QUYỂN 76: NĂM ĐẠI TRUNG TƯỜNG PHÙ THỨ 4 (TÂN HỢI, 1011)

Từ tháng 6 năm Đại Trung Tường Phù thứ 4 đời Chân Tông đến hết tháng 12 cùng năm.

[1] Tháng 6, ngày Quý Mão (mùng một), Từ Châu tâu rằng: Tri châu, Tiết độ sứ Sơn Nam Đông Đạo, Phò mã Đô uý Ngô Nguyên Ỷ đã mất. Vua rất thương tiếc, truy tặng chức Trung thư lệnh, thụy hiệu Trung Huệ, cho năm người con em được thăng chức. Vì từ khi Nguyên Ỷ mắc bệnh, bản châu không kịp báo lên, nên có chiếu chỉ xét tội các quan thuộc. Sau khi chôn cất Nguyên Ỷ, Vua đã dời lễ thắp đèn trong tiết Thượng Nguyên sang đêm hôm sau để tỏ lòng tưởng niệm.

[2] Ngày Kỷ Dậu, xuống chiếu cho các lộ, châu, phủ cử người thân thuộc mang sản vật địa phương đến Phần Âm, đưa về Viện Học sĩ để khảo hạch về chuyên môn, ai đỗ thì bổ làm Trai lang, ai không dự thi thì bổ làm Tam ban tá chức, theo lệ như khi Đông phong.

[3] Ngày Tân Hợi, Châu Ích Châu tâu rằng: Tri châu Bá Châu Đổng Nhân Cáo bị Tuần kiểm sứ Đổng Diên Tảo giết.

[4] Ngày Canh Thân, sai Long đồ các Trực học sĩ Trần Bành Niên, Đãi chế Trương Tri Bạch, Vương Thự cùng xem xét và định lại nghi chế ở cửa Cáp.

[5] Ngày Giáp Tý, vì trời nắng nóng, cho ghi chép và ban bố phương thuốc giải độc cho quân dân.

[6] Phủ Khai Phong tâu rằng huyện Tường Phù có nạn châu chấu bay.

[7] Trước đây, vào hai tháng Trọng Xuân và Trọng Thu, sai Tông chính khanh mặc công phục đi tuần lăng, nay xuống chiếu cho mặc tế phục khi hành sự.

[8] Vua thấy châu Hấp hàng năm cung cấp giấy lớn để viết sắc lệnh, số lượng rất nhiều, làm khổ dân, muốn giảm bớt. Tri Xu mật sự Vương Khâm Nhược tâu rằng các phòng còn thừa giấy, tổng cộng 108.300 tờ, xin cho Tam ty ngừng cấp một năm, và giảm số lượng sản xuất ở châu này. Vua đồng ý. Sai trung sứ tuyên dụ, từ Phó đô thừa chỉ Trương Chất trở xuống, đều được ban yến của Vua.

[9] Giang Nam, Hoài Nam bị lụt, dân đói. Ngày Bính Dần, sai Khởi cư xá nhân, Trực sử quán Lý Địch làm An phủ sứ, Nội điện sùng ban, Cáp môn chỉ hậu Trương Lợi Dụng làm Đô giám, đi đến các nơi thăm hỏi dân làng, xem xét quan lại, tra xét ngục tù, giảm nhẹ thuế má, tùy nghi xử lý. Sau đó Lý Địch tâu rằng châu Lư, châu Thọ lúa chiêm đã thu hoạch, châu Giang, châu Hồng, châu Quân, châu Viên nước ngập ruộng dân, nhưng không bị thiệt hại hoàn toàn.

(Trương Lợi Dụng, không rõ lai lịch.)

[10] Tri châu Hồng Lý Huyền bị bệnh, Vua cùng tể tướng chọn người trong triều, định điều Tri châu Dương Lăng Sách thay. Vua nói: “Nam Xương bị lụt lội khốn khổ, quan địa phương nên tùy nghi xử lý, không cần phải xin ý kiến bên ngoài.” Vương Đán nói Sách làm việc ôn hòa, nếu giao cho trấn giữ một phương, xin cho làm Giang Nam chuyển vận sứ. Vua đồng ý, sai sứ truyền ý chọn lựa kỹ càng. Châu Nhiêu có vàng, trước đây có chiếu cấm buôn bán, nếu có người tố cáo thì bắt giam đầy ngục. Sách xin cho dân buôn bán, quan thu thuế, dân rất tiện.

(Thực lục đến tháng 10 năm sau mới chép việc châu Nhiêu, nay theo bản truyện chép chung. Sách được bổ chức vận, ngày Ất Sửu.)

[11] Ban chức cho sứ giả tiến cống của các châu Giao, Cam, nước Đại Thực, Bồ Đoan, Tam Ma Lan, Vật Tuần, Bồ Bà La.

[12] Các châu Kiếm, Lợi, Lãng, Tập, Bích, Ba bị đói, xuống chiếu cứu tế.

[13] Nội cung phụng quan Trương Thừa Tố xin lập bia thần đạo cho cha là Sùng Quý được tặng chức Phong châu Quan sát sứ. Vua nói: “Quan hoạn lập bia, e không có lệ này, như Lý Thần Phúc, Đậu Thần Hưng từng lập bia thì được.”

(Việc này thấy trong 《Hội yếu》, việc Lý, Đậu lập bia cần tra cứu thêm.)

[14] Các châu ở Lưỡng Chiết, Phúc Kiến, Kinh Hồ, Quảng Nam theo chế độ cũ nộp tiền đinh thân, mỗi năm tổng cộng 450.400 quan, dân có con hoặc bỏ không nuôi, hoặc bán làm nô bộc^[1], hoặc cho đi tu làm tăng đạo. Mùa thu, tháng 7, ngày Nhâm Thân mùng một, xuống chiếu bãi bỏ hết.

[15] Ngày Quý Dậu, cấm chặt củi ở lăng tẩm các đời đế vương, người vi phạm, quan sở tại đều trị tội.

[16] Ngày Bính Tý, xuống chiếu từ nay phái quan văn võ làm An phủ sứ phó, Tuần kiểm, Đô giám và Đề điểm hình ngục, nếu cùng phái mang chức danh thì cho một ban từ kiến, nếu cần xếp hàng khác vị thì theo lệ thường.

[17] Chùa Sùng Chân Tư Thánh mua rau quấy rối dân, ngày Đinh Sửu, xuống chiếu ban cho vườn rau.

[18] Ngày Canh Thìn, Vua nói với các quan phụ chính rằng: “Hôm qua ban ân điển, trong ngoài đều thăng chức, chỉ có các quan trong Nội thị tỉnh và Nhập nội nội thị tỉnh nếu theo lệ mà thăng chuyển thì sẽ không thể đều được công lao khó nhọc.” Bèn lấy danh sách các quan hai ty, xét xem người nào nhậm chức lâu hay mới, việc làm nhiều hay ít, rồi định thứ tự thăng giáng. Sau đó ra chiếu rằng những người từng theo tế tự đến Thùy Thượng, Hà Trung phủ nhậm chức đủ 10 năm, đến Tây Kinh nhậm chức đủ 15 năm, ở lại ty nắm việc nhậm chức đủ 17 năm, đều được thăng chuyển. Những người đang làm việc ở ngoài cũng được như vậy. Những người xin nghỉ dài ngày hoặc vì việc riêng mà nhậm chức chưa đủ hạn, thì tăng thêm lương bổng. Các quan trong các ty có con, ngoài ân điển còn được đặc cách thăng chuyển thêm một người.

[19] Ra chiếu khen thưởng Lý Phổ, Chế trí phát vận sứ Hoài Nam, Giang, Chiết, Kinh Hồ; Trần Nghiêu Tá, Chuyển vận sứ Lưỡng Chiết; Tôn Miện, Chuyển vận sứ Kinh Hồ Nam lộ; Hồ Tắc, Tri châu Ôn Châu; Viên Diên Khánh, Tri châu Sâm Châu; Vương Trọng Vi, Tri huyện Định Viễn, Châu Hào, vì đã lo liệu cung cấp gỗ để tu sửa cung Ngọc Thanh Chiêu Ứng không thiếu.

