[PREVIEW] QUYỂN 461: NĂM NGUYÊN HỰU THỨ 6 (TÂN MÙI, 1091)

Bắt đầu từ ngày Kỷ Mùi tháng 7 năm Nguyên Hựu thứ 6 đời Vua Triết Tông đến hết ngày Kỷ Tỵ cùng tháng.

[1] Mùa thu, tháng 7, ngày Kỷ Mùi, Kinh lược sứ Hi Hà Lan Dân lộ là Phạm Dục tâu: “A Lý Cốt dâng thư nói rằng Quỷ Chương đã già, nếu còn sống thì xin cho về; nếu đã chết thì xin giao lại hài cốt.” Triều đình ban chiếu rằng A Lý Cốt kính thuận triều đình, Kết Ngõa Xước thay cha quản lý bộ tộc yên ổn, nên đặc cách chấp thuận yêu cầu. Lệnh cho Tây Kinh thiêu xác Quỷ Chương, thu hài cốt, giao cho sứ giả tiến cống. Các vật dụng như yên ngựa, đồ vật đều trả lại, và lệnh cho Phạm Dục dụ bảo họ.

[2] Thị ngự sử Giả Dịch tâu:

[3] Thần trộm nghĩ rằng, trong thiên hạ có năm điều đáng sợ, còn hạn hán, lụt lội, nhật thực, sao chổi thì không đáng kể: Một là trên dưới lừa dối nhau, khen chê không đúng sự thật; Hai là việc chính sự làm qua loa, quan lại không gánh vác trách nhiệm; Ba là kinh phí không đủ, sinh lợi không đúng cách; Bốn là nhân tài thiếu hụt, giáo dục không đúng phương pháp; Năm là hình phạt và ban thưởng không công bằng, lòng người không biết hướng về đâu. Khen chê không đúng sự thật thì Vua bị mê hoặc, Vua bị mê hoặc thì tà chính không phân biệt, đạo quân tử ngày càng suy yếu, bè đảng tiểu nhân ngày càng lấn át, chính sự suy đồi, đó là nguồn gốc của loạn lạc. Nói trên dưới lừa dối nhau, tức là Vua bị che mắt, tình hình dưới không thông lên trên, há chẳng đáng sợ sao! Quan lại không gánh vác trách nhiệm thì muôn việc đổ nát, đạo lý suy đồi, quan lại xấu tham nhũng mà được lợi, dân lành chịu thiệt mà không kêu được, khí uất ức bất bình tràn ngập thiên hạ, làm rối loạn âm dương, tai họa từ đó mà sinh ra. Nói việc chính sự làm qua loa, tức là không còn đạo trị nước, mà quan lại xấu và kẻ gian tham không chỗ nào không đến, há chẳng đáng sợ sao! Sinh lợi không đúng cách thì công tư đều khốn đốn, nguồn sống ngày càng eo hẹp. Dùng vào lúc bình thường đã là mối lo, huống chi khi gặp việc đột xuất thì tất nhiên sẽ lúng túng khốn cùng, mà tai họa ập đến. Nói kinh phí không đủ, tức là mọi chi tiêu đều thiếu thốn, mà thu chi co duỗi không kịp thời chuẩn bị, lòng người dễ dao động, thì nền tảng có nguy cơ suy yếu, há chẳng đáng sợ sao!

Giáo dục không đúng phương pháp thì khí tiết sĩ phu ngày càng suy nhược, khí tiết sĩ phu suy nhược thì tiết nghĩa tiêu tan, thói xu nịnh cầu an ngày càng phát triển, phong khí phản bội dưới quên trên ngày càng tăng, thì còn ai cùng xây dựng nền tảng thái bình, và giữ yên vương quốc? Nói nhân tài thiếu hụt, tức là sĩ quân tử không có người hiền tài thực sự có thể dùng, mà kẻ ngu hèn lại đầy rẫy trong triều, thiên hạ theo đó mà suy đồi, há chẳng đáng sợ sao! Lòng người không biết hướng về đâu thì lấy sai làm đúng, lấy đen làm trắng, hại lẫn nhau, ban cho chức cao mà không thêm quý, trừng phạt nặng mà không thêm sợ, uy thế hình phạt của Vua không thể lay động bốn phương, thói gian tham trục lợi cầu may, thói tham của phạm nghĩa, có gì mà không có? Nói hình phạt không công bằng, tức là người ta không biết làm thế nào, kẻ gian tà từ đó mà không ngăn cấm được, há chẳng đáng sợ sao!

[4] Thần chỉ hận rằng hai bậc thánh nhân vất vả lo toan việc trị nước, mà thế cục thiên hạ lại suy yếu đến thế này, những kẻ đương quyền chẳng lấy làm lo, giống như nằm trên đống củi khô, lửa chưa cháy tới mà đã cho là yên ổn. Như vậy thì việc hưng thịnh, bổ khuyết, giữ vững nguy cơ, chống đỡ suy yếu, há chẳng có kế sách sao? Muốn biết rõ tình trạng khen chê, thật giả, thì không gì bằng mở rộng tầm mắt, thông suốt tai nghe, khiến dưới không có nỗi lo bị che lấp, lời nói thẳng thắn ngay ngày đến trước mặt, mà lời gièm pha, hành vi xấu xa không thể che giấu được tình thực, thì kẻ hiền tài, nịnh thần, gian tà, chính trực rõ ràng như ánh sáng ban ngày, tâm trong sáng như nước lặng, như gương định, ai dám lừa dối để bày trò giả dối? Sách 《Thư》 viết: “Biết người là sáng suốt, có thể dùng người”, “Sáng suốt mà nhân từ, lo gì Hoan Đâu? Dời gì Hữu Miêu? Sợ gì lời khéo léo, vẻ mặt dễ thương của kẻ gian nịnh?” Chính là nói điều này.

[5] Muốn cho quan lại đều gánh vác trách nhiệm và chính sự được sửa sang minh bạch, thì không gì bằng xét việc hỏi lời, theo danh mà trách thực. Vì thế, bốn phương không yên, thì trách quan lại quận ấp, vì họ không có hiệu quả trong việc chú trọng gốc rễ, chăm lo nông nghiệp. Năm đức tính không thuận, thì trách quan sư suý, vì họ không có thành tích trong việc tiếp nhận và truyền bá giáo hóa. Man di nổi loạn, thì trách quan biên cương. Việc kiện tụng phiền phức, thì trách quan tư pháp. Trộm cướp nhiều, thì trách quan cảnh sát. Các cơ quan, trăm quan cứ theo chức trách mà xét đoán, bãi chức kẻ hèn kém, thăng chức người sáng suốt, định ra chế độ rõ ràng, thì người hiền tài vui vẻ phát huy tài năng, còn kẻ lười biếng, hèn kém không dám tham quyền cố vị mà hưởng bổng lộc. Kinh 《Thi》 viết: “Không tranh giành chỉ vì người, bốn phương sẽ noi theo”, “Đức sáng tỏ, trăm quan sẽ noi gương”, chính là nói điều này.

