[PREVIEW] QUYỂN 486: NĂM THIỆU THÁNH THỨ 4 (ĐINH SỬU, 1097)

Bắt đầu từ ngày Tân Sửu tháng 4 năm Thiệu Thánh thứ 4 đời Triết Tông đến hết tháng đó.

[1] Tháng 4, ngày Tân Sửu, Lại bộ tâu: “Thị lang Công bộ Vương Tông Vọng và các quan khác tấu xin rằng các quan tuần sông và giám sát kho vật liệu ở các đê sông Hoàng Hà, đều cho phép Đô thủy sứ giả và các thừa trong ngoài được cử theo lệ cũ. Xin y theo lời tâu.” Triều đình chấp thuận.

[2] Hình bộ tâu: “Chủ bạ Thái bộc tự Lý Soạn, biết Hoàng thái hậu đi tuần du, lại cưỡi ngựa đi trên đường phía đông ngự lộ, nên phạt 9 cân đồng.” Chiếu chỉ đặc cách phạt 30 cân đồng và cách chức.

(Lý Soạn là người Tô Châu.)

[3] Tam tỉnh tâu: “Chiếu dụ cho đồng tiến sĩ xuất thân Lưu Bạc, theo pháp phải qua kỳ thi thuyên chuyển mới được bổ nhiệm làm quan. Nhưng xét cha của Bạc đã 94 tuổi, muốn sớm được hưởng bổng lộc để phụng dưỡng.” Chiếu chỉ đặc cách miễn thi và bổ nhiệm làm quan.

[4] Ngày đó, truy giáng chức Kiến Vũ quân Tiết độ phó sứ Lữ Công Trước xuống làm Xương Hóa quân Ty hộ Tham quân, truy giáng chức Thanh Hải quân Tiết độ phó sứ Tư Mã Quang xuống làm Chu Nhai quân Ty hộ Tham quân. Chiếu chỉ về Lữ Công Trước viết: “Lượng tội gia hình, đó là phép thường của quốc gia; làm tôi mà phản nghĩa, dù chết cũng phải trị tội. Ngươi từng được tiên triều trọng dụng, thăng đến chức Xu phủ; khi ta kế vị, lại giao cho chức Tể tướng. Đáng lẽ phải hết lòng trung mưu, phò tá vương thất. Thế mà ngươi bỏ mất đại nghĩa thể quốc, quên đi lòng cẩn thận phụng sự quân vương, âm thầm kết giao với gian thần, mang lòng dị ý, báng bổ tiên liệt, làm loạn cựu chương. Tội ác chất chồng cả đời, càng lâu càng lộ rõ, nghiệp báo tự mình gây ra, hình phạt khó mà trốn tránh. Dù trước đã có chút trừng phạt, nhưng vẫn chưa thỏa lòng dân. Nay truy giáng ngươi xuống làm chức nhỏ nơi biên ải, mong rằng cả người sống lẫn kẻ chết đều biết sợ mà răn mình.” Chiếu chỉ về Tư Mã Quang viết: “Ngươi dám báng bổ tông miếu, mê hoặc triều đình, tội đáng chết mà chưa đủ đền tội. Tội ác lâu nay chưa bị trừng trị, nay truy xét lại để chính pháp điển, mà tội trạng càng lộ rõ, lời bàn công khai khó mà che giấu. Ngươi từng kết giao với bè đảng gian ác, thực sự mang lòng họa loạn. Đến nỗi dẫn lời mưu đồ suy loạn bất đạo của Tuyên Huấn, mượn chuyện phi ý của Bảo Từ Thánh Liệt để dụ dỗ. Nói đến đây, lòng lo lắng biết bao! Dù đã tránh được án tử, nhưng vẫn phải giáng chức, mong rằng đời sau sẽ mãi mãi răn đe.”

[5] Trước đó, Hình Thứ nói với Chương Đôn rằng: “Năm Nguyên Phong thứ tám, Thần Tông băng hà, ngày 27 tháng 3, Phạm Tổ Vũ từ Tây Kinh đến triệu, Tư Mã Quang tiễn biệt ở thuyền dưới cầu Phù Kiều, Quang nói với Tổ Vũ rằng: ‘Hiện nay Vua trẻ, nước nghi ngờ, việc Tuyên Huấn không thể không lo.'” Tuyên Huấn là tên cung của Thái hậu Lâu thời Bắc Tề. Thái hậu Lâu phế cháu là Thiếu chủ Ân, lập con là Thường Sơn vương Diễn. Thứ chuyên vu cáo rằng Tuyên Nhân Thánh Liệt hoàng hậu có ý phế lập, lại giả mạo lời Quang để củng cố lời mình.

Tuy nhiên, Tổ Vũ thực tế đã đến triệu vào cuối đông năm thứ bảy, dù Đôn cũng biết là vu vọng, nhưng không truy cứu thêm, chỉ dùng việc này để buộc tội Quang. Cho rằng Quang có ý lật đổ, dùng việc của Thái hậu Lâu thời Bắc Tề để so sánh với Tuyên Nhân Thánh Liệt hoàng hậu, và Lữ Công Trước cũng bị truy giáng. Đôn thường nói: “Tư Mã Quang là thôn phu, không có khả năng, Lữ Công Trước vốn có gia phong, mọi việc thay đổi pháp độ đều do Công Trước dạy.”

(Lữ Công Trước, Tư Mã Quang bị truy giáng làm Tư hộ, thực lục không ghi. Theo truyện cũ của Quang, ngày Kỷ Mùi tháng 2 năm thứ tư giáng làm Thanh Hải phó sứ, ngày Tân Sửu tháng 4 lại giáng làm Chu Nhai Tư hộ. Kỷ Mùi là ngày mùng 4 tháng 2. Thực lục đã ghi, Tân Sửu là ngày 18 tháng 4, thực lục lại không ghi, không rõ vì sao, nay ghi thêm. Truyện mới của Quang lại bỏ ngày tháng, nên phải căn cứ vào truyện. Việc Tuyên Huấn, thực lục mới chỉ ghi trong truyện Tuyên Nhân, nhân kể chuyện Hình Thứ nguy hiểm mà ghi tóm tắt, cần căn cứ vào 《Thiệu Bá Ôn biện vu》 để sửa chữa. Lời trách của Công Trước và Quang, căn cứ vào báo cáo của Thiệu Thánh.

《Thiệu Bá Ôn biện vu》 nói: Việc Tuyên Huấn, Hình Thứ nói với Chương Đôn rằng Tư Mã Quang cũng nghi ngờ Tuyên Nhân hậu có ý phế lập. Năm Nguyên Phong thứ tám, Thần Tông băng hà, ngày 27 tháng 3, Phạm Tổ Vũ từ Tây Kinh đến triệu, Tư Mã Quang tiễn biệt ở thuyền dưới cầu Phù Kiều, Quang nói với Tổ Vũ rằng: ‘Hiện nay Vua trẻ, nước nghi ngờ, việc Tuyên Huấn có lẽ sẽ xảy ra.’ Tuyên Huấn là tên cung của Thái hậu Lâu thời Bắc Tề. Thái hậu Lâu phế cháu là Thiếu chủ Ân, lập con là Thường Sơn vương Diễn. Thứ vu cáo rằng Tư Mã Quang cũng nói như vậy, để chứng minh Tuyên Nhân hậu có ý phế lập, khiến thiên hạ tin. Thứ ban đầu không tra cứu, mùa thu năm Nguyên Phong thứ bảy, Tư Mã công vì 《Tư trị thông giám》 hoàn thành, tiến cử Phạm Tổ Vũ tu sách với Thần Tông, bèn bổ làm Chính tự ở Bí thư tỉnh. Bá Ôn gặp Tư Mã công, công nói: ‘Phạm Thuần Phu là người quý như vàng ngọc. Từ khi chưa đỗ đạt, đã theo ta học. Nay hơn mười năm như một ngày. Sau khi đỗ đạt, theo ta tu sách, lại mười lăm năm, không hề có ý chán nản, nên nhân sách hoàn thành mà tiến cử.’ Đây là lời Tư Mã công nói với Bá Ôn.

Phạm Tổ Vũ đến triệu vào tháng 12, lúc đó mùa đông ấm, sông Lạc không đóng băng, đi bằng thuyền quan của Tào ty. Bá Ôn cùng con của Lưu thủ Hàn Tương là Tông Sư, cùng các sĩ đại phu Chu Quang Đình, Điền Thuật Cổ và mấy người khác cùng tiễn, không thấy Tư Mã công. Thứ nói ngày 27 tháng 3 Phạm Tổ Vũ đến triệu, Tư Mã công tiễn ở thuyền dưới cầu Phù Kiều, tính ngày tháng, đúng lúc Thần Tông băng hà, Tư Mã Quang đến kinh sư. Thứ vu vọng như vậy.

Sau đó, Bá Ôn gặp em họ của Tổ Vũ là Tổ Thuật, nói rằng Thuần Phu đến triệu vào tháng 12 năm Nguyên Phong thứ bảy, năm sau vào triều dịp Thượng Nguyên, vì Thần Tông bệnh nặng nên không được gặp. Lúc Phạm Tổ Vũ đến triệu, Thần Tông vẫn còn tại vị. Thứ lại nói Tư Mã công có lời ‘Vua trẻ, nước nghi ngờ’, có thể thấy sự vu vọng của hắn. Chương Đôn nghe lời Hình Thứ, lại nói Tư Mã ông công so sánh Tuyên Nhân Thánh Liệt hoàng hậu với Thái hậu Lâu, bèn truy giáng làm Tư hộ tham quân ở Nhai Châu. Lại vì Lữ Thân công cùng làm tướng, cũng truy giáng làm Tư hộ tham quân ở Xương Hóa quân, vì Chương Đôn cho rằng Lữ Thân công dạy Tư Mã ông công đuổi các đại thần thời Nguyên Phong, thay đổi pháp độ thời Hi Ninh, Nguyên Phong. Đôn thường nói, Tư Mã ông công là thôn phu, không hiểu chuyện này. Lữ Công Trước vốn có gia phong, dạy ông ta vậy.

Tháng 8 năm Kiến Trung Tĩnh Quốc thứ nhất, Hình Thứ trình báo lên Viện Thực lục rằng: Thứ làm Ngự sử trung thừa, bị Chương Đôn bài xích, cùng với Đồng tri Xu mật viện sự Lâm Hi đều bị bãi chức. Thứ bèn ra làm Tri châu Nhữ Châu. Mấy tháng sau, chuyển làm Tri châu Nam Kinh. Lúc đó, Triết Tông cũng biết Hi và Thứ đều bị bãi chức, Hi có tội danh còn Thứ không có tội danh rõ ràng. Đôn sợ Thứ được dùng lại, bèn tìm ra tờ sớ của Thứ năm Nguyên Hựu đầu, vì bị bãi chức Trung thư xá nhân mà bị giáng làm Tri châu Tùy Châu^[1], từng có tờ sớ tự biện dưới rèm. Nhưng dưới rèm vốn chưa từng nghe, lệnh trách phạt đã ban xuống. Sau đó lại bị giáng làm Giám đương ở Vĩnh Châu, tổng cộng chín năm, đều trong cảnh bị biếm. Tất cả đều vì việc nước, không phải vì tư lợi, nhưng Đôn đều không xét đến. Đến mùa đông năm Nguyên Phù thứ nhất, mới lấy tờ sớ ba năm trước, bới móc những điểm nghi ngờ, lừa dối Triết Tông, giáng Thứ ba cấp, giáng làm Tri quân Nam An. Trong tờ sớ chỉ tự thuật lại quá trình làm quan, chưa từng can dự đến triều chính, lại kể rõ Thần Tông hoàng đế nhớ lại lời nói của thần trước đây^[2], xét rõ bản chất của thần, ghi nhớ tên họ, rồi lại triệu về Quán các.