(Viên Diên Khánh, chưa rõ lai lịch.)

[20] Viện Tường định tâu rằng khi hoàng đế ngự điện sách phong Ngũ Nhạc, xét kỹ văn sách, không có nghi thức tấu nhạc. Vua nói: “Phàm các buổi đại triều hội, công khanh ra vào còn tấu nhạc, huống chi lễ là do tình người mà ra, nên sai quan soạn riêng nhạc chương.” Vương Đán nói: “Sách án nên đặt ở ngoài cửa, đợi vào thì tấu nhạc.” Vua nghe theo.

[21] Ra chiếu cho Đinh Vị, Lý Tông Ngạc cùng các quan Lễ bộ xem xét định ra chế độ y phục của Ngũ Nhạc và lễ nghi tôn tượng.

[22] Ngày Nhâm Ngọ, tiến phong Trưởng công chúa nước Hàn làm Vệ quốc, Trưởng công chúa nước Ngô làm Sở quốc, Trưởng công chúa nước Tùy làm Việt quốc.

[23] Ngày Giáp Thân, Vua ban chiếu rằng: “Trung thư, Xu mật viện, từ nay phàm các việc thăng giáng, ban ân cho hoàng thân, đều phải kiểm tra kỹ lưỡng. Tất cả các tờ trình đều do các quan tự niêm phong, Trẫm sẽ mở xem trực tiếp rồi mới quyết định.” Lúc đó, chiếu thư ban ân cho hoàng thân chưa ban ra, nhưng đã có người biết trước. Vua nghi ngờ có người trong cung tiết lộ, liền lập tức sai đưa danh sách lên Học sĩ viện soạn chiếu. Hôm sau mới trình lên xin phê duyệt, rồi lại ban chiếu này.

[24] Phó sứ Quần mục Diêm Thừa Hàn và Triệu Thủ Luân, người phụ trách Cổ mã ty, vốn là thông gia, lại cùng làm việc, nhưng không hoà thuận, bèn kiện cáo lẫn nhau. Cả hai đều bị giao cho Ngự sử đài xét hỏi. Thừa Hàn bị kết tội tự ý dùng tiền công^[2], phải nộp phạt 30 cân vàng; Thủ Luân bị kết tội trái lệnh dời Cổ mã ty, phải cách chức, lại dịch phải đánh bằng gậy vào lưng. Ngày Ất Dậu, Vua hạ chiếu giảm nhẹ hình phạt: Thừa Hàn nộp 10 cân vàng, Thủ Luân nộp 20 cân vàng, lại dịch cũng giảm từ đánh gậy xuống. Đô giám Quần mục Trương Kế Năng, Phán quan Trần Việt trở xuống đều được tha tội. Chế trí sứ Trần Nghiêu Tẩu đặc cách miễn tra hỏi. Số tiền công đã dùng đều được miễn thu.

[25] Ngày Mậu Tý, các châu Trấn, Mi, Xương đều báo có động đất.

[26] Từ châu Ứng trở về phía bắc thuộc lãnh thổ Khiết Đan, đất nứt toác có tiếng, nhà cửa đổ sập, nhiều người bị chết. Vua nói: “Đây chắc là tai hoạ của dân Liêu, nên bảo các quan biên giới thường xuyên đề phòng.” Bèn bàn chọn Chuyển vận sứ Hà Bắc lo việc quân lương, phòng khi cấp bách, nói với các quan phụ tá rằng: “Vương Thự thuần hậu, Lý Ứng Cơ cán đảm nhanh nhẹn, đều có thể giao phó.” Bèn lấy Thự làm Chuyển vận sứ, Ứng Cơ làm Đồng Chuyển vận sứ.

[27] Tiến sĩ phủ Khai Phong là Quách Nhan, Tôn Thạc cùng bảo cử thi khoa Phục cần từ học. Thạc được tiến cử, Nhan bị loại, bèn đến phủ tự thú rằng mình đang có tang, không nên đi thi, muốn liên luỵ Thạc. Vua ghét hắn xảo quyệt không có đức hạnh của kẻ sĩ, bèn đày ra châu Thái, vĩnh viễn không được dự thi. Thạc và năm người khác phải nộp phạt, đình chỉ thi ba khoa.

[28] Ngày Kỷ Sửu, ban chiếu rằng vùng Hà Bắc, châu Tân, châu Lệ bị lụt lội gây hại, trước đây đã ban lệnh ân xá, miễn 3/10 thuế ruộng, nay phần còn lại 7/10, có thể miễn thêm một nửa.

[29] Tam ty mượn 30 vạn xúc lụa từ kho nội tàng, được chấp thuận.

[30] Quan sát sứ Tuyền Châu, Phò mã Sài Tông Khánh dâng biểu xin được bổ nhiệm ở biên giới. Vua nói với các đại thần: “Tông Khánh chưa từng trải việc, sao đủ khả năng nhận chức này. Các khanh hãy triệu ông ta đến Trung thư, bảo rằng biên giới yên ổn, sợ động lòng người, nên không cho phép.”

[31] Ngày Tân Mão, phủ Hà Nam báo có châu chấu, tự chết, không hại lúa.

[32] Chuyển vận sứ Kinh Đông báo châu chấu sinh sôi, ăn lá mạ, không hại bông lúa.

[33] Quốc sử viện dâng sách 《Thái Tổ kỷ》 đã biên soạn. Vua ghi lại hơn 20 điều trong sách chưa hợp lý, bảo Vương Đán, Vương Khâm Nhược rằng: “Như gọi lầu chuông trống là lậu thất, sằn vụ là chân quan, sao bằng gọi thẳng tên. Nên sửa lại hết.” Khâm Nhược nói: “Đây là do Triệu Huýnh, Dương Ức biên soạn.” Vua hỏi: “Khanh từng tham gia chăng?” Đán đáp: “Triều đình biên soạn sách lớn, đều nên hết lòng, cố gắng đầy đủ, vốn không phân biệt ai.”

Nhân đó ban chiếu: “Từ nay mỗi quyển trước hết dâng bản thảo, biên tu quan và đồng tu sử quan, người đầu tiên biên soạn hoặc xem xét lại, đều ghi rõ tên. Nếu có sửa chữa, thêm bớt sự kiện, chữ số, cũng đều ghi dưới tên, để xét sự siêng năng hay lười biếng.”

[34] Thượng thư Công bộ, Tham tri chính sự Phùng Chửng vì bệnh xin từ chức. Vua ban chiếu ưu đãi không cho phép, lại làm thơ tỏ ý. Chửng ba lần dâng biểu cố xin. Ngày Giáp Ngọ, bãi chức, giáng làm Thượng thư Hình bộ, tri phủ Hà Nam, tri Tây Kinh lưu thủ ty sự, cho phép giao việc cho thuộc hạ, tùy ý dưỡng bệnh.

[35] Tri Xu mật viện sự Vương Khâm Nhược tâu: “Gần đây xe cộ của vương công đều trang trí rồng, khá rối loạn chế độ. Xin hạ lệnh Thái thường lễ viện kiểm tra, đưa quy chế cho Thái bộc tự sửa lại, làm thành quy định vĩnh viễn, để tôn ti không lộn xộn.” Được chấp thuận.

[36] Tháng 8, ngày Nhâm Dần, mùng một, Phụng Nhật Hữu Sương Đô Chỉ Huy Sứ Vương Tiềm cùng 7 người khác được bổ nhiệm làm các chức Đoàn Luyện Sứ và Thứ Sử ở các châu, đi nhậm chức. Triều đình lại lệnh cho Thẩm Quan Viện chọn quan làm Thông Phán.

[37] Tăng cấp tiền công dụng cho các phủ vương, Tương Vương và Thư Vương mỗi năm 13.000 quan, Vinh Vương 10.000 quan.