[6] Muốn sinh ra của cải mà không trái với đạo lý, thì không gì bằng chú trọng vào nghề nghiệp gốc, hạn chế nghề phụ, đề cao sự tiết kiệm, bỏ đi sự xa xỉ vượt quá mức, khiến cho dân chúng khắp nơi đều giữ vững nghề nghiệp của mình, không thấy vật lạ mà đổi nghề. Giảng giải rõ ràng phép tắc của các bậc tiên vương trong việc trị quốc, dùng thu nhập để chi tiêu, áp dụng khắp thiên hạ, sẽ khiến cho công tư đều giàu có, và lương thực đủ dùng trong chín năm. 《Đại Học》 nói: “Sinh ra của cải có đạo lớn, người sinh ra nhiều, người tiêu dùng ít, làm việc nhanh chóng, sử dụng chậm rãi, thì của cải luôn đủ”, chính là ý này.

[7] Muốn giáo dục và bồi dưỡng nhân tài một cách đúng đắn, thì không gì bằng mở rộng bốn cửa, để tăng thêm con đường kết nối; ban tước vị tốt, để khuyến khích tiết tháo liêm chính. Rõ ràng ra lệnh cho các quan đại thần, khiến họ tiến cử người mà họ biết, triệu tập để hỏi han, xem xét khả năng của họ. Người tốt thì tùy nghi mà sử dụng, người không tốt thì đều bãi miễn. Như vậy, trong hang núi sẽ không còn người hiền tài ẩn dật, triều đình sẽ có nhiều người tài giỏi. 《Thư》 nói: “Chín đức đều được thực hiện, người tài giỏi ở trong chức vụ, trăm quan noi theo, trăm nghề đúng thời, thuận theo năm tháng, mọi công việc đều thành tựu”, chính là ý này.

[8] Muốn lòng người đều hướng về điều chính đạo, thì không gì bằng dùng phần thưởng để khuyến khích việc thiện, dùng hình phạt để trừng trị việc ác, không phân biệt thân sơ quý tiện mà thiên vị, cùng thiên hạ thống nhất. Vì vậy, người làm việc thiện trong nhà sẽ được ban thưởng ở triều đình; người làm việc ác trong bóng tối sẽ bị trừng phạt nơi ánh sáng. Nhờ đó mà phong hóa lan tỏa khắp nơi, và được tin tưởng trong thiên hạ. Như vậy, lòng dân sẽ ổn định, và những hành vi phóng túng, tà ác sẽ không xảy ra. 《Thư》 nói: “Đức sáng thì sáng, đức uy thì đáng sợ”, chính là ý này.

[9] Thực hiện những điều này, tất cả đều bằng lòng chân thành và cố gắng không mệt mỏi, thì công cuộc thái bình cực trị, việc gì mà không thành, điều gì mà không đạt được?

(Bản tấu này được đính kèm, có thể bỏ đi.)

[10] Ngày Tân Dậu, người trước đây làm Tri châu Nam Châu là Hướng Tòng, em trai là Hướng Tòng Chính được phong làm Ngân Thanh Quang Lộc Đại Phu, Kiểm Hiệu Quốc Tử Tế Tửu, kiêm Giám Sát Ngự Sử, Vũ Kỵ Úy, Tri châu Nam Châu.

[11] Chiếu cho Hàn lâm học sĩ Triệu Ngạn Nhược làm Bảo Văn các học sĩ, kiêm chức Đề cử Vạn Thọ quán. Ngạn Nhược nhiều lần xin tránh lời bàn tán, nên có mệnh lệnh này.

(Lưu Chí nói: “Ngạn Nhược bốn lần dâng sớ xin ra ngoài làm quan, nay được ở lại kinh đô, nghi ngờ ông chưa dám yên tâm. Hôm nay, trong cung ban ra năm chương sớ, trong đó An Đỉnh, Dương Úy đều nói về Ngạn Nhược, còn Giả Dịch thì bàn việc khác. Hôm trước, Dịch và Đỉnh đối đáp xong, chương sớ không ban ra ngay, mọi người xôn xao cho rằng vì Ngạn Nhược, rồi liên lụy đến Chí. Hôm nay mới ban ra, thì không liên quan gì nữa.” Chí lại nói: “Ngạn Nhược học rộng, có đức hạnh thuần khiết, tuy không giỏi ăn nói, nhưng bên trong rất cứng rắn. Tuy nhiên, ông không hiểu thế sự, không lo việc đời, ít giao thiệp với người, là người quân tử trưởng hậu. Việc cứu giúp nhân từ, tuy xuất phát từ tình thế cấp bách nhất thời, nhưng cốt là tình cha con, khó lòng trách cứ sâu. Thế mà người bàn tán cứ khăng khăng công kích, chỉ vì Chí mà thôi. Người soạn lời trách cứ, mắng nhiếc thậm tệ, không phải lời chính đáng, nhưng không ai biện hộ cho ông. Ngày 28 tháng 6, Ngạn Nhược trước bị cách chức Thị độc, nay lại bị cách chức Học sĩ.” Lời của Lưu Chí đã được chú thích vào ngày 28 tháng 6. Chí ghi chép ngày 4 tháng 7 vẫn chú thích ở đây. Người soạn lời trách cứ, cần tra cứu tên tuổi. Ngày 12, Ngạn Nhược lại bị giáng chức Mật trực.)

[12] Chiếu cho Tiết Hướng được hưởng ân trạch tiến cử trong lễ Minh Đường năm Nguyên Phong thứ ba, theo như các quan chấp chính đương nhiệm. Trước đó, Lại bộ tâu rằng Hướng trước đây vì tội bị cách chức Đồng tri Xu mật viện, làm Tri châu Tùy^[1] đã qua đời, được chỉ dụ chiếu theo lệ của Chính nghị đại phu. Con trai ông là Thiệu Bành có thỉnh cầu, nên có chiếu chỉ này.

[13] Ngày Nhâm Tuất, Công bộ tâu: “Các quan viên giám sát và đương chức, lại nhân, cùng các quan viên, lại nhân, công nhân đang tại nhiệm ở châu huyện, đều không được mua các vật phẩm do nhà nước định giá bán, cũng như xin nhận hoặc mua ruộng đất, nhà cửa của nhà nước^[2], người vi phạm sẽ bị phạt tù hai năm. Còn lại nhân, công nhân ở châu huyện đó, nếu không phải đương chức và quản lý mà xin nhận hoặc mua ruộng đất, nhà cửa của nhà nước, thì mỗi người bị đánh một trăm trượng. Lại nhân, công nhân vẫn cho phép người khác tố cáo, định giá ruộng đất, nhà cửa, vật phẩm, trong ba phần sẽ cấp một phần để làm phần thưởng. Những người xin nhận hoặc mua mà chưa được, thì mỗi người giảm ba bậc tội.” Theo đó.