Lại nói: Đến cuối đời Vua Thần Tông, nhà Vua có thể nhận biết được bề tôi, cho là trung tín, bèn bãi chức quan Thượng thư tỉnh, nhưng trong lời trách cứ lại không nói đến, chỉ đặc biệt nêu ra lời nói của ông ta khi mới vào Hi Ninh, trái ý Vua nên bị bãi chức quán chức, để khéo léo vu cáo. Lúc đó, Lý Thứ chưa được biết đến, sợ rằng trước đây từng làm trái đạo để cầu tiến, nên nói rằng khi ông được bổ làm chức Phương viên ngoại lang ở Thượng thư tỉnh, Tư Mã Quang cũng được bổ làm học sĩ điện Tư chính, ngày tháng đó có thể tra cứu được. Chương Đôn liền vu cáo rằng: “Tự cho mình cùng với Tư Mã Quang được cất nhắc.”

Lại nữa, lúc đó Lý Thứ có việc liên quan đến Hàn Duy, nên nói rằng Hàn Duy vốn có danh đức, cùng với Tư Mã Quang, Lữ Công Trước là một hạng. Chương Đôn vu cáo rằng: “Chỉ quyền thần là có danh đức.” Những điều này đều thấy trong lời huấn thị, đủ làm bằng chứng rõ ràng. Tháng 6 năm ngoái, khi Chương Đôn còn nắm quyền, trách Lý Thứ ở quân Châu phân ty, lại cho rằng ngày Tư Mã Quang, Lữ Công Trước bị truy giáng ra ngoài biên, là do Lý Thứ đẩy ra. Việc Lữ Công Trước bị giáng ra ngoài biên, lời trách cứ còn đó, tội danh có thể thấy, không liên quan gì đến lời nói của Tư Mã Quang. Việc Chương Đôn giáng Tư Mã Quang đã là vu cáo, đến việc cùng giáng Lữ Công Trước ra ngoài biên, người đương thời càng biết là vô cớ. Như vậy, Lữ Công Trước và Lý Thứ hầu như không liên quan gì, sự việc rõ ràng.

Đến việc giáng Tư Mã Quang ra ngoài biên, là do năm Nguyên Phong thứ 8, Tư Mã Quang cùng Phạm Tổ Vũ nói: “Hoàng đế hiện tại đã lên ngôi, nhưng việc Lâu hậu vẫn còn đáng lo.” Phạm Tổ Vũ đến kinh sư trước, Lý Thứ nhân đó nói chuyện với Phạm Tổ Vũ, rằng Vua Triết Tông mới 10 tuổi, đến khi trả lại chính quyền, còn phải 10 năm nữa. Trong thời gian đó, việc cũng có thể lo. Phạm Tổ Vũ liền nói lại lời của Tư Mã Quang. Lúc đó, Tư Mã Quang chưa khởi phục, không thể hiểu sâu ý của Tuyên Nhân, nên mới nói vậy, nhưng ý của ông đối với Vua Triết Tông là trung thành. Phạm Tổ Vũ và Tư Mã Quang rất hiểu nhau, nên nói với Lý Thứ, chính là vì Tư Mã Quang có ý tốt, không phải xấu. Lý Thứ từng nói với Thái Xác, Chương Đôn, cũng cho rằng lời Tư Mã Quang là có ý lo nước yêu Vua. Lúc đó, triều đình đang muốn dùng Tư Mã Quang, muốn cho làm tể tướng, lại có liêm bạc ở trên, lời nói của Tư Mã Quang trong liêm bạc có hình tích. Lý Thứ đặc biệt nói kín với Thái Xác, há lại cho rằng ý Tư Mã Quang là không tốt, có ý hãm hại Tư Mã Quang sao?

Đến thời Thiệu Thánh, Chương Đôn nghi ngờ Lý Thứ, sợ ông không dùng được, thường lấy Tư Mã Quang, Lữ Công Trước làm lý do, muốn thấy sự nắm giữ. Đến nói “Lý Thứ là khách quý của Lữ Công Trước”. Lại nói “Lý Thứ trước đây thường nhờ Tư Mã Quang trong tay”. Các quan thị tòng thời Thiệu Thánh, không ai là không biết. Như vậy, khi Chương Đôn giáng Tư Mã Quang, Lữ Công Trước, há lại để Lý Thứ biết mưu của mình sao? Nhân Diệp Tổ Hợp bàn việc Vương Khuê, Lâm Hi vốn là học trò của Vương Khuê, lại là thân thích, Chương Đôn đã kết đảng với Lâm Hi, vì Lâm Hi, nên âm thầm muốn che chở Vương Khuê. Mà Diệp Tổ Hợp bàn việc Vương Khuê, lại dẫn Tư Mã Quang, Lữ Công Trước so sánh với Vương Khuê, nói rằng Tư Mã Quang, Lữ Công Trước đã bị giáng làm tiết độ phó sứ, thì Vương Khuê há lại không xử lý? Lúc đó, Vương Khuê bị giáng, do Diệp Tổ Hợp nhiều lần dâng sớ. Đến Tư Mã Quang, Lữ Công Trước, đã bị giáng làm tiết độ phó sứ, sau đó không ai nói gì, lại không có việc gì khác, chỉ do lời Diệp Tổ Hợp kích động, nên cùng ngày với Vương Khuê đều bị giáng, thì Chương Đôn há lại từng hỏi? Lý Thứ cũng chưa từng nghe biết.

Nhưng sau khi giáng Tư Mã Quang, Lữ Công Trước, Lý Thứ nghe Chương Đôn trước mặt Vua Triết Tông nói lời Tư Mã Quang “việc Lâu hậu vẫn còn đáng lo”, cho là may mắn như vậy. Xem lời trách cứ Tư Mã Quang, nói rằng “thực sự chứa họa tâm”, thì ý đó có thể biết. Đến lời trách cứ Lữ Công Trước, thì cùng với lời trách cứ tiết độ phó sứ đại thể đều tương thông, sau đó không có tội danh gì khác, nhưng không biết lúc đó Chương Đôn vì sao lại cùng trách cứ Tư Mã Quang. Chương Đôn đã giáng Tư Mã Quang, biết không có việc gì khác, liền ngay ngày giáng Tư Mã Quang, vẽ chỉ hạ biên loại sở, những việc liên quan đến quan lại, đều phải theo sở đó mà xử lý, nếu có giấu giếm, thêm bớt, tiết lộ, đều bị tội trừ danh. Sau khi giáng Tư Mã Quang 52 ngày, biên loại sở mới gửi công văn đến, chỉ để lấy lời nói của Tư Mã Quang, không liên quan gì đến Lữ Công Trước. Lý Thứ liền trả lời công văn, nói rõ mùa hè năm Nguyên Phong thứ 8, Phạm Tổ Vũ nói với Lý Thứ, từng cùng Tư Mã Quang trên thuyền quan ở sông Lạc nói về “tiên hoàng đế đã lên ngôi, nhưng việc Lâu hậu vẫn còn đáng lo”. Lý Thứ sau đó từng nói với Tả bộc xạ Chương Đôn và cố Tả bộc xạ Thái Xác, đều là sự thật. Công văn trả lời hiện còn trong hồ sơ biên loại sở, có thể kiểm tra. Lý Thứ chỉ nói Tư Mã Quang nói “vẫn còn đáng lo”, tức là lo lắng sợ có việc đó. Sao Chương Đôn lại lấy lời đáng lo, lại chỉ ra là họa tâm!

Vào đầu tháng hai năm đó, khi trách cử Tư Mã Quang làm Tiết độ phó sứ, trong lời trách đã có câu: “Trong lòng ẩn chứa mưu đồ tà ác, muốn thỏa mãn hai lòng nghiêng ngửa.” Hai câu này vốn đã chỉ ra lời nói “còn đáng lo” của Quang, coi đó là “mưu đồ tà ác” và “hai lòng”, nhưng lời lẽ không quá rõ ràng. Đến ngày biếm Quang ra ngoài biển, thì nói: “Lại cùng bè đảng hung ác thực sự giấu tâm họa, dẫn đến việc dùng mưu đồ suy loạn bất đạo của Tuyên Huấn, mượn ví dụ việc không như ý của Bảo Từ Thánh Liệt. Nói đến đây, tích lũy lo lắng là gì!” Chỉ là giải thích thêm về từ ngữ “mưu đồ tà ác” và “hai lòng” mà thôi. Từ đó biết rằng việc Chương Đôn lại biếm chức Quang và Lã Công Trước là do bị kích động mà ra. Hai chữ “tích lự” ở dưới, là do Đôn xảo quyệt, muốn gán ghép chữ “lự” trong lời nói của Quang vào đó. Tuy nhiên, điều mà Quang gọi là “còn đáng lo” chỉ là lời lo lắng, vốn không có ý mong muốn, khác với ý nghĩa của chữ “lự” mà Đôn nói, văn nghĩa và ngữ mạch tự nhiên khác nhau. Dù Đôn cố gắng gán ghép, nhưng càng thấy rõ sự bịa đặt của ông ta.

Nếu Đôn coi lời nói của Quang là rõ ràng có ác ý, thì tại sao lời trách ngày đó không ghi lại lời “còn đáng lo” của Quang, coi đó là ý mong họa? Như vậy tức là dựa vào lời nói gốc của Quang. Đôn biết rằng nếu làm thế thì không đủ để lừa dối thiên hạ, người ta ắt sẽ có lời phản bác, nên đã giấu lời nói gốc của Quang, thay vào đó là ý của mình. Như vậy, việc vu cáo Quang rõ ràng là do Đôn, sự việc rất rõ ràng.

Tờ tấu của Thứ lại nói: Tìm cách nói với Đôn và Thái Xác, thì rõ ràng không phải là lời nói với Đôn sau thời Thiệu Thánh. Lời này xuất phát từ Phạm Tổ Vũ. Tổ Vũ và Quang rất thân thiết, vốn không phải là người nói xấu Quang^[3], Thứ truyền lại lời của Tổ Vũ, nên không có ý hãm hại Quang^[4]. Nay thánh thượng đang phân biệt oan khuất của Quang và Công Trước, mà Đôn thực sự đã hãm hại Quang, không tự nhận lỗi, lại đổ lỗi cho Thứ. So với lời trách Thứ ở Nam An trước đây rằng “tự cho rằng cùng Tư Mã Quang được cất nhắc”, “chỉ quyền thần là người có đức”, trước sau không giống nhau. Huống chi, khi Đôn chuẩn bị trách cử Quang, nếu Thứ đồng ý với Đôn, thì Đôn ắt sẽ bắt Thứ khai báo trước, rồi mới thi hành, làm gì có chuyện biếm Quang ra ngoài biển trước, rồi mới lấy lời khai sau? Rõ ràng Đôn biết Thứ không đồng ý với mình, nếu lấy lời khai trước, sợ Thứ có thể giấu giếm hoặc giải thích cho Quang, thì sẽ khó bịa đặt, nên Đôn dùng ý của mình dệt thành tội của Quang, sau khi biếm Quang, lại vẽ ra ý thánh thượng, dùng tội trừ danh để uy hiếp, rồi mới lấy lời khai.