[38] Vua nói với tể tướng rằng: “Triều đình nên giữ phép tắc cũ, nếu cứ thay đổi lung tung thì sẽ có nhiều người vin vào đó mà làm loạn, từ đó thấy rằng việc ban hành mệnh lệnh không thể không thận trọng. Nay nghe nói việc gì có lợi liền vội vàng thay đổi, ban đầu ai cũng cho là đúng, nhưng lâu dần lại trở thành có hại, đến lúc sửa chữa thì thành ra triều lệnh thay đổi liên tục. Hơn nữa, người làm quan không nên quá khoan dung, dễ dẫn đến buông lỏng kỷ cương, hoặc tìm tòi tội lỗi^[3], không ngại phiền phức, lại càng tệ hơn nữa.” Vương Đán nói: “Người xưa có câu, pháp luật ban ra thì tệ nạn nảy sinh, mệnh lệnh ban xuống thì gian tà xuất hiện. Khoan dung thì dân khinh nhờn, nhiều người phạm pháp; nghiêm khắc thì dân bị tổn hại, không biết làm sao. Chính vì thế mà phải cân nhắc.”

[39] Xuống chiếu cho Xu Mật Viện, phàm các quân hiệu chuyển viên, các chức Chư Ban Đô Ngu Hậu có lương trên 30 quan^[4], đều được bổ nhiệm làm Thứ Sử Dao Quận.

[40] Khai Phong phủ tâu rằng hai huyện Hàm Bình và Trung Mâu có nạn châu chấu.

[41] Trước đó, Long Đồ Các Trực Học Sĩ Trần Bành Niên tâu: “Các điều lệ về thi cử ban hành trước đây cho các lộ không giống với quy chế mới của Lễ Bộ, e rằng quan lại sẽ lúng túng khi áp dụng, mong được làm rõ.” Triều đình xuống chiếu cho Hàn Lâm Học Sĩ Triều Huýnh cùng các quan khác xem xét lại. Ngày Quý Mão, Huýnh và các quan dâng sách lên, triều đình liền ban hành cho các lộ.

[42] Ngày Giáp Thìn, châu Duyễn báo có sâu bọ sinh ra, có loại sâu màu xanh, cắn vào cây thì cây hóa thành nước, thời đó gọi là “sâu bàng bất khẳng”. Vua nói với tể tướng: “Hôm qua sai người đi xem lúa ở vùng đông kinh, phần lớn bị hại không quá ba bốn phần.” Vương Đán tâu: “Bệ hạ lo lắng cho dân chúng, trời cao ắt sẽ ban phúc, huống chi mấy năm liền được mùa, năm nay tuy có thiệt hại nhỏ nhưng cũng chưa đến nỗi mất mùa.”

[43] Ngày Bính Ngọ, xuống chiếu rằng các quan đang tại chức nếu phạm tội bị cách chức hoặc được điều đi nơi khác, khi nhận được chiếu chỉ, nơi đó tạm cử người thay thế, lập tức rời nhiệm sở.

[44] Ra lệnh các lộ, ngoài ruộng rẫy theo tục cũ, không được đốt ruộng trái mùa để tránh hại sinh vật.

[45] Hữu Gián nghị đại phu, Tri Quảng châu Dương Đàm chăm chỉ việc quan, đi đến đâu cũng được khen là có tài. Biển Nam Hải có lợi từ thuyền buôn nước ngoài, các quan cai trị trước đây thường bị chê trách, nhưng Đàm cẩn thận, liêm khiết, được người xa kính trọng. Khi ông mất, có người khóc lóc.

[46] Ngày Đinh Mùi, lại đặt chức Quảng Tế hà Thôi cương triều thần. Chức này trước kia do quan thường triều đảm nhiệm, gần đây bãi bỏ, chỉ dùng sứ thần, nhưng các châu quận không tuân theo, nên phục chức lại.

[47] Sứ khảo chế độ tế Phần Âm Phùng Khởi tâu rằng dân huyện Hồ Thành, châu Thiểm là Trương Hóa Cơ, Diêm Dụng Hòa, Dương Trung đều nhiều đời sống chung, Vua xuống chiếu khen ngợi cửa nhà họ.

[48] Ngày Canh Tuất, vì lễ tế Phần Âm thành công, mở tiệc ở vườn sau cho tông thất và các quan phụ chính, ban y phục, đai lưng, đồ dùng và tiền tùy theo thứ bậc. Lúc đó Hình bộ thượng thư Phùng Chửng vừa thôi việc triều chính, được đặc cách mời dự tiệc, ban thưởng như các quan phụ chính.

[49] Châu Kinh báo rằng ở đất hoang huyện Nam Hòa có lúa mọc tự nhiên^[5], khoảng 20 khoảnh, giúp ích nhiều cho dân đói.

[50] Ngày Quý Sửu, Hoài Châu phòng ngự sứ, Hà Nội hầu Duy Tự mất, được truy tặng. Các quan hữu ty tâu rằng Duy Tự là cháu họ xa của hoàng đế, không có lễ chế phục tang. Hoàng đế đặc biệt cho làm lễ. Lúc đó, sinh thần của Vinh vương Nguyên Nghiễm sắp đến, hoàng đế nói: “Trẫm đã bảo Nguyên Nghiễm, nếu mở tiệc, nên đổi ngày khác.” Vương Đán tâu: “Chỉ cần không cử nhạc, thì theo lễ cũng không có gì đáng ngại.”

(Tháng 9 năm Minh Đạo thứ 2, truy tặng Bảo Tĩnh lưu hậu, Cao Bình quận công.)

[51] Ngày Bính Thìn, ghi chép con cháu của Trưởng Tôn Vô Kỵ, Đoàn Tú Thực đời Đường, ban cho chức Tam ban tá chức.

[52] Từ thời tổ tiên, các quan ở hai tỉnh và Ngự sử đài phải là người văn học xuất sắc, chính trị kiệt xuất mới được đặc cách bổ nhiệm. Đến khi ban ân xá ở Phần Âm, mới bắt đầu thăng chức theo thứ tự. Hoàng đế sợ thói quen này không tiện, bèn hạ chiếu từ nay tuân theo chế độ cũ, không được chuyển từ chức khác vào. Các chức từ Đông đầu cung phụng quan đến Cáp môn chi hậu, Cao phẩm đến Điện đầu, Nội cung phụng quan đến Sùng ban cũng không được thăng chức một cách tùy tiện. Những người xứng đáng thăng chức sẽ được ưu tiên bổ nhiệm và tăng lương.

[53] Tam ty sứ Đinh Vị tâu: “Việc phong thiện ở Đông Phong và Phần Âm, ban thưởng hàng ức vạn, lại thêm việc miễn giảm thuế khóa các nơi, ân điển của thánh thượng quá rộng lớn, sợ rằng kinh phí của các cơ quan không đủ.” Hoàng đế nói: “Việc quốc gia cần làm chính là ban ân huệ cho dân chúng. Chỉ cần chú trọng gốc rễ, hạn chế ngọn ngành, tiết kiệm chi tiêu, tự nhiên sẽ giàu có.”

[54] Ngày Đinh Tỵ, hạ chiếu rằng các quan văn võ có tâu về được mất của hình chính, việc cơ mật biên phòng, đều được triệu kiến; những việc nhỏ khác, cho phép dâng sớ trình bày.

[55] Ngày Tân Dậu, lệnh cho Hoài Nam chuyển vận sứ an định dân lưu tán ở các châu Trừ, Hòa.

[56] Ngày Quý Hợi, Khả hãn Dạ Lạc Hột của Cam Châu Hồi Cốt sai sứ dâng biểu đến triều đình. Trước đây, Dạ Lạc Hột thường xuyên giao chiến với Hạ Châu, mỗi lần sai sứ vào cống đều bị Triệu Đức Minh cướp bóc. Đến lúc này, các tộc Tông Ca đều cảm ân triều đình, sai người hộ tống sứ giả đến.

[57] Ngày Ất Sửu, khắc bài “Đại Trung Tường Phù tụng” do Vua ngự chế ở cửa Tả Thừa Thiên Tường Phù.