(Sách mới không có.)

[14] Ngày Quý Hợi, Tam tỉnh tâu: “Trương Phương Bình nguyên là Tuyên huy Nam viện sứ, Kiểm hiệu Thái phó, Thái tử Thiếu sư về hưu. Khi chế độ quan chức Nguyên Phong được thi hành, bãi bỏ chức Tuyên huy sứ, đến năm Nguyên Hựu thứ ba lại khôi phục nghi phẩm, ân điển như cũ.” Chiếu rằng Thái tử Thái bảo về hưu Trương Phương Bình vẫn giữ chức Thái tử Thái bảo như trước, sung chức Tuyên huy Nam viện sứ về hưu.

(Tô Thức viết trong bài văn bia mộ của Phương Bình rằng: “Được phong làm Thái tử Thiếu sư, lấy chức Tuyên huy sứ về hưu. Khi chế độ quan chức được thi hành, bãi bỏ chức Tuyên huy sứ, chỉ riêng mệnh cho Phương Bình giữ chức sứ như cũ. Nay Hoàng thượng lên ngôi, chấp chính liền bãi chức sứ của Phương Bình, lấy chức Thái tử Thái bảo về hưu.” Nên xem xét lý do bãi chức. Ngày mồng 8 tháng này Hàn Xuyên nói, ngày 16 tháng nhuận 8 từ chối.)

[15] Kinh lược an phủ sứ Hi Hà Lan Dân lộ Phạm Dục tâu: “Tâm Mâu Ôn Kê và ba người khác trước đây cùng Quỷ Chương bị bắt, Ba Lãng Cổ Trác Oát đã chết vì bệnh, còn Tâm Mâu Ôn Kê và một người nữa hiện đang bị giam giữ ở Hi Châu. Nay A Lí Cốt đã thông hòa và tỏ ra cung thuận, muốn cho họ trở về, để thể hiện ân tín.” Theo đó, và lệnh cho Dục thông báo ý định đưa họ trở về.

[16] Hàn Lâm học sĩ thừa chỉ, kiêm Thị độc Tô Thức tâu: “Thần nghe triều đình lấy sự yên ổn làm phúc, bề tôi lấy sự hòa thuận làm trung. Nếu vui giận yêu ghét, đánh nhau, ban đầu là mối họa bè phái, về sau là cơ hội trị loạn, rất đáng sợ. Thần từ khi được lệnh vào chầu, nhiều lần khẩn thiết, xin được về một quận, không chỉ vì muốn bảo toàn mạng sống suy yếu, mà thực sự vì triều đình mong cầu sự yên ổn, nhưng việc có điều khó nói hết.

Thần với Giả Dịch vốn không có hiềm khích, chỉ vì thần vốn ghét tội gian của Trình Di, bộc lộ ra lời nét mặt, đó là tội cương trực của thần. Còn Giả Dịch là đồ đảng của Di, chuyên muốn báo thù cho Di, nhân Di dụ dỗ Khổng Văn Trọng, bảo lấy ý riêng bàn việc, bị Văn Trọng tâu lên. Di đã bị tội, Dịch cũng bị cách chức. Dịch lại trong biểu tạ ơn vu cáo em thần là Tô Triệt tiết lộ mệnh lệnh bí mật, vì thế bị giáng làm Tri quân Quảng Đức, nên oán thần và em thần rất sâu. Thần gặp nhiều khó khăn, sớm suy yếu, không còn tâm tiến thủ, há lại còn nhớ đến mối thù nhỏ, nhưng Dịch quyết tâm báo thù, chưa từng một ngày quên thần. Sau đó được triệu làm quan Ngự sử, lại luận tội thần không nên đày tên hung ác Nhan Chương ở Hàng Châu. Từ đó thấy Dịch với thần, không báo thù không thôi.

Nay đã được thăng làm Phó Ngự sử, trao quyền lớn, thăng giáng tiến thoái, đều do miệng lưỡi hắn, thần yếu đuối, há cần phải đánh đập. Xem ý hắn, chẳng bao lâu tất sẽ tâu thần và cả em thần là Triệt. Triệt đã giữ chức Chấp chính, việc tiến thoái liên quan đến quốc thể, thì Dịch tất sẽ kết bè đảng, nhiều lần tâu lên, làm phiền Thánh thính. Triều đình không thể yên ổn, đều do thần ngu muội, không sớm tránh đi. Nếu không sớm ban hành, để thần cuối cùng không tránh khỏi bị người ta nói mà phải đi, thì thần tuy tự biết mình vô tội, trong lòng không hổ thẹn, nhưng đối với ân sủng của hai Thánh thượng^[3], thì dường như không trọn. Thần nghĩ tình yêu của trời đất cha mẹ, cũng sẽ hối hận.

Xin xét lại tờ tâu trước, sớm bổ thần về một quận, tờ tâu này xin để lại trong cung, để bảo toàn thần tử.”

Thiếp hoàng nói: “Tờ tâu trước của thần ở Nam Kinh xin để lại trong cung, cũng xin xem xét kỹ thi hành.” Lại thiếp hoàng nói: “Thần từ trước đến nay được dùng không nhờ người khác, trong ngoài đều biết rõ chỉ nhờ ân sủng của Thánh thượng, xin bảo toàn, để thần được tiến thoái hợp lý. Nếu không sớm cho về một quận, để thần không tránh khỏi bị người ta nói mà phải đi, thiên hạ tất sẽ cho rằng thần vì được Thánh thượng biết đến, nên bị phá hoại, tổn thất không nhỏ.”

[17] Lại dâng tờ tâu viết: “Trước khi thần xin về Hàng Châu, có mấy viên quan ngôn sứ tạo ra lời báng bổ, đều nói rằng nhiều lần dâng sớ nói về thần, hai đấng thánh che chở, không chịu ban xuống. Thần liền có tờ trình xin ban hành, bèn được giao ra ngoài. Xét lời họ nói đều là bịa đặt, lấy không làm có, như việc kinh diên dâng chuyện Chu Vân, nói là ly gián đại thần, trong ngoài truyền cười, cho rằng thời thánh lại có phong khí này. Nay nếu thần còn ở lại ít lâu, ắt sẽ bị bới móc những việc như thế, dù thánh minh soi xét rõ ràng, nhưng bè đảng đã đông, cứ khăng khăng tấu mãi, thì triều đình rốt cuộc khó trái ý họ, dù chưa bị giáng chức, cũng phải đuổi thần đi. Tình thế tất nhiên như vậy, sao bằng hôm nay nhân lời thỉnh cầu của thần về việc thân thích, ban cho một quận, để toàn vẹn ân nghĩa từ đầu đến cuối của hai đấng thánh. Nếu thánh từ còn lưu luyến thần, không nghe lời họ, thì lại sẽ bị đồn đại rằng hai đấng thánh thiên vị thần, cố tình che chở. Thần chưa đền đáp được một phần vạn, mà để lời đồn thổi đến tai thánh minh, chết cũng còn tội. Kính xin thương xét, sớm ban cho một quận.”