Lúc đó, Hình Thứ trả lời văn bản như trước, không chịu phụ họa theo Chương Đôn, cũng không đồng ý với lời trách cứ, điều này rõ ràng có thể thấy. Hơn nữa, sau khi Tư Mã Quang bị trách phạt ra ngoài biên giới nửa năm, Thứ mới được bổ nhiệm làm Ngự sử trung thừa. Lúc đó, Lâm Hi và Chương Đôn cấu kết với nhau, cho rằng Thứ là đồng đảng của Lữ Công Trước, muốn dùng điều này để uy hiếp Thứ. Thứ sợ lời này sẽ đến tai Triết Tông, nên đã nhân việc tâu trình rằng: “Đôn từng cho rằng thần thân thiết với Tư Mã Quang và Lữ Công Trước, muốn dùng điều này để khống chế thần. Trước đây, Đôn thường nói: ‘Ngài thường đặt Tư Mã Quang trong lòng bàn tay^[5].’ Thần trả lời Đôn rằng: ‘Quang vốn có tiếng là người hiền, trước thời Nguyên Phong, ai trong thiên hạ chẳng khen ngợi ông ấy, nên không thể biết trước rằng sau này Quang làm tướng lại thay đổi quá mức. Đến cuối thời Thần Tông, hoàng đế cũng từng đặc cách thăng Quang làm Tư chính điện học sĩ, vậy thì Thần Tông há chẳng khen ngợi Quang sao?’

Một hôm khác, Đôn lại mặt đối mặt trách thần: ‘Ngài là thượng khách của Lữ Công Trước^[6].’ Thần trả lời: ‘Thần là thượng khách của Lữ Công Trước, điều này không thể giấu được tướng công, nhưng vào thời Nguyên Hựu, thần và Lữ Công Trước có sự thăng giáng, họa phúc khác nhau. Khi Lữ thăng tiến thời Nguyên Hựu, thần lại bị giáng chức; khi Lữ được liêm tỉnh biết đến, hưởng phúc, thì thần lại gặp họa vì làm mất lòng liêm bạc. Điều này hoàn toàn khác biệt.’ Đôn nói: ‘Nếu không như vậy, thì ngài phải theo ta qua núi rồi.'”

Thứ đã kể lại hai việc này với Triết Tông, và nói: “Thần sợ Đôn hôm nay dùng điều này để khống chế thần, muốn thần phục tùng mình. Thần tự xét, trước đây thực sự từng khen ngợi Quang và Công Trước, nhưng đó là lời nói công bằng, không phải vì tư lợi. Nếu thần bị Đôn khống chế, thì Ngự sử đài có thể bị bãi bỏ.” Triết Tông mặt đối mặt dụ rằng: “Khanh đã có sự thăng giáng khác với họ, không sao, đừng tin.” “Đừng tin” ở đây là bảo Thứ đừng tin Đôn. Nếu Thứ trước đó đã phụ họa Đôn chứng minh tội của Quang, biếm Quang ra ngoài biên giới, thì Đôn và Hi há lại dùng điều này để uy hiếp Thứ? Chỉ xin xem xét lời trách phạt Thứ ở Nam An^[7], vẫn nói rằng “tự cho rằng cùng Tư Mã Quang được đề bạt”, “chỉ quyền thần là người có đức”, thì biết rằng khi Thứ làm Ngự sử trung thừa, Đôn đã dùng việc Thứ thân thiết với Quang để công kích Thứ.

Trình Di bị biếm đến Phù Châu, cũng là do Lâm Hi và Chương Đôn cho rằng Thứ từng theo học Di, nên đã vu cáo Di trước mặt Triết Tông. Khi chưa biếm Di, Đôn đã công khai chê bai tại nơi các đại thần chấp chính tụ họp rằng: “Thầy đã như vậy, làm đệ tử thì phải thế nào?” Thứ nghe được lời này, cũng từng tâu với Triết Tông rằng: “Thần không biết Trình Di bị biếm vì tội gì. Thần với Di, trước đây thực sự coi nhau như thầy trò, nhưng từ năm Nguyên Phong thứ ba, Di từng đến kinh sư gặp thần, đến nay đã hai mươi năm chưa gặp lại. Thời Nguyên Hựu, thần và Di cũng không cùng thăng giáng. Vậy thì Đôn dù có tội với Di, sao có thể liên lụy đến thần? Chỉ vì Đôn nghe theo Hi, dùng tình cảm để xử án, thì thiên hạ sao có thể tâm phục? Lẽ ra phải tâu trình.” Triết Tông nói: “Hiểu rồi.” Lời chê bai của Hi, các đại thần triều trước đều nghe thấy, nên việc Thứ đối chất với Triết Tông là rõ ràng. Hi mưu tính cho Đôn, còn muốn dùng Trình Di để hãm hại Thứ, thì việc họ đối xử với Tư Mã Quang và Lữ Công Trước cũng có thể biết được.

Nay thực lục cần ghi chép đầy đủ việc biếm chức Quang và Công Trước, thì tội trạng của Quang phải được ghi chính xác. Xin được xem xét! 《Biện báng lục》 của Lưu Xí chép lời Trương Thuấn Dân: “Ngày 22 tháng giêng năm Kiến Trung Tĩnh Quốc thứ nhất, Xí đến gặp Thuấn Dân, lúc đó Thuấn Dân đang làm Thị lang Lại bộ, nói: ‘Mùa thu năm ngoái, tôi bốn lần vào chầu, đều xin sớm làm rõ những lời vu báng về Tuyên Nhân, thì những việc vu khống cho các quan đều sẽ được giải tỏa.’ Hoàng đế nói: ‘Lúc đó những lời vu báng không rõ ràng, nay không cần phải làm rõ.’ Hỏi: ‘Khanh đã xem lời trách phạt Hình Thứ chưa? Đó chính là để biện minh cho Tuyên Nhân.’ Tôi trả lời: ‘Chưa xem.’ Sau đó lại trách phạt Chu Trật ở Quảng Đức quân, hoàng đế lại nói: ‘Cũng là để biện minh cho Tuyên Nhân.'”

Thuấn Dân lại nói: “Lời nói của Lâu hậu vốn là do Chương Đôn nói ra, nhưng lại bị đổ cho Hình Thứ. Thứ từng dâng sớ xin cùng tặc thần Đôn bị trói lại, đối chất tại Ngự sử phủ. Nhưng sớ không được ban xuống. Thuấn Dân từng xin ban sớ này ra ngoài, nhưng hoàng đế không cho.” Xét lời Thuấn Dân nói “Thứ xin cùng Đôn bị trói lại, đối chất việc Lâu hậu”, các sách khác đều không chép. Cần xem xét thêm.)

[6] Ngày Nhâm Dần, xuống chiếu rằng ân lệ của Phạm Thuần Nhân khi bãi chức tướng năm Nguyên Hựu thứ tư không bị truy đoạt, những phần đã truy đoạt trước đây đều được trả lại; Vương Nham Tẩu theo lệ của Lã Đại Phòng bị truy đoạt; ân lệ trong di biểu của Tư Mã Quang và Lữ Công Trước cũng bị truy đoạt theo lệ. Lại xuống chiếu truy đoạt hai chức quan Thái Trung Đại Phu và Trung Đại Phu của Triệu Tiết, cùng các chức danh đã từng đảm nhiệm, các tặng quan cũng bị truy đoạt, nếu có trường hợp tương tự thì xử lý theo lệ này.” Do Lại bộ và Hình bộ có đề nghị.

[7] Lý Đoái và Cái Hoành, quan Tẩu mã thừa thụ ở Hoàn Khánh lộ, tâu rằng: “Điều tra được rằng Trương Tồn đến Tam Giác Xuyên, sai quân tinh nhuệ tiến vào Diêm Châu đánh giết, đốt phá trại lều. Khi quay về, quân Tây Hạ phục kích, quân ta mệt mỏi, lên cao nguyên nghỉ ngơi, quân Tây Hạ phóng hỏa tấn công, giết chết tướng người Thổ là Triệu Tông Nhuệ, sứ thần Triệu Cảnh Phù, cùng mất 670 quân Hán và Thổ. Số thủ cấp chém được, trừ những cái bỏ lại, chỉ thu được 382 cái.” Kinh lược ty tâu: “Trương Tồn dẫn quân vào Diêm Châu, giết hơn 3.000 người, bắt được hơn 500 người già, trẻ và phụ nữ, trên đường gặp quân Tây Hạ đuổi đánh, nhiều lần giao chiến, những thủ cấp và người bắt được thường không mang theo được.” Xuống chiếu cho Kinh lược ty Hoàn Khánh lộ: “Trương Tồn nguyên dẫn bao nhiêu tướng tá và quân Hán, Thổ ra khỏi biên giới? Đến địa danh nào gặp giặc giao chiến? Hiện nay số tướng tá, sứ thần và quân lính trở về là bao nhiêu? Phải báo cáo rõ ràng. Triều đình sẽ bàn cử quan khác đi xét lại, đồng thời liệt kê chức vụ, tên họ của các sứ thần Hán, Thổ tử trận, sẽ bàn việc ban ân huệ.”

(Ngày 22 tháng 8.)

[8] Ngày Giáp Thìn, xuống chiếu cho các châu, quân sản xuất trà ở Thành Đô phủ lộ tiếp tục thi hành chế độ cấm bán.

[9] Lễ bộ tâu: Mỗi khi hoàng đế ngự giá đến cày ruộng tịch điền, nên cử quan tế cáo đàn Tiên Nông. Xuống chiếu cho Thái thường tự xem xét định ra nghi thức.

(Ngày 26, dâng lên nghi thức đã định.)

[10] Lễ bộ lại tâu: Vợ của tể tướng cũ là Thái Xác xin được ban cho tư dinh là trường học tông tử cũ. Vua đồng ý.

(Ngày 17 tháng 9 năm thứ 3, lần đầu có chỉ ban tư dinh, ngày 9 tháng 4 năm Tĩnh Quốc thứ 1 có thể tra cứu.)

[11] Lữ Huệ Khanh tâu: Trại Phù Đồ đã hoàn thành, xin được ban tên đẹp. Vua ban chiếu lấy tên là trại Khắc Nhung, lại sai nội thần mang ban cho Lữ Huệ Khanh và những người dưới quyền hộp bạc, trà và thuốc.

(Ngày 26 tháng 1, ngày 23 tháng 2, ngày 27 tháng 3.)

[12] Vua ban chiếu cho lộ Phu Diên xây dựng trại mới ở Thanh Tháp Bình, binh sĩ ngoài việc đã được cấp tiền đặc biệt gần đây do xây dựng trại Phù Đồ, vì phơi nắng lâu ngày, lại được cấp thêm tiền đặc biệt tùy theo mức độ.

