[PREVIEW] QUYỂN 462: NĂM NGUYÊN HỰU THỨ 6 (TÂN MÙI, 1091)

Từ ngày Canh Ngọ tháng 7 năm Nguyên Hựu thứ 6 đời Vua Triết Tông đến hết tháng.

[1] Ngày Canh Ngọ tháng 7, Tam tỉnh và Xu mật viện tâu: “Thông phán châu Nguyên là Hạ Vĩ tâu xin rằng, châu này người Man và người Hán ở lẫn lộn, nếu phạm tội thì chỉ có người Hán bị xử phạt nặng, còn người quy phụ (người Man đã quy thuận) chỉ bị phạt tiền, điều này thực sự không hợp tình lý. Xin định rõ thời hạn cho việc xử phạt tội phạm giữa người Man và người Hán ở châu Nguyên và châu Thành theo luật pháp. Giao cho các ty Chuyển vận, Đề hình, Kiềm hạt của bản lộ xem xét, đối với người quy phụ ở châu Nguyên, trừ những người ở gần thành trại và sống lẫn với người Hán, nếu có phạm tội hoặc xâm phạm lẫn nhau, thì xử theo luật lệnh hiện hành. Còn những người quy phụ ở trại Cừ Dương và người Man ở xa thành trại, theo sắc lệnh của châu Nguyên, trừ các tội như cướp bóc, giết người, phóng hỏa, bắt cóc trở lên và những tội phạm có tình tiết hung ác, thì giao cho châu xét xử, còn lại đều giao cho huyện và trại xem xét phạt tiền, đồng thời đổi từ “hung ác” thành “nghiêm trọng“. Đối với người quy phụ ở trại Cừ Dương và người Man ở xa thành trại, xin đợi thêm hai ba năm nữa rồi mới xin chỉ dụ.” Vua đồng ý.

[2] Ngày Tân Mùi, Thị ngự sử Giả Dịch tâu: “Thần trộm nghĩ, thánh triều ban ơn nuôi dưỡng dân chúng, ân điển rất hậu, phàm việc gì bất tiện cho dân đều được thay đổi, đến khi thuận lợi mới thôi. Thần thấy các lộ nhân hộ nhiều năm nợ đọng của quan, danh mục rất nhiều, như lương vay, giống, tiền trâu, tiền vay để tu sửa thủy lợi, một năm đã có nhiều khoản, tính gộp nhiều năm thì danh mục càng thêm phức tạp. May mà được mùa nhỏ, quan lại kiểm tra đòi nợ liên tục, mắng nhiếc thúc giục, dường như không chỗ dung thân, tùy theo ít nhiều mà cho họ ăn uống, mới chịu nới lỏng thời hạn. Trong số đó, những người có khả năng nộp quan thì sao chép năm tháng. Số nợ các khoản chênh lệch nhiều ít, chi phí gấp mấy lần, lại thêm quá hạn bị đòi hỏi xử phạt, chẳng có ngày nào được nghỉ ngơi, huống chi mong được no ấm cả năm, thật đáng thương. Thần ngu muội xin thánh từ đặc biệt hạ chỉ, lệnh cho Hộ bộ phân tích các khoản nợ đọng, lấy những khoản quá ba năm trở lên đều xóa bỏ, thì làng xóm sẽ không còn tiếng than thở, mà châu huyện cũng giảm bớt được nạn đòi nợ gây phiền nhiễu.”

[3] Thiếp hoàng: “Việc đòi nợ đọng tuy có quy định chia khoản nộp dần, nhưng danh mục nhiều năm thực sự phức tạp, sức dân suy kiệt, chưa kịp trả nợ, châu huyện bị thúc ép bởi thời hạn, phải đòi hỏi, cuối cùng cũng thu được rất ít. Như năm ngoái, tăng tiền để chiết nạp, thu được rất ít. Xét như vậy, quan phí công sức xử lý, dân chỉ thêm phiền nhiễu. Chi bằng xóa bỏ, để giảm bớt gánh nặng cho dân nghèo, và khiến dân chúng được hưởng ân trạch vô tận của thánh thượng.”

(Mật sớ, ngày 14 tháng 7 năm thứ 6.)

[4] Lại tâu: “Thần nghe nói các châu quân ở Chiết Tây gần đây vì bị thiên tai đã tâu xin cấp lương thực để cứu tế, triều đình thương xót, đã chọn sai Chuyển vận phó sứ Sầm Tượng Cầu và Vận phán Dương Côi Bảo, lại ban cho một triệu hộc gạo và hơn hai mươi vạn quan tiền để cứu giúp dân chúng. Ân đức của Thánh thượng sâu dày, lớn lao như trời vậy. Mỗi khi thần tiếp xúc với các sĩ đại phu, đều hỏi thăm tình hình thiên tai, ai cũng nói rằng Chiết Tây từ mùa đông năm ngoái, nước hồ Thái Hồ tích tụ không rút, mùa xuân năm nay lại mưa nhiều, ruộng dân ngập sâu, cản trở việc cày cấy. Sau tháng năm, mới may mắn được trời quang mây tạnh, dân chúng chọn những ruộng cao và bằng phẳng để gieo hạt. Bỗng vào đầu tháng sáu, gió lớn nổi lên, sóng biển dâng cao, chặn đứng sông hồ, nước dâng tràn, tràn vào các thành Tô, Tú, Hồ Châu, ngập nhà cửa của dân chúng. Việc xảy ra đột ngột, không ai ngờ tới, nhiều hộ dân nghèo bị cuốn trôi, có người phải ăn gạo sống, bệnh tật mà chết rất nhiều. Chỉ vài ngày sau, nước hồ rút, ruộng đồng dần có thể cày cấy, thêm vào đó, các châu cũng theo quy định mở kho phát cháo cơm cứu tế, tình hình dần ổn định. Dân Chiết Tây vốn có thói quen khoe khoang, ít nói nhiều, tệ nạn này đã lâu. Xin ban chiếu cho các Giám ty và châu huyện trong lộ này báo cáo chi tiết mức độ thiệt hại, thứ tự cứu tế, rồi tâu lên, từ từ xét thực hư, trừng phạt những kẻ quá đáng. Trên là để làm dịu nỗi lo lắng của hai cung, dưới là ngăn chặn nguồn gốc lừa dối của tiểu nhân, thi hành ân đức thực sự cho dân, không để kẻ nào may mắn lợi dụng, tránh tệ nạn giả dối.”

Tờ phụ: “Hai xứ Chiết Tây những năm gần đây tài chính cạn kiệt, kho thường bình còn lại rất ít. Nay mới đầu thu, bất ngờ gặp gió bão, gây ra nạn lụt này, nếu không sớm ra lệnh, e rằng các sứ giả sẽ do dự, chỉ lo phát nhiều để cầu thưởng, thời gian còn dài, làm sao đủ cung cấp? Nếu thực sự hết lòng vì triều đình mà làm việc thực tế, thì số tiền và lương thực ban ra có thể còn dư, dùng để phòng bị bất trắc, lợi ích rất lớn.”