[18] Ngày Giáp Tý, Hộ bộ tấu: “Đặt ra phép cấp tiền ăn cho người đi làm dịch vụ ngoài năm trăm dặm, người vi phạm thì lệnh cho Hiến ty kiểm tra.” Theo lời tâu.

(Cựu lục chép rất chi tiết, nay theo Tân lục.)

[19] Ngày Ất Sửu, các tể thần Lã Đại Phòng tâu: “Nghi thức nạp hậu, hôm qua hai chế và các quan Lễ bộ đã họp bàn, mỗi người đều nêu ý kiến, đều có căn cứ điển chương, nhưng hôm nay e khó thực hiện hết. Bọn thần đã tham khảo và tu chỉnh xong, xin dâng lên.” Thái hoàng thái hậu nói: “Những ý kiến trước đã xem qua, trong đó có điều khả thi, có điều không khả thi, nên lấy những gì thuận tiện cho việc gần đây, không cần quá câu nệ cổ xưa.” Lã Đại Phòng tâu: “Thánh ý rất đúng, mong được chỉ rõ điều nào nên làm. Tuy nhiên, việc lập hoàng hậu đã lâu chưa thực hiện, trong ngoài đều bất an, không biết trong cung đã có quyết định chưa? Bên ngoài cho rằng các gia đình quan lại trong kinh đều đã được yêu cầu nộp gia phả, chỉ có hai họ Cao và Hướng chưa nộp, mọi người đều băn khoăn.” Thái hoàng thái hậu nói: “Đã xem xét hơn mười nhà, nhưng chưa có ai phù hợp. Họ Cao không nghe nói có người, họ Hướng cũng đã yêu cầu nộp, nhưng chưa nhận được. Việc này không nhỏ, nên khó quyết định vội.” Lã Đại Phòng tâu: “Thái hoàng thái hậu rất khiêm tốn, thánh ý cao xa, bọn thần không dám so sánh. Nhưng vì lợi ích quốc gia, nên giao cho công luận quyết định. Hơn nữa, từ xưa việc chọn hoàng hậu thường từ các gia đình công thần, như họ Âm, họ Đặng thời Hán, mà thời đó cũng không có gì đáng ngại. Mong sớm ban chỉ dụ cho hai nhà này nộp gia phả theo lệ.” Thái hoàng thái hậu nói: “Nếu là thời Thần Tông hoàng đế, thì không có gì không được. Nay nếu tự ban chỉ cho gia đình bên ngoại, e cũng không tiện.” Lã Đại Phòng tâu: “Nay lễ vật đã đầy đủ, chỉ mong Thái hoàng thái hậu bỏ qua chút hiềm nghi, đặc biệt ban chỉ dụ, để việc đại hôn sớm định đoạt, làm yên lòng thiên hạ.” Thái hoàng thái hậu nói: “Đợi thêm thời gian xem xét.” Lã Đại Phòng tâu: “Bọn thần vô cùng mong mỏi.”

(Ngày mùng 2 tháng 8, ban dụ rằng hai họ không có người phù hợp.)

[20] Bảo Văn các đãi chế, Tri Ứng Thiên phủ Tằng Triệu, Khởi cư lang Tôn Thăng, cùng được bổ nhiệm làm Trung thư xá nhân. Hôm sau, Lưu Chí nói với Vương Nham Tẩu: “Lệnh bổ nhiệm Tằng Triệu suýt bị giữ lại. Nếu gặp Hàn Nguyên Bá^[4] ắt sẽ từ chối, may nhờ gặp Tôn Quân Phu.” Nguyên Bá là tên tự của Hàn Xuyên; Quân Phu là tên tự của Tôn Thăng. Nham Tẩu nói: “Quân Phu thân với Triệu, lại Triệu từng viết lời khen ngợi Quân Phu rất hay.” Rồi hỏi Chí: “Sao lại tiến cử người này?” Chí đáp: “Không muốn thêm người vào hai chế, nên dùng người cũ thôi.” Nham Tẩu nói: “Nếu tìm người chính trực, từ dưới thêm vào có gì không được?” Chí nói: “Như thế há chẳng tốt, nhưng người chính trực khó tìm.” Nham Tẩu nói: “Tìm ắt sẽ có.” Sau hơn mười ngày, Tằng Triệu cuối cùng bị bãi chức.

[21] Tập hiền hiệu lý, Quốc tử tư nghiệp, kiêm Thị giảng Khổng Vũ Trọng được bổ làm Khởi cư lang; Bí các hiệu lý, Từ Vương phủ Dực thiện Trần Hiên được bổ làm Khởi cư xá nhân; Thái thường thiếu khanh Phong Tắc được bổ làm Quốc tử tế tửu; Tả triều phụng đại phu, Tri Tấn châu Thịnh Đào được bổ làm Quang lộc thiếu khanh.