[13] Chương Tiết tâu: “Trước đây đã xây dựng một tòa thành ở Thạch Môn, một trại ở sông Hảo Thủy và đặt các đài phong hỏa, đều đã hoàn thành, xin ban tên đặc biệt.” Chiếu ban tên thành Thạch Môn là Bình Hạ thành, trại Hảo Thủy là Linh Bình trại. Chương Tiết từ chức Triều tán đại phu, Tu soạn điện Tập Hiền được thăng làm Tả triều nghị đại phu, Xu mật trực học sĩ. Quân đội và dân chúng trong vùng đã phơi mình ngoài trời lâu ngày, lại khi rút quân, quân Tây Hạ kéo đến xâm phạm, nhưng đều có thể chống cự và đánh bại địch, thu được nhiều chiến lợi phẩm. Chiếu ban rằng tất cả quân lính đã tham chiến, dù không có chiến công, đều được cấp đặc biệt. (Ngày 15 và 28 tháng 2 năm thứ 4, lần đầu đề xuất.)

Khi Chương Tiết mới được bổ nhiệm làm Tri châu Vị Châu, ông xin đến Xu mật viện xem các tấu chương biên giới, nói: “Việc quân khó đoán trước, xin đến địa phương để vẽ kế hoạch.” Đến Vị Châu được 8 ngày, ông liền tâu: “Những nơi các lộ khác đóng quân đều thiếu nước và cỏ, không phải là nơi hiểm yếu, xây thành cũng không ảnh hưởng lớn đến Trung Quốc. Duy chỉ có vùng sông Hồ Lô, nơi có đường thủy, là cửa ngõ ra vào của giặc, phía đông giáp Hưng Châu, Linh Châu, phía tây hướng về Thiên Đô, có thể chăn nuôi và canh tác, lại nằm ở vị trí chiến lược. Nay đến xây thành, có thể bình định Hạ quốc trong thời gian ngắn.”

Hoàng đế coi trọng ý kiến này, nói: “Các lộ khác đều đoán mò, còn những điều Chương Tiết nói đều có thể kiểm chứng trên bản đồ, chắc chắn sẽ thành công.” Đều nghe theo. Chương Tiết bèn giả vờ nói rằng giặc gần đây lại xâm phạm Phu Diên, cần tu sửa biên giới, khiến hàng chục thành trong khu vực đều lần lượt xây dựng. Mọi người sợ sinh biến, Chương Tiết nói: “Ta già rồi, chỉ biết giữ gìn, không biết gì khác.”

Có người biết chuyện khuyên can, nói: “Sông Hồ Lô là yết hầu của giặc, nếu có chuyện, chúng tất liều chết tranh giành. Hơn nữa, vùng này bằng phẳng rộng lớn, giặc đến khó chống, quân khó giữ. Gần đây quân Hạ đóng ở hẻm Thạch Môn, cách biên giới ta chỉ 30 dặm, kỵ binh thám thính không dám đến gần, nay muốn một sớm một chiều chiếm lấy, chắc chắn không thể.” Chương Tiết giả vờ cảm ơn, nhưng âm thầm chuẩn bị dụng cụ, chuyển lương thảo, sửa chữa lầu canh và vũ khí, mọi thứ cần thiết cho chiến đấu và phòng thủ đều hoàn thành trong hai tháng. Ông còn báo ngày xuất quân, yêu cầu các lộ luyện tập tướng sĩ để xuất chinh, đều giả vờ tạo thanh thế. Duy chỉ có Kinh Nguyên lặng lẽ chuẩn bị phòng thủ, khiến giặc không thể đoán biết, chỉ tập trung phòng bị các lộ khác.

Đến tháng 3, cùng với quân đội bốn lộ Hi Hà, Tần Phượng, Hoàn Khánh tiến ra sông Hồ Lô, xây hai thành ở cửa hẻm Thạch Môn và bờ nam sông Hảo Thủy^[8], tất cả hoàn thành trong 22 ngày. Trước đó, Chương Tiết đã chia quân chiếm giữ các nơi hiểm yếu, khi bắt đầu công trình, quân giặc tập hợp, ngày ngày đứng trên cao quan sát, lâu ngày không thể tìm được kẽ hở để ra, bèn dẫn quân thẳng đến đánh ta. Quân ta đánh bại chúng, chém được 1800 thủ cấp. Tấu chương đến, Hoàng đế khen ngợi nhiều, bảo các đại thần: “Chương Tiết đến chưa đầy mười ngày đã vạch kế hoạch này, chưa đầy 80 ngày đã thành công, các lộ nhờ đó có thể tiến quân.” Sau đó, Hoàn Khánh, Phu Diên, Hà Đông, Hi Hà đều xây thành lũy, sừng sững đứng vững, quân Hạ kinh ngạc nhìn mà không dám động. Vì vậy, việc các lộ xây thành ở đất địch thực chất bắt đầu từ Kinh Nguyên.

(Theo 《Chương Tiết truyện》 phụ lục. 《Sùng Ninh biên lược》 của Triệu Đĩnh Chi chép: Thái bộc tự thừa Trương Đào tâu: “Chương Tiết ở Kinh Nguyên xây hai trại, triều đình ban tên Bình Hạ, Linh Bình, huy động quân dân năm lộ, tổng cộng hơn 70 vạn người. Dân chúng thuê người thay mình làm việc, mỗi ngày 3.000 đồng. Từ tháng giêng khởi công, đến tháng tư mới xong, chi phí khổng lồ, không thể tính bằng nghìn tỷ. Người Nhung vốn có mưu lược, đều rút xa không ra, có vẻ như muốn làm khốn quân ta, chờ thời cơ thuận lợi mới ra.” Đào lại tâu: “Hôm trước Kinh Nguyên tấu xong việc xây hai trại, Đồng tri Xu mật viện Lâm Hi nói với Tể tướng Chương Đôn, xin dẫn trăm quan vào chúc mừng, Đôn không nghe. Đôn nhân tâu việc riêng, nói: ‘Hôm trước Kinh Nguyên tấu công, Lâm Hi muốn thần dẫn trăm quan vào chúc mừng, thần cho rằng công này chưa đủ để chúc mừng Bệ hạ, đợi không lâu nữa bắt sống Lương Ất Bô, Trác Hạ, Hạ chủ Càn Thuận^[9] đến cửa khuyết, bấy giờ thần mới xin dâng chén chúc thọ Bệ hạ cũng chưa muộn.'” Đào lại tâu: “Chương Tiết xuất quân ở Kinh Nguyên, từng mất 3.000 quân chính quy, Tiết không tâu lên, có lẽ muốn che giấu tổn thất lớn của lộ mình. Nhưng 3.000 người đó đều có cha mẹ vợ con ở trong doanh trại, vì thế không được hưởng ân thưởng tử trận. Việc này làm mất lòng quân sĩ, họ không còn muốn phục vụ nữa.” 《Sùng Ninh biên lược》 của Triệu Đĩnh Chi lại chép: Tân Tri Quảng Đức Tống Uyên tâu: “Nay biên giới phía tây xây thành trại, càng ngày càng gần địch^[10], càng xa biên giới triều đình. Xa thì việc vận chuyển càng vất vả, gần thì dễ bị quấy nhiễu. Nếu địch đem đại quân tiến vào, vượt qua thành trại tiến thẳng, thành trại kiên cố thì chỉ có thể phòng thủ, còn không kiên cố thì sẽ bị phá tan như bẻ cành khô.”)

[14] Chiếu rằng: Trấn Nhung quân quản hạ vừa xây dựng mới thành Bình Hạ và trại Linh Bình, biên giới rộng lớn. Từ nay, quan Tri quân Trấn Nhung quân kiêm quản công việc của Ty An phủ duyên biên lộ Kinh Nguyên.

[15] Chương Tiết tâu rằng: “Thành trại mới xây dựng ở sông Hảo Thủy, trước cửa Thạch Môn, xin đặt chức tướng và phó tướng mỗi chức một người, lấy tướng thứ 11 của Kinh Nguyên kiêm chức Đề cử hai thành trại^[11], và chiêu mộ các tay cung tên người Hán, người Phiên làm danh nghĩa. Thành Thạch Môn xin bổ 8 viên quan: một viên Tri thành, do Đại sứ thần đảm nhiệm; ba viên Đô giám và Giám áp, do Đại sứ thần và Tiểu sứ thần luân phiên đảm nhiệm^[12]; bốn viên Tuần kiểm, do Tiểu sứ thần đảm nhiệm. Trại Hảo Thủy xin bổ 7 viên quan: một viên Trại chủ, do Đại sứ thần đảm nhiệm; ba viên Đô giám và Giám áp, do Đại sứ thần và Tiểu sứ thần luân phiên đảm nhiệm; ba viên Tuần kiểm, do Tiểu sứ thần đảm nhiệm. Các quan thành trại và Tuần kiểm, mỗi người đều phải luân phiên ngày đêm dẫn quân lính, chia nhau tuần tra, chặn đường giặc đến, bảo vệ việc canh tác và chăn nuôi. Vì là khu vực mới khai phá, cần phải đồng lòng phòng thủ và chống giữ, xin lấy hai năm làm một nhiệm kỳ. Ngoài việc được thưởng theo quy định của các quan Tuần kiểm ở các thành trại biên giới xa xôi của bản lộ^[13], mỗi người còn được đặc cách thăng một bậc. Trong đó, tướng quan được thăng làm Lộ phân Đô giám, phó tướng được thăng làm Chính tướng, nếu nguyên là Chính tướng thì cũng theo lệ Chính tướng; quan Tri thành trại được thăng làm Phó tướng. Hai thành trại xin đặt mỗi nơi một viên quan thu thuế rượu, một viên Chủ bạ, cùng với các quan thành trại quản lý việc thu chi tiền lương và phòng thủ chống giữ. Trước đây tâu rằng thành trại lớn mỗi năm cấp 1.000 quan tiền công sứ, thành trại nhỏ 500 quan^[14], nay trại Hảo Thủy tuy nhỏ hơn trại Thạch Môn, nhưng số quan đặt ra so với trại Thạch Môn giảm không nhiều, xin mỗi năm thêm thành 1.000 quan làm định mức.” Chiếu đều theo lời tâu.

[16] Ngày Ất Tỵ, ban chiếu cho phủ Thiểm Tây, lộ Hà Đông giảm ân điển theo mức thứ năm.

[17] Kinh lược ty lộ Phu Diên tâu: “Năm Nguyên Phong thứ 5, các trại mới thu phục như Mễ Chi chiêu mộ được các cung tiễn thủ, mỗi người được vay tiền mua nông cụ, trâu bò 5 quan, giống lúa 5 thạch, lấy từ tiền và thóc thường bình của kinh lược ty. Nay mở rộng thêm các trại mới ở Khắc Hồ Sơn, Thanh Tháp Bình, việc cũng giống như vậy, đã lệnh cho các trại chiêu mộ cung tiễn thủ, theo đó cho vay tiền và lương.” Được chấp thuận.

(Sách mới không chép.)

[18] Ngày Bính Ngọ, An Đôn, Viên ngoại lang Hữu ty, được thử làm Thiếu giám Bí thư; Tằng Cải, Viên ngoại lang Lễ bộ, được đổi làm Viên ngoại lang Hữu ty; Lưu Quỳ, Thái thường thừa, được làm Viên ngoại lang Lễ bộ; Lý Đình Ninh, Suy quan phủ Khai Phong, được làm Viên ngoại lang Thương bộ.

