét. Ngoài việc mỗi quý các châu lấy sổ ghi chép của trạm đầu giới hạn để khảo xét lẫn nhau, thì đối với sổ ghi chép của trạm đầu giới huyện do sứ thần tuần hạt giám sát, chưa có quy định về việc lấy để khảo xét lẫn nhau.” Chiếu lệnh thêm vào điều trên.

(Bản mới bỏ đi.)

[44] Long Đồ các trực học sĩ, nguyên Tri Hàng châu Tô Thức tâu:

[45] Thần gần đây vâng theo chiếu thư và chỉ dụ, không cho phép thần từ chối ân mệnh nhận chức Hàn lâm học sĩ thừa chỉ và xin nhậm chức ở quận. Thần đã ba lần dâng tấu xin được bổ nhiệm đến một trong các quận Dương, Việt, Trần, Thái, nhưng e rằng lòng thành nhỏ bé của thần chưa đủ để lay chuyển ý trời, nên phải bày tỏ hết tấm lòng, xin can dám đến thánh thính, kính cẩn chịu tội, kính cẩn chịu tội!

[46] Thần trước đây vào niên hiệu Trị Bình, từ chức quan ở Phượng Tường được thay về triều, được Hoàng đế Anh Tông biết đến, muốn dùng ngay. Lúc đó, Tể tướng Hàn Kỳ cho rằng thần còn trẻ, chưa từng được thử thách, nên tạm cho làm chức ở Quán. Sau đó, thần gặp tang cha, phải rời chức, mãn tang trở lại, được Hoàng đế Thần Tông triệu đối, khen ngợi, cho phép thần được tâu việc ngoài chức trách. Thần tự nghĩ mình là kẻ xa lạ, không đáng được như vậy, há chẳng phải vì Hoàng đế Anh Tông đã biết thần từ trước sao? Lúc đó, Vương An Thạch vừa nắm quyền, thay đổi pháp chế, nếu thần chịu theo, ắt được trọng dụng. Nhưng thần nghĩ mình được hai Vua đặc biệt tin dùng, không nỡ lừa dối, muốn tâu rõ việc làm của An Thạch là không thể thi hành. Nhưng chưa biết ý Vua đối với thần thế nào, nhân dịp Tết Nguyên Tiêu có lệnh mua 4.000 chiếc đèn, quan lại làm sai, giảm giá thị trường, thần liền dâng sớ tâu việc. Tiên đế rất vui, lập tức thi hành. Thần nhân đó biết Tiên đế sáng suốt, có thể nghe hết lời, bèn dâng sớ hơn 6.000 chữ, bàn kỹ về tân pháp bất tiện. Sau lại nhân việc khảo thí tiến sĩ, soạn bài đối sách dâng lên, nói rằng An Thạch không biết người, không thể dùng lớn. Tiên đế tuy không nghe, nhưng khen thần ngay thẳng, không trách hỏi. Nhưng An Thạch tức giận, bọn đảng hạ đều căm thù, muốn hại thần, Ngự sử tri tạp Tạ Cảnh Ôn ra sức hạch tội thần, tâu rằng khi thần về quê chịu tang, trên thuyền có buôn lậu muối, bèn sai các lộ điều tra, bắt bọn thuyền chài tra khảo lấy chứng, nhưng vì không có việc đó nên không thành. Thần vì thế sợ họa, xin ra ngoài, liên tiếp ba nhiệm ở ngoài.