(Mật tấu, ngày 14 tháng 7 năm thứ 6.)

[5] Điện trung thị ngự sử Dương Úy tâu: (Mật sớ vào ngày 12 tháng 7, sợ có sai sót, nay ghi chú sau ngày 14.) “Thần nghe nói hai vùng Chiết Đông và Chiết Tây bị lụt, ngoài ba châu Tô, Hồ, Tú bị nặng nhất, hai quận Thường, Hàng bị nhẹ, ba châu kia cũng có chỗ cao thấp khác nhau. Nay người ta bàn tán, có người nói lụt lớn, nước cuốn trôi, không còn ruộng để cấy; có người nói ruộng cao không ngập, ruộng thấp nước rút, vẫn còn chỗ cấy được, lời bàn tán không thống nhất. Có người cho rằng nguyên nhân là do gió đẩy nước biển, sông hồ bị ngăn, lại thêm mưa nhiều, nên nước dâng cao; gió lặng nước rút, tai họa tự hết, có thể cấy cày được. Lời này có phần đúng, nhưng chưa dám tin chắc. Hôm trước thần vào chầu, nghe Thái hoàng thái hậu bệ hạ hỏi, lo lắng xót thương, trước hết là việc này. Thần lui về xem xét, nghe được như vậy. Thần cho rằng tình hình không rõ ràng, là mối họa lớn nhất của nước. Nay một vùng bị lụt, mà lời người ta nói khác nhau như vậy, thật không thể không xem xét. Thần xin hạ lệnh cho các quan Kiềm hạt, Chuyển vận, Đề hình và năm châu Tô, Hồ v.v., bảo họ khai rõ từng châu bị lụt, bao nhiêu làng, có nhà cửa bị cuốn trôi, người chết đuối hay không, ruộng cao không ngập và ruộng thấp nước rút có thể cày cấy được, mỗi thứ khoảng bao nhiêu, đều phải tâu lên đúng sự thật, không được liên quan với nhau. Nếu có chút sai sót, xin trị tội nặng.

Lại xét thấy triều đình gần đây sai sứ riêng, cấp một trăm vạn hộc đấu, tiền mặt và độ điệp ước chừng hai mươi vạn quan, không phải là ít. Nếu nay chưa cấy, mùa thu này không thu hoạch được, thì thời gian cứu đói về sau còn rất dài. Quan được sai đi, phải xem xét tình hình mà xử trí. Nếu tính toán không chu đáo, thì ơn huệ không đến được dân, dân sẽ chết đói. Nếu chi dùng đủ, lại thêm uy quyền khuyên dụ, thì hại đến dân lành. Những việc này đều tùy thuộc vào năng lực của quan lại, mà một khi sai sót, hại không nhỏ. Thần xin lệnh cho các quan cứu tế, phàm việc xử trí hơi lớn, đều phải tâu xin chỉ đạo của triều đình; việc gấp không thể chờ báo, tuy có thể thi hành ngay, cũng phải tâu lên cho rõ ràng. Để triều đình xem xét đúng sai, nếu chưa tiện, có thể ngăn chặn, hầu như trên xứng với ý lo lắng thương xót dân của triều đình.”

[6] Ngày Kỷ Mão, Tả Tuyên đức lang Lữ Đại Lâm và người hiệu đối sách hoàng bản của Bí thư tỉnh là Tần Quan đều được bổ làm Chính tự. Đại Lâm là em của Đại Phòng. Trước đó, Đại Phòng đã báo cáo với Lưu Chí, nói với Phó Nghiêu Dũ, Tô Tụng và Tô Triệt rằng: “Ngày mai sẽ cùng Đại Lâm hoàn thành việc bổ nhiệm Chính tự.” Mọi người đều đồng ý. Khi lui về, Vương Nham Tẩu một mình gửi thư cho Lưu Chí nói: “Mệnh lệnh ban ra, chắc chắn sẽ có người bàn tán, e rằng đối với triều đình, đối với ngài và người đó đều không phải là việc tốt.” Lưu Chí trả lời: “Kính phục.” Hơn hai tháng sau, cuối cùng Đại Lâm và Tần Quan cùng được bổ nhiệm.

(Ngày 5 tháng 8, Giả Dịch nói như vậy. Ngày 6, Tần Quan bị bãi chức mới. Nhật ký của Lưu Chí chép: “Ngày 22, danh sách bổ nhiệm, Lữ Đại Lâm và Tần Quan cùng làm Chính tự ở Bí thư tỉnh. Đại Lâm là em của Tả quỹ, có học hạnh. Quan giỏi văn chương, có khí tiết, trước đây từng bị ghen ghét, bị công kích bằng những chuyện mờ ám. Khi danh sách bổ nhiệm ban ra, Xá nhân ban đầu định bàn luận về Quan, nhưng sau đó thôi, Đông đài cũng quá đáng.” Xét lời của Lưu Chí nói về Xá nhân và Đông đài, cần tra cứu tên tuổi. Lúc đó, Phạm Tổ Vũ và Chu Quang Đình làm Cấp sự, chắc chắn Quang Đình đã từng có bàn luận.)

[7] Chiếu rằng bãi bỏ mệnh lệnh bổ nhiệm Tăng Triệu làm Trung thư xá nhân. Trước đó, Cấp sự trung Phạm Tổ Vũ tấu rằng: “Anh của Tăng Triệu là Tăng Bố, vào thời Hi Ninh, cùng với Lữ Huệ Khanh đều là tâm phúc của Vương An Thạch, chủ trì tạo ra tân pháp, thay đổi chính sách cũ của tổ tông, quét sạch mọi thứ, quyền thế lừng lẫy, cửa nhà đông như chợ. Tăng Triệu nhân cơ hội ấy mà thăng tiến, trải qua các chức vụ quan trọng. Khi bệ hạ lên ngôi, thu nạp nhân tài, bổ nhiệm Tăng Triệu làm thị tòng, Ngự sử Vương Nham Tẩu đã dâng tấu chương hơn mười lần, nhưng triều đình vẫn không nghe. Năm trước, khi cách chức trách phạt Thái Xác, Gián quan Ngô An Thi lại nói rằng Bành Nhữ Lệ ra sức cứu Thái Xác, trong ngoài đều đồn rằng đó là do Tăng Triệu xúi giục. Lương Đào, Lưu An Thế cũng nhiều lần dâng tấu chương, Tăng Triệu vì thế mà xin ra ngoài làm quan, được bổ làm Tri châu Dĩnh. Tăng Triệu khi lập triều thời Hi Ninh thì như thế, từ thời Nguyên Hựu đến nay, dư luận lại như vậy. Tăng Triệu có tài văn chương, không thua kém ai, nếu để ông ta tự lập, lo gì không thành đạt, nhưng trước thì phụ họa Vương An Thạch, sau lại ngầm giúp Thái Xác. Nay bổ nhiệm làm Trung thư xá nhân, vốn là chức cũ của Tăng Triệu, thực không phải là thăng chức, nhưng các sĩ đại phu đều xôn xao, cho rằng không nên. Thần e rằng công luận sẽ không đồng tình, lời bàn tán sẽ nổi lên. Kính mong thánh từ xét lại, cho Tăng Triệu tạm thời làm quan ngoại nhiệm, để bảo toàn cho ông ta.”