[22] Lý Đào cùng Lưu Chí đồng khoa, từ khi còn là thí sinh đã đi theo nhau. Lưu Chí thường bàn rằng Lý Đào cuối niên hiệu Hi Ninh làm Ngự sử, việc gì cũng đều nói, nhưng chí không kiên định, chỉ ứng phó qua loa mà thôi. Sau một thời gian rời chức, làm Thông phán ở Tùy Châu, Doanh Châu, rồi được triệu về, nhưng lận đận không được bổ nhiệm rất lâu. Lúc đó Lưu Chí từ Hữu ty bị tội, thường gặp nhau, tự nói rằng thân thiết với Thái Xác và Vương An Lễ, hy vọng sẽ được giúp đỡ. Lưu Chí khuyên nên đến Lại bộ, tự nhiên sẽ được bổ nhiệm, nhưng Lý Đào không chịu. Mãi sau mới được làm Thái thường bác sĩ, vào năm thứ 6 niên hiệu Nguyên Phong. Năm thứ 8, Lưu Chí từ Hoạt Châu trở về triều, Lý Đào làm Tỉnh lang, rồi lần lượt làm Hữu ty. Mùa đông năm thứ 3 niên hiệu Nguyên Hựu, làm Thị ngự sử. Năm sau, vụ án Thái Xác nổ ra, Lý Đào tuy có dâng một chương sớ, nhưng ý kiến lưỡng lự, ngầm muốn bênh vực Thái Xác, nên bị đổi làm Thái thường thiếu khanh, bị các quan gián nghị đàn hặc phải rời chức, đi làm Tri châu Nhữ Châu, một năm sau đổi sang Tấn Châu, rồi được triệu về nhậm chức hiện tại. Lý Đào là người nho nhã, có văn hạnh, nhưng trong lòng thích tiến thân, sợ họa, nên không thể cương quyết lập thân, khi ở đài viện bị Lý Thường, Trạch Tư, Vương Bành Niên, Triệu Đĩnh Chi khống chế, bên ngoài lại bị Bành Nhữ Lệ xúi giục, nên chí hướng không thực hiện được. Xét Lý Đào tính tình hòa thiện, có thể làm điều đúng, cũng có thể làm điều sai, không phải là người hoàn toàn không biết lý lẽ, xét cho cùng là người quân tử thiện lương, nếu dùng vào chức vụ văn từ thì thích hợp, tiếc rằng ông sắp già rồi.

(Đoạn này căn cứ vào ghi chép của Lưu Chí ngày 28 tháng 8 mà thêm vào. Lý Đào lúc đầu được bổ làm Thái thường thiếu khanh.)

[23] Bí các hiệu lý, Công bộ viên ngoại lang Trương Thuấn Dân làm Tả ty viên ngoại lang, Tả triều phụng lang Ôn Ích làm Công bộ viên ngoại lang, Tả thừa nghị lang Tào Phụ làm Chức phương viên ngoại lang.

[24] Trung thư xá nhân Hàn Xuyên tâu: “Thái tử Thái bảo trí sĩ Trương Phương Bình được giữ nguyên chức Thái tử Thái bảo, sung chức Tuyên Huy Nam viện sứ trí sĩ. Thần nghe rằng chức Tuyên Huy sứ, tổ tiên dùng để ban cho các công thần, bậc lộc và ân điển ngang với các chức chấp chính hiện tại, tương đương với chức Xu mật phó sứ và Đồng tri Xu mật viện sự, nhưng chưa từng cho phép mang chức này khi đã trí sĩ. Hơn nữa, văn quan và võ quan là hai hệ thống khác nhau, không nên trộn lẫn. Tuyên Huy sứ là chức võ quan; Thái tử Thái bảo là chức văn quan. Lẽ nào lại để chức hiệu bị lẫn lộn? Nên sửa lại cho đúng.” Chiếu theo lệnh trước thi hành.

Lưu Chí nói: “Phương Bình trước đây từng làm Tuyên Huy viện sứ, do cải cách quan chế nên bãi bỏ Tuyên Huy viện, sau đó nhân ân điển, chuyển sang chức Thái tử Thái bảo, bỏ chức Tuyên Huy sứ. Năm trước lại lập Tuyên Huy viện, gần đây đã bổ nhiệm Phùng Kinh làm sứ, nên lại trả lại chức cho Phương Bình. Hàn Xuyên lại nói: ‘Văn quan không được kiêm chức võ quan.’ Lại nói: ‘Tuyên Huy sứ ngang với Xu mật phó sứ, nếu Tuyên Huy có thể mang chức trí sĩ, thì Xu mật cũng có thể làm chức trí sĩ.’ Lại nói: ‘Triều đình muốn dùng bổng lộc để ưu đãi người đó, nhưng bản chức đã từ chức lâu rồi.’ Lại nói: ‘Năm Nguyên Phong thứ tám đã có lệnh không mang chức này.’ Hàn Xuyên dường như không hiểu rõ việc này. Văn Ngạn Bác lấy chức Thái sư làm Tiết độ sứ trí sĩ, chẳng phải là văn quan kiêm võ quan sao? Tuyên Huy chỉ được phép đứng sau hàng Xu mật, Tuyên Huy có thể mang chức Tri châu, nhưng Xu mật làm gì có chức mang ra ngoài? Có thể mang chức Tri châu, thì cũng có thể mang chức trí sĩ. Quan trí sĩ tự xin bổng lộc của bản chức, Phương Bình có bổng lộc của Thái tử Thái bảo, lẽ nào lại xin thêm bổng lộc của Tuyên Huy? Nếu vậy, thì Văn Ngạn Bác cũng sẽ xin bổng lộc của Tiết độ sứ. Việc năm Nguyên Phong thứ tám không mang chức, là vì Tuyên Huy viện đã bị bãi bỏ. Nay lại lập viện, lại bổ nhiệm Phùng Kinh, Hàn Xuyên tâu như vậy thật vô lý.”

Do đó, lệnh theo chỉ trước, và người soạn chế là Tôn Thăng. Thăng đã soạn xong, nhưng bản thảo lại gửi cho Hàn Xuyên. Theo lệ cũ, chế cáo tuy luân phiên soạn, nhưng văn thư vẫn phải ký tên bởi xá nhân của bản phòng. Lúc đó, cả bản thảo của Tăng Triệu cũng gửi cho Hàn Xuyên. Hàn Xuyên tâu: “Chế thư của Phương Bình, trước đây đã từng bàn luận. Tăng Triệu cũng từng ở ngạch ngôn quan, ngày nào cũng có việc đàn hặc, nay đều gây trở ngại.” Quan lại trong phòng nói: “Lưu Chí nói Hàn Xuyên đã đến gặp hai cấp sự, chắc có điều gì đó muốn nói.” (Theo nhật ký của Lưu Chí ghi lại.) Nhưng Phạm Tổ Vũ và Chu Quang Đình cuối cùng không có ý kiến gì, Phương Bình cũng từ chối nhiều lần, chiếu chỉ lại ban xuống không cho phép từ chối.

(Ngày 14 tháng 8, Phương Bình lại bị chiếu chỉ không cho phép từ chối. Nay ghi lại ở đây.)

[25] Chiếu điều phát các lộ quân binh đi thú, từ nay nếu thay vào tháng 3, 4, 5 thì sai người vào tháng 2; nếu thay vào tháng 6 thì sai người vào tháng 7. Xu mật viện tâu: “Mỗi lần điều quân đi thú đều theo tháng cũ. Trước đây sai người thay vào tháng 6, nghe nói có nhiều người bị trúng nắng và bệnh chân, rất bất tiện, xin đổi lại chế độ này.” Bèn định thành lệnh.

(《Tân lục》 chép: “Xu mật viện tâu, điều phát quân binh các lộ đi thú, sai người thay trước một tháng. Theo đó.”)