[58] Ngày Mậu Thìn, sông vỡ đê ở quân Thông Lợi, hợp với sông Ngự, làm hư hại thành Đại Danh, tổn hại ruộng đất và nhà cửa. Sai sứ phát gạo trong kho để cứu tế những nhà bị nước lụt, mỗi người một hộc. Lại sai sứ đến châu Hoạt, xem xét bờ phía tây để đào sông giảm lũ. Vua nói với tể tướng: “Người dâng kế nói rằng, nếu nạo vét trị thủy con sông này, có thể giảm bớt thế nước, tiết kiệm sức dân. Khi công việc hoàn thành, nên khen thưởng họ.”

[59] Tháng 9, ngày Tân Mùi mùng một, vì mưa dầm, sai quan chia nhau cầu đảo trời đất, tông miếu, xã tắc, các đền thần và chùa quán trong kinh thành. Dân trong kinh thành thuê nhà của quan, được miễn tiền thuê ba ngày; ban củi đốt cho các quân. Ngày Nhâm Thân, Vua làm bài minh cho kho Nội Tàng.

[60] Ngày Quý Dậu, xuống chiếu rằng: “Các quan văn võ ở châu, quân, huyện, trấn các lộ hiện đang ở xa nhiệm sở^[6], nếu gia thuộc của họ cư trú ở đó, mà con cháu, em cháu không chăm lo gia nghiệp, thì phải nghiêm khắc răn dạy. Nếu không chịu sửa đổi, thì cùng với những kẻ giao du sẽ bị tâu lên để xét tội.” Theo lời thỉnh cầu của Xu mật trực học sĩ Lưu Tổng.

(Tháng 5 năm sau, Tổng mới nhận chức Tri Khai Phong, bản truyện cho rằng việc này là do Tổng thỉnh cầu khi ở Khai Phong, e là nhầm.)

[61] Ngày Ất Hợi, cách chức Giám nội cung tiễn khố, Nội viên sứ Kỳ Chính Mẫn, giáng một bậc, đồng Giám quan Như kinh phó sứ An Kế Xương bị đình chỉ chức vụ đặc biệt. Chính Mẫn bị tội vì tư ý sai khiến công nhân và dâng sớ không đúng sự thật, Kế Xương vốn không hòa hợp với Chính Mẫn, nhân đó đưa tiền cho lại trong kho, bảo họ dâng sớ tố cáo Chính Mẫn, nên cả hai đều bị trách phạt.

(《Hội yếu》 chép vào tháng 11.)

[62] Ngày Bính Tý, Bí thư giám Hướng Mẫn Trung xin tập hợp các tác phẩm ngự chế để cất giữ ở các quán các, Vua đồng ý, và ra chiếu không được để chung với tập ngự chế của Thái Tông. Bấy giờ, Vua xuất các bài văn thơ tạp văn giao cho Mẫn Trung, chia ra từng loại. Những tác phẩm sau này, sẽ tiếp tục bổ sung vào.

[63] Ngày Đinh Sửu, vì mưa dầm chưa dứt, sai quan cầu đảo.

[64] Kinh Nguyên kiềm hạt Tào Vĩ tâu: “Bộ lạc Phiên ở Lung Can Xuyên ngoài Lũng Sơn, vốn là dân thục hộ, đem ruộng bỏ hoang nộp cho quan, xin lập trại ở những nơi hiểm yếu, chiêu mộ dân làm nghề bắn cung tên đến ở.” Lại nói: “Sau này nếu Tần, Vị có biến, đây ắt là nơi tranh giành.” Vua hạ chiếu chuẩn y.

(Đến mùa đông năm nay mới xong.)

[65] Ngày Canh Thìn, hạ chiếu rằng từ nay về sau, những người dân trên 70 tuổi và người tàn tật, không được tự mình nộp đơn kiện, mà phải nhờ người trong nhà thay mặt; nếu tự mình phạm tội hoặc là người cô độc, thì xử theo luật.

[66] Theo chiếu xá ở Phần Âm, các ty Thôi Khiếm ở các lộ trước đây cứ 5 ngày một lần xét hỏi, từ nay định kỳ mỗi quý so sánh xét đoán; các quan lại cũng bàn riêng định ra điều lệ khoan hồng. Ngày Tân Tỵ, Tam ty định rằng các quan Thôi Khiếm, Tri châu, Thông phán nếu thu được trên 3 phần thì phạt theo hai mức khác nhau, dưới 3 phần thì đều miễn. Vua theo lời tâu.

[67] Ngày Nhâm Ngọ, Chuyển vận sứ Lưỡng Chiết Trần Nghiêu Tá tâu rằng ở các châu Lư, Thọ thuộc Hoài Nam có dân lưu tán đến các châu Thường, Nhuận, đã theo chiếu chỉ mở kho phát gạo, giảm giá bán.

[68] Hà Dương tâu rằng sông Hoàng Hà tràn ở huyện Ôn.

[69] Ngày Giáp Thân, Tào Vĩ tâu rằng Triệu Đức Minh sai Hiệu úy Tô Thủ Tín đem quân đánh bộ tộc Khất Đang ở Tây Lương, thủ lĩnh bộ tộc ấy là Tư Đạc Đốc họp các bộ lạc chống cự, đánh bại quân của Thủ Tín.

[70] Ngày Ất Dậu, hạ chiếu rằng các châu xét duyệt các quân Hiệu già yếu tàn tật, nếu chưa đủ 3 năm bổ nhiệm thì không cần cách chức.

[71] Ngày Đinh Hợi, hạ chiếu rằng từ nay về sau, các ty Điện Tiền Thị Vệ, Tuyên Huy Viện, Tam Ty, Quân Đầu Ty, nếu có ai nhân danh nhờ vả mà thu tiền của quân sĩ, thì những kẻ đồng mưu và nhận hối lộ đều xử trảm, quân Hiệu biết chuyện thì liên tội, không biết thì xử phạt.

[72] Tam ty Diêm thiết phó sứ Lâm Đặc dâng sách lệ về việc ban thưởng trong lễ tế ở Phần Âm. Vua nói với các tể thần: “Số tiền cấp cho các đạo bên ngoài so với năm trước trong lễ Nam Giao nhiều hơn hơn mười vạn, đó là do việc chiêu mộ binh lính quá nhiều. Trong số đó, những người già yếu không đảm đương được việc, nên cho kiểm tra lại.” Vương Đán nói: “Có người tâu rằng trong dân gian có những người gặp khó khăn nhỏ hoặc không có nghề nghiệp, đều nên chiêu mộ vào quân ngũ. Nhưng một khi đã vào quân ngũ, làm sao có thể trở lại nghề cũ? Chi bằng để họ làm ruộng có lợi, tự nhiên sẽ sinh sôi.” Vua đồng ý.

[73] Ngày Mậu Tý, Vua đến cung Thái Nhất để cầu tạnh.

[74] Ngày Kỷ Sửu, lấy Công bộ lang trung, Long đồ các đãi chế Trương Tri Bạch làm sứ sang chúc mừng sinh thần Vua nước Khiết Đan, Sùng nghi phó sứ Tiết Duy Chính làm phó sứ. Binh bộ viên ngoại lang, kiêm Thị ngự sử tri tạp sự Triệu Tương làm sứ sang chúc mừng năm mới, Cung phụng quan, Cáp môn chỉ hầu Phù Thừa Hàn làm phó sứ. Duy Chính đến U Châu, tham dự tiệc bắn cung không đúng lễ nghi, khi về nước, Vua xuống chiếu xét tội.

(Duy Chính, Thừa Hàn, chưa rõ lai lịch.)

[75] Châu Tô tâu rằng sông Ngô Giang tràn ngập, làm hư hỏng nhà cửa. Vua xuống chiếu sai sứ đến xem xét và cứu tế, rồi đến đền thờ làm lễ tế.