[8] Tả gián nghị đại phu Trịnh Ung tấu: “Thần nghe nói bổ nhiệm Tăng Triệu làm Trung thư xá nhân, lệnh chưa ban xuống, dư luận đã xôn xao. Xét việc Tăng Triệu tiến cử không chính đáng, các quan trong đài từng tâu trình đầy đủ, thần không cần kể lại, xin chỉ nói về việc Tăng Triệu trước đây bị bãi chức Trung thư xá nhân. Khi Thái Xác oán trách, các bậc trung lương đều phẫn nộ, nhưng Tăng Triệu ngầm ủng hộ đại thần, ra sức cứu giúp, lừa dối đồng liêu, trong lòng chứa mưu đồ tà ác. Sau bị các quan gián đàn hặc, Tăng Triệu tự biết hành vi của mình, không yên lòng, bèn kiên quyết xin từ chức. Lúc đó tuy không lộ rõ sự việc, nhưng các bản tấu vẫn còn, nay lại cho trở lại chức cũ, ắt sẽ có lợi cho phe cánh của Thái Xác. Huống chi Tăng Triệu đã ở hàng thị tòng, không phải không đạt được, nhưng chức vụ gần gũi triều đình, nên chọn người ngay thẳng, nếu để kẻ gian tà dần chiếm giữ vị trí quan trọng, há chẳng hại chính sự hay sao! Hơn nữa, Thái Xác có lòng vô quân, nghĩa nên từ bỏ, mà Tăng Triệu chủ mưu cứu giúp, ấy là bất trung với bệ hạ. Ngầm đồng ý bàn luận, mà không công khai nói ra, ấy là bất tín với bạn bè. Để người như vậy giữ chức vụ quan trọng, thì đạo trung tín sẽ tuyệt, huống chi còn hại chính sự nữa! Kính mong bệ hạ quyết đoán, đặc biệt bãi bỏ mệnh lệnh bổ nhiệm này, để làm thỏa lòng chính luận.”

(Theo nhật ký của Lưu Chí: “Tổ Vũ bác bỏ mệnh lệnh bổ nhiệm Tăng Triệu, ngày mồng 8 ban xuống, ngày 13 lại ban xuống Tổ Vũ.” Đó là hai bản tấu.)

[9] Tăng Triệu bị bãi chức, quyền Hình bộ Thị lang Bành Nhữ Lệ tâu: “Thần nghe nói Thiên Chương các Đãi chế, Tri Ứng Thiên phủ, kiêm Lưu thủ ty công sự Tăng Triệu vừa được bổ làm Trung thư Xá nhân, có người nói rằng năm Nguyên Hựu thứ 4, Triệu cùng thần ở Hậu tỉnh bàn bạc soạn văn bản về Thái Xác, thần từng dâng chương sớ, Triệu không hề bàn luận, thần một mình chịu tội bị cách chức, cho rằng Triệu bán bạn, không nên được dùng lại. Triệu bị đổi mệnh. Thần nghĩ việc Thái Xác, từ đầu thần và Triệu đã có quan điểm khác nhau, đến khi Thái Xác dâng tờ khai phân tích, bị giáng làm Phân ty Nam Kinh, Triệu đã chuyển sang chức Cấp sự trung. Lúc đó, chỉ có thần soạn chế, Triệu tự nhiên không liên quan đến việc này, người nói không rõ đầu đuôi, bèn đem tội bán bạn gán cho Triệu. Từ khi thần rời Từ Châu đến khi trở lại triều, mỗi khi có người hỏi thần về việc này, thần đều kể rõ sự thật. Nếu Triệu ban đầu cùng thần đồng quan điểm, sau lại thay đổi, cần thần nói ra, người ta mới biết. U minh không thể dối lừa, ban đầu vốn không có việc này, thần sao có thể nói như vậy. Thần không hề nói gì, người ta lại muốn dùng sự nghi ngờ để phế bỏ Triệu, thật là sai lầm. Triệu học vấn có căn bản, kiến thức thông suốt cổ kim, từng soạn cáo mệnh, nhiều lần uốn nắn chính sự. Vì thế mà không được dùng, nhân tình đều tiếc. Thần nhiều lần vì ngu muội mà tự chuốc lấy hình phạt, may được rửa sạch, lại được ở gần bệ hạ, ngồi yên ăn no, không đóng góp gì, trên thì xấu hổ, dưới thì áy náy, không dám nghỉ ngơi. Nay lại vì kẻ bất tiểu như thần mà khiến bậc hiền năng không được dùng, trên khiến triều đình thưởng phạt sai lệch, tội thần thật đáng chết, mong triều đình xem xét.

Thần nghe nói, bậc quân chủ trị thiên hạ, có thể sai khiến quần chúng, khiến người chính biết tự răn, kẻ tà biết sợ. Chỉ cần thưởng phạt một lần sai lệch, quân tử tiểu nhân đều sẽ mất chỗ đứng, tệ hại không thể cứu vãn. Kinh Thi nói: ‘Lên xuống chọn người, ngày đêm giám sát.’ Ý nói trời đối với quân vương, dù việc nhỏ cũng phải xem xét. Điều này không thể không thận trọng, mong bệ hạ lưu tâm, soi xét chỗ khuất, khiến người tại chức không bị phế bỏ vô cớ, thì phải trái rõ ràng, thiện ác phân minh, dân chúng sẽ phục. Có người nói: ‘Người ta đang bài xích Triệu, mệnh lệnh của Triệu lại bị ngăn trở, chỉ tranh luận với Triệu cũng vô ích, lại còn mang họa.’ Thần nói: Người ta vốn chưa biết rõ, cần thần nói ra mới rõ, thần mà im lặng, tức là đem tội ác của Triệu ra thiên hạ. Quân thần bạn bè là đạo lớn trong thiên hạ, không được bạn bè, cũng không thể phụng sự quân vương. Thần chỉ biết nghĩa mà thôi, theo hay trái, họa hay phúc, thần không dám biết, mong bệ hạ xem xét.” Không được trả lời.