Nhưng Tiên đế vẫn yêu quý thần, thường nhân dịp dâng biểu tạ ơn, khen ngợi trước mặt tả hữu. Bọn đảng nghi thần được dùng lại, Lý Định, Hà Chính Thần, Thư Đản ba người vu cáo, tìm trăm cách muốn giết thần. Tiên đế ban đầu không nghe, nhưng ba người này cứ tấu mãi, nên thần bị tội vào ngục. Định sai lính dữ Hoàng Phủ Tuân dẫn quân đến Hồ Châu bắt thần như bắt giặc. Thần liền từ biệt vợ con, để thư lại cho em là Triệt lo việc hậu sự, tự nghĩ chắc chết, qua sông Dương Tử định nhảy xuống sông, nhưng lính canh giữ không được. Đến ngục, thần định nhịn ăn chết, nhưng Tiên đế sai người đến ngục dặn dò, nên ngục lại không dám làm bậy. Thần cũng biết Tiên đế không có ý giết thần, nên cố sống đến ngày nay. Khi bị đày đến Hoàng Châu, mỗi lần dâng biểu, Tiên đế lại khen ngợi, thương xót, muốn dùng lại, nhưng tả hữu cố can không được. Thần tuy ở xa, cũng nghe biết hết.

[47] Người xưa có câu: “Muỗi tụ lại thành sấm, lông chim tích lại chìm thuyền.” Ý nói ít không thắng được nhiều. Vì tiên đế biết rõ thần đặc biệt xuất chúng như vậy, mà thần cuối cùng vẫn không tránh khỏi hoạn nạn, là do những kẻ bên cạnh ghét thần quá nhiều. Đến khi bệ hạ lên ngôi, khởi dụng thần từ nơi bị biếm, chưa đầy một năm, thần đã được đặt vào chức vụ trong cấm lâm. Sự gặp gỡ khác thường, xưa nay chưa từng có. Thần thường tự nghĩ, thân phận nhỏ bé như côn trùng cỏ cây, không có gì để báo đáp ơn đức sinh thành của trời đất, chỉ có thể đứng vững không dựa dẫm, biết gì nói nấy, để có thể báo đáp được chút ít. Ban đầu vì việc lợi hại của sai dịch nha tiền, thần đã tranh luận với Tôn Vĩnh, Phó Nghiêu Dũ, Hàn Duy, nên cũng có ý kiến khác với Tư Mã Quang. Quang ban đầu không vì việc này mà giận thần, nhưng các quan đài gián lại dò xét ý Quang, nên đã coi thần là kẻ thù. Thần vốn cũng ghét sự gian trá của Trình Di, chưa từng tỏ ra nhã nhặn, nên bè đảng của Di đều không khỏi liếc nhìn. Từ khi triều đình phế truất mấy kẻ gian ác lớn, nhưng những kẻ còn lại trong bè đảng vẫn giữ chức vụ quan trọng, ngầm tạo thế lực, chỉ chưa bộc lộ mà thôi. Tiểu thần Chu Chúng dám dâng sớ, xin dùng Vương An Thạch để phối hưởng, nhằm thăm dò triều đình. Thần đoán Chúng nhỏ bé như cỏ rác, dám đưa ra kiến nghị này, ắt phải có kẻ ngầm chủ trương việc này, nên thần đã dâng sớ chặn đứng mưu đồ gian trá của họ, xin trọng thưởng để xử lý, nhằm phá tan mưu đồ của tiểu nhân, vì thế bè đảng càng thêm phẫn nộ. Sau đó, thần lại trong buổi giảng kinh bàn luận kỹ về việc sông Hoàng Hà không thể đổi dòng, và dâng sớ tranh luận, nên đã làm mất lòng các vị chấp chính. Tích tụ mấy việc này, thần sợ sẽ gây ra họa hoạn khác, lại thêm đau tay mờ mắt, nên nhiều lần dâng chương xin được bổ nhiệm ra ngoài.