[76] Ngày Tân Mão, lấy Tư chính điện đại học sĩ, Hình bộ thượng thư Hướng Mẫn Trung làm sứ dâng sách ở Đông Nhạc, Binh bộ lang trung, Long đồ các đãi chế Tôn Thích làm phó sứ. Công bộ thị lang, Tập hiền viện học sĩ Tiết Ánh làm sứ dâng sách ở Nam Nhạc, Cấp sự trung Tiền Duy Diễn làm phó sứ. Hàn lâm học sĩ, Công bộ thị lang, Tri chế cáo Triều Huýnh làm sứ dâng sách ở Tây Nhạc, Hình bộ thị lang, Long đồ các đãi chế Tra Đạo làm phó sứ. Lễ bộ thị lang Phùng Khởi làm sứ dâng sách ở Bắc Nhạc, Thái bộc tự thiếu khanh Bùi Trang làm phó sứ. Hữu gián nghị đại phu, Long đồ các trực học sĩ Trần Bành Niên làm sứ dâng sách ở Trung Nhạc, Quang lộc thiếu khanh Thẩm Kế Tông làm phó sứ. Sách ngọc được làm theo chế độ sách tôn hiệu trong tông miếu.

(Kế Tông là con của Thẩm Luân.)

[77] Ngày Quý Tỵ, Vua ngự ở lầu Càn Nguyên xem diễn vũ, tổng cộng năm ngày.

[78] Trước đó, vườn cam và ao sen ở Châu Ôn, Tam ty định mức thuế, bắt châu này phải bán. Ngày Đinh Dậu, xuống chiếu lấy số thuế đó cấp cho việc công của châu.

[79] Mùa đông, tháng 10, ngày Tân Sửu, sai sứ mang chiếu thư đến thăm hỏi và ban tặng trà, thuốc cho Phùng Chửng, người đang giữ chức Tri phủ Hà Nam. Sứ giả trở về, tâu rằng Phùng Chửng nhận chiếu xúc động, nước mắt chảy dài.

[80] Ngày Nhâm Dần, ban chiếu rằng: “Quân sĩ Trung Liệt và Tuyên Dũng ở Hà Bắc vốn được tuyển chọn từ hộ tịch, những người già yếu sẽ được triệu người thay thế, sau đó trở về làm ruộng. Nghe nói những người được thay thế có kẻ bỏ trốn, quan lại lại bắt những người đang làm ruộng đi lính, thật là vô nghĩa. Từ nay không được làm như vậy nữa.”

[81] Ngày Quý Mão, ban chiếu rằng từ nay những tù nhân chết trong các nhà giam ở châu viện và ty lí viện của các lộ, đều phải cử quan lại từ cơ quan khác đến kiểm tra, để phòng ngừa việc oan ức.

[82] Quân đầu dẫn kiến ty tâu: “Những người thuộc các hạng mời xa giá xem xét việc, đều không có ý kiến hay kế sách gì khác lạ, cũng không phải vì oan ức, chỉ mong được ban ơn. Xin ban hành điều cấm, kẻ nào vi phạm sẽ bị trị tội.” Được chấp thuận.

[83] Ngày Bính Ngọ, Vua nói với Vương Khâm Nhược: “Hàng năm vào tiết Hàn thực và đầu đông, cung nhân lên lăng, những vật dụng cần thiết trên đường đi đều phải định sẵn số lượng, để phòng ngừa việc quấy nhiễu dân. Nghe nói các cung của tông thất hàng năm cử người đi tảo mộ, qua các châu huyện, thường có đòi hỏi quá đáng, nên nghiêm cấm việc này.”

[84] Ngày Mậu Thân, các quan lo việc thiết lập nghi thức phẩm cấp nhất cho sứ giả mang sách phong Ngũ Nhạc, cùng với nghi trượng hoàng huy để trao sách phong bên ngoài cửa Càn Nguyên, mỗi nơi đều theo phương hướng quy định. Lại bày xe chở sách phong và kiệu cổn miện bên ngoài cửa Càn Nguyên. Các quan mặc triều phục xếp hàng, nghi trượng và vệ binh như nghi thức hội triều. Vua mặc cổn miện, ngự ở điện Càn Nguyên. Trung thư thị lang dẫn ngọc sách Ngũ Nhạc, thượng y mang cổn miện lên điện, Vua đứng dậy. Sứ giả và phó sứ mang sách phong đứng trước án hương, thị trung tuyên chiếu rằng: “Nay gia tôn hiệu đế cho Ngũ Nhạc, sai các khanh cầm tiết phụng sách để thi hành lễ.” Mọi người đều vâng chiếu lạy hai lần. Sứ giả mang sách phong lần lượt bước lên từ bậc phía đông, nhận sách phong trước ngự tọa, rồi xuống bậc phía tây. Phó sứ nhận cổn miện ở đan trì. Ngọc sách đến cửa Càn Nguyên, bày nghi trượng hoàng huy, thiết đăng ca. Đặt sách phong lên xe, cổn miện lên kiệu, sứ giả và phó sứ mặc khố điệp cưỡi ngựa theo sau, sai 30 quan viên dẫn đường. Đến cửa, đặt sách phong và cổn miện vào lều tạm, lấy các quan trưởng lại châu huyện trở xuống làm quan tế tự, sau khi tế xong, đặt sách phong và cổn miện trong điện.

[85] Ngày Tân Hợi, thái thường thừa Lý Kinh tâu rằng các châu huyện thường lạm dụng việc cầm đuốc ban đêm để đánh tội nhân, thậm chí có người thuê người khác chịu đòn, xin nghiêm cấm việc này. Vua đồng ý.

[86] Ngày Nhâm Tý, xuống chiếu rằng: “Nghe nói đàn xã ở các châu huyện phần nhiều không đúng lễ, thậm chí để dân thả gia súc, đến ngày tế mới sửa sang lại. Nên sai quan Lễ bộ kiểm định chế độ rồi ban hành.”

[87] Ngày Giáp Dần^[7], xuống chiếu từ nay những người bị xử trượng công khai, thời gian cũ là 10 ngày thì giảm xuống 3 ngày, từ nửa tháng trở lên^[8], không quá 5 ngày, tháng nóng thì miễn.

[88] Ngày Đinh Tỵ, Vua cho rằng Giang Nam và Hoài Nam tiếp giáp nhau, nhưng giá muối và rượu không đồng đều, bèn sai Tam ty cùng Giang Hoài chế trí phát vận sứ Lý Phổ quy định rồi tâu lên. Các quan có trách nhiệm can ngăn, lo mất thuế hàng năm, Vua nói: “Nếu thuận tiện cho dân, thì cần gì phải lo thu nhập hàng năm.”

[89] Ngày Bính Dần, Vua triệu tập các quan phụ chính đến đình trên núi trong vườn ngự để xem các tác phẩm thánh chế của Thái Tông và bốn bộ sách, từ điện Ngọc Thần qua gác Phật đến động Đông Tây xem sách cổ, đọc bia ghi chép sách vở do Vua chế tác. Vua làm thơ, Vương Đán và các quan đều họa theo.

[90] Ngày Đinh Mão, Bạch Ba phát vận phán quan Sử Oánh tâu rằng ở dưới chân núi Cô Bách Lĩnh, huyện Dĩ Thủy, châu Mạnh, dẫn nước sông vào sông Biện rất thuận tiện. Vua sai Câu đương Biện khẩu Dương Thủ Tuân cùng Sử Oánh đến xem xét, Thủ Tuân tâu rằng việc này tốn nhiều công sức mà dòng nước mạnh, không phải sức người có thể chống đỡ được. Vua lại sai Nội thị phó đô tri Diêm Thừa Hàn đến xem xét lại, Thừa Hàn cũng tâu là không thể làm được, bèn bãi bỏ. Thừa Hàn nhân đó xin nạo vét bốn kênh ở hạ lưu sông Biện để phòng ngừa vỡ đê, Vua đồng ý.

(Việc Thừa Hàn xin nạo vét bốn kênh, thực lục chép vào tháng 4 ngày Canh Thân, nay theo Hội yếu, chép chung vào đây.)