[10] Lưu Chí kể lại việc Triệu sự rằng: “Triệu học rộng tài văn, năm trước trách Thái Xác, Trung thư xá nhân Bành Nhữ Lệ thường nói với mọi người rằng: ‘Triệu dạy tôi. Ban đầu giúp tôi bàn luận, muốn tiếp tục tấu trình. Nay không tấu, là bán đứng tôi.’ Người nói lấy lời ấy, Triệu không biện bạch mà xin từ chức. Nhữ Lệ năm ngoái được triệu về, Triệu lại một năm sau mới được triệu, mà cửa chiều vẫn cho là không thể, tại sao vậy? Vì Nhữ Lệ có sự giúp đỡ của Hàn, Phạm vậy. Mọi người cho rằng Triệu sâu sắc khó lường, người bàn luận nghi ngờ nhiều, không muốn ông ta đến, nói rằng ông ta âm hiểm, ngày sau tất sẽ gây hại. Nhữ Lệ tuy có ý kiến khác, nhưng nông cạn dễ thấy, không đáng lo. Chí hôm nay đại lược bàn luận trước mặt Vua, cho rằng hai người hiền hay không, tà hay chính đều chưa bàn, nhưng người dâng thư cứu Thái Xác là Nhữ Lệ. Nói rằng Triệu dạy, là lời đồn đại vậy. Nhữ Lệ mới một năm đã được triệu, Triệu hai năm mới được trở lại chức cũ, lại không thể. Giả sử có bằng chứng dạy, cũng nên xử phạt một bậc, huống chi là lời đồn đại. Phải trái không rõ, liền thi hành cách chức trách phạt, e rằng không thể khiến thiên hạ phục, thực sự liên quan đến được mất của triều chính. Triệu nay nên tạm bãi, nhưng sau này việc như thế này, cần phải phân biệt phải trái trước, rồi mới thi hành thưởng phạt, để người ta không bị oan uổng, cũng để ngăn chặn việc bè phái hãm hại lẫn nhau.” Vua dụ rằng: “Rất đúng, rất đúng.” Triệu không được lòng người quan trọng, không ai giúp lời cho Chí.

[11] Giám sát ngự sử An Đỉnh tâu: “Xin cho tông thất từ tiểu công trở xuống không phải kiêng kỵ, gặp việc công thì theo điều lệ đồng chức quan mà thi hành.” Chiếu cho Lại bộ lập pháp tâu lên.

[12] Giả Dịch và những người khác dâng sớ bàn về việc thiên tai ở Chiết Tây không đúng sự thật, xin được kiểm tra. Chiếu theo lời tâu của họ. Cấp sự trung Phạm Tổ Vũ dâng sớ phản đối, ghi rằng: Thần xét vào thời Đường Đại Tông năm Đại Lịch, mưa lớn làm hại mùa màng, chỉ có huyện lệnh Vị Nam tâu rằng huyện mình không bị thiệt hại, Vua sai ngự sử đi xem xét, thì thấy thiệt hại hơn ba nghìn khoảnh. Vua than thở mãi, nói: “Huyện lệnh là quan cai trị dân, không bị thiệt hại cũng nên nói là bị thiệt hại. Sao lại bất nhân đến thế!” Bèn giáng chức huyện lệnh Vị Nam làm huyện úy Nam Phố. Thời Đức Tông năm Chính Nguyên, sông Giang, sông Hoài lụt lớn, tể tướng Lục Chí xin sai sứ đi cứu tế, Vua nói: “Nghe nói thiệt hại không nhiều, nếu vội bàn việc cứu tế, sợ sinh ra gian dối.” Lục Chí tâu rằng: “Tốn kém là tiền của, thu được là lòng dân. Nếu không mất lòng dân, lo gì thiếu tiền của!” Vua bèn sai sứ đi tuyên phủ vùng bị lụt. Thời Hiến Tông năm Nguyên Hòa, phương Nam bị hạn hán đói kém, Vua sai sứ đi cứu tế, trước khi đi, Vua dặn rằng: “Trong cung Trẫm dùng một tấm lụa cũng ghi rõ số lượng, chỉ có cứu giúp dân thì không kể tốn kém. Các khanh nên hiểu ý đó.” Năm thứ bảy, Vua lại nói với tể tướng: “Các khanh nhiều lần nói Hoài, Chiết năm ngoái bị lụt hạn, gần đây có ngự sử từ đó về, nói không đến nỗi thành tai họa, việc rốt cuộc thế nào?” Lý Giáng tâu rằng: “Thần xét tờ tấu của Hoài Nam, Chiết Đông, đều nói bị lụt hạn, dân nhiều người lưu vong, xin đặt phép chiêu phủ. Ý họ tự sợ triều đình trị tội, há dám không có tai họa mà nói dối là có tai họa? Đó là ngự sử muốn làm gian nịnh, để lấy lòng Vua đó thôi.” Vua nói: “Khanh nói phải. Nước lấy dân làm gốc, nghe dân có tai họa, nên gấp cứu giúp, sao lại còn nghi ngờ! Trẫm vừa rồi không nghĩ đến lời khanh.” Bèn sai miễn thuế tô phú ngay.

[13] Các vị Vua xưa nghe có tai họa, chỉ trách người không nói, việc cứu tai họa chỉ sợ tiếc của, lại sợ không kịp việc. Lục Chí, Lý Giáng là tướng hiền, cũng chuyên tin tấu báo của quan địa phương, ghét kẻ nói nhỏ việc để làm nguôi lòng lo của Vua. Quốc gia dựng đô ở Biện, thực là nhờ lợi vận chuyển đường thủy từ phương đông nam, kinh sư có hàng triệu miệng ăn, nuôi quân dưỡng dân, đó là gốc rễ của quốc gia. Bệ hạ là cha mẹ của dân một phương, đang kêu trời kêu đất, mở miệng chờ ăn để kéo dài mạng sống qua ngày. Làm cha mẹ mà nỡ tiếc sức không cứu sao!

[14] Việc tâu báo về mức độ thiệt hại do thiên tai có phần quá mức thực tế, việc cứu tế sử dụng vật chất hơi nhiều, đây chỉ là lỗi nhỏ, đáng lẽ nên bỏ qua không hỏi tới, để cứu mạng người. Nếu vì việc này mà trừng phạt một người, thì từ nay các cơ quan chắc chắn sẽ lấy đó làm bài học, sẽ ngồi nhìn dân chúng chết mà không cứu giúp. Các Giám ty, châu huyện gặp năm đói kém, đều là bất đắc dĩ mới dâng tấu lên triều đình, há lại chịu ở những nơi không có thiên tai mà cứu tế những người dân không đói, làm hao tổn kho lương, ngồi chờ thuế má, nhận lấy trách nhiệm không hoàn thành sao! Hiện nay chỉ nên nới lỏng các quy định, yêu cầu họ đạt được hiệu quả, để dân chúng sớm được yên ổn. Chỉ có việc phân phát không có phương pháp, lãng phí kho lương của quan phủ, cứu tế không đến được với người nghèo yếu, bán thóc lại có lợi cho kẻ giàu có, cách làm trái ngược, đáng phải quy định chặt chẽ. Tuy nhiên, đây là việc của các Giám ty sứ giả, triều đình cũng khó mà can thiệp từ xa. Nếu Giám ty có người tài, thì tệ nạn này tự nhiên sẽ ít đi, nếu thực sự có xảy ra, thì lời đồn cũng sẽ lan truyền, há có thể che giấu được? Đài gián đủ sức nghe ngóng và tấu trình, triều đình đủ sức khảo sát và xử lý, chưa phải là muộn. Những điều tâu lên, xin hãy không thi hành. Triều đình nghe theo.