[19] Ngự sử Thái Đạo tâu: “Lại bộ bổ nhiệm các quan đỗ tiến sĩ và các khoa khác, theo chỉ huy năm Nguyên Phong thứ 3, khi có khuyết chức Tư pháp, trước tiên bổ người đỗ khoa Minh pháp mới, sau đó mới bổ người đỗ khoa Minh pháp cũ. Thần xét thấy triều trước đã bãi bỏ khoa Minh kinh, Học cứu, đặc biệt đặt khoa Minh pháp mới để thay đổi nghiệp cũ, nên ưu đãi ân điển để khuyến khích người học mới. Đến khi ban cấp học vị xong, cho ưu tiên bổ vào các ty pháp như tiến sĩ, vì là lúc mới thay đổi pháp chế, để tỏ rõ sự khuyến khích. Nay đã qua 20 năm, người đỗ khoa Minh pháp cũ còn lại chỉ một hai phần mười, ân điển ưu đãi cũng nên giảm bớt. Xin cho khoa Minh pháp cùng các chức Phán ty khuyết khác được bổ nhiệm theo thứ tự từ trên xuống.” Được chấp thuận.

[20] Ngày Đinh Mùi, ban đức âm: “Chiếu rằng: Trẫm vỗ yên chín cõi, vỗ về bốn phương. Bọn Tây Nhung ngu muội, nước nhỏ bé kia, không biết dùng sức mình, dám chống lại nước lớn. Sai bảo quan biên giới, đem quân đánh dẹp, vừa mới cùng nhau chinh phục, đã lập được công lớn. Mở rộng bờ cõi, thu phục được chín thành, chiếm hết những vùng đất trọng yếu màu mỡ; chém giết và bắt sống hàng vạn tên, đều là những kẻ tinh nhuệ dũng mãnh. Việc binh không kéo dài quá mười ngày, thắng lợi không tháng nào là không có. Mà của cải không hao tổn nhiều, sức dân không bị điều động, nhân lúc trời diệt chúng, tạo nên thế cuốn phăng. Nhưng nghĩ đến quân sĩ có nỗi khổ phơi mình ngoài trận, thành lũy có công lao xây dựng, nên ban ơn rộng khắp, để yên lòng dân biên giới. Các châu huyện thuộc hai lộ Thiểm Tây, Hà Đông, trong hạn ngày đức âm ban đến, những tội nhân đang bị giam cầm từ tội lưu đày trở xuống đều được giảm nhẹ, từ tội đánh trượng trở xuống đều được tha bổng. Than ôi! Chỗ vũ lực thi hành càng rộng, thì ơn huệ ban ra càng sâu. Hãy cùng một lòng, dẹp yên đất này, truyền báo cho mọi người, đều được biết rõ.”

[21] Tam tỉnh tâu rằng:

[22] Ngày 29 tháng 2 năm Nguyên Phong thứ 8, Ngự sử trung thừa Hoàng Lí tấu rằng: “Nghe nói các đại thần hai phủ từng bàn việc tấu xin hoàng tử học tập và lập thái tử, Vương Khuê liền nói với Lý Thanh Thần rằng: ‘Việc nhà họ, triều đình không nên can thiệp.’ Thái Xác và Chương Đôn nghe được, liền chất vấn trước mọi người về việc lập ai. Khuê bất đắc dĩ, mới nói: ‘Trên đã có con.’ Xác và Đôn bèn tuyên bố với mọi người, việc bàn định mới xong. Thần lại nghe Vương Khuê âm thầm kết giao với Cao Tuân Dụ, từng gọi con ông ta là Sĩ Sung để truyền đạt lời nói. Thần nghĩ bệ hạ đối xử với Khuê bằng tấm lòng công bằng chính trực, cho ông ta giữ chức vị cao, nuôi dưỡng ông ta suốt mười sáu năm. Nay thánh thể hơi không khỏe, mà Khuê đã có lòng khác. Việc này mà dung thứ, thì lấy gì để răn dạy thiên hạ?” Tờ tấu kèm của Hoàng Lí viết: “Gần đây có Cao Sĩ Anh đến nhà thần, nói rằng trong lúc bệ hạ uống thuốc, nếu Hoàng thái hậu hoặc Hoàng hậu tạm thời nghe chính sự, thì người truyền mệnh phải thận trọng. Thần nghiêm nghị trả lời rằng: ‘Sao có thể bàn việc riêng như vậy?’ Thần giữ chức trung chấp pháp, mà Sĩ Anh còn dám nói bừa như thế. Nay Khuê vô cớ gọi Sĩ Sung, lại nói với Thanh Thần những lời như vậy, thần e rằng ắt có âm mưu gian trá.”

[23] Đầu tháng 3, Hoàng Lí lại tấu: “Đại thần lo việc nước, vui buồn cùng chung, việc có quyền biến, tự nên tâu bẩm, sao có thể tùy tiện gọi người, lại nói ‘không nên can thiệp’? Việc này mà dung thứ, thì lấy gì để răn dạy? Thần nghe được việc Tả bộc xạ Vương Khuê bàn lập thái tử, không dám không bàn; nay đã nhiều ngày, chưa thấy thi hành. Thần nghĩ rằng: Nếu lời thần hợp với đạo nghĩa, thì Khuê không thể không bị trách; nếu lời thần không có ích cho chính sự, thì thần không thể không bị tội. Nay Hoàng thái hậu tạm thời xử lý việc nước, lập thái tử để yên lòng thiên hạ, thần dù chết vạn lần cũng như được sống, mong triều đình sớm ban chỉ thị.”

[24] Lại nữa, tháng 11 năm Thiệu Thánh thứ 2, Nội hữu chánh ngôn Lưu Chửng tấu rằng: “Tiên đế lâm bệnh, tể thần Vương Khuê mang hai lòng làm việc gian ác, các quan từng dâng tấu chương đàn hặc. Thái Xác cùng những người khác định kế sách, nhận mệnh ký thác phò tá bệ hạ, sau đó quyền thần chuyên chính, Thái Xác và những người khác lần lượt bị đuổi, lại lo ngại ngày sau sẽ được dùng lại gây họa cho mình, bèn nhân việc vu cáo, đẩy họ vào chỗ chết, rồi sau chuyển công định sách cho Vương Khuê. Khi Vương Khuê qua đời, được ban nhà, tặng quan^[15], ban cho con cháu, lệnh tổ chức tang lễ đặc biệt trọng hậu, còn Thái Xác chết nơi lưu đày, tuy được minh oan, tặng lại quan tước, nhưng ân điển so với Vương Khuê rất mỏng. Huống cha con nối đời, tuy có thể chế nhất định, nhưng việc nặng nhẹ của xã tắc cũng tùy thuộc vào thời điểm. Công tội không rõ, còn gì lớn hơn việc này? Nay người trung bị họa, kẻ gian được thưởng, lấy gì để dạy thiên hạ, làm gương cho đời sau? Kính mong bệ hạ xét tội của Vương Khuê, ghi nhận công lao của Thái Xác, ban thêm ân điển.”

[25] Lại nữa, tháng hai năm nay, Cung uyển phó sứ, Tây Kinh đệ thất phó tướng Cao Sĩ Kinh dâng trạng, nói: “Tiên thần là Tuân Dụ, khi tiên đế dùng thuốc nguy ngập, có cựu tể tướng Vương Khuê triệu em thần là Thừa nghị lang Sĩ Sung đến bàn kín, muốn hỏi ý tiên thần để quyết định, nhằm biết ý Hoàng thái hậu muốn lập ai. Bởi lúc đó, tiên thần là người đứng đầu họ Cao, lại biết trước rằng Tuyên Nhân Thánh Liệt thường nghe theo lời tiên thần, nên mới đến hỏi. Lúc ấy, tiên thần khóc lóc, giận dữ nói: ‘Gian thần sao dám làm thế! Huống chi quốc gia đã có chính thống, sao lại quyết định ở ta!’ Rồi quát mắng em thần là Sĩ Sung: ‘Nếu dám đi nữa, ta sẽ đánh chết ngươi.’ Sau đó, tiên thần đem ý này nói với Cơ nghi quan Vương Vực, có thể làm chứng. Thần nghĩ, tiên thần trước kia vì đánh chiếm Linh Châu, quân mỏi lương cạn, sông lớn không đóng băng, nên không thể tiến lên được. Vâng theo thánh huấn, bị giáng làm tản quan, rồi qua đời. Sau đó, tuy được triều đình phần nào khôi phục, nhưng chưa từng được ban thêm tặng điển. Nay có việc trung nghĩa này, lại không được tâu lên bệ hạ, xin triều đình xét kỹ, ban tặng ưu đãi.”

(Sự tích Cao Sĩ Kinh ghi trong 《Tân Lục》 ngày 23 tháng 11 năm thứ 4, nay chép vào sau phần Tăng Bố tự thuật về việc Vương Khuê bị giáng làm Tư hộ.)

[26] Lại nữa, Cấp sự trung Diệp Tổ Hợp tâu rằng: “Tiên đế đối đãi Vương Khuê có thể nói là hậu hĩ, từ chức Hàn lâm học sĩ thừa chỉ, thăng làm Tham tri chính sự, sau lại thăng làm Hữu tướng, rồi thăng làm Tả tướng, ở trong triều đình tổng cộng 16 năm. Từ thời tổ tông đến nay, bề tôi được gặp gỡ và được ủy nhiệm lâu dài như vậy, không có một hai người. Lại còn thăng chức cho con ông ta làm quán chức, từ bản thân Khuê đến anh em con cháu và tôi tớ, tất cả những người được triều đình ban ân mệnh, thần không biết được số lượng. Như vậy, Tiên đế đối với Khuê có thể nói là không phụ bạc. Khi Tiên đế lâm bệnh, đến lúc nguy kịch, ngôi Thái tử chưa được định đoạt, trong ngoài đều hoang mang, ngóng cổ chờ đợi. Khuê là Thượng tướng, mọi người đều nhìn vào, lẽ ra phải nên dẫn đầu đề xuất ý kiến, trước tiên quyết định đại kế, để yên lòng tông miếu. Nhưng Khuê lại do dự, ngập ngừng không quyết đoán, đến khi đồng liêu dùng đại nghĩa ép buộc, bất đắc dĩ mới chịu ứng phó, không biết ý Khuê là gì? Nếu đồng liêu không nghiêm khắc trách cứ, thì Khuê sẽ không nói gì, há chẳng phải là làm hỏng việc sao? Thiên hạ đến nay vẫn trách tội ông ta.

Dù Tiên đế ân trạch sâu dày, thiên hạ đã hướng về Bệ hạ từ lâu, nhưng danh phận chưa định, trung thần nghĩa sĩ sao có thể không lo lắng? Thần lúc đó đang ở triều đình, trực tiếp nghe các sĩ đại phu bàn tán, đều trách tội Khuê. Sau đó Khuê chết, thiên hạ không ai không vui mừng. Nhưng lúc đó triều đình lại ban tặng phúng viếng và chu cấp, ân lễ quá hậu, lại còn ban cho một khu nhà lớn, đều là những đặc ân hiếm có. Thần nghe nói ban tặng nhà cửa đặc biệt là để đối đãi với những công thần có đức lớn, Khuê làm bề tôi bất trung, sao có thể được hưởng điều này? Kính xin Bệ hạ đặc biệt hạ lệnh cho Hữu ty, xét tội của Khuê, để răn đe những kẻ bề tôi bất trung bất hiếu trong thiên hạ, khiến họ biết rằng phép tắc trị quốc không có sự thiên vị trước sau.”