[48] Tôi kính cẩn suy nghĩ, từ khi được vào cấm cận, trong ba năm, các ngự sử và gián quan đã nhiều lần dâng tấu chỉ trích tôi. Khi tôi soạn thảo chiếu chỉ, họ đã bịa đặt lời lẽ để vu khống tôi. Vốn không có gì đáng nghi, nhưng họ cố tình vu cáo, trong đó có những lời gièm pha mơ hồ, bệ hạ xét thấy không đúng sự thật, nhưng không bãi bỏ, còn có bao nhiêu điều nữa mà tôi không biết! Nếu không nhờ hai bậc thánh nhân nhân từ sáng suốt, thấu hiểu tấm lòng, thì tôi đã bị bè đảng hãm hại, đầu không còn giữ được, há dám mong được tha thứ như tiên đế đã từng tha cho tôi? Từ khi ra làm tri châu Hàng Châu hai năm, tạm tránh được lời đàm tiếu. Trong thời gian đó, tôi đã xử phạt ngoài pháp luật hai người Nhan Chương và Nhan Ích, vì muốn chấn chỉnh tệ nạn lâu nay, việc không thể không làm, bệ hạ cũng đã tha thứ cho tôi, nhưng những kẻ dâng tấu không tha, cứ luận tội mãi, ý của họ há phải vì Nhan Chương sao? Từ đó có thể biết ý đồ của bè đảng, chưa từng một ngày nào không muốn hãm hại tôi, gạn lọc tìm khuyết điểm, chỉ được việc này. Nay bỗng được ơn thánh triệu về trọng dụng, lại bổ nhiệm em tôi là Triệt làm chấp chính, hai việc này đều không phải ý của đại thần. Tôi nghĩ bè đảng ắt sẽ rất nghi kỵ, mài giũa chờ thời, tình thế tất nhiên như vậy. Nghe lệnh, tôi lo sợ, coi phúc là họa, ngay ngày đó dâng chương từ chối, xin về quận. Đi giữa đường, quả nhiên nghe tin em tôi là Triệt bị các ngự sử và gián quan công kích, phải rời khỏi nha môn chờ tội. Lại được bệ hạ thấu hiểu tình hình, mới được bảo toàn. Tính tôi cương trực hẹp hòi, mọi người đều biết, bè đảng nghi kỵ tôi còn hơn cả em tôi là Triệt, há dám lúc tuổi già bệnh tật lại dám đối đầu với họ! Dù tự biết mình không có tội gì để nói, nhưng những kẻ dâng tấu hiện nay, há hỏi đúng sai phải trái?

[49] Thần trộm nghĩ, bậc nhân chủ đối đãi bề tôi, không gì hơn là dùng công đạo để hiểu nhau, còn bọn đảng nhân báo thù oán hiềm, ắt sẽ dùng mưu kế xảo trá để hãm hại ngầm. Thần đâu dám cậy vào sự thấu hiểu công đạo của hai bậc thánh mà khinh thường họa hại ngầm của bọn đảng nhân? Vì thế, thần không ngại phiền toái, trình bày rõ đầu đuôi việc thăng tiến hay lui bước từ khi nhập sĩ đến nay, mong bệ hạ hiểu rằng thần nói lời ngay thẳng, làm việc ngay thẳng, đứng một mình không thay đổi, dám chọc giận đám đông, đã có từ lâu. Lại mong bệ hạ biết rằng thần suốt đời từng trải qua hoạn nạn, nguy hiểm như vậy. Nay tuổi già không còn bao lâu, không tránh khỏi ý muốn tránh xa họa hại để bảo toàn thân mình, nên nhiều lần từ chối, thực không phải là giả tạo. Liễu Hạ Huệ từng nói: “Lấy đạo ngay thẳng mà phụng sự người, đi đâu mà không bị ba lần bãi chức.” Nếu thần tham lợi sợ mất, tùy thời cúi ngửa, thay đổi thói quen, thì bệ hạ còn dùng thần vào việc gì? Nếu giữ vững tấm lòng ban đầu, trước sau không thay đổi, thì bọn tiểu nhân sẽ nghiêng mắt nhìn, cũng không yên ổn. Dù được hai bậc thánh thấu hiểu, thần cũng sợ rốt cuộc không thắng nổi đám đông, nên đã suy tính đi tính lại, chi bằng xin từ chức. Không phải thần không lưu luyến ân đức của trời đất và cha mẹ, nhưng tuổi già sức yếu, thẹn phải tranh cãi hơn thua phải trái với bọn tiểu nhân, bị người cao quý trong thiên hạ chê cười. Kính mong bệ hạ xét lòng thành của thần, đặc biệt chỉ thị cho các quan chấp chính, xem xét lại các lời tâu trước đây, chỉ coi là tránh hiềm khích thân tình, sớm bổ nhiệm thần làm quan ở một quận. Tất cả các lời tâu lần này, xin giữ lại trong cung không công bố, để bảo toàn thân thần, thần vô cùng mong mỏi.