(Cựu lục chép về việc này rằng: Thị ngự sử Giả Dịch tâu: “Chiết Tây gặp thiên tai, triều đình chọn sai Chuyển vận phó sứ Sầm Tượng Cầu, Phán quan Dương Côi Bảo ban cho trăm vạn hộc gạo, hai mươi vạn quan tiền, để cứu giúp dân chúng, các châu huyện cũng theo quy định mà cứu tế. Xin ban chiếu cho bản lộ báo cáo mức độ thiên tai và thứ tự cứu tế lên triều đình.” Điện trung thị ngự sử Dương Úy cũng tâu: “Lưỡng Chiết bị lũ lụt, xin hạ lệnh cho bản lộ Kiềm hạt, Chuyển vận, Đề hình ty cùng các châu Tô, Hồ, v.v., báo cáo các huyện thôn bị lũ lụt, những ruộng cao không bị ngập và những nơi nước rút có thể canh tác, ước lượng số lượng, và báo cáo chính xác lên triều đình, đồng thời xin lệnh cho Ty cứu tế, những việc lớn đều phải xin chỉ thị. Những việc cấp bách không thể chờ báo cáo, thì cho phép tự quyết rồi tâu lên.” Triều đình nghe theo. Tấu của Giả Dịch và Dương Úy đã được chép đầy đủ vào ngày 14, Cựu lục đã chỉnh sửa và thêm bớt lời tâu của họ, sợ rằng không đúng sự thật, nên lấy lời biện bạch của Tô Thức và việc Phạm Tổ Vũ trả lại chiếu chỉ làm căn cứ. Tân lục và Cựu lục vẫn giữ nguyên không sửa đổi, có lẽ là do khảo cứu không kỹ.)

[15] Thượng thư tỉnh tâu: “Ty án sát các lộ Giang Tây, Hồ Nam xem xét, xin đem các khoản lợi từ thuế muối ở thành châu Thiệu, Vĩnh và các huyện thuộc hai châu này, đều đem so sánh chung với nhau.” Vua theo.

[16] Ngày Tân Tỵ, Thượng thư tỉnh tâu: “Xin các ty chuyển vận nếu cần mua thóc mà thiếu vốn, báo cho ty đề hình cấp tiền từ kho phong trang của triều đình, căn cứ vào số thóc mua được, ty đề hình quản lý, mới được mượn tiếp. Ty chuyển vận căn cứ vào giá gốc, gửi đủ số tiền vào kho phong trang, khi được mùa có thể mua rộng rãi. Ty đề hình lấy một nửa số tiền phong trang của triều đình làm vốn, cùng với ty chuyển vận của bản lộ đặt trường mua ở những nơi thuận tiện, nhân lúc thuận lợi mua thóc, lần lượt báo cho ty đề hình gửi vào kho phong trang, hội ý với ty chuyển vận theo quy định đổi mới thay cũ. Nếu ty chuyển vận cần dùng, cho phép căn cứ vào giá mua trước, gửi tiền vào kho, thấy số tiền đủ thì cấp. Nếu chưa gửi tiền mà đã dùng, xử theo luật tự ý dùng tiền vật phong trang.” Vua theo.

(Lại ngày 25 tháng 11.)

[17] Ngự sử trung thừa Triệu Quân Tích tâu:

[18] “Xét thấy trong văn bản biên soạn năm Nguyên Hựu có quy định: các khoản tiền và thóc thường bình, khi gặp giá rẻ, các châu huyện tùy lượng thêm tiền để mua vào; khi giá đắt, tùy lượng giảm tiền để bán ra, đồng thời phải báo cáo lên Ty đề hình. Lại có điều khoản: các quan chức trưởng lại và giám đốc việc mua thóc tại châu huyện, nếu trong nhiệm kỳ chuyên tâm, kịp thời thu mua, sẽ được xét theo số tiền đã dùng để ban thưởng. Thần trộm nghĩ, vào những năm đầu Nguyên Hựu, để khắc phục tệ nạn tán phát và thu gom tiền thóc thường bình, đã chuyên dùng phép mua bán làm pháp thường bình. Tuy nhiên, từ sau khi cải cách chế độ, quan lại các châu huyện đua nhau buông lỏng, chính sự cẩu thả, dù có điều khoản trên cũng chỉ là văn bản suông. Dân gian mỗi khi được mùa, không tránh khỏi việc các hào tộc, đại tộc nhân cơ hội trục lợi, thu mua tích trữ với giá rẻ. Một khi gặp hạn hán, giá cả tăng vọt, dân lưu vong chết đói không thể kể xiết. Thế mà các cơ quan quan liêu chỉ biết giữ lệ, thường xem nhẹ chiếu chỉ, thản nhiên không thi hành. Vì vậy, từ khi hai Thánh lên ngôi, dù thương dân sâu sắc, miễn giảm thuế khóa rất nhiều, lý ra dân tình phải dần hồi phục. Nhưng mấy năm gần đây, sức dân suy kiệt, còn hơn cả thời Hi Ninh, Nguyên Phong. Đến nỗi lòng dân lại mong muốn phép thanh miêu được thực hiện mà không được, há chẳng phải vì tiền bạc trong quan các lộ phần lớn lên đến hàng chục triệu quan, thường bị ứ đọng không phát ra? Phép cũ tuy chưa hoàn hảo, nhưng hàng năm vẫn có hàng trăm vạn quan tiền lưu thông trong dân gian. Phép mua bán tuy hay mà không thực hiện, thì tiền bạc trong dân gian không từ đâu mà có, nên cảnh khó khăn thiếu thốn lại còn hơn trước, cũng không có gì lạ.