[27] Tổ Hiệp lại tâu: “Thần từng bàn về tội bội nghịch bất trung của Vương Khuê, đã qua hai tháng mà chưa thấy thi hành, trong ngoài xôn xao, không biết làm sao. Nếu cho rằng việc của Khuê không có chứng cớ, thì lúc đó hai ba vị chấp chính còn sống, cùng những người hiện đang làm thị tòng đều biết rõ sự việc, đều có thể khảo chính việc này. Hoàng Lý làm Ngự sử trung thừa, từng bàn việc này trước đây, Lưu Chửng làm Hữu chánh ngôn, lại bàn việc này sau đó. Gần đây Cao Sĩ Kinh lại dâng sớ cực lực trình bày tình hình, mong bệ hạ xét lời thần, xuất phát từ công luận, xem xét hợp với tình cảm của mọi người, quyết đoán một mình, để yên lòng trong ngoài.”

[28] Chiếu rằng: “Ân điển trong di biểu của Vương Khuê, đều bị truy đoạt, con cháu của ông ta được bổ nhiệm làm quan ở các chức vụ xa, vĩnh viễn không được bổ nhiệm vào các chức vụ gần kinh thành, nhà cửa được ban tặng đều bị thu hồi vào quan. Cố Thừa nghị lang Cao Sĩ Anh, đặc biệt bị truy hủy tất cả văn tự từ khi xuất thân.”

Chiếu chế viết: “Bề tôi không có hai lòng, cần cảnh giác với kẻ gian; quốc gia có hình phạt thường xuyên, nghĩa lý khó trốn tội. Nay ban bố hình phạt sau, để sửa chữa lỗi lầm trước. Cố Kim tử quang lộc đại phu, Thượng thư Tả bộc xạ kiêm Môn hạ thị lang, tặng Thái sư Vương Khuê, đỗ cao trong khoa cử văn chương, nhưng lại có hành vi gian trá, dần leo lên địa vị cao, rồi giữ chức Tể tướng. Tiên đế khoan dung với bề tôi, cố gắng hết lễ nghĩa, che đậy khuyết điểm, trải qua nhiều năm. Ơn núi non, chưa đền đáp được chút nào. Lúc lâm chung, là thời điểm lo lắng nghi ngờ, muốn yên lòng dân chúng, cần sớm định đoạt việc nước.

Huống chi ý của Tiên đế truyền ngôi cho con, vốn đã rõ ràng; lòng yêu thương cháu của Thái mẫu, ban đầu không có gì ngăn cách. Thế mà lại dám suy đoán bậy, chuyên làm việc nịnh hót, coi triều đình là nhà người khác, dùng xã tắc để mưu lợi riêng. Các đồng liệt chất vấn, lâu không có lời quyết đoán, âm thầm giữ hai lòng, không nghĩ đến đại nghĩa. May mắn thoát khỏi hình phạt khi còn sống, lại được hưởng ân điển sau khi chết. Công luận không dung, lời tâu cũ vẫn còn, xem xét kỹ lưỡng, tâm tích rõ ràng. Nếu để ông ta thoát tội một thời, khó lấy làm gương cho muôn đời. Giáng chức xuống tản quan, truy đoạt ân điển sai lầm, để các quan tà ác đều biết cảnh giác. Có thể đặc biệt truy giáng làm Tư hộ tham quân quân Vạn An.”

(Xu mật viện tâu việc, Vua tuyên dụ rằng: “Diệp Tổ Hợp nhiều lần có văn bản bàn về việc của Vương Khuê, nói: ‘Tiên đế bệnh nặng, Khuê làm Thủ tướng, nhiều lần triệu con của Cao Tuân Dụ là Sĩ Sung đến nói chuyện, khi các đồng liệt hỏi về đại kế, trả lời rằng: ‘Dạy tôi làm gì?’ Sau mới nói: ‘Trên đã có con trưởng.’ Lại nói: ‘Lúc đó Hoàng Lý làm Trung thừa, cuối tháng ba, đã có văn bản bàn về việc của Khuê.’ Trẫm cho rằng Tuyên Nhân Thánh Liệt đối với đại kế xã tắc, ý chỉ vốn đã định, chỉ là bọn tiểu nhân trong ngoài dám suy đoán bậy. Trẫm từng dụ Chương Đôn rằng: ‘Như Tiên hậu, là Nghiêu Thuấn của phụ nữ.’ Đã lệnh soạn cáo mệnh, nói rõ ý này. Trước hết cho tiến trình, sau đó ban hành.’ Tăng Bố nói: ‘Bệ hạ suy xét đức ý của Tiên hậu rõ ràng như vậy, nên ghi vào sách vở, để lại cho đời sau.’ Đây là chép trong cựu lục, ghi vào ngày 18 tháng 4. Tân lục theo đó.

Xét theo nhật lục của Tăng Bố, lúc Vua tuyên dụ, Vương Khuê đã bị giáng làm Tư hộ tham quân quân Vạn An. Khuê bị giáng làm Tư hộ tham quân quân Vạn An vào ngày 24, không lẽ sáu ngày trước đã có mệnh lệnh, sáu ngày sau mới ban hành. Nghi ngờ cựu lục ghi vào ngày 18 là sai. Nay dời phụ vào sau việc của Khuê, dùng lời chép của Tăng Bố và 《Thiệu Bá Ôn biện vu》 để sửa chữa thêm, để đời sau hiểu rõ đầu đuôi. Tân lục theo cựu lục, không sửa chữa gì, về lý rất không ổn.)

[29] Trước đó, Xu mật viện tấu sự, Vua tuyên dụ: “Vương Khuê khi tiên đế bệnh nặng đã giữ thái độ hai mặt, lại triệu con của Cao Tuân Dụ đến bàn việc. Lúc ấy, Hoàng Lý từng có văn bản bàn luận, đến khi các đồng liêu thúc ép, sau đó mới nói ‘trên đã có con’.” Tăng Bố nói: “Việc này đều là điều bọn thần không biết, chỉ nhiều lần nghe Chương Đôn, Hình Thứ nói qua, không biết chương sớ của Hoàng Lý còn không?” Vua nói: “Có.” Tăng Bố và các quan nghe nói trong cung không có chương sớ này, Hoàng Lý từng vào đầu niên hiệu Thiệu Thánh sao chép tấu lên, gần đây Tam tỉnh lại lệnh cho Hoàng Lý sao chép bản nháp riêng để làm chứng cứ. Vua lại nói: “Cao Sĩ Anh từng đến hỏi Hoàng Lý ai nên lập, việc này cũng từng được Hoàng Lý đề cập trong phần phụ chú.” Tăng Bố và Lâm Hi nói: “Thiên mệnh sao có thể thay đổi, chỉ là tiểu nhân vọng tưởng suy đoán thôi. Huống chi Tuyên Nhân cũng chắc chắn không có ý đó.” Vua nói: “Tuyên Nhân là Nghiêu, Thuấn của phụ nữ. Bên ngoài là Khuê, bên trong là Lương Duy Giản, vọng động gây nên chuyện rối ren này.” Tăng Bố nói: “Đức âm như thế, thần còn nói gì nữa! Nhưng mong dụ Tam tỉnh, trong lời cáo từ nên nêu rõ ý này, khiến thiên hạ hiểu rõ triều đình trách phạt đại thần mà bệ hạ suy xét rõ thái mẫu, đức âm như thế, thì ai dám bàn nữa? Nên ghi vào điển sách, để lại cho đời sau.” Lâm Hi tiến lên nói: “Thần xin ghi vào thời chính ký.” Vua nói: “Lời cáo từ nên lệnh tiến trình, sau đó ban hành.” Tăng Bố và Lâm Hi đều tán thành. (Trên đây đều là ngày Canh Tý.)

Đến khi lời cáo từ của Khuê ban ra, Tăng Bố muốn thêm bốn câu dưới chữ “Quốc bản”: “Tiên đế phó thác, quần thần đều biết; Thái mẫu sáng suốt, thánh đức không sai.” Lâm Hi khen hay, lại thúc Tăng Bố báo cho Chương Đôn. Tăng Bố cũng lo ngại chiếu lệnh ban ra, trong ngoài sẽ nghi ngờ về Tuyên Nhân, bèn sao chép đưa cho Chương Đôn. Chương Đôn không thể từ chối, chỉ sửa thành: “Ý của tiên đế truyền ngôi cho con, vốn đã rõ ràng; Lòng thương yêu cháu của thái mẫu, ban đầu không có khoảng cách.” Lâm Hi rất mừng, cho rằng nếu không có Tăng Bố đề xuất, sao có được như thế? Khiến người ta biết đức nhân hiếu của Vua, không nghi ngờ gì về Tuyên Nhân, điều này rất thuận lợi cho quốc thể. Khi tiến trình, Vua chỉ bốn câu thêm vào nói: “Rất đúng!”

(Đoạn này đều dùng bản ghi của Tăng Bố ngày 17 Canh Tý và ngày 19 Nhâm Dần để bổ sung tu chỉnh.)

[30] Tăng Bố từng tự thuật rằng: “Ba tỉnh trước đây bàn luận về việc Tư Mã Quang và những người khác âm mưu phế lập, nên chưa đầy hai tuần, lại ban chiếu giáng chức và truy phạt. Sau đó lại nêu rõ việc Vương Khuê do dự, để làm rõ công lao định sách, nên truy phạt Vương Khuê.” Lại nói: “Nham Tẩu và những người khác ban đầu không nhắm vào Thái Xác, chỉ mượn việc này để lay động lòng Vua. Tự cho rằng không sợ oán giận, dám giết kẻ mưu phản, coi đó là lòng trung thành, nên Vua cũng vui vẻ chấp nhận. Phàm làm việc gian trá đều như ý, nếu có ai dám bàn khác, liền chỉ ra là kẻ nghịch đảng, muốn bịt miệng thiên hạ. Ôi, thật đáng sợ! Bố chỉ buồn bã, lo lắng đến mất ăn mất ngủ. Lâm Hi cũng nói với Bố: ‘Việc giáng chức và lưu đày không đáng kể, nhưng đặt ra lời này để ly gián Tuyên Nhân, khiến Vua đối với Tuyên Nhân không thể không nghi ngờ, làm cho tình cốt nhục có điều gì đó vướng mắc, điều này càng đáng phẫn nộ.’ Lại có Thái Kinh từng nói: ‘Thời Nhân Tông từng muốn dùng lễ thứ dân để an táng Chương Hiến.’ Nhưng tra cứu quốc thư, thực sự không có việc này. Những người như Kinh đại khái thường muốn như vậy. Kinh lại nói: ‘Xa giá không nên đến Sở đệ.’ Lại nói: ‘Gần đây Vua đã nhận ra Sở vương, hai con rể đều bị cách chức ở Hàn lâm ty và Ngự trù, những người này sao có thể ở đây được?’ Lời này thật đáng kinh ngạc.” Lại nói: “Kinh từng nói: ‘Căn bản thiên hạ chưa chính.’ Ý nói không giết Sở đệ thì chưa yên. Lúc đó Sở vương chưa mất, nên mới có lời này. Đến khi được chiếu soạn văn bia mộ, liền cố từ chối, cũng là ý này.”