Nếu triều đình không cho rằng thần bất tài, vẫn muốn sử dụng, hoặc bổ nhiệm thần làm quan ở một quận biên giới khó khăn trọng yếu, thần không dám từ chối, tấm lòng báo quốc, đến chết mới thôi. Chỉ không muốn ở gần nơi cấm cung, khiến bọn đảng nhân nghi ngờ, thêm mưu hại ngầm. Can phạm uy trời, kính chờ hình phạt^[12]. Tờ dán vàng nói: “Thần được bệ hạ thấu hiểu sâu sắc nhất, nên dám bày tỏ gan ruột, nói hết không giấu giếm, ắt sẽ khiến bọn đương quyền oán giận, càng thêm tai họa cho thân. Quân thần không giữ kín, sách Chu Dịch đã răn, nên thần tự tay viết tờ tâu. Mắt mờ chữ to, lại thêm bất kính, tiến thoái đều tội. Kính mong bệ hạ rộng lượng tha thứ.”

[50] Ngày Canh Thìn, Hàn lâm học sĩ thừa chỉ Tô Thức kiêm chức Thị độc, Tả triều thỉnh lang, Tả ty lang trung Diệp Thân được bổ làm Chuyển vận phó sứ lộ Hà Bắc.

[51] Tam tỉnh tâu: “Con rể tông thất được bổ quan, nên theo phép phục tang của tông thất mà định quy tắc dừng lại.” Chiếu rằng: “Từ nay về sau, những người được bổ quan do kết hôn với con gái tông thất, nếu thuộc hàng thân thích tông thất xa (tức ti ma), thì văn thần đến chức Triều thỉnh đại phu, vũ thần đến chức Hoàng thành sứ thì dừng lại.”

[52] Trung Thái nhất cung sứ, Quan văn điện học sĩ, Tả ngân thanh quang lộc đại phu kiêm Thị độc Phùng Kinh lại dâng sớ từ chối ân mệnh mới được bổ làm Tuyên huy nam viện sứ, phán Châu Trần, xin được nghỉ hưu. Chiếu rằng Phùng Kinh được miễn chức phán Châu Trần, vẫn giữ chức Tuyên huy nam viện sứ, sung chức Trung Thái nhất cung sứ, cho phép tham triều vào ngày sóc vọng.

(Ngày mồng 6 được bổ.)

[53] Quốc tử tế tửu, Bảo văn các đãi chế Trịnh Mục ba lần dâng biểu xin nghỉ hưu. Chiếu cho Trịnh Mục giữ chức Đề cử Động Tiêu cung. Cấp sự trung Phạm Tổ Vũ tâu: “Trịnh Mục tuy đã quá 70 tuổi, nhưng tinh lực vẫn còn mạnh. Từ khi còn là thường dân, các sĩ tử vùng Mân đã gọi ông là ‘Tứ tiên sinh’, trong đó Trịnh Mục là một. Trong suốt cuộc đời làm quan, ông đã nhiều lần đảm nhiệm chức vụ quản lý trường học, ở vương phủ hơn 10 năm, giữ mình thanh liêm cẩn trọng, chưa từng phạm lỗi lầm. Được thăng chức ở Tả tỉnh, bàn luận không cẩu thả, lại làm Quốc tử tế tửu, được nhiều sĩ tử noi theo. Xem xét con người ông, từ đầu đến cuối không có khuyết điểm. Tuổi cao đức trọng, cố gắng xin từ chức, đối với Trịnh Mục thì việc tiến thoái thật đáng vinh dự, nhưng đối với triều đình thì thật đáng tiếc. Xin hãy giữ Trịnh Mục ở chức vụ cũ, để thể hiện sự quý trọng người già và tôn kính hiền tài của triều đình.” Không được trả lời. Hơn nghìn thái học sinh dâng trạng lên phủ Thừa tướng xin giữ lại, cũng không được trả lời.