[19] Huống hồ, khi lúa rẻ thì mua đắt, khi lúa đắt thì bán rẻ, năm được mùa không đến nỗi làm hại nông dân, năm mất mùa không lo thiếu lương thực, công thì có thể làm đầy kho lẫm, tư thì có thể ngăn chặn việc tích trữ, an quốc làm giàu dân, không gì hơn được điều này. Huống chi trong thời buổi tiền nặng vật nhẹ hiện nay, thực hiện điều này càng hợp thời. Thêm vào đó, mùa hè năm nay mưa thuận gió hòa, mùa thu lúa tốt tươi, khí tượng báo hiệu một vụ mùa bội thu, ảnh hưởng rộng khắp, nên cần phục hồi lại phép cũ, chuẩn bị sẵn sàng. Xét điều lệ cũ tuy có quy định thưởng, nhưng ân trạch quá nhẹ, không đủ để khuyến khích, cũng không có quy định xử phạt, nên quan lại tại chức thường lười biếng, trì hoãn. Nay nếu nghiêm khắc đốc thúc, và sửa đổi bổ sung điều lệ cũ, có lẽ sẽ khắc phục được tệ nạn này.

Mong Thánh từ chỉ đạo Thượng thư Hộ bộ xuống cho các lộ Đề hình ty, lệnh cho các châu huyện trước hết phải tính toán sắp xếp kho lẫm; từ nay về sau, mỗi khi đến mùa thu hoạch lúa, phải mua rộng rãi, cuối mỗi năm, phải báo cáo số vốn mua lúa, cùng với số lượng và giá cả các loại lúa đã mua, trình lên Thượng thư Hộ bộ kiểm tra, phân loại và tâu lên. Đồng thời gửi văn bản cho Ngự sử đài để biết, nếu có châu huyện nào được mùa mà quan tại chức không chịu khó mua lúa, khiến lúa rẻ làm hại nông dân, hoặc khi thiếu lương thực không có lúa để bán cứu giúp dân, thì Ngự sử đài sẽ tâu lên, nghiêm khắc cách chức xử phạt. Lại xin hạ lệnh cho Hữu ty sửa đổi điều lệ thưởng cũ, phải làm sao cho hậu hĩnh, và thêm vào quy định tâu lên cách chức xử phạt. Như vậy thì khuyến khích và ngăn chặn đều rõ ràng, trên dưới đều hết lòng. Như thế thì tiền tệ lưu thông, sức dân được nghỉ ngơi, kho lẫm đầy đủ, công tư đều được lợi, có thể thay thế cho chính sách thánh thiện chú trọng gốc rễ, làm giàu dân rồi mới giáo hóa.“

Thiếp hoàng: “Theo sắc lệnh năm Nguyên Hựu, các châu huyện trưởng và quan giám đốc mua lúa thường bình trong nhiệm kỳ, nếu chịu khó mua lúa kịp thời, căn cứ vào số tiền quản lý trên mười vạn quan, đã dùng hơn bốn phần mười vốn mua lúa, trên bảy vạn quan thì năm phần, trên năm vạn quan thì sáu phần, trên ba vạn quan thì bảy phần, được thăng một bậc trong danh sách xếp hạng. Nếu vượt quá một phần, thì được thưởng hạng năm. Nếu vượt quá hai phần, thì được thưởng hạng tư. Thưởng hạng năm là thăng nửa năm trong danh sách xếp hạng, thưởng hạng tư là được miễn thi. Như vậy thì số tiền quản lý dưới ba vạn quan, và đã dùng hơn tám phần mười vốn mua lúa, chưa có quy định, và các châu huyện không nên thưởng giống như quan mua lúa, cần phải dùng phép giảm bậc, mới được công bằng. Xin chỉ đạo, một thể sửa đổi lại cho nghiêm túc, thật là may mắn.”

(Ngày mồng 8 tháng 8 có thể khảo cứu.)

[20] Ngày Giáp Thân, Ngự sử trung thừa Triệu Quân Tích và Thị ngự sử Giả Dị tâu: “Xin ban thưởng và thăng chức cho Tả phụng nghị lang, Thông phán Kiến Xương quân Từ Thọ làm Giám ty sai khiển.” Chiếu cho Từ Thọ làm Thông phán Kinh Nam.

(Từ Thọ.)

[21] Tam tỉnh tâu: “Thái thường bác sĩ Triệu Duệ tấu: Lễ thân hưởng của triều ta, từ niên hiệu Minh Đạo đến nay, đều dùng Đại Khánh điện làm Minh đường, đúng là hợp với ý của thánh nhân. Còn nơi các quan hữu ty làm lễ, vẫn tạm dùng Viên Khâu, điều này đã sai từ đầu đời Đường. Thần thấy ở trai cung Nam Giao có điện Vọng tế, trong đó có nhiều gian phòng rộng rãi, xin từ nay về sau, khi có lễ Đại hưởng Minh đường vào mùa thu, các quan hữu ty làm lễ, chỉ nên cử hành tại trai cung.” Vua nghe theo.

[22] Lễ bộ tâu: “Thái thường tự trình bày: Theo nghi thức tế lễ, Hiệp luật lang đến nơi tế trời đất và tông miếu, lần lượt cử hành đăng ca, tiết tấu và cử huy, còn các lễ tế lớn, vừa và nhỏ thì không tham dự. Thần nghĩ rằng, các việc như nhạc công, ca từ, nhạc khí, cùng với việc các quan hành lễ lên xuống, đi lại, nếu không có Hiệp luật quan tham dự, thì làm sao kiểm tra được? Vả lại, khi gặp lễ tế hoặc cùng ngày có nhiều lễ tế mà thiếu quan hành lễ, thì phải báo lên Lại bộ để cử quan đang chờ bổ nhiệm thay thế. Xin từ nay về sau, những nơi tế lễ có dùng nhạc, nếu không trùng với ngày tế trời đất và tông miếu, thì khi thiếu quan hành lễ, nên cho Hiệp luật lang thay thế, đồng thời nhân tiện kiểm tra và nghe nhạc, còn các trường hợp khác thì báo lên Lại bộ để cử quan.” Vua nghe theo.

[23] Thượng thư tỉnh xin: “Khi cải táng thân thuộc cần có huyệt mới, trước hết phải trình bày rõ lý do cải táng và nơi chôn cất, rồi báo lên huyện xác minh, mới được phép cải táng. Nếu người đó là quan phẩm, hoặc người được chôn cất có con cháu là quan phẩm, mà việc cải táng được xác minh rõ ràng, thì không thuộc trường hợp này.” Vua nghe theo.