[91] Ngày Mậu Thìn, Vua xuống chiếu cho Tu lý cung Ngọc Thanh Chiêu Ứng là Đinh Vị, cùng Tu cung sứ Lý Tông Ngạc, Phó sứ Lưu Thừa Khuê, Đô giám Lam Kế Tông đến xem công đức nội điện và thư ngự bút, nhân đó mở tiệc, còn Thừa Khuê và Kế Tông được ban ăn ở nơi khác, Vua làm thơ ban cho Đinh Vị. Trước đây, Khấu Chuẩn ở Trung thư, thường mời các quan hai chế đến nhà riêng uống rượu, khi say khí thế hăng hái, nhất định đóng cửa giữ lại, thường kéo dài đến đêm, những người cẩn thận rất sợ. Tông Ngạc từng dự tiệc, trời đã tối mà cửa không mở được, bèn lén ra dưới cửa, lấy ngựa chạy về.

Bấy giờ Vua mời Tông Ngạc uống rượu, Tông Ngạc cương quyết từ chối vì say, lại nói trời tối, Vua sai trung sứ nói nhỏ vào tai rằng: “Ở đây không cần ra dưới cửa.” Tông Ngạc hoảng sợ tạ ơn, Vua cười gật đầu, nhân đó nói với Tông Ngạc: “Trẫm nghe khanh rất hiếu thảo, tông tộc đông đúc, trên dưới hòa thuận. Trẫm nối giữ cơ nghiệp của hai thánh, cũng như các khanh giữ gìn cửa nhà vậy.” Tông Ngạc cúi đầu tạ ơn. Vua lại nói: “Hàn lâm là nơi thanh cao, các bậc tiền hiền từng trải, có nhiều chuyện cũ, cha con khanh làm việc đó, ắt biết rõ.” Tông Ngạc từng soạn 《Hàn lâm tạp ký》 để ghi chép chế độ mới của triều đình, ngày hôm sau dâng lên. Vua ban chiếu khen ngợi, sai cất ở nội thự.

[92] Điện trung thị ngự sử Tiết Khuê, tính cương trực không dễ hòa hợp, gặp việc dám nói. Vua thường mở tiệc với các đại thần, có người say khướt, Khuê can rằng: “Bệ hạ mới lên ngôi, chăm lo muôn việc, mà ít dự yến tiệc. Nay thiên hạ thực sự không có việc gì, mà vui chơi quá độ, lại các đại thần thường say rượu, không giữ uy nghi, không phải là cách để coi trọng triều đình.” Vua khen lời ấy.

(Việc Khuê can gián phụ chép ở đây. Khuê được bổ làm Điện trung, không rõ thời gian, tháng 11 năm nay mới lấy chức Điện trung phán Ma khám ty, tháng 2 năm sau ra làm Thiểm tào.)

[93] Ngày Kỷ Tỵ, thủ lĩnh Tư Đạc Đốc của Lục Cốc đô ở Tây Lương phủ sai tăng Lận Chiên Đơn đến cống, ban áo cà sa màu tía.

[94] Tháng đó, Vua xuống chiếu rằng các việc công do các ty tâu lên, đều phải bàn bạc cùng quan đồng liêu, không được giữ ý kiến riêng.

[95] Thượng dụ Vương Khâm Nhược và các quan rằng: “Hôm qua, Điện tiền đô chỉ huy sứ Tào Xán tâu rằng các quan Khổng mục trong ty xin được xuất chức, và các quan câu áp kế tiếp cũng xin được xuất sung ban hàng. Các ty Điện tiền, Thị vệ, từ chức Khổng mục trở xuống đều quản lý việc quân binh, nếu tùy tiện cho xuất chức, việc này không tiện. Hơn nữa, đã có chiếu chỉ quy định rằng phải chuyển đến chức Khổng mục đủ năm năm và tuổi từ năm mươi trở lên mới được xuất chức. Xu mật viện nên ghi nhớ, không được tùy tiện hủy bỏ quy định này, và phải rõ ràng dụ bảo Tào Xán biết.”

[96] Lần đầu lập đồng cỏ để nuôi ngựa bệnh.

[97] Giang Hoài phát vận sứ, Văn tư sứ Lý Phổ tự trình bày thành tích vận chuyển cuối năm, chiếu chỉ cho Vương Khâm Nhược và các quan, đặc cách đổi làm Bắc tác phường sứ để thưởng công.

(Theo 《Hội yếu》.)

[98] Tam ty tâu rằng Y khố sứ, Giám giác hóa vụ An Thủ Trung trong một nhiệm kỳ thu được lợi nhuận vượt mức rất nhiều, kiểm tra lại đều đúng. Chiếu chỉ đặc cách đổi làm Quân khí khố sứ.

(Cũng theo 《Hội yếu》.)

[99] Chiếu rằng: “Trước đây sai nội phẩm đến các châu quản lý trường vụ, những nội phẩm này đều là người giỏi chữ nghĩa, thông minh được chọn sau khi khôi phục Quảng Nam. Nay đã già không đảm đương được việc, nếu dùng người trẻ thì nhiều người không thể làm tốt. Từ nay, nếu có khuyết chức nội phẩm, phải chọn lựa kỹ càng, nếu thiếu người thì đổi sai sứ thần.”

[100] Tháng 11, ngày Canh Ngọ, mùng một, chiếu rằng: “Nghe nói các châu ở Hà Sóc giải cử nhân gặp khó khăn trong việc khảo hạch, nhiều người bị đánh trượt. Lệnh cho chuyển vận sứ ở những nơi có nhiều cử nhân bị đánh trượt, cử quan khác đến khảo thí lại, người đỗ thì gửi về Lễ bộ.”

[101] Nước Chiêm Thành sai sứ cống sư tử.

[102] Ngày Giáp Tuất, chiếu rằng các tiến sĩ ở Hà Trung phủ thi đỗ năm lần, các châu thi các khoa đỗ bảy lần trở lên, đặc cách cho Lễ bộ tâu tên.

[103] Dạ Lạc Hột sai sứ báo rằng đã đánh bại Triệu Đức Minh, xin ban thưởng cho các thủ lĩnh lập công. Chiếu ban cho mười đạo quan chức không tên như Ty Qua, Ty Giai, Lang Tướng, để sứ thần tùy nghi bổ nhiệm.

[104] Trước đó, trong chiếu thư ân xá ở Phần Âm, có đề cập việc tuyển chọn những người chăm chỉ học từ chương, thông hiểu kinh điển và tu dưỡng đạo đức, theo quy chế như kỳ thi Đông Phong, chỉ không tổ chức khảo thí lại^[9].

Ngày Bính Tý, Vua ngự tại điện Sùng Chính thân hành khảo thí. Các tiến sĩ gõ lan can điện xin được biết đề mục thi thơ, phú và luận. Vua sai chép ra cho họ xem, đồng thời lần đầu quy định trong bài phú và luận không được dùng chữ “tiểu thần” và “nho sinh”^[10].

Lại vì mùa đông ngày ngắn, nên tạm ngừng các việc thường vụ chưa quyết định. Lập tức cho tiến hành khảo thí, trong cung ban ra quy chế mới: Thí sinh nộp bài thi, hoạn quan thu lại, trước giao cho quan biên bài xóa phần ghi quê quán ở đầu bài, đánh số thứ tự, rồi giao cho quan di phong chép lại và hiệu đính, đóng dấu của Ngự thư viện, sau đó mới giao cho quan khảo thí chấm điểm. Sau khi chấm xong, lại niêm phong giao cho quan phúc khảo chấm lại. Quan biên bài xem xét sự khác biệt giữa hai lần chấm, nếu không giống nhau thì chấm lại; nếu vẫn không giống, thì lấy điểm gần nhất làm chuẩn^[11]. Sau đó mới ghép phần ghi quê quán với số thứ tự, rồi xếp hạng tên tuổi và thứ tự bài thi trình lên, cuối cùng Vua ngự tại hiên đường xướng danh. Quy chế chấm điểm như sau: Học thức ưu tú, lý lẽ tinh vi là hạng nhất; tài tứ thông suốt, văn lý chu đáo là hạng nhì; văn lý đều thông là hạng ba; văn lý bình thường là hạng tư; văn lý sơ sài là hạng năm; các hạng còn lại đều theo quy chế cũ của Viện Cống.