[54] Giám sát ngự sử An Đỉnh tâu: “Phó sứ Cung bị khố là Triệu Tư Phục xin đem một chức quan do khảo khóa chuyển sang để truyền lại cho con trai là Hi Nguyên, vốn đã vi pháp, nhưng triều chỉ chưa ban xuống, Tư Phục đã để tang, Hi Nguyên chưa từng nhận chức. Anh trai là Tư Tề lại dâng tâu về công lao của Triệu Phổ để xin lại việc trước, triều đình liền nghe theo. Tuy chức tá chỉ là nhỏ, nhưng mệnh ban thưởng là trọng, xin sửa lại.” Lại bộ xét rằng Triệu Hi Nguyên vào tháng 8 năm Nguyên Hựu thứ nhất được bổ nhiệm tham gia tuyển chọn, đến tháng 8 năm thứ 6 sẽ khảo khóa chuyển sang chức tá. Chiếu chỉ rằng Triệu Tư Phục không được truyền lại chức, còn Hi Nguyên đã nhận chức tá, đặc cách miễn truy thu, nhưng từ tháng 8 năm nay mới tính thời hạn khảo khóa.

[55] Tả gián nghị đại phu Trịnh Ung tâu: “Nghe nói gần đây có quan viên bàn về việc Vương Củng không kiểm soát được tình hình, được giao cho Chuyển vận sứ Hoài Nam là Lâm Tích điều tra. Tội của Củng đã lan truyền khắp kinh thành, nay Tích thấy triều đình không dựa vào lời tâu của Trương Tu, liền dám ngó nghiêng, không nói rõ sự thật. Xin trước hết cách chức Lâm Tích, và giao ngay cho Đề hình ty Hoài Đông điều tra kỹ tội của Củng, để minh chính quốc pháp.” Hữu chánh ngôn Diêu Miễn tâu: “Lâm Tích điều tra việc của Vương Củng, mờ ám không công bằng. Xin trước hết cách chức Lâm Tích, và giao cho Đề hình ty Hoài Đông xét lại.” Chiếu lệnh Đề điểm hình ngục ty Hoài Nam Đông lộ điều tra lại rồi tâu lên.

(Trương Tu lấy chức Triều phụng đại phu làm Tri châu Tuyên, được bổ làm Phó Chuyển vận sứ Hoài Nam vào ngày 12 tháng 2 năm thứ 4. Ngày 2 tháng 2 năm nay, Tu được bổ làm Quang lộc thiếu khanh. Ngày 8 tháng 6, Củng bị cách chức Tri châu Túc. Tên của Đề hình là Chung Tuấn. Ngày 6 tháng 10 năm thứ 6, Củng bị khiển trách.)