[24] Hôm đó, ba tỉnh và Xu mật viện họp tại Đô đường để bàn việc phân giới phía tây. Vương Nham Tẩu cho rằng hai thành Chất Cô và Thắng Như là vị trí chiến lược của Lan Châu, lại là đất màu mỡ, tất nhiên người Hạ sẽ tranh giành. Tô Triệt từ khi làm Trung ty đã đề nghị bỏ hai thành này, đến khi làm chấp chính, vẫn giữ ý kiến trước. Hàn Trung Ngạn thì đứng giữa, không quyết định. Thành Định Tây, bảo Uất Đẩu Bình, trại Thông Tây, bảo Du Mộc Bộn của quân Thông Viễn, người Hạ đều muốn lấy mỗi thành làm mốc, đo đạc 20 dặm làm biên giới. Tô Triệt và Hàn Trung Ngạn lại cho rằng điều này hợp lý. Tuy nhiên, Phạm Dục, tướng Hi Hà, cho rằng hai thành Chất Cô và Thắng Như từ khi dùng binh đã chiếm được, đến nay hai tuần kiểm vẫn chưa bỏ, mà người Hạ lại vu cáo rằng quan biên giới nhân lúc nghị hòa mới tu sửa. Hơn nữa, văn thư ban đầu của triều đình chỉ nói từ thành Định Tây của quân Thông Viễn về phía bắc, lấy thẳng làm mốc, chưa từng đề cập đến Uất Đẩu Bình, Thông Tây, Du Mộc Bộn, nhưng người Hạ lại muốn lấy cả ba thành này làm mốc, kéo dài từ nam đến bắc, khiến đường lớn Thông Viễn bị đe dọa. Nếu theo ý họ, thì cả dải Thông Viễn sẽ khó giữ được. Những người hiểu biết việc biên giới đều cho rằng như vậy, chỉ có Tô Triệt và Hàn Trung Ngạn nghe theo lời người Hạ.

[25] Sau đó, người Hạ đem 5 vạn quân đánh phía đông Định Tây và phía bắc Thông Viễn, phá hủy Thất Nhai Sàm, giết địch rồi rút đi; lại đánh Kinh, Nguyên, quân số lên đến 10 vạn, cướp phá lớn các bảo Khai Viễn, Lan Gia, Đắc Thắng, trại Long Đức. Phạm Dục nhiều lần dâng sớ, muốn nhân cơ hội này tiến quân chiếm các bảo trại, lấy Định Tây làm mốc, kéo dài về phía đông đến thành lớn Long Nặc Đặc Nỗ Trát. Vương Nham Tẩu hết sức ủng hộ ý kiến của Phạm Dục. Mọi người bàn rằng vừa mới gửi hịch chất vấn người Hạ, chưa thể hành động ngay, nên hạ chiếu răn đe Phạm Dục. Đến lúc này, người Hạ trả lời chất vấn, coi 10 vạn quân là nhỏ nhặt, lại không trả lời việc Kinh, Nguyên, nhưng không có lời lẽ ngạo mạn, nên bàn định theo như ước ban đầu, cử sứ giả đến Hi Châu thương lượng. Lại bàn việc triều đình cử quan đến dụ Phạm Dục, mọi người hỏi ai có thể đi. Vương Nham Tẩu nói: “Biên tu quan Xu mật viện Thái Nhân có thể đi.” Bèn cử Thái Nhân đi.

[26] Ban đầu, Tô Triệt và Hàn Trung Ngạn muốn đem đất đai bảy vách núi bị phá hủy đều giao cho người Hạ. Vương Nham Tẩu ra sức tranh luận rằng: “Nếu giao hết, thì mưu kế của họ sẽ được thực hiện, tai họa sẽ không dứt. Hơn nữa, làm tổn hại thể diện, khiến rợ Di coi thường.” Ông còn gửi thư cho Lã Đại Phòng, Đại Phòng trả lời rằng sẽ họp bàn. Khi mở bản đồ bàn việc phân chia, Đại Phòng nói: “Như thế là không được. Gần đây họ xâm phạm, nếu đem những nơi hiểm yếu phân chia cho họ, sẽ làm tổn hại thể diện. Cũng không thể đem những nơi từng bị giặc Tây xâm phạm rộng rãi chiếm giữ. Điều này cũng không thể ước thúc như vậy.” Mọi người đều cho là phải, bèn thêm vào sau bản vẽ mấy câu rằng: “Triều đình nếu chiều theo đến mức này, tương lai chắc chắn khó lòng chiều theo nữa. Khiến họ biết ý này là kiên định không đổi, để dứt lòng tham không đáy.”

Nham Tẩu lại xin lệnh cho Sái Nhân nhân tiện kiểm tra thúc giục việc tích trữ lương thảo năm năm ở Hi Hà lộ, Đại Phòng đều nói: “Được.” (Sái Nhân ngày 24 được phái đi Hi Hà, việc này căn cứ theo 《Vương Nham Tẩu hệ niên lục》 ghi chép sau: “Ngày 27 tháng 7, viện chúng tôi sau bữa ăn chay, họp tại Đô đường. Sáng hôm đó, trước hết họp tại Đô đường bàn việc định biên giới: Chất Cô, Thắng Như là nơi hiểm yếu của Lan Châu, lại là đất màu mỡ, người Hạ tất sẽ tranh giành. Tô Tử Do từ khi làm Trung ty, đã luận xin bỏ hai thành này, đến khi làm chấp chính, vẫn giữ ý kiến trước. Hàn Sư Phác thì đứng giữa. Định Tây thành, Uất Đẩu Bình bảo, Thông Tây trại, Du Mộc Bộn bảo của Thông Viễn quân, người Tây đều muốn lấy mỗi thành làm giới hạn 20 dặm, Tử Do và Sư Phác lại cho là phải. Nhưng Hi suý Phạm Dục cho rằng Chất Cô, Thắng Như hai bảo từ khi dùng binh đã chiếm được, nay hai tuần kiểm chưa từng bỏ chức, mà người Hạ lại ngụy biện rằng quan biên giới nhân lúc nghị hòa mới tu sửa. Hơn nữa, văn thư triều đình ban đầu chỉ nói Định Tây thành phía bắc Thông Viễn quân, tiếp giáp thẳng, chưa từng đề cập đến Uất Đẩu Bình, Thông Tây, Du Mộc Bộn bảo, mà người Hạ lại muốn lấy cả ba bảo, đánh giới hạn thẳng nam bắc, khiến đường lớn Thông Viễn bị uy hiếp. Nếu theo lời họ, thì cả dải Thông Viễn sẽ khó giữ. Người hiểu biết việc biên giới đều cho là vậy, chỉ có Tử Do, Sư Phác nghe theo lời người Hạ.