[26] Thượng thư tỉnh tâu: “Người đem tiền đồng ra khỏi biên giới Trung Quốc, ở ba lộ và các lộ khác, đặt ra các hình phạt đồ lưu, biên phối, thủ tòng, và cho phép người bắt được tố cáo để được thưởng tiền, cùng tội của người biết mà chứa chấp và quan ty không phát giác. Nếu người ngoại quốc phạm tội, trừ lộ Hà Bắc, đều tâu xin xử.” Theo đó.

(《Cựu lục》 chép rất chi tiết, nay theo 《Tân lục》.)

[27] Ngày Ất Sửu, đặt lại chức Chế trí giải diêm sứ. Tam tỉnh tâu: “Ty Chế trí giải diêm ở Thiểm Tây trước đây chuyên đặt quan tổng lĩnh, sau này mới lệnh cho một viên Chuyển vận sứ kiêm quản, khiến chức vụ không chuyên, có hại cho phép dùng tiền giấy. Xin theo lệ cũ sai quan làm Chế trí giải diêm sứ, không lệnh cho Chuyển vận sứ phó kiêm lĩnh nữa.” Theo đó.

[28] Cấp sự trung Phạm Tổ Vũ dâng sớ phản đối việc ban hành lục hoàng, nói: “Thần thấy vào niên hiệu Khánh Lịch đời Nhân Tông, Phạm Tông Kiệt làm Chế trí giải diêm sứ, thi hành pháp cấm chuyên quyền, công tư đều chịu nhiều tệ hại, bấy giờ Phạm Tường xin cải cách pháp lệnh. Đến năm thứ tám, bèn lấy Tường làm Đề điểm hình ngục Thiểm Tây kiêm Chế trí giải diêm sự, bãi bỏ hết những tệ hại của Tông Kiệt, thuế khoá cũng tăng thêm. Lúc đầu Tường kiến nghị, những người bàn luận đương thời đều cho là không đúng, nhưng Hàn Kỳ, Bao Chửng đều cho pháp lệnh của Tường là tiện lợi, xin cho Tường được giữ chức lâu dài để chuyên trách việc ấy. Bèn thăng Tường làm Chuyển vận sứ Thiểm Tây. Đến khi Lý Tham thay Tường, thuế khoá của quan lại bị giảm sút. Vào niên hiệu Gia Hựu, Trương Phương Bình, Bao Chửng xin dùng lại Tường. Pháp lệnh về muối của Tường, đến nay vẫn được khen ngợi. Khi Tường mất, Tiết Hướng kế nhiệm. Tường và Hướng đều được xem là người giỏi nói về lợi ích và làm giàu, nhưng đều kiêm nhiệm chức Đề chuyển. Từ đó xem ra, việc muối được sửa sang và thực hiện tốt là nhờ được người tài, không phải nhờ việc đặt chức sứ.

Đặt quan lại, lập chức vụ, lập riêng một cơ quan, quyền nhẹ thì không đủ để động chạm đến châu huyện, quyền nặng thì lại thêm một Giám ty, châu huyện tiếp nhận mệnh lệnh không gì là không phiền nhiễu. Lại ngoài Đề chuyển, đặt riêng sứ giả để chủ trì tài lợi, không gì là không thích xâm đoạt lẫn nhau, mỗi người đều cầu tự tiện, đó là lẽ thường của tình người. Nếu mỗi việc đều đặt riêng quan chức, thì Chuyển vận sứ sẽ không còn tác dụng, còn lấy gì để chủ trì tiền lương làm chức trách? Xưa nay lợi không gấp trăm lần thì không thay đổi thường lệ. Triều đình đang muốn giảm bớt quan lại, tiết kiệm chi phí, nếu không có lợi hại lớn, thì không bằng cứ theo như cũ. Thần trộm nghĩ làm việc phải tính từ đầu, nên cẩn trọng, vì thế chưa dám thi hành.”

Không nghe theo.

(Tổ Vũ dâng sớ, chính mục ghi ngày 22 tháng 7, nay phụ vào đây. Ngày 22 tháng 8 mới lại đặt chức.)

[29] Ngày Bính Dần, nước Liêu sai sứ là Tiết độ sứ Trường Ninh quân Gia Luật Thuần Hỗ, phó sứ là Triều nghị đại phu, Thái thường thiếu khanh, sung Can Văn các đãi chế Hàn Tư Mục, đến chúc mừng lễ Khôn Thành.

[30] Ngày Mậu Thìn, Bộ Hình xin rằng các hộ dân ven biển ở các châu huyện như Ân, Đoan, Triều thuộc Quảng Nam, cứ 20 hộ làm một giáp, chọn hai người có gia nghiệp, hành vi được mọi người suy phục làm Đại giáp đầu và Tiểu giáp đầu. Huyện lập sổ ghi tên họ, tuổi và số lượng thuyền, mái chèo. Những người không vào sổ, số lượng mái chèo vượt quá quy định, mang theo vật có thể gây hại, hoặc chở người ngoài trên thuyền, người cùng giáp và giáp đầu biết mà không tố giác sẽ cùng chịu tội. Nếu phạm tội cướp, sẽ xét mức độ nặng nhẹ của tội phạm để định tội, và lập pháp lệnh khen thưởng tố giác, tịch thu tài sản. Được chấp thuận.

[31] Ngày Kỷ Tỵ, nước Hạ sai sứ đến chúc mừng lễ Khôn Thành.

[32] Tam tỉnh tâu: “Các châu trước đây thực hiện phép mộ nha tiền, ngoài việc chi trả theo mức ưu đãi, những người chưa được sai phái đều được cấp tiền ăn hàng tháng. Gần đây có chỉ dụ, lấy số tiền ăn cũ thêm vào phần khó khăn, nhưng hiện nay nha tiền mới được chiêu mộ trong thời gian nhàn rỗi không có số tiền cũ, e rằng sẽ dẫn đến thiếu thốn.” Chiếu lệnh Bộ Hộ giao cho các lộ Chuyển vận, Đề hình ty, tùy theo phong tục địa phương, trong số tiền chi trả, tham khảo định ra mức ưu đãi và tiền cấp hàng tháng. Số tiền này không được vượt quá số chi trả theo phép mộ cũ.