[56] Ba tỉnh và Xu mật viện tâu: “Mùa xuân năm Nguyên Hựu thứ sáu, có chín mươi sáu người được bổ nhiệm. Mùa xuân năm thứ năm, có một trăm bốn mươi bảy người được bổ nhiệm^[13]. Năm thứ sáu so với năm thứ năm ít hơn năm mươi người. Lại tính số người được tiến cử trong các khoa thi trước, được tiến cử trong các đại lễ, và số người được chuyển đổi chức vụ, chia ba năm thành mười hai quý, mỗi quý khoảng một trăm năm mươi bốn người, cộng với số người được bổ nhiệm mùa xuân năm Nguyên Hựu thứ sáu là hai trăm năm mươi người. Trừ những người đã qua đời, về hưu, bị cách chức, để tang, đi tìm thầy thuốc, hết hạn nghỉ phép chăm sóc người thân, và những người được phục chức sau khi mãn tang, hoặc hết hạn tìm thầy thuốc, thì số người được bổ nhiệm nhiều hơn bảy mươi người.”

[57] Xu mật viện tâu: “Các cơ quan Điện tiền, Mã bộ quân tâu rằng, ngày duyệt binh của các doanh Mã bộ quân không trùng với ngày duyệt binh theo quy định mới ban hành trong sắc lệnh chung của các tướng quan các lộ năm Nguyên Hựu, xin được cho các doanh trong và ngoài đều theo sắc lệnh mới ban hành về tướng quan.” Được chấp thuận.

[58] Hộ bộ tâu: “Việc chuyển đổi nơi nhận lương chỉ được thực hiện tại nơi đã chỉ định trước, nếu chuyển đến nơi khác, phải trình bày lý do và xin phê chuẩn từ cơ quan chủ quản để dừng chi trả, đồng thời báo cho nơi phân bổ ban đầu để ghi chép vào sổ sách, sau đó báo thẳng đến nơi chuyển đến, ghi chép lại vào sổ nhỏ, mới được bắt đầu chi trả. Nếu vi phạm, cơ quan tại nơi đó không được phê chuẩn. Nơi phân bổ ban đầu, nếu sau hai tháng chưa nhận được báo cáo từ nơi chuyển đến, thì triệu tập một quan chức bảo lãnh để xét duyệt, đồng thời thúc giục kịp thời, khi nhận được báo cáo, cũng phải ghi chép như vậy. Nếu không báo cáo cho nơi phân bổ ban đầu, hoặc nhận được báo cáo mà không ghi chép, hoặc không báo cáo, đều bị phạt một trăm trượng.” Được chấp thuận.

(Không có trong bản mới. Có thể tham khảo ngày 19 tháng 5 năm thứ năm.)

[59] Ngày Nhâm Ngọ, sở Tường định biên tu Cáp môn nghi chế tâu: “Thượng thư, Thị lang, Lang quan khi được bổ nhiệm sang bộ khác, xin vẫn cho phép cáo tạ, chính tạ. Các chức Gián nghị đại phu trở lên ở Môn hạ, Trung thư tỉnh, Quyền Thị lang trở lên ở Thượng thư tỉnh, các quan Thị tòng từ Đãi chế trở lên khi chuyển chức, cùng các quan Ký lộc từ Thái trung đại phu trở lên, các chức Chính nhiệm Hoành hành mới được bổ nhiệm, các chức Đại tướng quân đến Nội thường thị trở lên khi được bổ nhiệm mới hoặc gia ân sai khiển, được bổ làm Tổng quản một châu, Lộ phân Kiềm hạt, Đô giám, các chức Tri châu quân ở ba lộ và vùng biên giới, xin đều cho phép cáo tạ.” Được chấp thuận.

[60] Ngày Quý Mùi, ba tỉnh tâu: “Khi nhận được thánh chỉ, ngự phê thủ chiếu và hoạ chế, các phòng phải ghi chép vào sổ thừa thụ, các chức cấp thường xuyên kiểm tra, làm bản tường trình không có sai sót, trước ngày 20 tháng sau, Môn hạ tỉnh gửi đến phòng Tạp vụ, Trung thư tỉnh gửi đến phòng Thôi khu, Thượng thư tỉnh gửi đến phòng Tri tạp, tập hợp các văn bản trong tháng gửi đến phòng Thời chính ký^[14]. Nếu có sai sót, phòng đó và các chức cấp sẽ bị xử phạt tùy theo mức độ nặng nhẹ.” Được chấp thuận.