Cuối tháng 5, giặc Hạ năm vạn quân cướp phá phía đông Định Tây, phía bắc Thông Viễn, phá bảy vách núi, giết địch rồi rút đi, ban đầu không nói số lượng; lại cướp phá Kinh, Nguyên, quân số lên đến mười vạn, cướp bóc lớn Khai Viễn bảo, Lan Gia bảo, Đắc Thắng, Long Đức trại. Phạm Dục ba lần dâng sớ xin nhân cơ hội này tiến bảo trại, chiếu theo Định Tây mà đông đến Long Nặc Đặc đại thành Nỗ Trát. Mọi người bàn rằng đang gửi hịch chất vấn, chưa thể làm ngay. Đến khi hịch trả lời, lại cho mười vạn quân là ít, lại không trả lời việc Kinh, Nguyên. Nhưng không có lời lẽ ngạo mạn, bèn bàn lệnh theo ước cũ, phái sứ giả đến Hi Châu thương lượng, lại bàn triều đình phái quan truyền chỉ cho Hi suý. Mọi người hỏi ai có thể đi? Tôi đáp: ‘Biên tu quan của viện chúng tôi là Sái Nhân có thể.’ Bèn phái Nhân đi. Tử Do, Sư Phác bèn muốn đem đất đai bảy vách núi bị phá hủy đều giao cho họ. Tôi ra sức tranh luận rằng không thể giao hết, nếu giao hết thì mưu kế của họ sẽ được thực hiện, tai họa sau này sẽ không dứt, hơn nữa làm tổn hại thể diện, khiến rợ Di coi thường. Lại gửi thư khuyên Lã tướng, Lã tướng trả lời: ‘Mai sẽ quyết định.’ Khi họp tại đường mở bản đồ, Lã công nói: ‘Muốn nói như vậy thì không được, người Tây từng đến xâm phạm, nếu đem những nơi hiểm yếu phân chia, sẽ làm tổn hại thể diện. Cũng không thể đem những nơi từng bị giặc Tây xâm phạm rộng rãi chiếm giữ.’ Mọi người đều cho là phải. Thêm vào sau bản vẽ mấy câu rằng: ‘Triều đình nếu chiều theo đến mức này, tương lai chắc chắn khó lòng chiều theo nữa. Khiến họ biết ý này là kiên định không đổi, để dứt lòng tham không đáy.’ Tôi lại xin lệnh cho Nhân nhân tiện kiểm tra thúc giục việc tích trữ lương thảo năm năm ở Hi Hà lộ, hai tướng đều nói: ‘Được.'”)

Tô Triệt bàn việc xây thành Nỗ Trát, xem riêng ở cuối năm thứ 7, khác với việc này, nên tham khảo. Ngày mùng một tháng 5 Kỷ Mùi, Nham Tẩu nói…, nên xem xét thêm.

[27] Ngày Ất Dậu, Hàn lâm học sĩ thừa chỉ kiêm Thị độc Tô Thức tâu rằng:

[28] Thần từ khi được triệu từ Hàng Châu về đến nay, đã bảy lần dâng sớ, xin được nhậm chức ở một quận, lại từng hai lần dâng trát tử, xin được lưu lại trong triều để xem xét, bày tỏ hết lòng thành, không gì là không đến, nhưng ý trời cao xa, chưa được soi xét. Lui về suy nghĩ, không lạnh mà run. Tuy nhiên, thần đã tính toán kỹ, nếu có điều gì trái ý trời, phạm tội rõ ràng, không tránh né quyền thế, bị khiển trách mơ hồ. Thần nay cam chịu tội rõ ràng, không muốn nhận sự khiển trách mơ hồ.

[29] Thần nghe nói Giả Dịch muốn tìm tội của thần^[1], nhưng chưa tìm được gì, chỉ có việc pháp ngoại thích phối Nhan Chương, Nhan Ích, nhất định muốn thu thập chồng chất để thành tội của thần. Trước đây Giả Dịch xin tha Nhan Ích, đã được thi hành. Nay lại xin tha Nhan Chương, từ đó thấy lòng Giả Dịch chưa từng một ngày nào không muốn hãm hại thần. Chỉ như nạn lụt ở Chiết Tây, thần ở Hàng Châu và trên đường về, cùng khi đến kinh đô, nhiều lần tâu bày, lời lẽ khẩn thiết. Sau đó được thánh từ chấp nhận thi hành, nhưng Giả Dịch lại lung lạc các quan đài là An Đỉnh, Dương Úy, cùng dâng văn bản, cho rằng những kẻ gian tà làm mê hoặc triều đình, xin tra xét, trị tội những kẻ đặc biệt. Từ tể tướng trở xuống, ai cũng biết là sai, nhưng sợ Giả Dịch hung hãn, không dám không làm. Nhờ có Cấp sự trung phong bác^[2], gián quan luận tấu, mới giữ được ý kiến. Giả Dịch chỉ lo thỏa mãn lòng riêng, miễn là có thể hãm hại thần, thì không cần biết đến sinh linh một phương rơi vào cảnh khốn cùng. Nếu không nhờ Cấp sự trung Phạm Tổ Vũ, gián quan Trịnh Ung, Diêu Miễn tình cờ không cùng phe, còn sẵn lòng làm tai mắt tâm phúc của bệ hạ, dựa vào công luận mà tâu bày, thì khi thi hành lời họ, quan lại ở Chiết Trung nương theo ý chỉ, càng không dám tâu báo thực trạng thiên tai, thì tính mạng ức vạn người lưu lạc, giặc cướp nổi lên, tai họa ngoài ý muốn còn gì không đến!

[30] Bệ hạ chỉ huy chấp chính bàn kế cứu tế, không phải không ân cần, nhưng Giả Dịch và những người khác lại muốn xử trí các quan lại báo cáo về thiên tai, trái với ý chỉ của Thánh thượng. Các quan chấp chính nhìn nhau không nói, miễn cưỡng thi hành. Rõ ràng uy thế đã thành, trên dưới đều khuất phục, thà trái lệnh của hai Thánh, chứ không dám trái ý Giả Dịch. Thần là người thế nào, dám không tránh né? Nếu không sớm rời đi, chỉ trong vài ngày, ắt sẽ bị Giả Dịch và những người khác hãm hại. Một thân thần không đáng tiếc, chỉ sợ sau khi thần bị hại, bè đảng càng đông, thế lực lớn mạnh, không phải chuyện nhỏ. Chi bằng hôm nay cho thần vì lý do thân thích mà rời đi một cách tốt đẹp, trong ngoài đều trông vào, đối với việc triều đình cũng không có gì tổn hại. Ý chính của thần chỉ là xin được ra ngoài. Nếu trước đây sớm ban hành, thần vốn không dám nói hết, chỉ vì nhiều lần dâng sớ không được chấp thuận, kế cùng sự bức, phải nói hết tâm can, không dám giấu giếm chút nào. Kính mong Thánh thượng xét lòng thành, chỉ muốn được bổ nhiệm ra ngoài, không phải vô cớ bàn luận phải trái, đặc biệt xin lưu lại trong cung xem xét, để bảo toàn thần tử, thật là may mắn vô cùng!

[31] Ngày Bính Tuất, phong Tả ban điện trực Dương Thịnh Trăn làm Cung bị khố phó sứ, Tri châu Thành Châu.

[32] Ngày Đinh Hợi, Hộ bộ tâu: “Ty Đề cử xuất mại giải diêm, hàng năm bán một vạn ba nghìn tịch muối, theo chiếu chỉ phải hoàn thành việc vận chuyển từ trường muối trước mùa đông năm trước. Nhưng thời hạn quá gấp, vận chuyển không kịp.” Chiếu chỉ đổi thành trước hai năm.