Ban cho Tiến sĩ Trương Sư Đức cùng 20 người khác đỗ đệ nhất giáp, 10 người đỗ đệ nhị giáp; các khoa khác đỗ đệ nhất giáp 42 người, đệ nhị giáp 8 người. Sư Đức là con của Trương Khứ Hoa.

[105] Ngày Canh Thìn, những người ở Phần Âm dâng nhiều văn chương, triều đình lấy tên của chín người, gồm: Hứa Động, nguyên là Tham quân châu Quân; Giải Đán, nguyên là Suy quan Tiết độ sứ Chương Vũ, giao cho Trung thư, lệnh triệu đến để khảo thí. Trung thư tâu rằng Đán cùng Tiến sĩ Phạm Bản, Trần Củ có tài văn chương đáng khen, bèn bổ nhiệm Đán làm Trứ tác lang, ban cho Bản đỗ Tiến sĩ, Củ được xuất thân.

(Động là người Tô Châu.)

[106] Ngày Tân Tỵ, ban chiếu rằng từ nay các quan Tri cống cử và Phát giải quan đều phải đến cửa từ biệt, cử quan đi cùng vào viện, không được xin lên điện và dâng đề thi.

[107] Ngày Nhâm Ngọ, Phùng Chửng, Tri phủ Hà Nam, tâu rằng việc mua cỏ lương của quan phủ, xin tăng giá. Trần Nghiêu Tẩu nói: “Tăng giá để mua, không bằng dời ngựa đến nơi khác. Ngựa ở kinh sư trước đây để lại hai vạn, nay để lại bảy nghìn, còn lại đều giao cho ngoại giám. Lại muốn trong số bảy nghìn đó, đưa bốn nghìn đến giám Thuần Trạch, mỗi năm có thể tiết kiệm hơn ba trăm vạn cỏ lương. Nếu có việc ban cấp, sáng lấy chiều đến.” Vua nghe theo.

(Hội yếu chép việc này vào tháng 4 năm sau, lại chép số ngựa khác, nay theo Thực lục.)

[108] Vua lại nói: “Ngựa đến mười vạn thì nên dừng lại.” Vương Đán nói: “Cho dân nuôi, khi quan phủ cần thì mua với giá gốc, cũng như có thêm chuồng ngựa bên ngoài. Hơn nữa, cỏ lương tiêu tốn đều từ thuế hai khoản, giảm bớt thức ăn cho ngựa, dùng để bổ sung quân lương, cũng là việc cấp thiết hiện nay.” Mã Tri Tiết nói: “Ngựa nhiều nhưng không tinh, nếu có mười vạn con, chọn được bốn năm vạn con dùng được. Nuôi nhiều ngựa yếu kém, càng tốn kém hơn.” Vua cho là phải.

(Thực lục chép việc này vào tháng 2 năm thứ 6, nay theo Bảo huấn chép chung.)

[109] Ngày Quý Mùi, ban chiếu cho các ty Chuyển vận, Đề điểm hình ngục, An phủ ở các lộ^[12], từ nay không được gửi công văn cho các quan Kinh triều, sứ thần giám sát trường vụ, bắt họ điều tra, đánh giá quan lại các châu huyện, vì dưới quyền thống nhiếp của họ, lời nói phần nhiều không đúng sự thật.

[110] Công bộ Thị lang Chủng Phóng nhiều lần đến kinh đô, rồi lại trở về núi. Có người gửi thư chế giễu việc ra vào của ông, và khuyên ông nên từ bỏ chức tước để về ở ẩn, nhưng Phóng không trả lời. Phóng cả đời không lấy vợ, đặc biệt ghét sự ồn ào, nên khi được ban nhà ở kinh thành, ông chọn nơi yên tĩnh. Tuy nhiên, bổng lộc được ban rất hậu, về già ông lại chú trọng đến xe cộ và y phục, ở Trường An mua nhiều ruộng tốt, lợi tức hàng năm rất lớn, cũng có người cưỡng ép mua bán, dẫn đến tranh chấp, người nhà và thân tộc của ông ỷ thế làm càn.

Khi Vương Tự Tông ra làm Thái thú ở Trường An, ban đầu rất kính trọng Phóng, nhưng Phóng uống rượu hơi kiêu ngạo, Tự Tông tức giận, dùng lời lẽ chế giễu Phóng. Phóng nói: “Ta chẳng phải còn hơn kẻ dùng sức mạnh để đỗ đạt sao^[13]?” Lúc đầu, Tự Tông dự thi ở điện Giảng Vũ, từng nhờ đùa giỡn mà đỗ đầu, nên Phóng nhắc đến chuyện đó.

Tự Tông xấu hổ và hận, bèn dâng sớ nói về những gia đình thế lực trong bộ mình, xâm phạm dân chúng, ức hiếp kẻ cô quả, tổng cộng hơn mười họ, mà Phóng đứng đầu. Và kể rằng: “Em cháu của Phóng vô lại, chiếm cứ rừng núi để đốn củi, bao quanh hơn hai trăm dặm, cướp lợi lớn của dân. Mong bệ hạ đem tờ sớ của thần giao cho Phóng, và ban cho Phóng trăm mẫu ruộng ở Chung Nam, đưa Phóng đến Tung Sơn.” Lời lẽ trong sớ rất xúc phạm, coi Phóng như yêu quái, và nhiều lần sai người trách tội Phóng vi phạm pháp luật. Vua đang đối đãi hậu với Phóng, bèn sai Công bộ Lang trung Thi Hộ điều tra, gặp lúc có ân xá nên dừng lại.

Do đó, Phóng tự xin dời đến ở cạnh đạo quán Thiên Phong trên núi Tung Sơn, Vua sai nội thị đến xây nhà ở nền cũ của đạo quán Hưng Đường ban cho ông. Cho phép nghỉ quá trăm ngày, tiếp tục cấp bổng lộc. Nhưng ông vẫn đi lại Chung Nam, kiểm tra ruộng đất, mỗi lần đi đều được cấp ngựa trạm, trên đường có khi mắng nhiếc lại viên trạm, tính toán giá trị lương thực và đồ dùng, dư luận dần coi thường ông.

(《Vương Tự Tông truyền》 chép rằng, lệnh cho Phóng dời đến Tung Sơn để tránh Tự Tông^[14]. Xét tháng giêng năm nay Tự Tông đã có lệnh dời đến Bân Châu, tháng tư Phóng trở về Chung Nam, đến nay mới dời đến ở, như vậy việc dời đến ở không phải để tránh Tự Tông, lời trong truyền sai.)

[111] Ngày Nhâm Thìn, xuống chiếu cấm chặt củi trong khu vực linh tích thuộc Hoa Châu.

[112] Ngày Quý Tỵ, phong mẹ của Phò mã đô úy Sài Tông Khánh là Mục thị làm Hà Nam Quận quân. Tông Khánh vì mẹ là chị dâu nên không được phong. Vệ Quốc Trưởng công chúa nhiều lần xin, nên đặc cách phong.

(ND: Có thể bà Mục thị là vợ của một người anh trong họ Sài, mà người anh này từng có liên hệ với hoàng tộc, nên bà có vai vế như chị dâu của Vệ Quốc Trưởng công chúa (vợ của Tông Khánh), do đó không hợp lễ khi con bà (Tông Khánh) trở thành phò mã.)

[113] Ngày Giáp Ngọ, quốc chủ nước Khiết Đan sai sứ là Hữu Uy vệ Thượng tướng quân Tiêu Xương Uyển, Phó sứ là Vệ úy khanh Vương Ninh đến chúc mừng lễ Thừa Thiên.