Theo 《Tăng Bố nhật lục》, trích ngày 19 tháng 5, phụ lục cuối tháng 4. Lời này đúng hay không, cần xem xét. Muốn ghi lại tình trạng ác nghịch của Thái Kinh và những người khác, nên nêu ra. Nhưng Bố lúc đó đứng đầu Xu phủ, lại không thể nói gì với Triết Tông^[16], thật đáng lạ. Hoặc có người nghi ngờ những gì Bố ghi chép phần lớn là giả tạo, cũng không thể biết được. Sở vương Hạo vào ngày 19 tháng 10 năm Thiệu Thánh thứ 2 đổi từ Ký sang Sở, ngày 30 tháng 11 năm thứ 2 tang lễ Tuyên Nhân kết thúc, ngày 29 tháng 9 năm thứ 3 Hạo mất.

《Tăng Bố nhật lục》 ngày 19 tháng 5 năm Thiệu Thánh thứ 4, Nhâm Thân, ghi: Gần đây ba tỉnh cho rằng Đại Phòng và những người khác có ý mưu phế lập, cùng với việc nêu rõ Vương Khuê do dự, để làm rõ công lao định sách, nên giáng chức nặng Đại Phòng, Khuê và những người khác. Lại nói Nham Tẩu và những người khác không nhắm vào Xác, chỉ muốn dùng việc này lay động ý Vua, và vì Vua giết kẻ hung nghịch, không sợ oán giận, coi đó là lòng trung thành, nên Vua cũng vui vẻ chấp nhận. Phàm muốn làm việc gian trá đều như ý, nếu có ai dám bàn khác, liền chỉ ra là kẻ nghịch đảng, muốn bịt miệng thiên hạ. Ôi, thật đáng sợ! Bố lại nói với Lâm Hi: ‘Bố thường lấy việc vượt chức phận làm điều răn, nhưng vì nghĩa không thể không nói, nếu im lặng thì Vua sẽ cho rằng ba tỉnh làm gì cũng đúng, nên dám nói nhiều, không dám im lặng. Lại may mắn cùng Hi làm việc, ý hướng khá giống nhau, nên không ngại ngần. Nhưng già yếu cũng khó lâu ở đây.’ Bố ngày đó buồn bã, lo lắng đến mất ăn mất ngủ, chỉ biết phẫn uất mà thôi. Hi cũng nói: ‘Việc giáng chức và lưu đày không đáng kể, nhưng đặt ra lời này để ly gián Tuyên Nhân, khiến Vua đối với Tuyên Nhân không thể không nghi ngờ, làm cho tình cốt nhục có điều gì đó vướng mắc, điều này càng đáng phẫn nộ.

Lại có Thái Kinh từng nói: ‘Thời Nhân Tông từng muốn dùng lễ thứ dân để an táng Chương Hiến.’ Nhưng tra cứu quốc thư, thực sự không có việc này. Những người như Kinh đại khái thường muốn như vậy, thật đáng lạ. Kinh lại từng nói^[17]: ‘Xa giá không nên đến Sở đệ.’ Lại từng nói^[18]: ‘Gần đây Vua đã nhận ra Sở vương, hai con rể đều bị cách chức ở Hàn lâm ty và Ngự trù, những người này sao có thể ở đây được?’ Lời này thật đáng lạ.’ Lại nói: ‘Kinh từng nói “Căn bản thiên hạ chưa chính”, ý nói không giết Sở đệ thì chưa yên. Lúc đó Sở đệ chưa mất, nên mới có lời này. Đến khi được chiếu soạn văn bia mộ, liền cố từ chối, cũng là ý này.’ Trước đó, ngày 13 tháng 5, Bính Dần, Chương Đôn không vào triều, Bố nhân đó nói về việc Vương Khuê^[19], Thái Biện liền nói: ‘Việc này chỉ người khác không biết, không dám cho là không có.’ Bố đáp: ‘Đây là điều mọi người đều biết. Triều đình đang thi hành, ắt phải có căn cứ, chứng cứ, người khác không biết tình hình, ai dám cho là không có, nên không ai dám bàn.’ Đoạn này đã phụ lục sau ngày 24 tháng 4, Đinh Mùi, hoặc vẫn phụ lục vào ngày 13 và 19 tháng 5. Cần xem xét kỹ hơn.)

[31] Khi Vua lên ngôi, Hình Thứ cùng Thái Xác tự cho rằng mình có công định quốc sách. Sau đó, Xác chết nơi bị biếm, Thứ cũng bị cách chức không được dùng, trong lòng oán hận, ngày đêm mưu tính báo thù. Hoàng Lí vốn thân thiết với Thứ, Thứ vu cáo báng bị Hoàng hậu Tuyên Nhân Thánh Liệt, Lí cũng tham gia mưu đồ đó. Ngày 3 tháng 2 năm Nguyên Phong thứ 8, việc này được truy cứu, nhưng không phải là lời tấu trình ngày đó. Tăng Bố liền tâu lên Vua, vì biết rõ sự việc là bịa đặt.

Cao Sĩ Kinh là con nuôi của Tuân Dụ, Sĩ Kinh làm tướng quan, từng cùng làm quan với Thứ. Sĩ Kinh ngu muội, một hôm Thứ mở tiệc rượu, thong thả hỏi Sĩ Kinh: “Ngài có biết năm Nguyên Hựu, chỉ có cha ngài không được ban ân không?” Sĩ Kinh đáp: “Không biết.” Lại hỏi: “Có anh em không?” Sĩ Kinh đáp: “Có anh là Sĩ Sung, đã chết.” Thứ nói: “Đó chính là người truyền lời của Vương Khuê. Lúc đó, Vương Khuê làm tể tướng, muốn lập Từ Vương, sai anh ngài là Sĩ Sung truyền lời vào trong cung, ngài có biết không?” Sĩ Kinh đáp: “Không biết.” Thứ bèn dụ dỗ Sĩ Kinh bằng chức tước, nói: “Ngài không thể nói không biết, ta sẽ làm việc này cho ngài, chỉ cần đừng nói với ai.”

Bèn sai người thân tín là Vương Vực thêu dệt lời vu cáo^[20], soạn tấu chương dâng lên. Khuê vì thế mà bị tội.

Tuân Dụ yêu quý con út là Sĩ Dục nhất, lúc bệnh nặng sắp chết, Sĩ Dục chưa từng rời bên cạnh. Sĩ Dục thường nói với mọi người: “Ban đầu không thấy Sĩ Sung đến báo cho Tuân Dụ về việc Vương Khuê hỏi.” Sau đó, Sĩ Kinh hận vì chức tước được ban không như ý, nhiều lần muốn tự thú về sự hư vọng, nhưng các họ tộc họ Cao đều ghét bỏ, tuyệt giao không qua lại.

(Đoạn này tham khảo 《Tân lục》 ngày 23 tháng 11 năm Thiệu Thánh thứ 4. 《Thiệu Bá Ôn biện vu lục》 chép: “Thứ nhậm chức ở Trung Sơn, Sĩ Kinh làm tướng quan.” Xét Thứ từ tháng 5 năm Thiệu Thánh nguyên niên được phục chức, làm Tri Từ Châu, tháng 8 đổi sang Hà Dương, tháng 3 năm thứ 2 nhậm chức Bảo Chế, Tri Thanh Châu, sau đó từ Thanh Châu vào làm Hình bộ Thị lang, chưa từng nhậm chức ở Trung Sơn. Nay chỉ chép “từng cùng làm quan” để không mâu thuẫn. 《Thiệu Bá Ôn biện vu》 viết: “Hình Thứ dụ Cao Sĩ Kinh dâng thư, nói rằng lúc cha là Tuân Dụ sắp chết, đuổi tả hữu ra ngoài, bảo Sĩ Kinh rằng: ‘Lúc Thần Tông hấp hối, Vương Khuê sai Cao Sĩ Sung đến hỏi ta: “Không biết Hoàng thái hậu muốn lập ai?” Ta mắng Sĩ Sung bỏ đi.’

Thứ lại không tra xét kỹ, Cao Tuân Dụ vì việc đề nghị đánh Linh Vũ khi làm Tri Khánh Châu mà thất bại, bị giáng làm tản quan, nhờ ơn Tuyên Nhân nên được miễn an trí, lưu lại kinh sư, Tuyên Nhân hậu rất không ưa, dù trải qua lễ đăng quang của Triết Tông cũng không được phục chức, làm sao có thể tham gia đại sách lập Vua? Đôn, Biện chỉ muốn vu cáo Tuyên Nhân, bèn truy tặng Tuân Dụ chức Tiết độ sứ, thăng Sĩ Kinh làm Hoàng thành sứ, đặc biệt truy giáng Vương Khuê làm Ty hộ Tham quân ở Nhai Châu, giáng Cao Sĩ Sung làm tản quan. Đến cuối năm Nguyên Phù, Cao Sĩ Dục dâng thư, tự xưng là con út của Tuân Dụ, được cha yêu quý nhất, lúc cha bệnh nặng sắp chết, chưa từng rời bên cạnh, không thấy Sĩ Sung đến nói lời Vương Khuê hỏi, Sĩ Kinh cũng không có mặt bên cha. Lúc đó Khâm Thánh hậu buông rèm nhiếp chính, đặc cách cho Sĩ Dục đổi sang văn chức, bổ làm Cán biện công sự ở Kinh lược An phủ sứ Hoàn Khánh lộ, vì xét thấy lời nói của ông ta là thật.

Bá Ôn nghe lời Cao Công Gián nói, Sĩ Kinh là con nuôi của Tuân Dụ, Sĩ Dục mới là con út thật sự. Sĩ Kinh bị Hình Thứ dụ dỗ làm việc này, hận Chương Đôn không tiến cử mình, nhiều lần muốn tự thú về sự hư vọng, nhưng các họ tộc họ Cao đều tuyệt giao. Đầu năm Tĩnh Khang, Giang Đoan Hữu, Tán độc của các vương phủ, dâng thư nói rất rõ về việc của Sĩ Kinh. Đoan Hữu quen biết con cháu họ Cao. Hình Thứ lại nói Hoàng Lí cuối năm Nguyên Phong từng có tấu chương nói việc Tuyên Nhân hậu muốn lập Từ Vương, Bá Ôn sau này ở Đồng Châu, tại nhà Tăng Bình, con của Tăng Bố, thấy bản ghi chép việc đương thời của Tăng Bố, nói rằng trong cung không có văn thư của Hoàng Lí, gia đình Hoàng Lí đưa bản thảo vào ngục làm chứng. Hoàng Lí và Thứ kết bạn từ khi chưa đỗ đạt, Thứ cũng cùng Lí mưu đồ. Vương Vực, người Kinh Sư, có tài hùng biện, thích bàn luận. Năm Hi Ninh, làm Tẩu mã Thừa thụ ở Hi Hà lộ, về hưu, nhà giàu, giao du với các công khanh, kết đảng với Hình Thứ. Bá Ôn thường thấy Vương Vực, Thượng Chu, Lý Tuân ở nhà Thứ, đều là kẻ bịp bợm. Sau Chương Đôn nhờ Thứ tiến cử, bãi chức hưu trí của Vực, bổ làm Tri Bắc Bình quân. Không lâu sau, Vực chết, con là Trực Phương không đồng tình với cha, thường nói với sĩ đại phu rằng cha về già bị bệnh tâm thần. Trực Phương sau này sắp chết, không có con, thân thiết với Triều Tải Chi, đem sách vở cả đời giao hết cho Tải Chi. Xem sách vở, tranh vẽ mà Trực Phương để lại, trong đó có một bức thư qua lại giữa Vương Vực và Hình Thứ, đều là cùng mưu vu cáo việc phế lập các nhân vật.”