[61] Ngày Giáp Thân, chiếu rằng: “Các khoản nợ của dân trong phủ Khai Phong và các lộ, lấy mười phần làm chuẩn, mỗi năm theo thuế hạ, mỗi khoản nộp thêm một phần. Tất cả các chỉ huy trước đây về việc thúc nộp nợ và gia hạn nộp thuế đều không được thi hành nữa.”

(Đoạn này dựa theo quyển 11 tấu nghị của Tô Thức và sách 《Vương Nham Tẩu hệ niên lục》 bổ sung, cả hai bản tân lục và cựu lục đều lược bỏ. Theo sách pháp, đây là thánh chỉ ngày 25 tháng 5 năm thứ 5, đã ghi rõ ngày tháng năm đó.)

[62] Ty Bát phát sông Thái Hà tâu: “Xin miễn việc hàng năm phải chở thêm lụa là, để việc vận chuyển được thông suốt.” Được chấp thuận.

[63] Cùng ngày, Hàn lâm học sĩ thừa chỉ Tô Thức từ Hàng Châu về, bắt đầu vào triều yết kiến.

[64] Ngày Bính Tuất, chiếu rằng Dương Úy theo lệnh bổ nhiệm trước đây, giữ chức Điện trung Thị ngự sử. Đây là do Trung thừa Triệu Quân Tích tiến cử lần nữa.

(Ngày 12, nghe theo lời Úy xin từ chối.)

[65] Lại có chiếu cho Long đồ các đãi chế Hùng Bản làm tri châu Hồng Châu, theo lời thỉnh cầu của ông.

[66] Kinh lược ty các lộ Phu Diên, Hi Hà Lan Dân tâu rằng người Tây Hạ xâm nhập vào đất Hán gây rối, đã sai quân chặn đánh, bắt sống được mỗi nơi một thủ lĩnh. Chiếu lệnh cho các kinh lược ty lấy ý của mình, thả những người đó về nước, và dặn rằng: “Biên giới tuy còn một ít chưa xong, nhưng sao nước Hạ lại dám phát binh xâm phạm biên cảnh của ta? Nay đã bắt sống, đáng lẽ phải chém đầu ngay tại biên giới, nhưng vì triều đình có ý hiếu sinh, lại thấy nước Hạ vẫn thường triều cống, nên tạm tha cho các ngươi về nước. Khi về đến nơi, hãy báo rõ cho Lương Ất Bồ và các thủ lĩnh cấp cao biết, từ nay không được tùy tiện thả người ngựa sang quấy nhiễu.”

[67] Ngày Đinh Hợi, Thượng thư tỉnh tâu: “Môn hạ tỉnh và Trung thư hậu tỉnh đã xem xét các điều lệ về kho tàng của các ty, biên soạn thành sắc lệnh và thể thức, tổng cộng 206 quyển, đều lấy tên ‘Nguyên Hựu’ đặt đầu.” Được chấp thuận.

[68] Ngày Mậu Tý, Đoan minh điện học sĩ, Thái trung đại phu, tri phủ Diên An là Triệu Tiết mất, chiếu tặng chức Hữu quang lộc đại phu. Một hôm, các quan đại thần tâu việc, Thái hoàng thái hậu nhắc đến Triệu Tiết, rất thương xót. Vương Nham Tẩu nói: “Tiết lâu ngày ở biên cương, nhiều lần xin về mà không được, nên hậu đãi.” Thái hoàng thái hậu nói: “Nên sai sứ giả ban thưởng riêng.” Lã Đại Phòng nói: “Có lệ của Lưu Tường.” Nham Tẩu nói: “Hơn cả Lưu Tường thì càng tốt.” Thái hoàng thái hậu nói: “Lưu Tường còn được như vậy, Tiết đương nhiên phải hậu đãi hơn.”