[33] Hộ bộ xin các châu trong quy định nha môn, nếu thiếu hơn một phần mười mà chưa tuyển đủ, thì lấy số tiền chi trả ưu đãi và cấp dưỡng theo quy định từ ngày bãi bỏ pháp tuyển mộ năm Nguyên Hựu thứ nhất làm mức; nếu thiếu dưới một phần mười hoặc đã tuyển đủ, thì lấy số tiền chi trả ưu đãi và cấp dưỡng theo quy định mới làm mức. Nếu cần tăng giảm, cho phép quan chức đương nhiệm của châu đó cùng với nha môn bàn bạc, tùy nghi tăng giảm, nhưng không được vượt quá mức trên. Nếu cần tăng thêm phần số ngoài mức quy định, phải trình bày lợi hại lên Giám ty khảo sát, bảo đảm rõ ràng rồi tâu lên bộ. Được chấp thuận. Lại xin các lộ đầu danh nha tiền, theo chỉ dụ đã ban cho ba lộ, trừ việc bản hộ phải cử kỳ trưởng theo điều lệ không được miễn, còn các dịch vụ khác đều được miễn. Chiếu rằng các lộ đầu danh nha tiền được miễn các dịch vụ của bản hộ từ hạng hai trở xuống, còn những hộ hiện đang làm dịch vụ do hương sai, cho phép tuyển người đầu danh thay thế để giải quyết xong việc, nếu người hương sai muốn đầu danh làm trưởng danh thì cho phép.

(Chính mục tu nha ty điều.)

[34] Tả Gián nghị đại phu Trịnh Ung tâu: “Tội danh của Triệu Nhân Thứ đã được xét xử theo pháp luật và tha bổng, vụ án này khó truy cứu lại, chỉ nên tăng thêm trách nhiệm của Ngạn Nhược.” Thị Ngự sử Giả Dịch tâu: “Ngạn Nhược không nghĩ đến lẽ phải, buông lời vu cáo, nay phong làm Bảo Văn các Học sĩ, đề cử Vạn Thọ Quan là khen thưởng sự gian trá, ban cho ân điển đặc biệt.” Hữu Chánh ngôn Diêu Miễn tâu: “Theo lệ gần đây, Hàn Lâm Học sĩ không vì bị giáng chức mà được bổ nhiệm chức vụ khác, thì phong làm các Học sĩ. Long Đồ, Bảo Văn tuy khác nhau, nhưng đều là các Học sĩ. Nay Ngạn Nhược sao có thể ngang hàng với người vô tội?” Chiếu phong Triệu Ngạn Nhược làm Xu Mật Trực Học sĩ, đề cử Vạn Thọ Quan.

[35] Lưu Chí nói: “Ngạn Nhược từ chối không nhận chức Bảo văn các Học sĩ, và những người tấu chương vẫn chưa dừng lại, nên mới có mệnh lệnh này. Tuy nhiên, Nhân Thứ vừa mới bị cách chức, Ngạn Nhược vì hiềm khích với Chung Tuấn, xin đổi người xét xử mà thôi, không biết tại sao những người tấu chương lại chỉ trích ông là lừa dối trên dưới, không trung thực, lại cho là gian tà giảo trá, và còn cho là vu cáo? Nếu Ngạn Nhược chưa từng nói về Vương An Lễ, mà Tuấn không phải là đồng đảng của An Lễ, thì không thể nói là lừa dối được. Nay bãi chức Hàn lâm, lại bãi chức Kinh diên, rồi bãi chức Sử viện, lại giáng chức sai khiển, và cả giáng chức danh, vậy tội này thuộc loại nào? Chí vì có quan hệ thông gia nên không dám nói, nhưng ngày khác chắc chắn sẽ có người biện minh cho ông.”

[36] Sau hơn một tháng, chiếu chỉ cho phép Ngạn Nhược được tùy ý chọn nơi cư trú. Lại có chỉ sai 20 binh lính đưa Ngạn Nhược về Thanh Châu, và thúc giục cấp thuyền theo quy định. Con gái của Chí là vợ của con trai thứ của Ngạn Nhược, con trai của Chí là Lộ lại cưới con gái của Ngạn Nhược. Chí thường khen Ngạn Nhược là người tốt, chăm học, lâu năm hầu cận trong cung không có lỗi lầm, chỉ vì tính nhu nhược nên bị những kẻ xấu đẩy ra, không có ai đứng ra nói giúp, thật không đúng với ý nghĩa khoan hậu và ưu đãi của tổ tông đối với các quan hầu cận, chỉ có Tô Tụng than thở mà thôi. Ngạn Nhược tự mình quyết định, không muốn ở lại, cũng không nhờ vả ai, thuê thuyền khách rời đi một cách nhẹ nhàng, phong cách triều đình thật là bạc bẽo.

(Theo ghi chép của Lưu Chí ngày 28 tháng 8, nay kết hợp với việc cho phép tùy ý cư trú ngày 14 tháng 8, chép thêm vào ngày 12 tháng 7.)

[37] Kinh lược ty Phu Diên lộ tâu: “Hựu Châu gửi công văn, phía nam giới đã xây dựng tám cái phong tử ở biên giới, thuộc địa phận doanh trại quân Trấn Nhung, đã cho phá hủy, xin đừng xây lại, hãy tạm giữ nguyên. Nếu người Tây sau này tỏ ra cung thuận, lại đến bàn bạc, thì sẽ cho phá bỏ.” Chiếu lệnh cho kinh lược ty tự quyết định, cử quan đến xem xét, đợi khi thấy tình hình thực tế, sẽ báo cáo lại thứ tự.

[38] Ty trấn thủ biên giới Hồ Bắc tâu: “Nguyên Châu là nơi biên giới xa xôi, quân lính đồn trú không quen thủy thổ, thường bị chết nhiều, xin điều hai đội quân Hùng Lược thứ 15 và 25 của Thần Châu đến thay phiên trực, miễn cho họ phải đi đồn trú nơi khác. Đồng thời, xin thiết lập thêm đội quân Hùng Lược có ngựa thứ 8 tại châu này, với số lượng 400 người, đợi khi tuyển mộ đủ một nửa thì tâu xin cấp ngựa. Từ nay về sau, những người phạm tội thuộc quân kỵ binh nếu bị phạt đi đày, đều miễn việc xăm chữ, sung vào đội quân Hùng Lược kỵ binh của Nguyên Châu, không được điều đi nơi khác.” Được chấp thuận.

[39] Binh bộ tâu: “Theo quy định của Binh bộ, việc bổ nhiệm quan chức cho người ngoại quốc thuộc quyền của chủ khách. Khi sứ giả các nước phiên thuộc dâng lễ vật và xin phong chức, sẽ do Binh bộ quyết định. Những trường hợp thăng chức theo lệ cũ, sẽ báo lên cấp trên xem xét. Chủ khách chỉ nên phụ trách việc tiếp nhận lễ vật và đơn thỉnh cầu của các nước phiên thuộc. Còn việc phong chức theo đơn thỉnh cầu của sứ giả, nên thuộc về Binh bộ. Nếu trước đây không có tiền lệ, mà nay có đơn thỉnh cầu, đều giao cho chủ khách quyết định, e rằng việc phong chức cho sứ giả ngoại quốc sẽ không thống nhất, lâu dài sẽ khó đối chiếu. Xin từ nay về sau, bất kể đã từng hay chưa từng triều cống, có tiền lệ hay không, mọi việc phong chức và ban ân theo đơn thỉnh cầu của sứ giả, đều do chủ khách báo lên Binh bộ.” Được chấp thuận.