[114] Ngày Ất Mùi, miễn 7/10 thuế thu của năm nay cho các châu Hùng, Bá, Mạc và quân Tín An, Càn Ninh, Bảo Định.

[115] Các quan tòa tâu rằng theo chiếu xét lại luật lệnh, có 4 điều quá nặng, xin giảm bớt, Vua đồng ý.

[116] Ngày Mậu Tuất, xuống chiếu gia phong thêm hiệu cho các vị: Đông Nhạc Thục Minh Hậu, Nam Nhạc Cảnh Minh Hậu, Tây Nhạc Túc Minh Hậu, Bắc Nhạc Tĩnh Minh Hậu, Trung Nhạc Trinh Minh Hậu, và sai quan đến tế cáo.

[117] Tháng đó, xuống chiếu chọn một sứ thần quản lý việc nhà của cố Thái sư Triệu Phổ. Vợ của Phổ là Hòa thị mất, vì gia đình xin nên đồng ý.

(Sách 《Tam triều bảo huấn》 chép: Vợ Triệu Phổ mất, Vua sai trung sứ kiểm kê tài sản nhà ông^[15], số lượng rất nhiều, nhân đó nói với tả hữu: “Vợ chồng Phổ tiết kiệm, nên tích lũy được nhiều, con trai là Thừa Tông đã mất, Thừa Hú còn nhỏ, nên sai sứ thần quản lý việc nhà, đừng để thất thoát.” Xét Thừa Tông mất năm Thuần Hóa thứ 2, Thừa Hú lúc đó đã 28 tuổi, nay không thể nói là còn nhỏ, có lẽ sách 《Bảo huấn》 sửa văn nên sai sự thật. Nay chỉ theo 《Hội yếu》.)

[118] Tháng 12, ngày Canh Tý, mùng 1, lấy Tả Lĩnh quân Vệ Đại tướng quân Dương Quỳnh làm Tri Duyện Châu. Có lính trong châu tự xưng có phép thần, có thể bay trên không, dân chúng rất hoang mang, Quỳnh bắt được, bẻ gãy chân, tâu xin xử tử, mọi người đều phục tài minh xét của ông.

[119] Ngày Nhâm Dần, Chuyển vận sứ lộ Quỳ Châu tâu rằng gần đây đặt trại Ám Lợi, có người man ác có thể dẫn thuộc hạ quy thuận, xin phong chức danh cho thủ lĩnh, cấp muối hàng tháng, Vua đồng ý.

[120] Xuống chiếu từ nay các khoa Tam Lễ, Tam Truyền giảm một trường thi, lấy 5 bài đỗ làm chuẩn.

[121] Ngày Ất Tỵ, ban chiếu rằng dân ở các châu như Sở, Thái Châu bị nước hồ làm hại mùa màng, được miễn thuế; người bị chết đuối, mỗi người được ban một nghìn tiền, một hộc gạo.

[122] Ngày Mậu Thân, Thái thường bác sĩ Giang Tự Tông tâu: “Bệ hạ thân chính đã mười lăm năm, mọi việc trong triều đình đều do Thánh thượng quyết đoán, khiến Thánh tâm lao lực. Nay xin việc lớn như lễ nhạc, chinh phạt do một người quyết định, còn các việc nhỏ giao cho đại thần và các cơ quan.” Vua nói: “Lời này khá hiểu đại thể.” Bèn ban chiếu khen ngợi Giang Tự Tông, theo lời xin của ông.

(Giang Tự Tông, chưa rõ lai lịch.)

[123] Tri phủ Hà Nam Phùng Chửng tâu rằng tiền công phí cho ngày Thiên Khánh tiết không đủ, Vua ban chiếu mỗi năm tăng thêm mười vạn.

[124] Phát vận sứ Giang, Hoài là Thiệu Diệp tâu rằng trước đây theo chiếu, các lộ Giang, Hoài dùng thóc trong kho để cứu tế và bán giảm giá, tổng cộng hai mươi vạn thạch.

[125] Ngày Canh Tuất, Lang trung Binh bộ, Long đồ các đãi chế Tôn Thích vì cha mẹ già xin từ chức về phụng dưỡng, không được chấp thuận.

[126] Ngày Tân Hợi, Vua đến điện tiền ban, triệu tập các quan xem kỵ sĩ tập võ nghệ, ban thưởng vật phẩm khác nhau, rồi đến vườn Tiềm Long yến tiệc bắn cung.

[127] Người dâng thư nói rằng ở kinh thành giết chim muông, thủy tộc để cung cấp thức ăn, số lượng rất lớn, làm tổn hại sinh linh, mong ban điều ước. Vua nói: “Nghe nói trong cung và hoàng thân ở các huyện mua những thứ này rất nhiều, có thể lệnh cho Nội thị tỉnh và Nội đông môn ty nghiêm khắc quản lý, để từ trong ra ngoài, khiến dân biết cấm.”

[128] Ngày Giáp Dần, Phán Thái thường lễ viện Tôn Thích tâu: “Theo lễ, ngày Đông chí tế ở Viên Khâu, quan hữu ty đảm nhiệm việc tế, có 690 vị thần thiên thần được thờ phối hưởng. Nay chỉ có Ngũ phương Thượng đế cùng Ngũ nhân đế, Ngũ nhân thần tổng cộng 17 vị, từ Thiên hoàng Đại đế trở xuống đều không thiết vị. Hơn nữa, Thái Hạo, Câu Mang chỉ được thờ trong lễ Vu tế tháng tư và lễ Đại hưởng tháng chín, nay lại thờ vào ngày Đông chí, e là không hợp lý.” Vua xuống chiếu cho hai chế và Sùng văn viện xem xét định đoạt. Hàn lâm học sĩ Triều Huýnh tâu: “Theo 《Khai Bảo Thông Lễ》: Lễ tế ở Viên Khâu do quan hữu ty đảm nhiệm, thờ Hạo Thiên, Phối đế, Nhật Nguyệt, Ngũ tinh, Trung quan, Ngoại quan, Chúng tinh, tổng cộng 687 vị; Lễ Vu tế, Đại hưởng thờ Hạo Thiên, Phối đế, Ngũ thiên, Ngũ đế, Ngũ quan, tổng cộng 17 vị; Lễ tế ở Phương Khâu thờ Hoàng Địa Kỳ, Phối đế, Thần Châu, Nhạc Trấn, Hải Độc, tổng cộng 71 vị. Nay Ty thiên giám thiết lễ tế ở Viên Khâu, Vu tế, Minh đường đều có 17 vị, Phương Khâu có 71 vị, tức là Phương Khâu có Nhạc, Độc thờ phối hưởng, còn Viên Khâu không có tinh thần, lại lấy Ngũ nhân đế thờ phối hưởng. Xét theo điển lệ cũ, thực là thiếu sót. Xin theo lời Tôn Thích tâu, lấy thần vị trong 《Thông Lễ》 làm chuẩn, những vị thần tăng thêm thì theo chiếu sau.” Vua chuẩn tấu.

[129] Giá gạo ở kinh thành đắt, ngày Ất Mão, Vua xuống chiếu phát thóc ở kho Huệ dân bán rẻ để cứu giúp dân.

[130] Ngày Canh Thân, người Man ở các châu An Viễn, Thuận Nam, Vĩnh Ninh, Trọc Thủy thuộc khu vực động Khê là Điền Thừa Hiểu cùng 372 người đến triều cống.

[131] Ngày Giáp Tý, Khiết Đan phái sứ giả là Trưởng Ninh tiết độ sứ Da Luật Hán Ninh, Phó sứ Thái thường thiếu khanh Trương Kiệm sang chúc mừng năm mới.

[132] Vua xuống chiếu: “Binh giáp các châu ở Kinh Đông vốn giao cho Từ Châu đề hạt, địa giới rộng xa, e khó quản lý. Có thể căn cứ địa thế phân giao cho các châu Từ Châu, Duyện Châu, Tề Châu do tri châu đảm nhiệm.”

[133] Năm này, trong thiên hạ có 133.112 hộ, 541.419 nhân khẩu^[16].