Đầu niên hiệu Tĩnh Khang, Giang Đoan Hữu, chức Tán độc ở các phủ vương, dâng thư biện bạch việc vu cáo Tuyên Nhân Thái hậu, đại lược nói: “Ban đầu, vào niên hiệu Nguyên Phong, Cao Tuân Dụ đại bại ở Linh Vũ, bị giáng làm tản quan và bị an trí. Không lâu sau, Thần Tông băng hà, Triết Tông lên ngôi. Tể tướng Thái Xác cho rằng Tuân Dụ là chú họ của Tuyên Nhân, bèn dâng lời xin phục chức để làm vui lòng Tuyên Nhân, nhưng không biết rằng Tuyên Nhân không thiên vị người thân. Tuyên Nhân từ sau rèm tuyên dụ rằng: ‘Tuân Dụ làm mất mấy chục vạn quân, Tiên đế vì việc này mà chấn động, uất ức thành bệnh, đến nỗi bỏ thiên hạ. Nay xương cốt chưa lạnh, ta há nỡ lòng vội vã thiên vị người thân mà quên Tiên đế sao?’ Ngay hôm đó phê rằng: ‘Tuân Dụ có tội với Tiên đế, nay ta buông rèm nhiếp chính, mọi ân điển ban cho họ Cao đều không được đến Tuân Dụ.’ Mưu của Xác bị bác bỏ hoàn toàn. Sau đó, Xác bị giáng làm Tri châu An Châu, làm thơ châm chọc, bị biếm đến Tân Châu.

Còn Hình Thứ là tâm phúc của Xác, tình cờ cùng làm quan với con của Tuân Dụ là Sĩ Kinh ở Trung Sơn, bèn lấy việc không phục chức ban ân khi buông rèm nhiếp chính để kích động Sĩ Kinh, khiến y dâng thư nói rằng Vương Khuê từng sai con của Tuân Dụ là Sĩ Sung đến bàn việc lập Vua, Tuân Dụ đuổi đi. Sĩ Kinh nhu nhược không biết chữ, thực ra là Thứ dạy y viết thư. Sĩ Sung là tiểu thần xa lạ, vốn không quen biết Khuê, Khuê sao có thể bàn việc đại kế xã tắc với y? Lại từ đâu mà thông tin trong cung cấm? Hơn nữa, lúc dâng thư, Khuê, Sĩ Sung, Tuân Dụ đều đã chết, lấy gì để khảo xét? Thần nghe nói 《Thời chính ký》 năm Nguyên Phong thứ tám do chính Xác biên soạn, chép việc lập Vua tháng ba rất chi tiết, đâu có lời nào đáng nghi ngờ? Bản tâm của Thứ chỉ muốn không làm rõ sự khác biệt của Vương Khuê thì khó mà quy công cho Thái Xác, nhưng không biết rằng tội vu cáo Thánh mẫu là rất lớn. Thứ làm người, không chỉ người có học không chấp nhận, mà con trai y là Cư Thực cũng không vui với việc làm của cha, thiên hạ đều biết.

Chương Đôn là người bài xích Nguyên Hựu. Khi tấu sự trước rèm, ngạo mạn bất kính, ở Đô đường hội nghị, dùng lời lẽ chợ búa nhạo báng đồng liêu, há phải là quân tử trung hậu sao? Còn nói rằng ‘hết sức xóa bỏ lời gièm pha về việc Từ vương có ý nhòm ngó ngôi Vua’, Đôn cùng Vương Khuê, Thái Xác đều là chấp chính thụ di chiếu, nếu lúc đó quả có sự khác biệt, há lại nói lời này? Vậy lời vu cáo của Thứ, có thể nói là lừa dối trời vậy. Vì thế, niên hiệu Thiệu Thánh, Thái Biện một mình đề xướng việc truy phế Thánh mẫu, may nhờ Triết Tông nhân hiếu, không nghe theo lời ấy. Nếu không, người thần đau xót phẫn nộ, mất lòng thiên hạ, để hậu thế chê cười, hối hận sao kịp?”

《Giáp Thân tạp ký》 của Vương Củng chép: “Vũ thần Vương Vực bị Hình Thứ sai khiến dâng thư vu cáo Tuyên Nhân với Triết Tông có ý khác, cùng dạy Thái Vị và những người khác dâng thư bàn việc năm Nguyên Hựu và cuối năm Nguyên Phong, cả rương thư ấy đều còn, đều là bút tích của Thứ, trong đó có nhiều chỗ tẩy xóa. Vực vào triều Triết Tông bàn việc ấy, được chức danh ở Các môn. Sau khi chết, con trai y là Trực Phương đặc biệt đưa những thư ấy ra cho người thân xem. Từ cuối năm Nguyên Phong đến khi Tuyên Nhân băng, không ai không bị vu cáo, mà Vũ Ngọc (Vương Khuê) bị vu cáo nặng nhất. Thái Phụng nghị Phàm từng nói với Trực Phương rằng: ‘Dù con cháu họ Vương có bán hết gia sản cũng muốn có được những thư này.’ Thái Thoái Nhuận đi qua Cao Bưu, nói với tôi việc ấy. Vương ở phía đông kinh thành, cạnh chùa Cửu Long.” 《Biện báng lục》 của Lưu Xí chép lời Lý Thanh Thần nói rằng Chương Đôn cuối niên hiệu Nguyên Phù nhân tấu sự tự nói: ‘Việc xử trí Vương Khuê, Tư Mã Quang, Lưu Chí, Lương Đào đều là do Hình Thứ nói với thần.’ Thứ vì thế bị trách phạt. Thứ dâng chương xin cùng Đôn bị trói gô đối chất với quan lại, chương không được ban xuống. 《Lục》 của Xí có hơn mười đoạn, đã chú thêm vào ngày Tân Hợi tháng năm và ngày Canh Ngọ tháng bảy năm Nguyên Phù thứ nhất.

[32] Ngày Mậu Thân, Tây thượng các môn phó sứ Miêu Lí được quyền tạm giữ chức Tri châu Lan Châu, kiêm quản câu duyên biên an phủ ty công sự.

(Việc Lí tạm giữ chức Tri châu Lan Châu đã ghi ngày 7 tháng 3. Ngày 27 tháng 2 năm Nguyên Phù thứ nhất, Lí lại giữ chức Tri châu Lan Châu, thay thế Vương Thuấn Thần.)

[33] Ngự phê: “Gần đây đến cung Cảnh Linh hành lễ triều hiến, trong hàng ngũ tông thất ở các quận xa chỉ có sáu người đến tham dự. Nay theo tấu của các môn, Đại tông chính ty xét lại, không có ai không đến. Xem xét kỹ, trong số đó có người viện cớ thiếu người ngựa, nhưng không rõ ràng. Hợp theo điều lệnh nào, hãy nhanh chóng kê khai chi tiết tâu lên, không được bao che.”

(Ngự tập ngày 25 tháng 4 năm Thiệu Thánh thứ tư, giao cho Đại tông chính ty kê khai tâu lên. Kết quả cuối cùng chưa rõ.)

[34] Ngày Kỷ Dậu, các quan tâu: “Việc triều kiến ở điện Văn Đức, luân phiên các quan chuyển đối, là theo chế độ nhà Đường, đã có từ lâu. Ngự trát năm Kiến Long viết: ‘Từ nay về sau, khi khởi cư ở nội điện, các quan văn trong triều và Hàn lâm học sĩ vẫn theo lệ cũ chuyển đối.’ Vì vậy từ thời tổ tông đến nay, mỗi khi có chuyển đối, các quan thị tòng đều tham dự. Trong khoảng năm Nguyên Hựu, có quan tâu xin miễn chuyển đối cho các quan thị tòng, sau đó có chỉ: ‘Các quan chức sự từ quyền Thị lang trở lên đều được miễn.’ Từ đó, chuyển đối chỉ cử các quan Khanh, Giám, Lang mà thôi. Thần cho rằng các quan thị tòng đều là người tài giỏi về văn học, để chuẩn bị cho việc cố vấn, nhân tài công khanh đều xuất thân từ đây. Xin từ nay khi triều kiến chuyển đối, theo điều chế trước năm Nguyên Phong.” Được chấp thuận.

[35] Quyền Lễ bộ Thị lang Phạm Thang tâu: “Theo lệ cũ của triều đình, việc thăm ruộng trong vườn thượng uyển thuộc về du ngoạn. Nay xa giá thân đến ruộng tịch điền, tức là thuộc về điển lễ. Đàn Tiên Nông được dời đến ruộng tịch điền xây dựng từ năm Nguyên Phong. Thần xin xét rằng, mỗi khi xa giá đến thăm, nên cử quan đến tế cáo. Xin sai Thái thường khanh, vào ngày đến, lúc trời sáng làm lễ, dùng hương đóng dấu Vua, chúc văn, lễ vật đều theo nghi thức thường lệ^[21]. Lại nữa, lúa ở ruộng tịch điền đều dùng làm lễ vật cúng tế, xa giá đến thăm thì lấy lúa mới để dâng cúng, nên làm trước. Xin đợi khi gặt lúa xong, lấy số lúa đã dâng, dùng túi lụa vàng đóng kín giao cho quan phụ trách, sai làm lễ vật, vào ngày hôm sau khi xa giá đến thì dâng lên Thái miếu. Việc cử quan, lễ vật đều theo nghi thức dâng lễ vật mới hàng năm, sau đó mới tiến cung ban tứ, đều theo lệ cũ. Việc thăm gặt lúa mùa thu cũng nên theo lệ này. Lại nữa, việc gặt lúa và thu hoạch ngũ cốc đều cùng một thời gian, nay xin đợi khi lễ thăm gặt lúa xong, xa giá dời đến điện Thái ở ao lúa để thăm ruộng.” Chiếu chuẩn.

(Ngày 21 lệnh định nghi thức.)

[36] Ngày Canh Tuất, nước Vu Điền dâng phương vật.

(Ngày mồng 3 đã thấy, nên giữ một bỏ một.)

[37] Ngày Nhâm Tý, Tri châu Nguyên Châu Lý Trừng làm Tri châu Dân Châu, kiêm công việc của Ty An phủ dọc biên giới phía đông Đao.

[38] Lại bộ tâu: “Trong số những người đỗ Tiến sĩ khoa này, người trong tông thất không phải là thân thích gần, thì bổ nhiệm chức quan.” Chiếu cho Triệu Quý Đồng, Triệu Bất Thảm, Triệu Tử Nhân theo lệnh của Lại bộ, bổ nhiệm theo thứ tự trên trong bản giáp, Tử Tảo theo chiếu mở thứ tự tên.