(Bản mới không có đoạn này.)

[40] Ngày Kỷ Tỵ, Hàn lâm học sĩ thừa chỉ, kiêm Thị độc Tô Thức tâu:

[41] Thấy rằng các quận ở Chiết Tây hai năm nay bị thiên tai, năm nay lại có lụt lớn. Ba quận Tô, Hồ, Thường nước ngập liền một dải, nông dân phải trú trên gò mả, thuyền bè đi lại trên đường phố. Các bậc phụ lão đều nói chưa từng nghe thấy bao giờ, tình cảnh chết đói còn hơn cả thời Hi Ninh. Thần nghe rằng thời Hi Ninh, ở Hàng Châu chết hơn năm mươi vạn người, Tô Châu hơn ba mươi vạn, chưa kể các quận khác. Nay ruộng đồng mùa thu không cấy được, dù sang năm được mùa cũng phải đến tháng bảy mới có lúa mới, trong khoảng thời gian đó nạn đói và biến cố khó lường. Người Ngô tuy yếu đuối, không làm giặc lớn, nhưng dân Tuyên, Hấp mạnh mẽ, phần nhiều làm nghề buôn muối, kết thành từng nhóm hàng trăm người, đi lại trong vùng Chiết Trung, dùng vũ khí hộ tống muối lậu, quan phủ vì họ không làm giặc nên bỏ qua không hỏi. Nay người dân không có ăn, không rảnh buôn muối, những kẻ này thất nghiệp, tụ tập thành giặc, nếu có kẻ xảo quyệt làm thủ lĩnh thì không phải là Tuần kiểm, Huyện úy có thể đối phó được.

[42] Kính nghĩ hai bậc thánh coi dân như con, nếu có thể cứu giúp thì không tiếc gì, mọi điều các quan giữ chức và Giám ty xin đều được đáp ứng, thật là nhân từ và lo lắng đến cùng cực. Nhưng thần ở Chiết Trung hai năm, thi hành chính sách cứu đói chỉ dùng việc bán thóc thường bình, không thi hành biện pháp nào khác, mà giá gạo không tăng, cuối cùng tránh được nạn chết đói. Bởi vì của cải nhà nước có hạn, dân đói vô cùng, nếu vừa cho vay vừa phát chẩn thì sức không kham nổi, giữa chừng đứt gánh, hại lớn cho dân đói, không khỏi đứng nhìn hàng triệu người chết. Chi bằng dồn sức một việc, chuyên lo bán thóc, nếu thóc bán không đứt đoạn thì giá cả ổn định, ai nấy đều được lợi. Dù có dân nghèo không tiền mua thóc, không tránh khỏi chết đói, nhưng cũng có hạn vậy.

[43] Thần hôm qua nhận được thư của Giám thuế Tô Kiên ở Hàng Châu báo rằng: “Hàng Châu mỗi ngày bán ra ba nghìn thạch gạo, qua tháng bảy thì không còn gạo để bán, dân tình lo lắng, sớm không biết tối.

Chỉ cần quan trường hết gạo một ngày, thì giá thị trường sẽ tăng gấp đôi, người chết không thể đếm xuể. Biến cố xảy ra, e rằng không thể lấy lẽ thường mà đoán được.” Muốn xin Thánh từ mau ban chỉ huy, lệnh cho Lưỡng Chiết Chuyển vận ty trong vòng một hai tháng^[5], ước tính số lượng gạo cần bán cho các quận Chiết Tây, lấy con số vừa phải, cho đến cuối tháng bảy năm sau, trừ số hiện có, cần bao nhiêu, gấp dâng tấu trình. Khi nhận được, liền chỉ huy quan lại Chuyển vận sứ và các lộ dưới quyền, từ số tiền và gạo phong trang cùng kế hoạch thượng cung, phân bổ ứng phó, phải đảm bảo tiếp tục vận chuyển đến các quận Chiết Tây để bán, không được để thiếu hụt, và chỉ bán theo giá gốc tại địa phương cộng thêm một ít tiền vận chuyển, cùng với tiền thu được từ bán gạo^[6] đều dùng để mua vàng bạc hoàn trả vào kho thượng cung và tiền phong trang, nhằm giúp lưu thông tiền tệ, không để xảy ra tình trạng khan hiếm tiền. Còn các việc như cho vay, phân phát, đợi khi bán gạo có dư mới được thi hành. Làm như vậy, tuy số lượng lớn, nhưng chỉ là bán gạo, không mất vốn quan, dễ ứng phó. Chỉ cần quan trường Chiết Tây bán gạo không ngừng, cho đến cuối tháng bảy năm sau, thì dù thiên tai xảy ra, cũng không thể hại hết con dân của Bệ hạ. Nếu được thi hành, xin trước hết ban thủ chiếu, lệnh Giám ty ra bảng hiểu dụ quân dân, để cả lộ biết rõ triều đình đã có chỉ huy. Lệnh Phát vận ty đem số gạo phong trang thượng cung ứng phó cho các quận Chiết Tây mua gạo, cho đến cuối tháng bảy năm sau^[7], không chỉ an ủi lòng dân, phá mưu gian hùng, mà còn khiến các nhà tích trữ biết rằng gạo quan sắp đến nhiều, tự nhiên sẽ tranh thủ bán ra, cứu giúp được không ít. Mong Thánh minh thương xót tình cảnh nguy cấp một phương, sớm ban thi hành.

Thiếp hoàng nói: “Thần năm ngoái tấu xin hạ lệnh Phát vận ty mua năm triệu thạch gạo ở các châu quận gần nơi được mùa, được Thánh từ chuẩn tấu thi hành, lại ban một triệu quan tiền phong trang để mua gạo, nhưng Phát vận ty lấy cớ gạo trong lộ đắt, không chịu mua. Năm ngoái nếu dùng giá cao mua, mỗi đấu chỉ bảy mươi đồng, mua hết cũng được hơn một triệu thạch, thì năm nay bán ra, cứu giúp được không ít. Tội của quan lại Phát vận ty không nghiêm chỉnh tuân theo, triều đình chưa từng tra hỏi, quen coi thường hiệu lệnh, việc không thành. Nay nếu làm theo lời thần, xin nghiêm khắc chỉ huy Phát vận ty, nếu có sai sót, tất phải trừng trị nặng. Nhằm giúp dân một phương được hưởng thực huệ, hiệu lệnh ban ra không thành lời suông.”